장음표시 사용
461쪽
muni utilitate detraxerit: modo hoc ita faciat, ut ne ipse de se bene existis mans seseci; diligens,hanc causiam habeat ad iniuriam. I ta semper officio senogatur,utilitati considens hominum,& ei quam saepe commemoro humane societati.Nam quod ad Phalarim attinet,perfacile iudiciu est. Nulla enim no his cum tyrannis societas est,sed potius summa distractio est: ne 3 est contra naturam spoliare eum si possis,quem honestum est necare,atq; hoc omne geonus pestiferum atque impium ex hominum communitate exterminandum
et t.Etenim ut membra quaedam amputantur,si 8c ipsa sanguine dic tanquam spiritu carere coeperunt,& nocent reliquis partibus corporis : sic ista in fio gura hominis feritas Sc immanitas beluae a communi tanquam humanitate corporis segre*anda est. Huius generis quaestiones stini omnes eae in quibus ex tempore osticium exquiritur.Eiusmodi igitur credo res Panaetium perseo cuturum suisse, nisi aliqui casiis aut occupatio consilium eius peremisset. Ad quas ipsas coluitationes ex superioribus libris satis multa praecepta fiant, qui
bus perspici possit quid sit propter turpitudinem fugiendum, quid sit quod
idcirco fugiendum non sit,quod omnino turpe non sit. Sed quoniam operi inchoato,prope tamen absoluto,tanquam fastigium imponimus,ut geomesttrae solent non omnia docere,sed postulare ut quaedam sibi concedantur,quo' facilius quae uolunt explicent: sic ego a te postulo mi Cicero, ut mihi concesdas si potes nihil prster id quod honestum sit,propter se esse expetendum. Sin hoc non licet periCratippum, at illud certe dabis, quod honestum sit id
esse maxime propter se expetendum. Mihi utruuis satis est,ct cum hoc,tum illud probabilius uidetur,nec praeterea quidquam probabile. Ac primum Pa naetius in hoc defendendus est, non utilia cum honestis pugnare aliquanodo posse dixerit neque enim fas erat sed ea quae uiderentur utilia.Nihil uestro utile,quod non idem honestum: nihil honestum, quod non idem utile sit, saepe testatur: negati ullam peste maiorem uitam hominum inuasisse,quam eorum opinionem qui ista distraxerint. Itaque non ut aliquando anteponeo remus utilia honestis,sed ut ea sine errore diiudicaremus,siqvado incidissent, induxit eaquς uideretur esse,non que esset repugnantiam. Hanc igitur Parsttem relictam explebimus,nullius adminiculis,sed ut dicitiir ΝΙarte nostro. Nelenim quid ci de hac parte post Panaetium explicatum est, quod quidemihi probaretur ae ηs qus in manus meas uenerint. auum igitur aliqua species utilitatis obiecta est, commoueri necesse est.Sed si quum animum attederis,turpitudinem uideas ei rei adiutristam quae speciem utilitatis attuleri tum non utilitas relinquenda est,sed intelligendum ubi turpitudo sit,ibi uti litatem esse non posse. Quod si nihil est tam contra naturam a turpitudo re enim Sc conuenientia & costantia natura desiderat,aspernaturi contrastri innihil tam est secundu naturam,u utilitas:certe in eadem re utili & tur Pitudo esse non potest. Itemq3 si ad honestatem nati sumus, eaq; aut sola ex petenda est,ut Xenoni uisum est:aut certe omni pondere grauior habenda,
i reliqua omnia,quod Aristoteli placet: necesse est quod honestum sit,id ese
aut solum,aut summum bonu. Quod autem bonum,id certe utile. Ita quidst
quid honestum,id utile. Quare error hominum non proborum, quu aliquid quod utile uisum est arripuit,id continuo secernit ab honesto.Hinc sicae, hine uenena,hinc salsa testamenta nascuntur,hinc surta,peculatus,expilationes,di
462쪽
4st DE OFFICI Isreptiones sociorum Sc esutum,hine opum nimiarum potentiae non serende
postremo etiam in liberis ciuitatibus existunt regnandi cupiditates, quibus nihil nec tetrius ,nec foedius excogitari potest.Emolumenta enim rerum fallacibus iudiciis uident: poenam non dico legum,quas saepe perrumpunt,sed ipνsius turpitudinis,quae acerbissima est,non uident. Uamobrem hoc quidem deliberantium genus pellatur c medio, est enim totum sceleratum&impiu9 qui deliberant utrum id sequantur quod honestum esse uideant,an se scieriotes scelere contaminent. In ipsa enim dubitatione facinus inest etiam si ad id non peruenerint.Ergo ea deliberanda omnino non sinat in quibus est turpis
ipsa deliberatio. Atq; etiam ex omni deliberatione celandi&occultandi spes opiniol remoueda est. Satis eni nobis,si modo in philosophia aliquid persecimus,persuasu esse debet,si omnes deos hominesq3 celare possimus,nihil laymen auare, nihil iniuste,nihil libidinose,nihil incontinenter esse faciendum. Hinc ille Gyges inducitur a Platone qui cu terra discessisset magnis quibusidam imbribus,in illum hiatum descendit, aeneumq3 equum,ut ferunt fabulo, animaduertit,cuius in lateribus fores essent: quibus apertis hominis mortui corpus uidit magnitudine inusitata, anulum, aureum in digito. Que ut deo traxit,atq3 ipse induit, erat autem regius pavorJtum in concilium pastoruserecepit. Ibiquum palam eius anuli ad palmam conuerterat,a nullo uidebatur,ipie autem Omnia uidebat: idem rursus uidebatur quum in locum a nulli
inuerterat. Ital hac opportunitate anuli ustis,regins stupruintulit: ea p adstiutrice Regem dominum interemit,sustulit quos obstare arbitrabatur. Nee in his facinoribus eum quisu uidere potuit. Sic repente anuli beneficio Rex exortus est Lydiae. Hunc igitur ipsum anulum si habeat sapiens nihil plus si, hi licere putet,s si non haberet. Honesta enim bonis uiris, non occulta queratur. Atqui hoc loco philosophi quidam minime mali illi quidem, sed non sa tis acuti,fictam Sc commentitiam fabulam prolatam dicunt a Platoner quasi Dero ille aut factum id esse,aut fieri potuisse defendat. Hoc est uis huius anuis, ct huius exempli. Si nemo sciturus,nemo ne suspicaturus quidem sit, quum aliquid diuitiarum,potentie,dominationis,libidinis causa seceris,si id dηs hominibus t futurum sit semper ignotum, sis ne facturuse Negant id fieri posse quanquam potest id quidem. Sed quaero, quod negant posse,id si possent,
quidnam facerent Vrgent sane' rustice,negant enim posse,& in eo perstant. Hoc uerbum,quid ualeat,non uident. Dum enim querimus si celare possint quod fassituri sint,non quςrimus possintne celare sed tans tormenta qusdam
adhibemus: ut si responderint,se impunitate proposit/ facturos quod expediar,facinorosos se esse fateantur: si negent,omnia turpia per se ipsa fugienda esse concedant. Sed iam ad propositum reuertamur. I ncidunt saepe multae caussquae conturbent animos utilitatis specie,non cum hoc deliberetur, relinqueridane sit honestas propter utilitatis magnitudinem sinam id quidem improsthum est9sed illud,possit ne id quod utile uideatur,fieri no tuiPiter. Cum Collatino Collegae Brutus imperium abrogabat,poterat uideri facere id iniuste. sierat enim in Regibus expellendis socius Bruti Sc consiliorum etiam adiustior. Quum autem consilium hoc principes cepissent,cognationem Superbi; nomeni T arquiniorum,S memoriam regni esse tollendam,quod erat uti
te patris consul reiid erat ita honestum ut etiam ipsi Collatino placere debe
463쪽
x et a B ER I TI. 4ς ret. Ilai utilitas ualuit propter honestatem, sine qua ne utilitas quidem esse
potuisset. At in eo Rege qui urbem condidit, non ita.Species enim utilitatis animum pepulit eius.Cui quum uisum esset utilius solum a cum altero regnastre,fratrem interemit.Omisit hic& pietatem & humanitatem,ut id quod utio leuidebatur,neque erat,assequi posset: & tamen muri causam oppotuit specisem honestatis,nec probabilem,nec sane idoneam. Peccauit igitur, pace ueIQuirini uel Romuli dixerim. Nec tamen nostrae nobis utilitates omittenodae sunt,alijsq; tradendae quum his ipsi egeamus: sed suae cuiq3 utilitati, quod sine alterius iniuria fiat,seruiendum est. Scite Chrysippus,ut multa. alui stodiumon quis currit,eniti&contendere debetu maxime possit,ut uincat: supPlantare eum qui cum certe aut manu depellere,nullo modo debet. Sic in uista sibi quenm petere quod pertineat ad usiam non iniquum est: alteri diripeo re,ius non est. Maxime autem perturbantur officia in amicitiis,quibus Scnon tribuere quod recte possis, & tribuere quod non sit aequum,contra ossi ocium est. Sed huius generis totius breue Sc non dissicile praeceptum est. Quae
enim uidentur utilia honores,diuitiae, voluptates,ceterat generis eiusdem, haec amicitiae nunquam anteponenda sunt. Ac neque contra Rempub. neque
contra iusiurandum ac fidem,amici causa,vir bonus faciet,ne si iudex quidem erit de ipse amico. Ponit enim personam amici, quum induit iudicis. Tantum dabit amicitiae,ut uera amici causam eiie malit,& ut orandae liti tempus,quoin ad per leges liceat,accommodet. Dum uero iurato sententia dicenda sit,meo minerit deum se habere testem,id eli ut ego arbitror entem suam,qua nishil homini dedit deus ipse diuinius. I ta* praeclarum a maioribus morem acscepimus rogandi iudicis,si eum teneremus, quae salua fide sacere possit. Haec rogatio ad ea pertinet quae pauIo ante dixi,honesta amico a iudice posse conscedi. Nam si omnia facienda sint,quae amici uelint,non amicitiae tales, sed coniurationes putandae sunt. Loquor autem de communibus amiciti js. Nam in
sapientibus uiris perfectisq; nihil potest esse tale. Damonem Sc Pythiam Pythagoreos serunt hoc animo inter se fuisse, ut quum eorum alteri Diony sius tyrannus diem necis destinauisset, S is qui morti addictus esset,paucos sibi dies comedandoru suoru causa postulauisset, uas factus est alter sistedi eius: ut si ille no reuertisset moriendum esset ipsi. Qui quum ad diem se recepisset, admiratus eorum fidem tyrannus,petiuit,ut se ad amicitiam tertium adscriberent. Quum igitur id quod utile uidetur in amicitia,cum eo quod honestum est comparatur,iaceat utilitatis species, ualeat honestas. auum autem in amicitia quae honesta non sunt postulabuntur,religio & fides anteponantur amicitiae. Sic habebitur is, quem exquirimus,deIectius ossici j. Sed utilitatis speo cie in Repub.ispissime peccatur,ut in Corinthi disturbatione nostri. Durius etiam Athenienses,qui sciuerunt, ut Aeginetis, qui classe ualebant, pollices Praeciderentur hoc uisum est utile:nimis enim imminebat propter propin quitatem Aegina P iraeo. Sed nihil quod crudele utile.Est enim hominum naturae,quam sequi debemus,maxime inimica crudelitas. Male etiam qui pereogrinos urbibus uti prohibent,eost exterminant,ut Pennius apud patres nostros, Papius nuper. Nam esse pro cive, qui ciuis non fit,rectum est non liceore quam legem tulerunt sapientissimi Consules Crassus dic Scaevola. Usu ueo
464쪽
Α DE. OFFICII sxo urbis prohibere peregrinos,sane inhumanum est. Illa praeclara sunt,in quihus publicae utilitatis species pre honestate contemnitur. Plena exemploruest nostra Resp.cum sepe,tum maxime bello Punico secundo,quae Carinen si calamitate accepta maiores animos habuit quam una rebus secundis. Nulla timoris significatio,nulla mentio pacis.Tanta uis est honesti,ut speciem utio litatis obscuret. Athenienses quum Persarum impetum nullo modo possent sustinere,statuerentq3 ut urbe relicta,coniugibus 8c liberis Troezene depositis,naues conscenderent, libertatem U Graeciae classe defenderent,Cyrsilum quendam suadentem ut in urbe manerent, Xerxemq; reciperent, lapidibus Obruerunt. Atqui ille utilitatem sequi uidebatur: sed ea nulla erat,repugnante
honestate.Themistocles post ui storiam eius belli quod cum Persis sui dixit
in concione se habere consilium Reipub. salutare,sed id sciri opus non esse: postulauit ut aliquem populus daret qui cum communicaret. Datus est Aristodes. Huic ille elassem Lacedaemoniorum quae subducta esset ad Gytheum, clam incendi posse: quo facto frangi Lacedaemoniorum opes necesse esset Quod Aristides quum audisset,in concionem magna expectatione uenit, di cito perutile esse consilium quod Themistocles asterret,sed minime honeo stum. Itaque Athenienses,quod honestum non esset,id ne utile quidem puto
Nerunt: totam cy eam rem,quam ne audierant quidem,auctore Aristide repudiauerunt. Melius hi quam nos,qui piratas immunes,socios uectigales habeo mus Maneat ergo,quod turpe sit,id nunquam esse utile: ne tum quidem,quia id quod utile est e putes adipiscare. Hoc enim ipsum utile putare, quod turpe sit,calamitosum est. Sed incidunt ut supra dixosaepe cause quum repugnare utilitas honestati uideatur, ut animaduertendum sit, repugnetne planc an Possit cum honestate coniungi.Eius generis hae sunt quaestiones, si exempli gratiaJuir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum adire Nerit,in Rhodiorum inopia & fame, seminal annotas caritate, si idem sciat complures mercatores Alexandria soluisse,naues in cursu frumcto onustas petentes Rhodum uiderit, dicturus ne sit Rhodias id an si lentio suum quam Plurimo uenditurus Sapientem & bonum uirum fingimus,de eius deliberatione Sc consultatione quaerimus qui celaturus Rhodios non sit,si id turpe iudicet,sed dubitet an turpe non sit. In huiusmodi causis aliud Diogeni Babystonio uideri solet,magno& graui Stoico: aliud Antipatro discipulo eius,hostmini acutissimo. Antipatro,omnia patefacienda: ut ne quid omnino quod
Menditor norit,emptor ignoret. Diogeni,venditorem,quatenus iure ciuili costitutum sit,dicere uitia oportere: cetera sine insidηs agere: S quoniam uenodat,uelle quim optime uendere. Advexi,exposui,uendo meum non pluris ciceteri,sortasse etiam minoris,quum maior est copia, cui fit iniuria: Exoritur
Antipatri ratio ex altera parte. Quid ais Tu cum hominibus consulere doheas,& seruire humanae societati ea* Iege natus sis,& ea habeas principia naturae,quibus parere,& quae sequi debeas,ut utilitas tua communis sit utilitas,uicissim communis utilitas tua sit,celabis homines quid his adsit comomoditatis SI copiaec Respodebit Diogenes fortasse sic. Aliud est celare,aliud tacere. Nel ego nunc te celo, si tibi non dico quae natura deorum sit,qui sit fio
Diβ b000rum; qus tibi plus prodessent cognita,quam tritici uilitas: sed non
465쪽
LIBARIII. 4 quidquid tibi audire utile est, idem mihi dicere necesse est. Imo uero In quis et illeJnecesse est, si quidem meministi esse inter homines natura conivnoctam societatem. Memini, inquiet ille: sed num ista societas talis est,ut nihil suum cuiusq; sit: Quod si ita est,ne uendendum quidem quidquam est, sed donandum. Vides in hac tota disceptatione non illud dici,quisuis hoc turope sit,tamen quoniam expedit,siciam: sed ita expedire,ut turpe non sit. Exalo tera autem parte,ea re,quia turpe sit,non esse iaciendum. Vendat sdes uir boonus propter aliqua uitia quae ipse noris,ceteri ignorent,pestilentes sint, S habeantur salubres: ignoretur in omnibus cubiculis apparere serpentes, male materiatae, inosiae: sed hoc praeter dominum nemo sciat,quaero, si haec em pioribus uenditor non dixerit,aedes uendiderit,pluris multo,quam se uenoditurum putarit, num id iniuste aut improbe secerit iIlle uero inquit Anti pater. Quid enim est aliud quam uiam erranti non monstrare quod Athe nis execrationibus publicis saniatiam est hoc non est emptorem pati ruere,
8c per errorem alterum induceres Diogenes contra. Num te emere coegit,
qui ne hortatus quidem est Ille quod non placebat proscripsit: tu quod pia
cebat emisti. Quod si qui proscribunt uillam bonam,heneq; aedificatam,non existimantur sesellisse, etiam si illa nec bona est,nec aedificata ratione: muItominus qui domum non laudarunt. Vbi enim iudicium emptoris est, ibi fraus Denditoris quae potest esse Sin autem dictum no omne praestandu est, quod di stum non est,id praestandum putas auid uero est stultius,u laeditore eius rei qua uedat uitia narraret a id aute tam absurdui,u si domini iussu ita praeco praedicet.Domu pestilentem uendoe Sic ergo in quibusda causis dubiis eκ altera parte defenditur honestas,ex altera ita de utilitate dicit,ut id quod uti te uideatur, non modo facere honestum sit,sed etiam no facere,turpe. Haec est
illa quae uidetur utilium fieri cum honestis saepe dissensio. Quae dijudican
da sunt. Non enim ut quaereremus exposuimus,sed ut explicaremus. Non igitur uidetur nec frumentarius ille Rhodios, nec hic edium uenditor celare emoptores debuisse. Nem enim idest celare,quidquid reticeas,sed quum quod tu
scias, id ignorare emolumenti tui causa uelis eos, quorum intersit id scire. Hoc autem celandi genus quale sit,& cuius hominis quis no uidet Certe no aperti,non simplicis,non ingenui,non iusti,non uiri boni: uersuti potius,obscuri, astuti,fallacis,malitiosi callidi,veteratoris,uasti. Haec tot 8c alia plura n dnne
inutile est uitiorum subire nomina si uituperandi sunt qui reticuerunt, quid de iis existimandum est qui orationis uanitatem adhibuerunt c, C. Cannius eques R. nec infacetus,& satis literatus, quum se Syracusas ocisandi ut ipse dicere solebat non negociandi causa contulisset, dictabat se hortulos aliquos emere uelle , quo invitare amicos,& ubi se oblectare si ne interpellatoribus posset. auod quum percrebuisset, Pythius ei qui dam, qui argentariam faceret Syracusis, uenales quidem se hortos non hasthere, sed licere uti Cannio si uellet ut suis: & simul ad coenam hominem in hortos inuitauit in posterum diem. inuum ille promisisset, tum Pythius,
qui esset, ut argentarius , apud omnes ordines gratiosus, piscatores ad se conuocauit,& ab his petiuit ut ante suos hortulos postridie piscarentur:di xit p quid eos facere uellet. Ad coenam tempore uenit Cannius. piparea' Pythio apparatum conuiuium: cymbarum ante hortulos multitudo. Pro
466쪽
4τo D Ε Ο F F I C I I sse quisque quod ceperat asserebat: ante pedes Pythii pisces prothciebantur. Tum Cannius. auarib, inquit, quid est hoc Pythia. tantumne piscium ctantumne cymbarum et Et ille. Quid mirum inquit,hoc loco est,Syracusis quidquid est pistium: hic aquatio, hac uilla isti carere non possunt. Incensus Cannius cupiditate,cotendita Pythio ut uenderet.Grauate ille primo. Quid multa Impetrat. Emit homo cupidus 8c locuples tanti quanti Pythius uo Iuit: u emit instructos. Nomina facit, negocium conficit. Invitat Cannius postridie familiares suos. Venit ipse mature. scalmum nullum uidet. Quaerit ex proximo uicino,num seriae quaedam piscatorum essent, eos nullos uideo ret. Nullae,quod sciam, inquit ille,sed hic piscari nulli solent: ita* heri mira har quid accidisset. Stomachari Cannius, sed quid facerere Nondum enim, Aquilius collega &familiaris meus pertulerat de dolo malo formulas. I n quihus ipsis quum ex eo quaererem quid esset dolus malus, respondebat, quum esset aliud simulatum, aliud actum. Hoc quidem sane luculenter, ut ab homi ne perito definiendi. Ergo Sc Pythius 8c omnes aliud agentes,aliud simulan tes,perfidi,improbi,malitiosi sunt. Nullum igitur eorum factum potest utile esse,quum sit tot uitias inquinatum. Qi si Aquiliana definitio uera est,ex o moni uita simulatio dissimulatiocii tollenda est.ita nec ut emat melius,nec ut uendat, quidquam simulabit aut dissimulabit uir bonus. Atque iste dolus malus etiam legibus erat uindicatus,ut tutela. XII. tabulis,& circunscriptio adoleoscentiu lege Latoria:& sine lege iudic as,in quibus ex fide bona additur. Re liquorum autem iudiciorum lisc uerba maxime excellunt. In arbitrio rei uxorie, melius equius: In fiducia,ut inter bonos bene agier. Quid ergo aut in eo quod melius aequius est, potest ulla pars inesse fraudis,aut quum dicitur intcrhonos bene agier,quidquam agi dolose aut malitiose potest Dolus autem malus insimulatione ut ait Aquilius continetur. Tollendum est igitur ex
rebus contrahendis omne mendacium. Non licitatorem uenditor,nec qui cotra se liceatur,emptor opponet. Vtero si ad eloquendum uenerit, non Plus
quam semel eloquetur. α quidem Scaevola P. filius, quum postulasset ut sibi sundus cuius emptor erat semel indicaretur, idq; uenditor ita fecisset,dixisesetcp se pluris aestimare, addidit centum millia . Nemo est qui hoc uiribo nisuisse neget, sapietis negant: ut si minoris quam potuisset uendidisset. Haec igitur est illa pernicies,q, alios bonos alios sapientes existimant.Ex quo Ennius,Nequid a sapere sapietem,qui ipse sibi prodesse non quiret. Vere id qui dem,si,quid esset prodesse,mihi cum Ennio coueniret. Hecatone quide Rhostdium discipulum Panaetii uideo in his libris quos de ossicio scripsit a. Tuberoni,dicere,sapientis esse nihil contra mores, leges,instituta facientem,habest Te rationem rei familiaris. Neq; enim solum nobis diuites esse uolumus,sed liberis,propinquis,amicis,maxime cy Reip. Singulorum enim facultates Sc copiae diuitiae sunt ciuitatis. Huic Scaevole saetiim de quo paulo ante dixΟplacere nullo modo potest.Etenim omnino tantum se negat facturum compenstdu sui causa quod non liceat. Huic nec laus magna tribuenda,nec gratia est. Sed si ite simulatio δc dissimulatio dolus malus est,perpaucae res sunt in quishus non dolus iste malus uersetur: siue uir bonus est is qui prodest quibus POtest, nocet nemini,recte iustum uirum bonum non facile reperimus. Nun=qua igitur est utile peccare,quia semper est turpe.Et quia semper honestu est
467쪽
LIBE R I II. 4 Iuirum bonum esse, semperest utile. Ac de iure quidem praediorum sane tam
est apud nos iure ciuili, ut in his uendendis uitia dicerentur que nota essent Denditori. Nam quum ex. XII.tabulis satis esset ea praestari quae essent Iin gua nuncupata,quae a inficiatus esset,dupli poena subiret: a iureconsultis elisam reticentiae poena est constituta. uidquid enim est in praedio viiij id sta tuerunt, si uenditor sciret, nisi nominatim dictum esset, praestari oportere:
ut quu in arce augurium Augures acturi essent,iusssissentit; T.Claudium Cetimatum,qui aedes in Coelio monte habebat,demoliri ea quorum altitudo osficeret auspicns: Claudius proscripsit insulam, uendidit. Emit P. Calpurnius Lanarius. Huic ab Auguribus illud idem denunciatum est. Itaque Calpurnius quum demolitus esset,cognosseti Claudium aedes postea proscripsisse, quam esset ab Auguribus demoliri iussus, arbitrum illum adegit,quidquid sibi dare facere oporteret ex fide bona. M. Cato sententiam dixit, huius no stri Catonis pater. Vt enim ceteri ex patribus, sic hic qui illud lumen progeonuit,ex filio est nominandus. Is igitur iudex ita pronunciauit, quum in uendendo rem eam scisset,& non pronuciasset,emptori damnum praestari oportere.Ergo ad fidem bona statuit pertinere,notum esse emptori uitium quod nosset uenditor. Quod si recte iudicauit,non recte frumentarius ille, non reo iste aedium pestilentium uenditor tacuit. Sed huiusmodi reticentiae iure ciuili comprehendi non possunt: quae autem possunt,diligenter tenentur. Μ.Maorius Gratidianus,propinquus noster, C. Sergio Oratae uendiderat aedes eas
quas ab eodem ipse paucis ante annis emerat. Eae Sergio seruiebant: sed hoc in mancipio Marius non dixerat. Addtusta res in iudicium est. Oratam Crassiis,Gratidianum defendebat Antonius. Ius Crassus urgebat, quod uitii uenditor non dixisset,sciens id oportere praestari. Aequitatem Antonius, quo niam id uitium ignotum Sergio non fuisset, qui illas aedes uendidisset, nihil fuisse necesse dici: nec eum esse deceptum, qui id quod emerat,quo iure esserteneret. Quorsum haec Vt illud intelligas, non pIacuisse maioribus nostris astutos. Sed aliter leges aliter philosopni tollutastutias. Leges,quatenus manu tenere possunt:philosophi,quatenus ratione 5 intelligentia. Ratio ergo
hoc postulat,ne quid insidiose,ne quid simulate,ne quid fallaciter.Sunt ne igitur insidiae,tendere pIagas, etiam si excitaturus non sis,nec agitaturus: Ipse enim sere nullo insequente saepe incidunt.Si tu aedes proscribas,tabulam tans quam plagam ponas, domum propter uitia uendas, in eam aliquis incurrat imprudens: hoc quanquam uideo propter deprauationem consuetudinis neoque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut iure ciuili,tamen naturae leoge sancitum est. Societas enim est , quod etsi ispe dieitam est, dicendum lasmen est sepius latisssime quidem quae pateat omnium inter omnes, interior eorum qui eiusdem gentis sunt, propior eorum qui eiusdem ciuitatis. Itaq3 maiores aliud ius gentium,aliud ius ciuile esse uoluerunt. Quod ciuile, nonide continuo gentium : quod autem gentium,idem ciuile esse debet. Sed nos veri iuris germaneq; iustitis solida 8c expressam eiugiem nulla tenemus,um khra Sc imaginibus utimur:eas ipsas utinam sequeremur. Feruntur enim exo optimis naturae Sc ueritatis exemplis. Nam quanti uerba illa. Vti ne propter te,fiddmue tuam captus seaudatusue sim: Q, illa aurea. Vt inter honos bene
agier oportet βc sine fraudatione c Sed qui sint boni , 5c quid sit bene agi.
468쪽
47a D Ε, Ο F' F I C Ia I smagna quaestio est.a. quidem ScaeuoIa Pontis Max.summam uim esse discebat in omnibus iis arbitrijs in quibus adderetur,ex fide bona: fidei bonae
nomen existimabat manare latissime,ldi uersiari in tutelis,societatibus,siduis chs,mandatis,rebus emptis,uenditis,conductis, locatis,quibus uitae societas
continetur. In his magni esse iudicis statuere presertim quum in pleri'; eusent iudicia contraria quid quen cuil praestare oporteret. Quocirca astuotiae tollendae sunt,ea malitia,que uult illa quidem uideri se esse prudentiam, sed abest ab ea distati plurimum. Prudentia est enim Iocata in delectu boonorum malorum: malitia si omnia quae turpia sunt, mala fiunt, mala bonis anteponit. Nec uero in praed as solum ius ciuile ductum a natura malitia fraudemq; uindicat: sed etiam in mancipiorum uenditione uenditoris fraus omνnis excluditur. Qui enim stire debuit de sanitate,destiga,de surtis, praestat eductio Aedilium. Haeredum alia causa est.Ex quo intelligitur,quoniam iuris natura sons sit,hoc secundum naturam esse, neminem id agere, ut ex alterius Praedetur institia. Nec ulla pernicies uitae maior inueniri potest,quam in maolitia simulatio intelligentiae: ex quo ista innumerabilia nastuntur, ut utilia cuhonestis pugnare uideantur. Quotus enim quisque reperietur,qui impunilao te & ignoratione omnium proposita,abstinere possit iniuria Periclitemur si Placet,& in ηs quidem exemplis,in quibus peccari uulgus hominum fortasse non putat. Neque enim de sicariis,ueneficis,testamentarijs,seribus,peculatooribus hoc loco disserendum est: qui non uerbis sunt S disputatione philoseophorum,sed uinculis & carcere fatigandi. Sed haec consideremus quae faciunt η qui habentur boni. L. Mut a Basilη locupletis hominis falsum testametum
quidam e Grecia Romam attulerunt: quod quo facilius obtinerent,scrip runt haeredes secum V.Crassum,SI Q Hortensium,homines eiusdem ciuitatis potentissimos: qui quum illud falsum esse suspicarentur,sibi autem nullius essent consess cuIpse,alieni facinoris munustulum non repudiauerunt. Quid ergo satin hoc est ut non deliquisse uideantur Mihi quidem non uidetur: su alterum uiuum amaui,alterum non odi mortuum. Sed quum Basilius M. Satrium sororis filium nomen suum ferre uoluisset, eum fecisset haeredem, hunc autem dico patronum agri Piceni 8c Sabini turpem notam tempo rumnon erat equum principes ciuis rem habere,ad Satrium nihil preter nomen peruenire.Etenim si is qui non defendit iniuriam, nem propulsat a suis quum potest,iniuste sacit,ut in primo libro disserui: qualis habendus est is, qui non modo non repellit,sed etia adiuuat iniuriamc Mihi quidem uere etiahaereditates non honeste uidentur,si sunt malitiosis blanditi js ossiciorum, noueritate, sed simulatione quaesiis. Atqui in talibus rebus aliud utile interdum, aliud honestum uideri selet. Falsb. Nam eade utilitatis,que honestatis est reo gula. inai hoc non perviderit,ab hoc nulla fraus aberit,nullum facinus. Sic
enim cogitans .Est enim istuc honestum,uerum hoc expedit: res a natura cos
Pulatas audebit errore diuellere,qui sons est fraudum, maleficiorum, Ieruomnium. I taque si uir bonus habeat hanc vim, ut si digitis concrepuerit,possit in locupletum testamenta nomen eius irrepere, hac ut non utatur,ne si exo ,
Ploratum quidem habeat id omnino neminem una suspicaturum et At si daores hac uim V.Crasso ut digitoru percussione haeres posset seriptus esse,qui reuera non esset haeres,in foro mihi crede saltaret, Homo autem iustus, is quem
469쪽
quem sentimus uirum bonum,nihil cuiquam quod In se transerat detrahet. Hoc qui admiratur s se,qui sit uir bonus,nescire sateatur. At uero si quis uo luerit animi sui complicatam notionem euoluere,iam se ipse doceat eum uiruhonum esse,qui prosit quibus possit: noceat nemini, nisi lacessitus iniuria. in1id ergo hic non noceat,qui quodam quasi ueneno perficiat ut ueros here des mouea in eorum locum ipse succedat Non igitur faciat dixerit quis)quod utile sit,quod expediat Imo intelligat nihil nec expedire, nec utile esse, quod sit iniustum. Hoc qui non didicerit,bonus uir esse non poterit. Fimbri am Consularem audiebam de patre nostro puer iudicem M. Luctatio Pinothiae fuisse Equiti R.sane honesto, quum is sponsionem fecisset nisi uir bonus esset. Itaque ei dixisse Fimbriam,se illam rem nunquam iudicaturum, ne aut spoliaret fama probatum hominem si contra iudicauisset: aut statuisse uidere tur uirum bonum esse aliquem,quum ea res inumerabilibus ossicijs & laudiabus contineretur.Huic igitur uiro bono,quem Fimbria etiam,non modo Socrates nouerat,nullo modo uideri potest quidquam esse utile quod non honestum sit. I tal talis uir non modo facere,sed ne cogitare quidem quidqua au debit quod non audeat praedicare.Hoc non turpe est dubitare philosophos, quod ne rustici quidem dubitente a quibus natum est id quod iam tritum est uetustate prouerbium. Quum enim fidem alicuius bonitatem laudant, di gnum esse dicunt qui cum in tenebris mices. Hoc quam habet uim,nisi illam, nihil expedire quod non deceat,etiam si id posssis nullo refellente obtinerezVidesne hoc prouerbio neque Gygi illi posse ueniam dari,neque huic quem paulo ante fingebam digitorum percussione haereditates omnium posse con Dertere Ut enim quod turpe est,id quavis occultetur, tamen honestum fieri nullo modo potest: sic quod honestum non est,id utile ut sit, essici no potest, aduersente& repugnante natura. Atenim quum permagna praemia sun Gest. causa peccandi. C. Marius quum a spe Consulatus Ionge abesset,& iam septiornum annum post Praeturam iaceret, ne petiturus unqua Consulatum uioderetur. a. Metellum,cuius Legatus erat Smmum uirum 8c ciuem,quu ab
eo Imperatore suo Romam mimis esset,apud Populum R.criminatus est bellum illum ducere:si se Consulem fecissensibreui tempore aut uiuum aut more tuum Iugurtham se in potestatem Populo R.redacturum. Itaq; factus est ii
te quidem Consul,sed a fide iustitiam discessit,qui optimum & grauissimum
ciuem,cuius Legatus,& a quo missus esset,in inuidiam salso crimine adduxerit. Ne noster quidem Gratidianus ossicio boni uiri functus est tum quum Praetor esset, collegium praetorum Tribb.pl.adhibuissent, ut res nummaria de communi sententia constitueretur. iactabatur enim temporibus .illis nummus, sic ut nemo posset scire quid haberet. Conscripserunt communister edictum cum poena atque iudicio, constitueriinig ut omnes simul in Roststra post meridiem descenderent. Et ceteri quidem alius alid Marius il suboseliris in Rostra recta: idq; quod communiter compositum fuerat, solus edi xit.Et ea res c si quaeris ei magno honori fuit: omnibus uicis statuae ad eas thus & cerei. Quid multae Nemo unquam multitudini fuit carior. Haee
sunt quae conturbant in deliberatione nonnunquam, quum id in quo ui latur aequitas est non ita magnum: illud autem quod ex eo paritur, per
magnum indet et ut Mario praeripere Collellis 6c Tribunis plebis p
470쪽
474 DE OFFICIIS putarem gratiam, non ita turpe: Consulem ob eam rem geri, quod sibitum proposuerat, ualde utile uidebatur. Sed omnium una regula est,quam tibi cupio esse notissimam,aut illud quod utile uidetur,turpe ne sit: aut si tu, Pe est,ne esse utile uideatur.QMid igitur Possumus ne aut illum Marium uiorum bonum iudicare,aut hunc Explica atin excute intelligetiam tuam,ut uiodeas quae sit in ea specie,sorma ¬io uiri boni.Cadit ergo in uirum bonum mentiri emolumenti sui caus criminari,preripere,fallereT Nihil prosecto minus .Est ergo ulla res tanti,aut commodum ullum tam expetendum,ut uiri boni& splendorem & nomen amittas Quuid est quod aflerre tantum utilitas ista quae dicitur possit quantum auferre, si boni uiri nomen eripuerit, fidem iustitiam cp detraxerit inaid enim interest utrum ex homine secouertat quis in beluam,an hominis figura immanitatem gerat beluae r auidc qui omnia recta&honesta negligunt dummodo potentiam consequantur, ridiane idefaciunt quod is qui etiam socerum habere uoluit eum cuius ipse audacia potes
esset Utile ei uidebatur plurimum posse alterius inuidia: id et iniustum in patriam,& a turpe esset,no uidebat. Ipse autem socer in ore semper Graecos uersiis de Phoenissis habebat quos dicam ut potero,incondite sortasse,sed tameut res possit intelligi, Nam si uiolandum est ius,regnandi gratia
Violandum est: at 3s rebuspietatem colas.
Capitalis Eteocles,uel potius Euripides,qui id unum quod omnium sceleratissimu fuerat,exceperit. Quid igitur minuta colligimus hereditates, merecaturas,uenditiones Daudulentas Ecce tibi qui Rex Populi R. dominus lomnium gentium esse concupiuerit, idip persecerit. Hanc cupiditatem si ho nestam quis esse dicat,amens est. Probat enim legum 8c libertatis interitum, earum P oppressionem tetram 8c detestabilem,gloriosam putat. Qui autem fatetur honestum non esse in ea ciuitate quae libera suit,quaeq; esse debeat, restgnare,sed ei qui id facere possit esse utile: qua hunc obiurgatione,aut quo Potius conuicio a tanto errore coner euellere Potest: eni dri immortales I cuiuesse utile foedissimu 8c teterrimum parricidium patriae,quauis is qui se eo obststrinxerit,ab oppressis ciuibus parens nominetur Honestate igitur dirigenda utilitas est,& quidem sic ut haec duo uerba inter se diisepare, unum sonastre uideantur. Nunc abeo ad uulgi opinionem,quae maior utilitas, v regnan di esse possit: nihil contra inutilius ei qui id iniuste consecutus sit,inuenio,qud ad ueritate coepi reuocare ratione. Possunt eni cuiqua esse utiles angores,solicitudines, diurni 8c nocturni metus, uita insidiaru periculoru*plenissima:
Multi iniqui atq; infideles regno pauci boni sunt, inquit Accius. At cui regnorauod a Tantalo dc Pelope proditum iure ob tinebatur. Nam quanto plures et Regi putas,qui exercitu populi R. populuipsum R.oppressisset,ciuitatemq3 non modo liberam, sed etiam getibus imφperantem, seruire sibi coegissete Hunc tu quas conscientiae labes in animo ce ses habuisse quς uulnera Cuius autem uita ipsi potest utilis esse,quum eius uirg coditio sit,ut qui illam eripuerit,in maxima S gratia suturus sit 8c gloria: in si haec utilia non sunt,quae maxime uidentur,quia plena stini dedecoris ac turpitudinis: satis persuasum esse debet nihil esse utile quod non honestu sit.
Quanu id quidem quum spe alias,tum Pyrrhi bello a C Fabricio Consule.