장음표시 사용
431쪽
sibi quisqj genus aetatis degendae constituit,quod maxime adamavit. Itaque
ante implicatur aliquo certo genere cursui uiuendi, si potuit quid optimum esset iudicare. Nan Herculem Prodicium dicunt,ut est apud Xenophonotem,quum primum pubesceret,quod tempus a natura ad deligendum quam quis uiuendi uiam sit ingressurus,datum est,exisse in solitudinem,ato ibi
sedentem diu secum multum cI3 dubitasse, quum duas cerneret uia unam uoluptatis,alteram uirtutis,utram ingredi melius esset. Hoc Herculi Iouis satu edito potuit fortasse contingere,nobis non idem,qui imitamur quos cuique uiosum est,atque ad eorum studia institutaq3 impellimur. Plerun* autem parentum praeceptis imbuti,ad eorum cosuetudinem morem p deducimur. At multitud nis iudicio seruntur,quel maiori parti pulcherrima uidentur,ea maxime exoptant. Nonnulli tamen siue felicitate quadam,sive bonitate nature, sue parentum disciplina,rectam uite secuti sunt uiam. Illud autem maxime rarum genus est,eorum qui aut eXcellente ingenη magnitudine,aut preclara eruditione atq; doctrina,aut utraq3 re ornati,spatium etiam deliberandi habue runt,quem potissimum uite cursum sequi uellent. In qua deliberatione ad sua cuiusque naturam consilium est omne reuocandum. Nam quum in omnibusque aguntur,ex eo modo quo quiis natus est,ut supra di Him est,quid decebat exquirimus: tum in tota uita constituenda multo est maior rei cura adhio henda,ut constare in uitae perpetuitate possimus nobismetipsis,nec in ullo Osificio claudicare. Ad hanc autem rationem, quoniam maximam uim natura habet,fortuna proximam, utrius p omnino ratio habenda est in deIigendo genere uite,sed nature magis. Multo enim & firmior est & constatior ut sortuna nonnunil tanquam ipsa mortalis cum immortali natura pugnare uideatur. Qui igitur ad nature sus non uitioss genus,consilium uiuendi omne cono tulerit,is constantiam teneat:id enim maxime decet nisi sorte se errasse intela lexerit in deligendo genere viis. Quod si acciderit,potest autem accidere, sicienda morum institutorum i mutatio est.Eam mutationem si tempora ad iustuabunt,facilius commodiust saciemus: sin minus,sensim erit pedetentimi facienda: ut amicitias que minus delectent Sc minus probentur,magis decere censent sapientes sensim dissuere,a repente prscidere.Commutato autem gestnere uite,omni ratione curadum est ut id bono consilio secisse uideamur. Sed
quoniam paulo ante dictum est imitandos esse maiores, primum illud exceoptum si sine uitia sint imitanda: deinde,si natura non feret ut quedam imitari possint ut superioris Aphricani F. qui hunc Paulo natum adoptauerat, prostpter infirmitatem ualetudinis non tam potuit patris similis esse, ci ille fuerat tui. Si igitur non poterit siue causas defensitare,siue populum concionibus leonere,fiue bella gerere: illa tamen prsstare debebit que erunt in ipsius potestast te iustitiam,sidem,liberalitatem,modestiam, temperantiam, quo minus ab eo id quod desit requiratur. Optima autem hereditas a patribus traditur liberis,omnii patrimonio praestantior,gloria uirtutis,rerum Q gestaru cui deo decori esse,nefas S uitium iudicandum est.Et quonia ossicia no eade dispariobus ciatibus tribuuntur,aliam fiunt iuuenu,alia seniorum,aliquid etiade haedistinistione dicendusst. Est igitur adolescetis,maiores natu uereri,exl his deligere optimos &probatissimos,quoru cosilio atm auctoritate nitat. I nctatis eni aetatis inscitia,senu costituenda & regeda prudelia est. Maxime aut M.T. Phi. ooo ii
432쪽
4 3s DE OFFICII shaec ortas a Iibidinibus arcenda est,exercenda in Iabore patientia* SI anismi B corporis,ut eorum & in bellicis Sc in ciuilibus ossic is uigeat industria.
Atque etiam quum relaxare animos,& dare se iucunditati uolent,caueant inotemperantiam,meminerint uerecundiae: quod erit facilius si in eiusmodi quio dem rebus maiores natu velint intereste. Senibus autem Iabores corporis minuendi, ercitationes animi etiam augende uidentur. Danda uero opera,ut 8c amicos,& iuuentutem,SI maxime Rem p. consilio 8c prudentia quao plurimum adiuuent. Nihil autem magis cauendum est senectuti,quam ne laoguori se desidie let dedat. Luxuria uero quum omni aetati turpis,tum senectuoti foedissima est. Sin autem libidinum etiam intemperantia accesserit, duplex malum est,quod & ipsa semeetiis dedecus concipit,& facit adolescentum imo pudentiorem intemperantiam. Ac ne illud quidem alienum e de magistratuum,de priuatorum,de ciuium,de peregrinorum ossici js dicere. Est igitur proprium munus magistratus,intelligere se gerere personam ciuitatis, debere eius dignitatem Sc decus sustinere,seruare leges,iura desicribere, Scfidei sue commissa meminisse. Privatum autem oportet squo 8c pari cum ciuibus iure uiuere,ne summissium Sc abiecitum,nessi se esseretem,tum in repub. ea uelle, quae tranquilla & honesta sint. Talem enim Sc sentire bonum ciuem& dicere soleinus. Peregrini autem at incolae ossicium est, nihil praeter suum negoctu agere,nihil de alieno inquirere,minimel esse i aliena Repub. curiosu. Ita sere ossicia reperientur , cu quaeretur quid deceat,& quid aptumst persenis,teporibus,aetatibus. Nihil est aute quod ta deceat,qin omni regerenda cosilioq; capiendo seruare constantiam. Sed quoniam decoru it Iud in omnibus iactis, dictis, in corporis deniq3 motu S statu cernitur, id positum est in tribus rebus ,sormositate,ordine,ornatu ad actionem apto, disficilius ad eloquendum: sed satis erit intelligi. In his aute tribus cotinetur c ra etia illa,ut probemur ijs quibus cu apud quos Q uiuamus. His quo de reobus pauca dicatur. P ricipio corporis nostri magna natura ipsa uidetur habuisse ratione, quae forma nostram reliquam figuram,in qua esset speciis
es honesta eam posuit in promptu :qus aute partes corporis ad nature necessitatem date,aspectium essent desormem habiturgat formam,eas contexit at que abdidit. Hanc nature tam diligentem fabricam imitata est hominum ire recundia. auae enim natura occultauit,eadem omnes qui sana mente sunt reo mouent ab oculis,ipsit necessitati dant opera,ut Q occultissime pareant: quastrumq; partium corporis usias sunt necessarh,eas neq3 partes,ne earum usus suis nominibus appellant: quodq; sacere turpe non est,modo occulte,id dicere,obscoenum est. Itaq; nec aperta actio rerum illarum petulantia uacat , nec
rationis obscoenitas. Nec uero audiendi sunt Cynici,aut siqui fuerunt Stoloci pene Cynici,qui reprehendunt& irrident . ea quae turpia no sunt, uerbis flagitiosa dicamus: illa autem quae turpia sunt, nominibus appellemus suis. Latrocinari,seaudare,adulterari, turpe est, sed dicitur non obscoene: liberis
dare operam,re honestum est,nomine ob si cenum. plura in eam sentetiam ab eisdem contra uerecundiam disputantur. Nos autem naturam sequamur,& ab omni quod abhorret ab oculorum auriumq; approbatione, fugiamus.
Status,incessiis, sessio, accubatio, uultus, ocul manuum motus,teneant illud
decorum. Quibus in rebus maxime sunt sugienda,ne quid effaeminarum aut molle,
433쪽
L. I B E R I. 43ν molle, Sc ne quid duru aut rusticum sit. Nec uero histrionibus oratoribusq; concedendum est,ut his haec apta sint,nobis dissoluta. Scenicorum quidem
mos tantam habet uetere disciplina uerecundiam, ut in scenam sine subligaculo prodeat nemo. Verentur enim ne si quo casu evenerit ut corporis partes quedam aperiantur,aspiciantur non decore. Nostro quidem more cum paretibus puberes fit 3,cum soceris generi non lavantur. Retinenda igitur est huoius generis uerecundia,presertim natura ipsa magistra dic duce. Cum autem pulchritudinis duo genera sint,quorum in altero uenustas sit,in altero dignitas: uenustatem muliebrem dicere debemus,dignitatem uirilem .Ergo &a serma remoueatur omnis uiro non dignus ornatus, huic simile uitium ingestu motui caueatur.Nam Sc palaestrici motus sepe sunt odiosiores, Se hi strionum nonnulli gestus ineptηS non uacant: S in utroin genere que sunt recta di simpli cia,laudantur. Formae autem dignitas,coloris bonitate tuenda est: colori exercitatione corporis . Adhibeda preterea muditia est,no odio se neque exquisita nimis,tantum quae fugiat agrestem S inhumanam neglio gentiam. Eadem ratio est habenda uestitus: in quo,sicut in pleris Q rebus mediocritas optima est. Cauendum est autem ne aut tarditatibus utamur in gressu mollioribus,ut pomparum serculis similes esse uideamur: aut in se
stinationibus suscipiamus nimias celeritates. Quae cum fiunt,anhelitus moo ritur,uUItus mutantur,ora torquentur:ex quibus magna significatio fit no adesse constantiam. Sed multo etiam magis elaborandum est,ne animi inootus a natura recedant: quod assequemur,si cavebimus ne in perturbationes atque exanimationes incidamus,& si attentos animos ad decori conseruationem tenebimus. Motus autem animorum duplices sunt,alteri cogitationis, alteri appetitus.Cogitatio in uero exquirendo maxime uersatur : appetitus impellit ad agendum.Curandum est igitur ut cogitatione ad res quam optiomas utamur,appetitum rationi obedientem praebeamus. Et quoniam magna uis orationis est,eat duplex,altera contentionis altera sermonis: contentio disceptationibus tribuatur iudiciorum,concionum, Senatus: sermo in circulis,disputationibus,congressionibus familiarum uersetur, persequatur etiamconuiuia. Contenrionis praecepta rhetorum sunt,nulla sermonis quast
quam haud scio an possint haec quoque esse. Sed discentium stud ns inueniuntur magistri: huic autem qui studeant, sunt nulli rhetorum turba reserta Omonia. quaquam quae uerborum sententiarumi precepta sunt,eadem ad sermonem pertinebunt.Sed cum orationis indicem uocem habeamus,iri uoce auo tem duo sequamur, ut clara sit,ut suauis,utrumque omnino a natura pete nodum est: uerum alterum exercitatio augebit,alterum imitatio presse loquensetium & leniter: nihil aliud fuit in Catulis,ut eos exquisito iudicio putares utiliterarum: quaquam erant literati,sed & alij. Hi autem optime uti lingua lationa putabantur: senus erat dulcis:literae net expressae,neq; oppressae,ne aut
obscurum esset aut putidum. Sine contentione uox,nec langueris,nec cariora.
Vberior oratio L.Crassi,nec minus faceta: sed bene loquendi de Catulis opinio non minor. Sese uero & iacet as Cesar Catuli patris frater uicit omnes: ut nillo ipso forensi genere dicendi contentiones aliorum sermone uinceret. In omnibus igitur his elaborandu est,si in omni re quid deceat exquirimus. Sit igitur hic sermo i quo Socratici maxime excellul,lenis minimeq; pertinaX.M.T. Phi. octo iid
434쪽
Insit in eo lepos.Nec uero tanq in posscssionem suam uenerit,excludat alios, sed cum reliquis in rebus,tum etiam in sermone communi uicisssitudinem nonunci putet. Ac uideat in primis quibus de rebus loquatur. si ser as, seueritate adhibeat: si iocosis,leporem: in primisi prouideatne sermo uitium aliquod indicet inesse in moribus: quod maxime tum solet euenire,quia studiose de absentibus detrahendi causa aut per ridiculum aut severe, maledice,contumeliose 1; dicitur.Habentur autem plerum in sermones aut de domesticis negotηs, aut de rep.aut de artium stud as alch doctrina.Danda igitur opera est,ut et am si aberrare ad alia coeperit,ad haec reuocetur oratio. Sed utcunq; aderunt res,ne enim Ihsdem rebus,nec omni tempore,nec similiter delectamur: anio maduertendum est etiam quatenus sermo delectationem habeat:& ut incipio endi ratio fuerit,ita sit desinendi modus. Sed quoniam in omni uita rectis. sime praecipitur ut perturbationes fugiamus,id est motus animi nimios rationi no obtemperantes: sic eiusmodi motibus sermo debet uacare,ne aut ira existat,aut cupiditas aliqua,aut pigritia,aut ignauia, aut tale aliquid appareat. Maxime curandum est,ut eos quibus cum sermonem conseremus,& uere ri,S diligere uideamur.Obiurgationes etiam nonnunq incidunt necessariae: in quibus utendum est sertasse dc uocis contentione maiore,& uerboru grastuitate acriore. Id agendum etiam est,ut ne ea facere uideamur irati: sed ut adurendum 8c secandum,sic ad hoc genus castigadi raro invitiq; veniemus, nee una nisi necessario,si nulla reperietur alia medicina. Sed tamen ira procul abosit,cum qua nihil recte fieri,nihil considerate potest. Magna autem parte cleo menti castigatione licet uti,grauitate tame adiuncta: ut& seueritas adhibeast tur,& contumelia repellatur. Atq; etiam illud ipsum quod acerbitatis habet obiurgatio significandum est ipsius id causa qui obiurgetur, susceptum esse. Rectum est autem etiam in illis contentionibus quaecum inimicissimis fiunt,
etiam si nobis indigna audiamus,tamen grauitatem retinere,iracundiam pellere. Quae enim cum aliqua perturbatione fiunt,ea nec constanter fieri pose
sunt,necp ηS qui adsunt probari.Desorme etiam est de seipse praedicare, falsa presertim, & cum irrisione audientium imitari militem gloriosum. Et
quoniam Omnia Persequimur,uolumus quidem certe,dicendum est etia quas
Iem hominis honorati& principis domum placeat esse, cuius finis est uilis ad quem accommodanda est aedificandi descriptio: S tamen adhibenda coomoditatis dignitatist diligentia.Cn.Octauio qui primus ex illa familia Cosul factus est,honori suisse accepimus, . praeclaram aedificasset in Palatio &plenam dignitatis domum: quaecum uulgo uiseretur,suffragata domino noouo homini ad Consulatum putabatur.Hanc Scaurus demolitus,accessionem adiunxit aedibus. I tam ille in suam domum Consulatum primus attulit: hic sumi & clarissimi uiri filius in domum multiplicatam non repulsam solum retulit,sed ignominiam etiam & calamitatem.Ornanda enim est dignitas domo non ex domo tota quaerenda: nec domo dominus,sed domino domus honeststanda est. Et ut in ceteris habenda ratio non sui solum,sed etiam aliorum: sic
in domo clari hominis,in quam & hospites multi recipiendi sunt, Sc admitteda hominum cuiusq; generis multitudo,adhibenda est cura laxitatis. Aliter ampla domus dedecori domino saepe fit,si est in ea solitudo,& maxime si ali quando alio domino solita est frequentari.Odiosum est enim cum a praeteroeuntibus
435쪽
LIBER I. 43'euntibus dicitur.O domus antiqua,heu u dispari dominare domino. Quod
quidem his temporibus in multis licet dicere. Cauedum autem est presertim si ipse aedifices,ne extra modum sumptu δc magnificentia prodeas : quo in genere multum mali etiam in exemplo est. Studiose enim pleris p presertim in hanc partem se sta principum imitantur:ut L. Luculli summi uiri uirtute quisc At si multi uillarum magnificentiam imitati sunt finiarum quide cero te est adhibendus modus,ad mediocritatem* reuocandus:eadem l medi
critas ad omnem usium cultum P uitae transterenda. Sed haec hactenus. In omni autem aistione suscipienda,tria sunt tenenda. Primum, ut appetitus rationi pareat: quo nihil est ad ossicia conseruanda accommodatius. Dein , de ut animaduertatur quanta illa res sit quam enicere uelimus,ut neue maiorne ue minor cura & opera suscipiatur,u causa postulet. Tertium est ut cauea mus ut ea quae pertinent ad liberalem speciem,& dignitatem moderada sint. Modus autem est optimus,decus ipsum tenere,de quo ante diximus,nec progredi longius. Horum tamen trium prςstantissimum est,appetitum obtemo perare rationi. Deinceps de ordine rerum,& de opportunitate tempoorum dicendum est.Hac autem scientia continetur ea quam Graeci ἐυ 4sis nominant, non hanc quam interpretamur modestiam,quo in uerbo modus in est: sed illa est μαζία in qua intelligitur ordinisco seruatio. Itaq3 ut eande nos modestiam appellemus,sic definitur a Stoicis,ut modestia sit scientia rerum earum quae aguntur aut dicuntur,loco suo collocandarum. I ta uidetur eadem Dis ordinis & collocationis fore. Nam S ordinem sic definiunt, compositioonem rerum aptis & accommodatis locis. Locum autem actionis, opportunio talem temporis esse dicunt.Tempus aute aestionis opportunu, graece ἐ-clesie Iatine appellatur occasio. Sic fit ut modestia haec quam ita interpretamur ut dixi,scientia sit opportunitatis idoneorum ad agendum temporum. Sed post test eadem esse prudentiae definitio,de qua principio diximus.Hoc autem loco de moderatione & temperatia,S harum similibus uirtutibus quaeramus. Itaque quae erant prudentiae propria,suo loco dicta sunt. Quae autem harum uirtutum,de quibus iam diu loquimur,pertinent ad uerecundiam, S ad eo rum approbationem quibus cum uiuimus,nunc dicenda sunt. Talis est igitur ordo a stionum adhibendus,ut quemadmodum in oratione constanti,sc in uita omnia sint apta inter se & conuenientia.Turpe enim ualdem uitiost sum,in re seuera conuiuio dignum aut delicatum aliquem inserre seemonem.
Bene Pericles,cum haberet collegam in Prs tura Sophoclem poetam , hi de comuni officio conuenissent,& casu formosus puer praeteriret, dixisseti Sophocles,o puerum pulchrumPericle:ait, At enim Pretorem Sophocle decet non solum manus,sed etiam oculos abstinentes habere. Atqui hoc idem Sophocles si in Athletarum probatione dixisset,iusta reprehensione caruiso set.Tanta uis est Sc loci& temporis,ut si quis cum causam sit acturus,in itinere aut in ambulatione secum ipse meditetur,aut si quid aliud attentius cogitet. non reprehendatur.at hoc idem si in conuiuio faciat, inhumanus uideatur,inscientia temporis.Sed ea quae multum ab humanitate discrepant,ut si quis in sero cantet,aut siqua est alia magna peruersitas,facile apparent,nec magno' pere admonitionem Sc praecepta desiderant. Que autem parua uidentur esse
delicta,nel a multis intelligi possunt, ab iis est diligentius declinandum. Ve
436쪽
in fidisinis aut tibi js,quis paulum discrepent,tamen id a sciente animaduerti
selet: sic uiuendum eit,in uita ne forte quid discrepet: uel multo etiam magis, quo maior S melior aetionum si sonorum concentus est. Itaqet ut in fidibus musicorum aures uel minima sentiunt,sic nos,si acres ac diligentcs esse uoluomus animaduersores* uitiorum,magna saepe intelligemus ex paruis. Ex oculorum obtutu,superciliorum aut remissione aut contractione,ex moestitia,exhilaritate,ex risia,ex locutione,ex reticentia,ex contentione uocis, ex summiso
sone ex ceteris similibus facile iudicabimus quid eorum apte fiat quid ab osoficio naturaq; discrepet. Quo in genere non est incommodum quale quod F eorum sit,ex alijs iudicare: ut si quid dedeceat in illos, vitemus ipsi. Fit enim, nescio quo modo,ut magis in ali js cernamus Q in nobisimetipsis, si quid delinquitur. I taq; facillime corriguntur in discendo,quorum uitia imitantur emendandi causa magistri. Nec uero alienum est ad ea eligenda que dubitationem aflerunt,adhibere doctos homines,uel etiam usu peritos,& quid his de quo que ossicin genere placeat exquirere. Maior eni pars eo sere deserri solet, quo a natura ipsa deducitur. In quibus uidendum est non modo quid qui'; Iosequatur,sed etiam quid quis et sentiat,atq; etiam qua de causa quis setiat. Vt enim pictores,& η qui signa fabricantur,& ueri etiam poetae fuit quisl opus a uulgo considerari uult,ut siquid reprehensum sit a pluribus,id corrigatur, hi & secum & cum aths quid in eo peccatum sit exquirunt: sic aliorum iudicio permulta nobis & facienda & non facienda, mutanda S corrigenda sunt. Quae ricro more aguntur,institutis* ciuilibus,de iis nihil est praecipiendum illa enim ipsa prccepta sunt: nec quest hoc errore duci oportet,ut si quid Socrates aut Aristippus contra morem con suetudinem p ciuilem secerint, Iocuti uesint,idem sibi arbitretur licere,magnis enim illi & diuinis bonis hane licentiam assequebantur. Cynicorum uero ratio tota est eisscteda: est enim intmica uerecundi sine qua nihil reetiam esse potest,nihil honestum. Eos autequorum uita perspecta in rebus honestis atque magnis est,hene de rep. sentis
entes, ac bene meritos,aut merentes,aliquo sonore aut imperio assectos, ob seruare& colere debemus. Tribuere etiam multum senectuti, cedere ηs qui
magistratum habebunt,habere deleetiim cutis S peregrint,in ipso peregrino priuatim ne an publice uenerit. Ad summam,ne agam de singulis, communem totius generis hominum conciliationem SI consociationem colere,meri
seruare,debemus. Iam de artific as S quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint,l,sciare accepimus. Primum improbantur rj quaestus qui in
odia hominum incurrunt,ut portitorum,ut sceneratorum. Illiberales autem 8c sordidi quaestus mercenariorum,omniumqῖ quorum operae,rion quorum artes emuntur.Est enim in illis ipsa merces auctoramentum seruitutis. Sordio di etiam putantur qui mercantur a mercatoribus,quod statim uendant: nihil enim proficiunt,nisi admodum mentiantur. nec uero quidquam est turpius uanitate,opifices p omnes qui in sordida arte uersantur. Nec enim quidquam ingenuum habere potest officina: minimeqr artes ec probandae, quae ministstrae sunt uoluptatum, cetari j,lanq,coqui,sertores,piscatores,ut ait Teretius. Adde huc,si placet,unguentarios,saltatores,tottim p ludum talarium. inristhus autem artibus aut prudentia maior inest,aut non mediocris utilitas qualoritur,ut medicina,ut architectiura,ut doctrina rerum honestarum,hae sunt 's- quorum
437쪽
quorum ordini conueniunt,honestae. Mercatura autem si tenuis est, sordida putanda est: sin magna 8c copiosa,multa undiq; apportans,multis sine uaonitate impartiens,non est admodum uituperanda. Atque etiam si satiata quaestu,uel contenta potius,ut ispe ex alto in portum,sic ex ipso portu se in agros possessionesque contulerit,uidetur iure optimo posse laudari.Omnium autereru ex quibus aliquid acquiritur,nihil est agricultura melius, nihil uberius, nihil dulcius,nihil homine libero dignius. De qua quoniam i Catone maiore satis multa diximus,illinc assumes quae ad hunc locum pertinebunt. Sed ab ηs partibus quae sunt honestatis, quemadmodum ossicia duceren tur,satis expositum uidetur.Eorum autem ipsorum quae honesta sunt potest incidere saepe contentio dic comparatio de duobus honestis utrum honestius. qui locus a Pan stio est prstermissus. Nam cum omnis honestas manet 2 partibus quatuor,quarum una sit cognitionis,altera comunitatis,tertia magnast nimitatis,quarta moderationis: hae in deligendo ossicio ispe inter se compabrentur necesse est.PIacet igitur aptiora esse naturae ea ossicia quae ex commvonitate,quam ea quae ex cognitione ducantur. Id cp hoc argumento co firmari potest,q, si contigerit ea uita sapienti,ut omnium rerum affluentibus copias, uuis omnia quae cognitione digna sint,summo otio secum ipse consideret Sccontempletur,tamen si solitudo tanta sit,ut hominem uidere non possit exceo date vita. Princeps p omnium uirtutum est illa sapientia. quam σα liis Graeci uocant. Prudentiam enim,quam Greci φρονησιν dicunt,aliam quandam intelo Iigimus,quae est rerum expetendarum fugiendarum cla scientia. Illa autem seopientia quam principem dixi,rerum est diuinarum & humanarum scientia, in qua cotinetur deorum 8c hominum communitas,atq; societas inter ipsos. Ea si maxima est,ut est certe,necesse est quod a communitate ducatur ossiciu, id esse maximum.Etenim cognitio contemplatio* naturae manca quodamst modo atq; inchoata sit,si nulla actio rerum consequatur.Ea autem actio i hominum commodis tuendis maxime cernitur.Pertinet igitur ad secietatem generis humani.Ergo haec cognitioni anteponenda est. At* id optimus quiseque re ipsa ostendit Sc iudicat. inuis est enim tam cupidus in perspicienda cognostendam rerum natura,ut si ei tractanti contemplanti res cognitione dignissimas,subito sit allatum periculum discrimenq; patriar,cui subuenire opitulari possit,non illa omnia relinquat atque abiiciat,etiam si dinumerare se stellas,aut metiri mundi magnitudinem posse arbitretur Atque hoc idem in parentis,in amici re aut periculo fecerit. Quibus rebus intelligitur, studisssossicus 33 scientiae praeponenda esse officia iustitiae,quae pertinent ad hominuutilitatem,qua nihil homini esse debet antiquius. Atque illi quorum studia
uitaque omnis in rerum cognitione uerlata est,tamen ab augendis hominum utilitatibus δέ commodis non recesserunt. Na S erudierunt multos,quo mest
Iiores ciues utiliores rebus suis publicis essent, ut Thebanum Epaminon νda Lysias Pythagoreus,Syraciisium Dionem Plato,multissi multos. Nos pipsi quidquid ad remp.attulimus,si modo aliquid attulimus,a doctoribus atoque a doctrina instructi ad eam S ornati accessimus. Nel solum uiui at presentes studiosos discendi erudiunt atq; docent,sed hoc idem etia post mortem monumentis literarum assequuntur. Nec enim locus ullus pretermissus
est ab ris qui ad leges,qui ad mores,qui ad disiciplinam Reipu.pertineret: ita
438쪽
ui otium suum ad nostrum negocium contulisse uideantur. Ita illi ipsi doctring studiis & sapientie dediti,ad hominum utilitatem siuam prudentiam intelo ligentiam ha potissamum conferunt. Ob eam Setiam causam eloqui copiose, modo prudenter,melius est si uel acutissime li ne eloquentia cogitare: q, cogitatio in seipsa uertitur, eloquentia coplectitur eos quibus cum communitate iuncti sumus. At* ut apum examina non fingendorum fauorum causa conis
gregantur,sed cum congregabilia natura sint, fingunt fauos: sic homines, aemulto etiam magis,natura congregati adhibent agendi congregandi solertiam. Itaq; nisi ea uirtusquς constat ex hominibus tuendis,id cit ex societate generis humani,attingat cognitionem rerum, livaga cognitio A ieiuna ui deatur. Itemq; magnitudo animi remota comitate coniuncstionei humana seritas sit quaedam,& immanitas. Ita fit ut uincat cognitionis studium, consectatio hominum atq; communitas. Nec uerum est, quod dicitur a quibusdam propter necessitatem uire, P ea quς natura desideraret,consequi sine alus atoque esticere non possemus,idcirco istam e siccum hominibus communitatem S societatem: q, si omnia nobis quae ad uictum cultum, pertinent,quasi uirgula diuina,ut aiunt,suppeditarentur, tum optimo quit cy ingenio, negocias omnibus omissis totum se in cognitione & scientia collocaret. No est ita. Nasolitudinem fugeret,& socium studi j quereret: tum docere,ium discere uellet: tum audire,tum dicere.Ergo omne osticium quod ad coniunctionem ho minum δc ad societatem tuendam ualet, anteponendum est illi ossicio quod cognitione 3c scientia continetur. Illud forsitan querendum fit,num hee communitas quς maxime est apta nature,sit etiam moderationi modestie semper anteponenda. Non placet. Sunt enim quedam partim ita foeda , par timita flagitiosa ut ea ne conseruande quidem patrie causa sapiens facturus sit. Ea Posidonius collegit permulta, sed ita tetra quedam, ita obscoena,ut dis
stu quo uideantur turpia. Hec igitur no suscipiet quis Reip.causa, ne Resp. quidem pro se siticipi uolet. Sed Sc h commodius se res habet,q, non potest accidere tempus ut intersit Reip. quida illorum facere sapientem. Quare hoc quidem estectum sit in ossici js deligendis,id genus ossiciorum excellere, quod teneatur hominum societate. Etenim cognitionem prudentiam 3 sequitur cosiderata actito. I ta fit ut agere considerare pluris sit,u cogitare prudenter. Atq; hec quidem hactenus. Patefactus est enim locus ipse,ut non dissicile sit in exquirendo ossicio quid cui* sit prsponendum uidere. In ipsa autem comunitate sunt gradus ossiciorum,ex quibus quid cuiq3 prsstet,intelligi posssit: ut prima diis immortalibus, secunda patriae,tertia parentibus, dein ceps gradatim reliquis debeatur. Quibus ex rebus breuiter dispuν tatis intelligi potest non solu id homines solere dubitare,honestum ne an turpe sit,sed etiam duobus propositis honestis utrum honestius sit. Hic Iocus a Panaetio ciest,ut supra dixi,prstermissus. Sed iam
439쪽
Vemadmodu ossicia ducerentur ab honestate,Marce fili atque ab omni genere uirtutis, satis explicatum arbitror libro superiore. Sequitur ut haec ossiciorum geonera persequamur,quae pertinent ad uitae cultum, Scad earum rerum,quibus utuntur homines,facultatem,
ad opes,ad copias. In quo tum quaeri dixi, quid utile, quid inutile: tum ex utilibus quid utilius,aut quid maxime utile: de quibus dicere aggrediar,si pauca prius de instituto ac de iudicio meo dixero. Quanquam enim libri nostri compIu res non modo ad legendi,sed etiam ad scribendi studium excitauerunt, tameinterdum uereor ne quibusdam bonis uiris philosophiae nomen sit inuisum,
mirentur in ea tantum me operae 8c temporis ponere.Ego autem quamdiu Respub.per eos gerebatur quibus se ipsa commiserat, omnes meas curas co gitationes Q in eam conserebam.Cum autem dominatu unius omnia tenerentur,nessi esset usquam consilio aut auctoritati locus,socios denique tuendae Reipub.summos uiros amisissem,nec me angoribus dedidi,quibus erim cosectus,nisi his restitissem: nec rursum indignis homine docto uoluptatibus. Atq; utinam Respub.stetisset quo coeperat statu,nec in homines non tam comutandarum s euertendarum rerum cupidos incidisset. Primum enim, ut stante rep. facere solebamus,in agendo plus quam in scribendo operae ponestremus.Deinde ipsis scriptis non ea quae nunc, ed aestiones nostras mandareo mus,ut saepe secimus.Cum autem Respub.in qua omnis mea cura, cogitatio, opera poni solebat,nulla esset omnino,illae scilicet literae conticuere omnes serenses&senatoriae. Nihil agere autem cum animus non possiet,in his studiis
ab initio uersatus elatis,existimaui honestissime posse deponi,si me ad philosophiam retulimem.Cui cum multum adolescens discendi causa temporis tri huissem,postea a honoribus inseruire coepi, me totum Reipub.tradidi,tantum erat philosophiae loci,quantum stiperfuerat amicorum 8c Reipub. temo Poris. Id autem omne consumebatur in legendo: scribendi otium non erat. Maximis igitur in malis hoc tamen boni assecuti videmur,ut ea literis mano daremus,que nec erant satis nota nostris, & erant cognitione dignissima.
uid enim est per deos,optabilius sapientiae quid prestantius quid homioni melius quid homine dignius Hanc igitur qui expetunt,philosophi nominantur: nec quida aliud est phylosophia,si interpretari uelis,u studium sapientiae. Sapientia autem est,ut a ueteribus philosophis definitum est,rerum diuinarum & humanarum,causarumcy quibus heres continentur,scientia.Cusius studium qui uituperat haud sane intelligo quidnam sit quod laudandum
putet. Nam siue oblectatio quaeritur animi,requies* curarum: quae consoricum eorum studiis potest,qui semper aliquid inquirunt quod spectet S ua
leat ad bene beate 3 uiuendun, Sive ratio constantiae uirtutis ducitur: aut hec ars est,aut nulla omnino,per quam eas assequamur. Nullam dicere maximarum rerum artem eta,cum minimarum sine arte nulla sit,hominu est pas
440쪽
DE OFFICII srum considerate loquentium,atq; in maximis rebus errantium. Si autem est
aliqua disciplina uirtutis,ubi ea quaeretur cum ab hoc discendi genere discesseris Sed hec, qud ad philosophiam cohoxtamur, accuratius disputari selent:
quod alio quodam libro secimus. Hoc autem tempore tantum nobis declastrandum fuit,cur orbati Reipu. muneribus, ad hoc nos studium potissimum contulissemus. Occurritur autem nobis,& quidem a dossitis S eruditis, que rentibus satis ne constanter facere uideamur, qui cum percipi nihil posse dicamus,tamen S aliis de rebus Prscipere soleamus,& hoc ipso tempore preceopta osticii persequamur. auibus uellem satis cognita esset nostra sententia.
Non enim sumus ih quorum vagetur animus errore,nec habeat una quid seoquatur. Quae enim esset ista mens,uel quae uita potius, non modo disputanodi,sed etiam uiuendi ratione sublata: Nos autem ut ceteri alia certa, alia incerta esse dicunt: sic ab his dissentientes,alia probabilia alia non probabilia esse dicimus. Quid est igitur quod me impediat ea que mihi probabilia uideano
tur,sequi: quae contra,improbare,atCp assirmandi arrogantiam uitantem, o gere temeritatem,que a sapientia dissidet plurimum Contra autem omnia
disputatur a nostris, Ii hoc ipsum probabile elucere non possit,nisi ex utraq; parte causarum esset facta contentio. Sed lisc explanata sunt in Academicis nostris,satis,ut arbitror,diligenter.Tibi autem mi Cicero, uil in antiquissi ma nobilissimaq; philosophia Cratippo auctore uersaris, as simillimo qui ista preclara pepererunt,tamen nostra haec finitima uestris ignota esse nolui. Sed iam ad instituta pergamus. Quin Q igitur rationibus propositis obficri persequendi,quarum duc ad decus honestatem* pertinent, duae ad commoda uire, copias,opes, facultates,quinta ad eligendi iudicium,siquando ea quae dixi pugnare inter se uiderentur,honestatis pars persecta est: quam qui dem tibi cupio esse notissimam. Hoc autem de quo nunc agimus,id ipsium est quod utile appellatur. I n quo uerbo lapsa cosuetudo deflexit de uia, sensim pro deducita est, ut honestatem ab utilitate secernens constitueret honestum esse aliquid,'uod utile non esset:& utile,quod no honestum. Qua nulla pernicies maior nominum uitae potuit asterri. Summa quidem auctoritate phiis
Iosephi seuere sane atque honeste haec tria genera consula,cogitatione distinνguunt.Quidquid enim iustum sit,id etiam utile esse censent. Item quod honestum,id iustum .Ex quo efficitur,ut quidquid honestum sit, idem sit utile. Quod qui parum perspiciunt, a tape uersiitos homines SI callidos admiranstes, malitiam sapientiam iudicant. auorum error eripiendus est, opinioque omnis ad eam speciem traducenda,ut honestis consili js , iustist factis non fraude & malitia se intelligant ea quae uelint consequi posse. Quae ergo
ad uitam hominum tuendam pertinent, partim sunt inanima,Ut aurum,arge tum,ut ea quae gignuntur e terra,ut alia generis eiusde: partim animalia, quae habent suos impetus,& rerum appetitus.Eorum autem alia rationis expertia sunt,alia ratione utentia .Expertes rationis sunt equi boues,reliquae pecudes,ppes,quarum opera esscitur aliquid ad usum hominum atque uitam. Ratiost ne autem utentium duo genera ponut,unum deorum,alterum hominum .Deos placatos pietas est icit 8 saninitas. Proxime autem Sc secundum deos hostmines hominibus maxime utiles esse possunt. Earum p item rerum quae no4ceant&obsint,eadem diuisio est. Sed quia deos nocere non putant,liis exstceptis