장음표시 사용
441쪽
2. LIBER II. ' 44sstis homines hominibus plurimum obesse uel prodesse arbitrantur.Ea enim ipsa quae inanima diximus,pleraq3sent hominum operis essiecta,quae nec ha heremus nisi manus & ars accessissent, nec his sine hominum administratio. ne uteremur.Neque enim ualetudimis curario,neque nauigatio,neq3 agriculo tura,riccp Κugum fructuum i reliquorum perceptio 8c co seruatio sine homi
num opera ulla esse potuisset. Iam uero dc earum rerum quibus abudaremus, exportatio,& earum quibus egeremus,inuectio,certe nulla esset,nisi his mu neribus homines sungerentur. Eadem ratione nec lapides ex terra excideretur ad usum nostrum necessarii,nec serrum,aeS,aurum, argetum etaderetur,
penitus abditum,sine hominum labore & manu.Tecta uero,quibus S se orum uis pelleretur,& calorum molestiaesedarentur,unde aut in initio generi humano dari potuissent aut postea subuenire si aut ui tempestatis, aut terrae motu aut uetustate cecidissent,nisi comunis uita ab hominibus harum reruausilia petere didicisseC Adde du fius aquarum,deriuationes fluminu,agrostrum irrigatioes,moles oppositas fluctibus,portus manu factos: que unde si ne hominu opera habere possemus Ex quibus,multis cy alns, perspicuu est, qui fructus,quae* utilitates ex rebus ηs quae sent inanimae percipiantur, eas nos nullo modo sine hominu manu at* opera capere potuisse.Qui denim ex hestiis fructus,aut quae conroditas nisi homines adiuuarent, percipi possetet
Nam qui principes inueniendi fuerunt,quem ex qua belua usiam habeo
re possemus, homines certe suerunt. Nec hoc tempore sine hominum opera aut pascere eas,aut domare,aut tueri,aut tepestiuos sevcstus ex his capere posisemus. Ab eisdem 8c ea quae nocent interficiuntur, & que usui possunt esse
capiuntur. Quid enumerem artium multitudinem, sine quibus uita omnino nulla esse potuissete Quis enim aegris subuenisset, quae emet oblectatio ualenotium,quiuietiis aut cultus,nisi tam multae nobis artes ministrarentur isthus rebus exculta hominum uita tantum destitit a cultu & uictu bestiarum. Vrbes uero sine hominum coetu non potuissent nec aedificari, nec frequentaν Ti.Ex quo leges moresq3 constituti,tum iuris aequa descriptio,certat uiuenedi diseiplina: quas res & mansuetudo animorum consecuta,&uerecundia est. effectum ut esset uita munitior, atque ut dando & accipiendo,mutandis facultatibus & commodis, nulla re egeremus. Longiores hoc loco firmus, quam necesse est. is est enim cui non perspicua sint illa quae pluribus uero his a Panetio commemorantur,neminem neque ducem bello,nec principem domi magnas res & salutares sine hominu stud is gerere potuisses Comemorantur ab eo Themistocles,Pericles Cyrus, Agesilaus, Alexander quos neogat sine adiumentis hominum tantas res eiurere potuita. Vtitur in re no duo hia testibus non necessari js. Atque ut magnas utilitates adipiscimur conspiratione hominum atque consensu, sic nulla tam detestabilis pestis est quae non homini ab homine nascatur.Est Dicaearchi liber de interim hominum, Peris patetici magni SI copiosi: qui collectis ceteris causis eluuionis,pestilentiae,uastitatis,beluarum etiam repentinae multitudinis,quarum impetu docet quaestdam hominum genera esse cons impia deinde comparat quanto plures deleoti sint homines hominu impetu id est bellis aut seditionibus, a omni reliqua calamitate.Cum tetitur hic locus nihil habeat dubitationis quin homines plurimu hominibus &prosint& obsint: proprium hoc statuo esse uirtutis,cocis
442쪽
44ου DE OFFICIIS liare animos hominu,& ad usus siros adlugere. Itaq, quae in rebus Inanimis,
quael in tractatione beluaru fiunt,utiliter ad hominum uitam,artibus ea trio hutitur operosis. Hominu autem studia ad amplificationem nostrarum reruprompta dc parata,virorum praestatium sapietia &uirtute excitatur.Etenim uirtus omnis tribus in rebus sere uertitur. uarii una est in perspiciedo quid in quaq3 reuertim syncerum P sit,quid contentaneum cui , quid conseques, ex quo quael gignatur,quae cuiusq; rei causa sit. Alteru,cohibere motus ani mi turbatos,quos Graeci παΘ ominat: appetitiones*,quas illi ογας,obediis entes csticere rationi.Tertium,ηs quibus cum congregemur,uti moderate Scscieter,quoru studi js ea quae natura desidera expleta cumulatat habeamus: per costem l si quid importetur nobis inco modi propulsemus,ulciscamurcpeos qui nocere nobis conati sunt,tanta* poena asticiamus,quanta equitas humanitas T patitur. auibus aute rationibus hac facultatem assequi possimus, ut hominu studia coplectamur,ea p teneamus,diccimis,nel ita multo post: sed pauca ante dicenda sunt. Magnam uim esse in fortuna in utranq; partem, uel lecundas ad res,vel aduersas, quis ignorat Na 8c cum prospero flatu eius utimur,ad exitus pervehimur optatos:& cum reflauit,affligimur. Haec igitur
ipsa fortuna ceteros casias rariores habet,primum ab inanimis procellas,temst pestates,naufragia ruinas,incendia: deinde a bestijs ictiis, morsus, impetus. Haec ergo,ut dixi,rariora. A t uero interitus exercituum,ut proxime trium,saepe multorum,clades I mperatorum,ut nuper summi ac singularis uiri,inuidio Praeterea multitudinis,atq3 ob eas benemeritorum tape ciuium expulsiones,
calamitates,sugar,rurissi secundae res,honores,imperia,uictoria su fortuita sunt,tamen sine hominum opibus dic stud as neutram in partem effici posesiint. Hoc igitur cognito,dicedum est quonam modo hominum studia ad ut1 Iitates nostras allicere aissi excitare portimus. Quae si longior fuerit oratio,cumagnitudine utilitatis comparetur, ita sertassis etiam breuior uidebitur. Quaecunt igitur homines homini tribuunt ad eum agendum atq; honestandum,aut beneuolentie gratia ficiunt,cum aliqua de causa quempiam diligut: aut honoris,si cuius uirtutem suspiciunt,quem* dignum fortuna uamplissistina putant,aut cui fidem habent,dic bene rebus sivis consulere arbitrantur, aut cuius opeS metuunt,aut contra a quibus aliquid expectant,ut quu Reges popularis ue homines largitiones aliquas proponunt, aut postremo precio ac mei cede ducuntur. quae lordidissima est illa quidem ratio inquinatissima, ct iis qui ea tenentur,ct illis qui ad eam confugere conantur. Male enim se res habet, quu quod uirtute effici debet,id tentatur pecunia. Sed quoniam nonnunquam hoc subsidium necessarium est: quemadmodum sit eo utcdum dicemus, si prius rjs de rebus quae uirtuti propiores sitiat,dixerimus. Atque etiam lubriciunt se homines imperio alterius potestati pluribus de causis. Ducuntur enim aut beneuolentia, aut beneficiorum magnitudine, aut diognitatis praestantia,aut spe sibi id utile futurum,aut metu ne ui parere cogantur, aut spe largitionis promissionisq3 capti, aut postremo si ut saepe in noststra repub.uidemus mercede conditisti. Omnium autem rerum nec apti'us est quidquam ad opes ruendas ac tenendas, si diligi, nec alienius, u timeri. v P raeclare enim Ennius. ue metuunt,oderunt,quem quis p odit, perisse eX'ti petit. Multorum autem odiis nullas opes posse obsistere,si antea fuit ignotu,
443쪽
TIBERII. 447 nuper est cognstum. Nec uero huius tyranni solum,que armis oppressa perotulit ciuitas,interitus declarat quantum hominum odium ualet ad pestem,sed reliquorum similes exitus tyrannorum,quorum haud fere quisquam tale ininteritum estugit. Malus enim est custos diuturnitatis metus :contrat beneuoo Ientia sidclis uel ad perpetuitatem. Sed iis qui ui oppretas imperio cocrcent. sit sane adhibenda tauitia, ut heris in famulos, si aliter teneri non pos iunt: qui uero in libera ciuitate ita se instruunt, ut metuantur, his nihil potest esse dementius. Quisvis enim demersiae sint leges alicuius opibus, quavis timeta ista libertas,emergunt tamen haec aliquando aut iudiciis tacitis, aut occultis de honore sustragris. Acriores autem morsus sunt intermissae libertatis quam retentae. uod igitur Iatissime patet,nem ad incolumitatem Blum,sed etiam ad opes & potentiam ualet pIurimum, id amplectamur, ut metus absit, cariotas retineatur. Ita facillime quae uolumus& priuatis in rebus 8c in repub. consequemur. Etenim qui se metui uolent, a quibus metuentur, eosdem meo tuant ipsi necesse est. Quid enim censemus superiorem illum Dionysium, quo cruciatu timoris angi solitum: qui cultros metuens tonsorios, candente carbone sibi adurebat capillume auid Alexandrum Phorreum quo animo uixisse arbitramur qui ut scriptum legimus, cum uxorem Theben admodudiligeret,iamen ad eam ex epulis in cubiculu ueniens,barbarum,S eum quiedem,ut scriptum est,compunctum notis Treicias,districto gladio iubebat anteire praemittebatq3 de stipatoribus siris,qui scrutarentur arculas muliebres,& ne quod in uestimentis telum occultaretur exquirerent.O miserum, qui fi deliorem Sc barbarum & stlcmatiam putaret quam coniugem. Nec eum se sellit opinio: ab ea enim est ipse propter pellicatus siuspitionem interfectus. Nec uero ulla uis imperii tanta est quae premente metu possit esse diuturna. Testis est Phalaris, cuius est praeter ceteros nobilitata crudelitas: qui non ex insidhs interiit, ut is quem modo dixi, Alexander: non a paucis,ut hic rio ster: sed in quem uniuersa Agrigentinorum multitudo impetum fecit. id Macedones n6nne Demetriu reliquertit,uniuersit se ad Pyrrhuco tulerut Quid Lacedaemonios iniuste imperantes nonne repente omnes sere soci deseruerunt, spectatorest se otiosos priebuerunt Leuctricae calamitatis Externa libentius in tali re,quim domestica recordor. Verumtamen quamst diu imperium populi R.benefici js tenebatur, non iniuriis, bella aut pro sost
ciis, aut de imperio gerebantur: erant exitus bellorum, aut mites, aut neceo seri j. Regum,populorum,nationum portus erat Sc refugium Senatus. Noostri autem magisitratus Imperatorest,ex hac una re maximam laudem castpere studebant,si prouincias,si socios aequitate & fide defendissent. Itaque ii
lud patrocinium orbis terre uerius quam imperium poterat nominari. Senesm hanc consuetudinem S disciplinam iam antea minuebamus, post uero Syllae uictoriam penitus amisimus. Desitum est enim uideri quidq in socios iniquu,cum extitisset in ciues tata crudelitas.Ergo in illo secuta est nonestam causam no honesta uictoria.Est enim ausus dicere hasta posita,cu bona in Goa ouederet S bonoru uirorum,&locupletum,& certe ciuium,praedam se suauedere. Secutus est qui in causa impia,uictoria etiam foediore, non singuloruciuiu bona publicaret,sed uniuersas prouincias regiones V uno calamitatis iuye coprehederet. Itam uexatis ac perditis exteris nationibus,ad exeptu amissi
444쪽
448 DE OFFICII simperii portari in triumpho Massiliam indimus,ct ex ea urbe triumphari,sso ne qua nunu nostri I mperatores ex Transalpinis bellis triumpharunt. Multa praeterea commemorarem nefaria i socios,si hoc uno quida sol uidisset in dignius. Iure igitur plectimur,nisi enim multorum impunita scelera tulisse. mus,nunu ad unum tanta peruenisset licentia: a quo quidem rei similiaris ad paucos cupiditatum,ad multos improbos uenithsreditas. Nec uero una beso lorum ciuilium semen Sc causa deerit, dum homines perditi hastam illam cruentam Sc meminerint, & sperabunt,quam L. Sylla cum vibrasset Dicta, tore propinquo fio,idem sexto Sc tricesimo anno post a sceleratiore hasta norecessit. Alter aute qui in illa Dictatura Scriba fuerat,in hac fuit laestor urbanus. Ex quo debet intelligi,talibus prem is propositis nunti defutura bella ciuilia. Ita y parietes urbis modo stant dic manensitim ipsi ia extrema scelera metuetes: rem uero publicam penitus amisimus,atq3 in has clades incidimus: redeudum est enim ad propositum,dum metui,a cari esse Sc diligi malumus. Quae si populo R. iniuste imperanti accidere potueruntiquid debent putare singuli Quod quum perspicuum sit, beneuolentiae uim esse magnam,metus imbecillam,sequitur ut disseramus quibus rebus sicillime possimus eam qu1Dolumus adipisci cum honore & fide caritatem. Sed ea non pariter omnes egemus. Nam ad cuiust uitam instituendam accommodandum est,a multisne opus sit, an satis sit a paucis diligi. Certum igitur hoc sit, id p dc primum
S maxime necessarium, familiaritates habere fidas amantium nos amicorum,& nostra mirantium. Haec est una res prorsus ut non multum disserat inter summos S mediocres uiros,eacp utrisci est propemodum comparanda honore 3c gloria & beneuolentia ciuium. Fortasse non aeque omnes egent: sed tamen si cui haec suppetunt adiuuant aliquantum cum ad cetera, tum ad
amicitias comparandas. Sed de amicitia alio libro dictum est,qui inseribitur Laelius. Nunc dicamus de gloria: quaquam ea quoque de re no stri libri duo sunt. Sed attingamus: quandoquidem ea in rebus maioribus administrandis adiuuat plurimum. Summa igitur Sc persecta gloria costat ex tribus his, si diligit multitudo, si fidem habet, si cum admiratione quadam honore disgnos putat. Haec autem,si est simpliciter breuiter* dicendum, quibus rebus pariuntur a singulis, eisdem sere a multitudine. Sed est alius quoque quidam
aditus ad multitudinem,ut in uniuersorum animos tana influere possimus. Ac primum de illis tribus quae ante dixi beneuolentiae praecepta,uidea mus,quae quidem beneficηs capitur maxime. Secundo autem loco,benefica uoluntate seneuolentia mouetur,etiam si res sorte non suppetit. Vehementer autem amor multitudinis commouetur ipsa fama& opinione Iiberalitatis, beneficentio,iustitie, fidei,omniumq; earum uirtutum quae pertinent ad mansuetudinem morum, ac facilitatem. E tenim illud ipsum quod honestum deo corum, dicimus, quia per se nobis placet, animos p omnium natura Scspecie sua commouet, maxime quasi perlucet ex iis quas comemoraui uiro tutibus : idcirco illos in quibus eas uirtutes esse remur 1 natura ipse diliges re cogimur. Atque he quidem sunt causae diligendi grauissims. Possunt enim
Praeterea nonnullae esse leuiores. Fides autem ut habeatur, duabus reobus estici potest, si existimabimur adepti coniunctam cum iustitia prudentisam. Fia dc is fidem habemus quos plus intelligere η nos arbitramur, quos si 8c sutura
445쪽
LIBER II. 4498c sutura prospicere credimus,& cum res agatur , in discriment uentum sit, expedire rem,& consilium ex tempore capere posse. Hanc enim utilem homin es existimant uerami prudentiam. Iustis autem & fidis hominibus id est uiris bonis,ita fides habetur,ut nulla in his fraudis sit iniuriael suspicio. Ita, que his salutem nostram,his fortunas, his liberos redhtissime committi arbistramur. Harum igitur duarum ad fidem sectedam iustitia plus pollet , quippecu ea sine prudentia satis habeat auctoritatis: prudentia sine iustitia nihil ua Iet ad facienda fidem. Quo enim quis uersutior'eallidior est,hoc invisior Scsuspectior,detracta opinione probitatis. inlaobrem intelligentia iustitia coiuncta,quantum uolet habebit ad faciendam fidem uiriu.Iustitia sine prudentia multu poterit,sine iustitia nihil valebit prudentia. Sed nequis sit admira tus,cur quia inter omnes philosophos constet, amem ipso saepe disputatum sit,qui unam haberet,Omnes habere uirtutes: nunc ita seiungam, quasi possit quisquam qui non idem prudens sit,iustias esse: alia est illa cum ueritas ipsa Itomatur in disputatione,subtilitas: alia cum ad opinionem communem omnis acc6modatur oratio. Q uaobre ut uulgus,ita nos hoc loco loquimur, ut alios sortes,alios uiros bonos alios prudctes esse dicamus. Popularibus eni uerbis
est ageduS usitatis cu loquamur de opinione populari: idmeode modo fecit Panaetius. Sed ad propositum reuertamur. Erat igitur ex tribus quae ad gloriam pertinent, hoc tertium, ut cum admiratione hominum honore ab his digni iudicaremur. Admirantur igitur communiter illi quidem omonia quae magna,& prster opinionem suam animaduertunt: separatim autem in singulis,si perspiciunt nec opinata quaedam bona. Itaque eos uiros suspicistunt,maximis Φ esterunt laudibus, in quibus existimant se excellentes quasidam Sc singulares perspicere uirtutes. Despiciunt autem eos& contemnun in quibus nihil uirtutis, nihil animi, nihil neruorum putant. Non enim Omones eos contemnunt de quibus male existimant. Nam quos improbos,malest dicos,fraudulentos putant,& ad faciendam iniuriam instruchqs,eos haud cotemnunt quidem,sed de his male existimant. Quamobrem,ut ante dixi,consttemnuntur 6 qui nec sibi nec alteri: ut dicitur: in quibus nullus labor, nulla industria, nulla cura est. Admiratione autem asticiuntur u qui anteire celestris uirtute putantur, Zc cum omni carere dedecore, tum uero ius uit Jsquishus ali j non facile possimi obsistere. Nam S uoluptates blandissimae domist
De maiores partes animi a uirtute detorquent, S dolorum cum admouenetur faces,praeter modum pleriss exterrentur. Vita,mors, diuitiae,paupertas, omnes homines uehementissime permovent. Q uae qui in utranq3 Partem
excelse animo magnoi despiciunt, cum his aliqua ampla S honesta res
obiecta est , totos ad se conuertit 8c rapit tum quis non admiretur splendo Tem pulchritudinem in uirtutissErgo&haec animi despicientia admirabiliptatem magnam facit: S maxime iustitia,ex qua una uirtute uiri boni appetolantur, mirifica quaedam multitudini uidetur : nec iniuria. Nemo enim tuostus esse potest, qui mortem,qui dolorem, qui exilium, qui egestatem timet, aut qui ea quae sunt his contraria, aequitati anteponit. Maximel admiransttur eum qui pecunia non mouetur: quod in quo uiro perspectum sit, hunc dio gnum spectatu arbitrantur. Itaque illa tria, quae proposita sunt ad gloriam
446쪽
DA OFFICII scausam, fidem Sc admirationem, que eas res spernit S negligit,ad quas pleris
inflammati auiditate rapiuntur. Ac mea quidem sententia omnis ratio atquainstitutio uitae,hominum adiumenta desiderat,in primis Q ut habeat quibus cum possit familiares conferre sermones: quod est disti cile, nisi speciem praere boni uiri feras.Ergo etiam solitario homini,ati in agro uitam agenti,OPEnio iustitiae necessaria est: eoi etiam magis, ψ eam si no habebunt,iniusti habebuntur: nullis praefidhs septi,multis aflictentur iniuriis. Atl iis etiam qui
Uendunt,emunt,conducunt,locant,contrahendis negociis implicantur,iust
stitia ad rem gerendam necessaria est: cuius tanta uis est,ut ne illi quidem qui maleficio & scelere pascuntur,possint sine ulla particula iustitiae uiuere. Nam qui eoru cuipiam qui una latrocinantur,furatur aliquid aut eripit, is sibi ne in latrocinio quide relinquit locum. Ille aute qui archipirata dicitur, nisi equabiliter praedam dispertiat,aut occiditur a s ijs,aut relinquitur. Quinctiam Ieges latronum esse dicuntur,quibus pareant,quas observent. Itaque Propter
aequabilem praede partitionem & Bargulus Illyricus latro,de quo est apud
Theopompum,magnas opes habuit,& multo maiores Viriatus Lusitanus, cui quidem etiam exercitus nostri Imperatores cesserunt: quem C. Laelius, is qui lapiens usurpatur, Praetor fregit-comminuit, ferocitatem eius ita repressit,ut sicile bellum reliquis traderet.Cum igitur tanta uis iustitiae sit,ut ea etiam latronum opes firmet atq; augeat, quantam eius uim inter leges 8c iudicia S instituta Reip. reputamus mihi quidem non apud medos solum, ut ait Herodotus,sed etiam apud maiores nostros iustitiae fruende causa uidetur olim bene morati Reges constituti. Nam cum premeretur in initio mulν titudo ab hs qui maiores opes habebant,ad unum aliquem cofugiebant uiro tute praestantem: qui quu prohiberet iniuriam tenuioris aequitate constitu da summos cum infimis pari iure retinebat.Eademiconstituendarum leglisuit causa,qus Regum. Ius enim semper est quaesi tum aequabile,neq3 enim aliter esset ius. Id si ab uno bono S iusto uiro consequebantur,eo erant conten ti:cum id minus cotingeret,leges sunt in uetae,quae cum omnibus semper una atq* eadem uoce loquerentur. Ergo hoc quidem perspicuum est,eos ad impestrandum deligi solitos,quorum de iustitia magna esset opinio multitudinis. Adiuncto uero,ut iidem etiam prudentes haberentur,nihil erat quod hornienes his auctoribus no posse consequi se arbitrarentur.Omni ergo ratione colenda & retinenda iustitia est,tum ipsa per sele,nam aliter iustitia non esset,ita Propter amplificationem honoris & gloriar. Sed ut pecuniae non quaerendae solum ratio est,sed etiam collocandae,quae perpetuos sumptus suppediter,nec
solum necessarios,sed etiam liberales: sic gloria quaereda 8c collocanda ra' eione est, inci praeclare Socrates hanc uiam ad gloriam proximam,& quasi compediariam dicebat esse, si quis id ageret,ut quaIis haberi uellet,latis esset. Q si qui simulatione&inani ostentatione,&ficto non modo sermon sed etiam uultu stabilem se gloriam cosequi posse rentur,uehementer errant. Vestra gloria radices agilia top etia propagatur: ficta omnia celeriter tan si flosculi decidunt: nec simulatum potest quid qua esse diuturnum. Testes sunt permulti in utraq; partem: sed breuitatis causa familia contenti erimus una.Ti.enim Gracchus P. F. tam diu laudabitur,dum memoria rerum Romanarum manebit. At eius filii nec uiui probabatur bonis,& mortui numerum obtinent iurecsserum.
447쪽
L I B E R I I. 4si . Gesorum. Quei igitur adipisci ueram iustitiae gloriam uolet,sungatur ossiciis. Ea quae essent,dictum est in libro superiore. Sed ut facillime quales simus,laoles esse uideamur,etsi in eo ipso uis maxima est,ut simus ii qui haberi uelimus, tamen quaedam prscepta danda sunt. Nam si quis ab ineunte clate habet cati,
sam celebritatis 8c nominis aut a patre acceptam, quam tibi mi Cicero arbist tror contigisse,aut aliquo casu atq*fortuna: in hunc oculi omnium coni jciun tur,atq; in eum quid agat,quemadmodum uiuat,inquiritur:& tanu in clarissima luce uersetur,ita nullum obscurum potest nec dicium eius esse,nec factu. Quorum autem prima etas propter humilitatem &obscuritatem in hominii ignoratione uersatur,lii simul ac iuuenes esse coeperunt,magna spectare,& ad ea recitis studi js debent contendere. Quod eo firmiore animo facient, quia nomodo non inuidetur illi crati,uerum etiam fauetur. P rima est igitur ado Iescenti commendatio ad gloriam,siqua ex bellicis rebus comparari potest: iqua multi apud maiores nostros extiterunt. semper enim serὰ bella gerebano tur.Tua autem cras incidit in id bellum,cuius altera pars sceleris nimium hastbuit,altera felicitatis parum. Quo tamen in bello cum te Pompeius ale alteri presecisset,magnam laude & a summo uiro & ab exercitu consequebare,equirando,iaculado,omni militari labore tolerando. A tq; ea quidem tua laus pastriter cum Rep. cecidit. Mihi autem hec oratio suscepta non de te est,sed de geonere toto.Quaobrem ad ea que restat pergamus. Ut igitur in reliquis rebus multo maiora sunt opera animi,si corporis : sic ee res quas ingenio ac ratione persequimur,gratiores sunt si ille quas uiribus. Prima igitur commendatio proficiscitur a modestia,cu pietate paretes,tum in sitos beneuolentia. Facillime aute&in optima parte cognoscuntur adolescentes,qui se ad claros & saopientes uiros bene costulentes Reip.contulerui: quibus cum si frequentes luti
opinionem afferunt populo eorum se sere similes,quos sibi ipsi delegerut ad imitandum. P. Rutilii adolescentiam ad opinionem Sc innocentie,& iuris scientis,P. Mutii comedauit domus. Nam L. quidem Crassus cum emet admodum adolescens,non aliunde mutuatus est,sed sibi ipse peperit maxima laude ex illa accusatione nobili 8c gloriosa.Ex qua etate qui exercentur, laude affici solent: ut Demosthenem accepimus .Ea etate L. Crassius ostedit id se in sero optime iam sacere,quod etiam tum poterat domi cu laude meditari. Sed quuduplex ratio sit orationis,quarum in altera sermo sit,in altera contentio: non est id quidem dubium,quin contentio orationis plurimum ualeat,& maiore
Dim habeat ad gloriam .ea est enim quam eloquetiam dicimus. sed tamen diseficile dictu est quatopere cociliet animos comitas affabilitast sermonis. Ex tant epistolae S Philippi ad Alexandrum,& Antipatri ad Cassandrum,ScAntigoni ad Philippu filium,irium prudentissimorum,sic enim accepimus,
quibus praecipiunt ut oratione benigna multitudinis animos ad beneuolenotiam allici at,milites V blando appellando sermone,deliniant. Quae autem in multitudine cum contentione habeturioratio,ea sepe uniuersam excitat glorisam. Magna est enim admiratio copiose sapienteri dicentis: quem qui audistunt,intelligere etiam & sapere plus a ceteros arbitrantur.Si uero inest in oratione mista modestiae grauitas,nihil admirabilius fieri potest: eoq; magis,si ea sunt in adolescente. Sed cum sint plurima causarum genera quae eloquenti'am desiderant,multiq3 in nostra Rep.adolescentes Sc apud iudices dc apud
448쪽
Asa DEO F FICI I sSenatum dicendo Iaudem assecuti sunt,maxima est admiratio a iudiciis: quoν,
rum ratio duplex est.nam ex accusatione Sc defensione constat. iniarum etsi
laudabilior est defensio tamen accusatio probata persepe est. Dixi paulo ante de Cras . Idem fecit adolescens M. Antonius. P. Sulpitii eloquentiam accuo: satio illustrauit, quu seditiosum Sc inutilem ciuem C. Norbanum in iudicium uocauit. Sed hoc quidem non est saepe faciendum,nec una nisi aut Reip. caustse,ut duo Luculli: aut patrocinii,ut nos pro Siculis,pro Sardis,pro M. Albutio Iulius. In accusando etiam Manilio L. Fusii cognita industria est. Semel
igitur,aut non saepe certe. Sin erit cur faciendum sit sepius, Reip. tribuat hocm uneris,clitus inimicos ulcisci septus,non est reprehendendum. Modus taωmen adsit. Duri enim hominis uel potius uix hominis uidetur,periculum casipitis inferre multis. Id cum periculosum ipsi est,tum etiam sordidum ad fama committere ut accusator nominere. Quod contigit M.Bruto summo gcnere
nato,illius filio qui iuris ciuilis in primis peritus fuit. Atq3 etiam hoc praeco pium officss diligenter tenendum est,nequem una innocentem iudicio capiatis arcessas. Id enim sine scelere fieri nullo modo potest. Nam quid est tam ino humanum,a eloquentiam a natura ad salutem hominum & ad conseruatio nem datam,ad bonorum pestem perniciemq3 conuertere: Nec ramen ut hoc fugiendum est,ita habendum est religioni,nocentem aliquado 8c nefariu imo piumq; defendere. Vult hoc multitudo, patitur consuetudo,fert etiam humaonitas. Iudicis est semper in causis uerum sequi: patroni, nonnunq uerisimile, etiam si minus sit uerum,defendere. Quod scribere,presertim cum de phili sophia scriberem,non auderem,nisi idem placeret grauissimo Stoicorum Panaetio. Maxime autem Sc gloria paritur& gratia defensionibus: eo* maior, siquando accidit ut ei subueniatur qui potentis alicuius opibus circumueniri urgeriss uideatur: ut nos S saepe alias, S adolescentes contra L. Syllae dominantis opes pro Sexto Roscio Amerino secimus: quae,ut scis,eXtat oratio. . Sed expositis adolescentum officηs quae ualeant ad gloriam adipiscendam, deinceps de beneficentia ae liberalitate dicendum est.Cuius est ratio duplex. Nam aut opcra benigne fit indigentibus,aut pecunia. Facilior est haec posterior,locupleti presertim,scd illa lautior ac lplendidior,& uiro sorti claroq; dignior. auaqua eni in utroq; inest gratificadi liberalis uolutas,tame altera ex arca,altera ex uirtute depromit. Largitio 3 que fit ex re familiari, sonte ipsuhenignitatis exhaurit.ita benignitate benignitas tollitur. Quua quo in plures DBS lis,eo minus in multos uti possis. At qui opera,id est uirtute & industria henefici Sc liberales erunt,primum quo pluribus profiterint,eo plures ad bestnigne faciendu adiutores habebul: deinde cosuetudine beneficentiae paratiost
res erunt,& tanquam exercitatiores ad bene de multis promerendum. Praeo
clare in epistola quadam Alexandrum filium Philippus accusat, 1 largitiostu ne beneuolentiam Macedonum consessitetur. Quod te matu, inquit, rationis
M in istam spem induxit,ut eos tibi fideles putares fore, quos Pecunia corrupisio sesc/n tu id agis,ut Macedones non te regem suum,sed ministrum& praeohitorem putet: auo quid sordidius Regie Melius etiam,v largitionem cororuptelam dixit esse. Fit enim deterior qui accipit,atq; ad idem semper expe' istandum paratior.Hoc ille filio: sed praeceptum putemus omnibus. Quam=phrem id quidem non dubium est,quin illa benignitas quae constat eri operR
449쪽
& idustria,& honestior fit,& latius pateat,& possit prodesse pluribus. No
nunquam tamen est largiendum : nec hoc benignitatis genus omnino repudiandum eli:& saepe idoneis hominibus indigentibus de re familiari impartiedum sed diligenter atque moderate. Multi enim patrimonia estuderunt in consulte largiendo. aid autem est itultius,si,quod libenter facias,curare ut id diutius facere non possis Atq; etiam sequuntur largitionem rapine.Cum
enim dando egere coeperint,alienis bonis manus asserre coguntur. Ita quum beneuolentiae coparandae causa benefici esse uelint,non tanta studia assequu/tur eorum quibus dederunt,quanta odia eorum quibus ademerunt. QMamo obrem nec ita claudenda est res familiaris,ut cana benignitas aperire no possit: nec ita reseranda,ut pateat omnibus. Modus adhibeatur,is y referatur ad
facultates. Omnino meminisse debemus,id quod a nostris hominibus siepissime usurpatum,iam in prouerbii consuetudinem uehit Largitionem Fundunon habereJEtenim quis potest modus esse,quii idem 5c qui consecuerunt, Zc idem illud alii desiderente Omnino duo genera sunt largorum,quorum alteri prodigi dicu tur,alteri liberales. Prodigi,qui epulis S uiscerationibus&gladiatorum muneribus,ludorum uenationum P apparatu pecunias profundunt in eas res,quarum memoriam aut breuem aut nullam omnino sunt relisuri. Liberales aute,qui suis facultatibus aut captos a praedonibus redimur, aut aes alienum suscipiut amicorum,aut in filiarum collocatione adiuuant,aut
opitulantur ueI in re quaerenda,uel augenda. Itaq; miror quid in mentem uenerit Theophrasto in eo libro quem dc diuit is scripsit, in quo multa praeclare,illud absurde. Est enim multus in laudanda magnificentia dc apparatione Popularium munerum: talium Q sumptuum facultatem,sructum diuitiaru putat. Mihi aute ille seu stus liberalitatis,cuius pauca exempla posui, multo etiamaior uidetur,& certior. Quanto Aristoteles grauius 8c uerius nos reprehedir,qui has pecuniaru estusiones non admiremur,quae fiunt ad multitudinem deliniendam: alij qui ab hoste obsidentur,si emere aquae sextarium mina costgerentur,hoc primo incredibile nobis uideri,omnest mirari, sed quia attenoderint,veniam necessitati dari: in his immanibus iacturis infinitiscii sumpti bus nihil nos magnopere mirari,quumpre sertim nec necessitati stabueniatur, neq; dignitas augeatur: ipset illa dele statio multitudinis ad breue tepus exiguum V,ea a leuissimo quo*: in quo tamen ipso una cum satietate memostria quo moriatur uoluptatis. Bene etiam colligit haec pueris &mulierculis,Zc seruis,& seruoru simillimis liberis esse grata: graui uero homini,& ea quae fiunt iudicio certo ponderati,probari pol te nullo modo. RFq intelligo in nostra ciuitate inueterasse iam bonis temporibus ut splendor Aedilitatum ab optimis uiris postuletur. Itaq3 8c P.Crassus cum cognomine diues, tum etiacopi js,sunestus est: Aedilicio maximo munere: δc paulo post L.Crassus cum omnium hominum moderatissimo Q. Mutio magnificentissima Aedilitate lancitus est . Deinde C. Claudius Apph F. Multi poli:,Lucullus, Hortensius, Syllanus.Omnes autem P. Lentulus me Consule uicit superiores. Hunc est Scaurus imitatus.Magnificentissima uero nostri Pompei j munera secundo Consulatu. In quibus omnibus quid mihi placeat uides. Vitada tamen est suo spicio auaritiae. Mamerco homini ditissimo Aedilitatis prstermissio,Consust
lRtus repulsam attulit. are 6c si postulatur a populo,bonis uiris si non desi
450쪽
derantibus, attamen approbantibus faciendum est,modo pro facultatibus, nos ipsi ut secimus: S siquando aliqua res maior atq; utilior populari Iargitione acquiritur,ut Oresti nuper prandia in semitis decumae nomine, magno honori suerunt. Ne Marco quidem Seio uitio datum est Q in caritate asse mo diu populo dedit. magna enim se 8ic inueterata inuidia,nec turpi iactura,qua do erat Aedilis,nec maxima liberauit. Sed honori sit mino nuper nostro Mistoni suit,q, gladiatoribus emptis Reipub causa,quae salute nostra continebatur,omnes P.Clod 3 conatus furores V compressit. Causa igitur largitionis est, si aut necesse est, aut utile. In his autem ipsis mediocritatis regula optimalest. L. quidem Philippus Q , F.uir magno a genio,in primis* clarus, gloria risolebat se sine ullo munere adeptum esse omnia quae haberentur amplis Imma. Dicebat idem Cotta Curio. Nobis quo licet in hoc quodammodo oloriari.Nam pro amplitudine honorum,quos cunctis sufiragiis adepti simus,
nostro quidem anno,quod contigit eorum nemini quos modo nominaui,sa' ne exiguus sumptus Aedilitatis suill atq; etiam illae impensiae meliores, muri, naualia,portus,aquarum ductus,omniaqῖ quae ad usum Reipub. pertinent, Quanquam quod praesens tanquam in manum datur, iucundius est, tamen haec in posterum gratiora. Theatra,Porticus,noua templa uerecundius reprehcndo,propter Pompeium: sed doctissimi improbant,ut S hic ipse Panaeti. iis,quem multum in his libris secutus sum,non interpretatus: & Phaleram; Demetrius,qui Periclem principem Graeciae uituperat quod tantam pecuniam in praeclara illa Propylaea coniecerit. Sed de hoc genere toto in his libris quos de Repub.scripsi, diligenter est disputatum. Tota igitur ratio talium Iargitionum genere uitiose est,temporibus necessaria: 8 tum ipsa ad facultates accommodanda,& mediocritate moderanda est. In iIlo autem altero
genere largiendi, quod a liberalitate proscistitur, non uno modo in dispari hus causis affecti esse debemus. Alia causia est eius qui calamitate promitur,&Eius qui res meliores quaerit,nullis rebus sius aduersis. Propensior bemoniotas esse debebit in calamitosos,nisi sorte erunt digni calamitate. In rjs tan enqui se adiuuari uolent,non solum ut ne affigantur, sed ut altiore gradum a cedant,restriciti omnino esse nullo modo debcmus,sed in deligendis idoneis iudicium Sc diligentiam adhibere. Nam prae lare Ennita .
Benefacita male locata,malefacta arbitror. QNod autem tributum est bono uiro 8c grato,in eo cum ex ipso fructus est, tum etiam ex ceteris.Temeritate enim remota gratissima est liberalitas : eo peam studiosissime pleri laudar, v summi cuiusim bonitas comunc profugiuest omnium.Danda igitur opera est ut his beneficηs'plurimos assiciamus, quorum memoria liberis posteris P prodatur, ut his ingratis cm non liceat. Omnes enim immemorem beneficii oderunt, eam iniuriam in deterrenda liberalitate sibi etiam fieri, eumq; qui faciat,communem hostcm tenuiorum putant. Ato haec benignitas etiam Reip.est utilis, rcdimi e seruitute captos, locupletari tenuiores. inrod quidem uulgo solitum fieri ab ordine nostro,in oratione Crassi scriptu copiose videmus. Hanc ergo consiletudinem benigniolatis largitioni munerum longe antepono. Haec est grauium hominu atP magnorum, illa quasi assentatorum populi,multitudinis leuitate uoluptate quao
si titillarium Conuenit autem xum in dando munificum esse,ium in exigcdo