장음표시 사용
211쪽
as do. Ibi quoque idem quoid ambulans,aut Iacens. Durat Intelio mu Iatatione ipsa resedia,Paulum redormio,deinde ambulo, mox orationem Graecam Latinamve clare,& intente non tam vocis causa, quIm stomachi lego pariter tamen & illa firmatur: iterum ambulo, ungor,exerceor, lavor,&paulbpost. Nonniiquam ex hoc ordine aliqua mutantur . nam si diu iacui,vel ambiit aut post somnum demum lectionemque non vehiculo,sed quod breuius,quod velocius,equo gestor, venor aliquando. In particulari porrd tempore exercitationis deseribendo Aristi, es aliqv. motum eum, qui post sumptum cibum fit,commendauit eo quod tunci calor a motu auctus cibum mox ingestum iacilius concoquat, cuius t men contrarium euenit, quando per motum calor a ventriculo ad uniuersum corporis ambitum retractus non solum non adiuuat concoctio nem,quinimmo impedit,crudosque & indigestos succos intra venas rapit,vnde si Aristoteles hanc habuit sententiam, qua etiam ipsi imputat Plutarchus in manifesto errore deprehenditur, tanto magis quod Hi in Apocrates, Galenus & omnes denique probati medici uno ore promin-tiarunt semper exercitationem ante cibum esse faciendarπωσπερ γ dicebat Galenus, μίγιςον εMν εις τnνυγιωαν το προ του σιτῶ2αι γυμνάσιον, ουτωψ βλαύκατατον ἐπισιτιοις nπασα κάν is ιρ.i. qucmadmodum enim ad sinitatem maxime conducit ante cibum peram exercit cosita miluis motus post cibum perniciosissimus existit. Nam dum exercitatio cibos pr.ecedit, luplex ac utraque insignis succedit utilitas,altcra. quod calor nativus excitatu augetur,& ad laturam c ccristionem per belle praeparatur,altera quod siaccos utiles in viiῖuersum corpus, prout destinati sunt,optime distribuit,excrementis siciliorem exitum pri ebet quae altociui si retineantur obstructiones ac multos alios morbos retus, natiuo calore prosignere si lent Ex aduerib si post cibum quis exercitationes adeat tedii uniuersi corpori habitui innumeret cruditates inser-ciuntur,verumetiam unitiersalis silccorum coctio impeditur, id in orex'nibus euenire testatus estTheophrastus,vbi,quet coquuntur,a motu im F pediri hunc in modum scripsit, επεικρα τα κωλυεται, Min εν κινου iste. Quocirca magnopere damnandi sunt Erasistratus,atque Diocles, qui salsis rationibus decepti sanguinem excreantes siti sicos, aliosque plurimos ualetudinarios deambulationibus post cibum, exercebant.Tria tamen hoc in loco obseruanda esse iudico,primitin est, ut nullus exercitationem moliatur, nisi prius excrementa per nares, Os, aluum,&vesicam expulerit, cum haud tutam esse exercitationem non inanito corpore clament Galenus de Avicenna, de ad haec etiam heste nus cibus apprime concoctus sit; quonia si prius vel posterius quis exercitationemadeat,aut crudis humoribus, varijsque recrementis iiiij bitur,aut pallidae bilis prouentum augebit uecognostatur autem cibum iam ε ρ
212쪽
Λ Iam concoctum esse, tum ex eructationibus, tum ex urinis, quae dum adibidiores sunt, abstinendum amotu demonstrant, dum verb exalbidis flauiores euaserunt, iam tempus exercendi adesse indicant i Secundu o seruandum est, ne stomacho immodice vacuo ac plane esuriente labor, vel exercitatio obeatur,quon Iam hoc pacto eueniet, ut ingestus, cibus, necdum accomodatus concoctusue a stomacho rabiente & consequenter a membris valde famelicis allide nimis rapiatur, & proinde cruditates,& obstructiones innumerae suborians; quod probe Intelligens Hippocrates dixit οκου λιμος Ουπον ον.I.ubi rames, laborandum non est. Tert uni obseruandum est, ne statim post exercitationem cibus assumatur,sed modica interisiatur mora,quousque seruor remittitur,& agitatio corporis iam se lata appareat , Id quod spurinam senem in sanitate coseruanda diligentillimum obseruasse semper auctor est Plinius Iunior quodue Galenus&ab Eras strato,&ab alijs antiquioribus medicῖs conm nrmatum fuisse scribit i crassi tamen tenuari studentes excipiendi sunt, quos Hippocrates siue Polybus anhelantes ab exercitatione cibum capere consuluit in libro de salubri diaeta: Aristoteles quoque hoc ideo non
esse faciundum censuit, quoniam corpus statim post exercitationem adhuc purgatur a labore nondum quiescit, & praeterea excrementa citata redundant; unde nec fames tunc oritur, neque calor cibo coquendo vacare potest; ob quod nullus etiam exercitati debent statim frigida lauari,aut vinum, vel aquam frigidam potare; a frigida enim lotione hominem laedi metus est, utpotὸ qui iam ex multa exercitatione, & rarior est redditus,& vacuus; vinum umiliter caput exercitatis statim exhibitum vehementer serit,qua ratione illud prorsus euitabant athletae post exercitationes, si Galeno credimus: frigidum autem valde quodcunque post exercitationes illico assumptum ventrem & iecur ostendit,nonnullos item neruis oblaesos,atqile alios subitb mortuos, quM post vehemente exercitationem vinum frigidum valde biberint,refert tilenus. De hora C autem dies particulari In qua homines sani,de quibus sere tota est tractatio exercitationibus corporis valetudinis gratia operam nauare debent, Ita decretum apud Galenum & Avicennam reperio in vere meridiana horam eligendam csse,quando aeris status temperatior existit, in aestate matutinam, ut diei aestus, quantum fieri potest euitetur; quam horam In deambulando commendasse simpliciter visus est Hippocrates,quaue semper adamasse Alexandrum Ma donum regem apud Plutarchum le ἰmus. Dum is relectis obsbniorum artificibus longe se commodiores secum afferre, nempe matutinam ambulationem ad condiendum prandium,& prandi j tenuitatem ad condiendam c nam dictabat. In authino& hyeme vespertinam, nisi vel cibus mane sumptus, vel quid aliud vetat. cum hisce temporibus mane aer frigidior si t, aliaeque diei br
213쪽
ues admodum partes In negoti js necessarijs consumantur, & praeterea Dcibus quatumuis exiguus mane suinptus Don pollit itisi vespere concoctus eue,ea sola hora exercitationibus apta ab antiquis probata est ; vnde Marcus Antoninus imperator qui omnium valetudinis studiosissimus extiti breuissimis diebus, ut resert Galenus, sole occidente palaestram subi pila, cursu,& pugilatu se exercuis te puto, quando huiustemodi exercitationes ipsi jummopere placuisse,atque in iis plurimum valuisse selibit Capitolinus J ingre tiebatur longilsimis autem hora nona, aut ad summum decima: m horam una cum octaua sere commune omnium hominum in exercendis corporibus suisse testari videtur Martialis , ubi quomodo Romae diei horae dispensarentur ad Euphemum scribit ita dicens
Prima filutantes atque altera continet hora, Exercet raucos tertia causidicos, In quintam varios extendit Roma labores
Sexta qHes lassis eptima sinis eriti Suscit in nonam nitidis octava palaeItris,
Imperat extructos frangere nona thoros, Hora libellorum decima est Eupheme meorum, Praeparat ambrosias cum tua cura dapes, . Et bonus aetherio laxatur nectare Caesar, Ingentii tenet pocula plena manu, ne admitte iocos gres timet ire licenti, Ad matutinum nostra Thalia Iouem quamuls alios etlam fuisse constat, qui horam ab octava dῖuersam exercerentur ut de Alexandro Seuero imperatore prudentissimo constat, de quo stribit Lampridius. Quodsi necessitas cogeret ante lucem acti bus operam dabat Post actus publicos seu bellicos s eu ciuiles lectioni grae variorum auistorum operam dabati, post lectionem, pes strae,aut metristiris,aut cursui,aut luctat nibus mollioribus incumbiuat, atque inde unctus lauabatur,ita ut caldarijs vel nunci vel raro: piscinis semper uteretur,in eaque una hora prope maneret :oiberet etiam stigidam claudiam ieiunus ad vii a prope sextarium,Egressus balneis multum lactis& panis sumebat,oua deinde mulsum, atq; his resectus aliquando pradium inibat,aliquando usque ad caenam differebat pransus est tamen siet pius.Horatius quoque paulo diuersius,& se Usum,& alios libere viventes in exercitationibus esticere litos attestari videtur, ubi post multa haec scribit. quartam iaceopost hanc vigor ut ego lecto, Aut scripto,quod me tacitum iuuet, gor olivo, Non quosraudatis amnuntia Natta lucernis,
214쪽
'A bs ubi me fessi sol acrior lae lauatum
dmonuit fugio rabiosi temporasigri Transius non auide, luantum interpellet inani Ventre diem durare; domesticus ocior, haec est Vitasolutorum misera ambitionegraui , His me con*lor victurum suauiius,acse Quaestor avus, pater atque meus,patruus fuissent
1llud tamen hoc iti loco nequaquam praetereunaiam existimo, ψ mala res nostri, quorum maior pars vel exiguum quid, vel nihil omnino mane manducabant,semelque tantum in die saturabatur hora octava diei, vel nona commodὰ exerceri poterant, aut etiam occidente sole;Ceteruartate nostra,quando vix unum,aut alterum est inuenire, cui non sit in more positum&vespere,&mane cibis saturari; nulla In omni tempore opportunior apparet hora, quam matutina,paulbante cibi sumptio-m nem; nimirum cum corpora leuiora & ab excrementis,magis libera, magis ob prquium sim num valida, magis denique a quibus vis Impedimetis stiluta sunt,& praeterea minus imminet periculum,quin externus cibus probe consectus sit scut contra in vespere,cum nondum cibus concoctionem assecutus est,corpusue superfluitatibus magis redundat,magisque grauatur, potius quiescendum, quam exercendum esse quisque videt, uti quoque animaduertisse Avicennam arbitror ubi dixit. In hymine vero rationi conueniens erat,vi serὰ usque ad vesperam tardaretur,
sed alia prohibentIa hoc vetant. Erit itaque serὸ perpetud nostris hisee
temporibus mane ante cibum quibustiset senis adeuda exercitatio, siq;ψllus auctor inuenietur,qui post cibum exercitationem commedet, modd prudenter consulat,non gratia sinitatis, aut habitus boni comparandi illud sicere, sed potius gratia alicuius particularis assectionis cura et cognostetur. Est & aliud hoc in loco magnopere considerandum. v eteres tam Romanos, si alios multos semper dies, atque noctes separatim C in duodecim horas partitos esse, atque alias diei maximas ut in aestate, alias miti imas, ut in hyeme, alias aequinoctiales vocasse; numerum autehunc bIt Galenus tanquam omnium utilillimum ab Ipsis delectum esse,quoniam dimidium continet,& duplum,& quartum & sextum,&duodecimum quae nullus alius post ipsum numerus usque ad vigesimuquartum continere videtur. Vnde ne quis horas diei antiquorum rasile cum italicis,& multis alijs nostromim temporum esse putans errandi in exercitationibus,aut alijs occasionem habeat, hanc horarum partitione apud veteres in usu habitum memoria tenere debet: sic enim & consu tudines probe iudicare, M antiquas nouis accomodare facile poterit.
215쪽
Quanta sieri debet exercitatio. cap. XII.
X ijs rebus, quae medkorum artem conlecturalem &penEIncertam efficere,a multis creduntur, praecipuam remediorum omnium adhibendorum mensuram esse semper putatum fuit;quam nonnulli antiquorum aliquando tanti fecerimi, ut quasi eius cognoscendae spem amittentes medicinae opera exercere obnixe recusauerint. propter, & medicinae professeces,& illi
qui 2xercitat onum ope sanitatem tueri student,omni cura,& diligentia onus habent,qub actionum suarum mensuram, & quantitatem cin. gnoscant, sine quibus Incredibilia errata committi solent, & plerunque utar Plinii verbis) inscitia capitalis evadit;cumque nos exercitationis totam artem tradere profiteamur iam quantum unusquisque exercere debeat, monstrare conab mur; & ne singula explicantibus nimis diuag turoratio, uniuersa quantitatis exercitationum tractatio ex his consta-Ebit, quis esse debeat exercitationis communis terminus; Quantum ser-tes,quantum debiles, quantum senes, quantum viri, quantum pueri, exerceri debent; quantum hyeme,aestate, verri & autumno; quantiim teperate viventes; qtiantum incontinentes; quantum humidi, calidi, frigidi,& sicci; quantum valetudinari j;quantum non assuethhis etenim cognitis nihil quatenus ad praesens caput attinet,desiderare iure poterit; sed antequam rem aggrediar adnotandum duco, te corporibus aegris nosuturum sermonem, tum quia paucas exercitationes requirunt,tu quia secundum morborum varietates variantur exercitationum specie atq; mensurae;& iccirco certa ratione diffiniri nequeunt. Terminus igitur raccitationum communis, que Galenus,Oribasius, Avicenna,&Aetius Hippocratem secuti docuerunt, duplex est; unus quando scilicet Vapor sudori aliquantisper permixtus sentitur, venae intumescunt,atque anhelitus permutatur e quum enim ab exercitatione duo requirantur membrorum robur, & caloris auctio, qui succos concoquat,concoctos ni .Ptriendis membris distribuat,atque demum inutilia dissipet, nisi exercia ratio tanta sit,& ad similem terminum perueniat; neque bene, neq; persem illa omnia obtineri possunt; alter terminus est; ut ladiu exerceatur unusquique, quadiu color floridus eius faciei,& corpori ingeneratum, motuSque acriter, aequabilitor,& concinne edit; nec ullam effatu digna
lassitudinem percipit, o si calor evanescere incipianvel corporis moles pauid contractior videatur;vel lallitudo iam immineat illico desistenda est; ne si ulterius Progrediatur,corpus plus iuste gracilestant; ni succi
una cum malis onauriuntur;& tandem calor naturalis debilior redd
tur;& ideo loco roboris acquirendi vires potius destruantur; similiter ubi motuum alacritas, quabilitas,vel concinnitas remitti quipola col
216쪽
s in sudore accIdatylla qualitatis eius, quantitatisve mutatio, quippe quem, & copiosio rein semper,& seruidiore edi par est, prout motus vehemetiores fiunt; cii in igitur is aut minor, aut frigidior redditur, tum scito corpus exhauriri, refrigerarique,& siccari plus nisto; & proinde corpori exercItando diligenter attendere conuenit, ut quando praedictorum lignorum aliquo i apparere iam incipiat, protinus exercitatio dimittatur. Atque hi
sitiat communes quidam termini, quos magna sese exercentium pars c5tinere debet. Succedunt postea particulares, pro quibus ita decretu volo,q, validi diutius Ceteris nisi quid aliud obstet exerceri pollunt,qua
uis etiam vires aliquantisper fatiscerent; nimirum quae facilinae resurge- '. re possunt; lebiles parii certe exerceri oportet, alioqui si in his vires vel tantillum patiatitur,dissiculter,& longo tempore reparanturn& iccirco sat ipsis erit incalescere citra sudoris principium: senes dum se exercento omni cura sudorem effligere debent; nempe sicci, & aridi existentes ita
maiorem siccitatevi contrahunt; praeterea cum iam dixerimus exercitationes in iuuentute consuetas in tenectute congruere, hoc in loco scien , i.
dum est semper senes minus quam iuuenes solebant, exercendos esse, omninoq; lanitudinis sensiim effugiendum, termitiumque exercitati Dis eorum famis excitationem ponendum; sicuti Socratem iam senem se ercitare,donec esuriret,sblitum legimus: viri sub quibus comprehenduntur omnes intra adolescentiam & senectutem existentes moderatas xercitationes postulant; vel enim ostenduntur', si plus iusto exercean-xur, vel paucum omnino fructum capiunt si minus, vel utroque modo prauum aliquem habitum contrahunt: quocirca terminus communἰs iam expositus his omnibus mirifice aptabitur. Pueri a primo usq; ad tertium aetatis septenarium multis laboribus probe sussieere possunt; quocirca&incalescere,&anhelare,& sudare& aliquantisperdesatigari ipsis impune conceditur; excrementis enim plurimis ob vivendii V prudentiam exuberantes a sudoribus,& laboribus multis iuuantur virivus autem validis pollentes a leuibus defatigationibus minime offenduturi haud tamen modum in labore pueros unquam excedere conuenit,& tanto minus, quanto primo septenario viciniores existunt, siquidem intempestiua exercitationis duritiae corporix pueri ad auctum a natura
quam maxime comparati inhibetur auctio, ob quod paedotribas nonnullos sui temporis damnauit Galenus;qnbd plus aequo pueros exerce--dem, inrent; similiter, & Aristoteles improbandos iudicauit Laconas, qui nἰ-m ijs laboribus,& exercitationibus pueros efferatos reddebant, sicut, &illas nations, quae athletarum habitum laboribus in pueris generare studentes eorum corpora deserin. abant, augumetuque impediebant. Naim
Inter eos qui olympia vicerunt duo, vel tres tantum extiterunt,qui ijdsi adolescentes
217쪽
adolescentes, & viri sint victoriam consaeuit, v per violentas,& pluri- Dmas pueris adhibitas exercitationes una cum auctione corporis robur, atque vis auferebaturi multum itaque exerceri poterunt pueri, sed non immoderate. Hyeme multum exercendum citra tamen sudorem, ne stugus magis obsit, & quoad vitiuersum corpus incalescat: Vere plus,&vsque ad sudorem. Autumno minus,minime omnium aestate; quando,
quicquid dixerit Aristoteles) neque sudare, neque incalescere, neque defatigari omnibus ab ambiente aere satis&defatigat s ,&debilitatis . expedit. Qui temperaram vitam degunt, de si paucis superfluitatibus,si bis , iccirco minori exercitatione indigere secudum Galeni senem, suc Ientiam Videantur, nihilominus, dc ipsi mo terate exerceri debent, fieCtio torpescentia membra calorue, sepitus proprium,&naturalem habitum remittam, neue excrementa etiam intemperate viventibus necessario genita retineantur. In continentes autem sicut multa excrementa, multosciue hiinsores superuacaneos aggregant, in multis exercitationi- Ebus acladoribus opus habent,quae humores illos excrementaque absu-r. de alim. mant,quque, profundos seiunos inducentia felicius concoctionem adiuuennsiquidem Galenus sesteres & me res,ideo a prauo uiuendis nere minimum quid offendi sentit; quoniam a laborious In profundossemnos demitti etiam deterrima probe coquunt,& ad meliorem naturam reducunt; ideo isti,modo vel crudorum in corporis ambitu latentiu humorum copiareel virium debilitas, quae hos plerunque comitari s let,vel aliud quid non prohibeat, quanto plus& diutius exercebuntur, tanto magis sibi cosulenti siue Incalescant thim, siue sudent,sue etiam leuiter defatigentur . Humida corpora multam exercitationem requirunt, qud a motus multitudine humiditas nimia exicetur ; unde imitamdiu exerceri poterunt,do nec sudor citra uirium desectum largus es. fluxerit, sicca minus exerceri debent, neque unquam calorem, sudoremue in exercendo se expectare ;exercitati expedit. lida vercdorem,aut incalescentiam,aut insignem anhelitus mutationem in Ipsis expectari decet. lida praeterea,& sicca exigua, vel nulla exercitatione gaudent,ne tam caliditas, m siccitas simul augeantur. Frigidis,& secis ratione frigiditatis, di usque ad manifestam incalescentiam exercitatione opus est; obsiccitatem a sudore valde cauere debent. lida,& humida moderata exercitatione uti conuenit, quoniam pusilla humidita- tem superfluam non diminutumulta nimis eliquat,&calefacit, indeq; morbosas fluxiones parere Alet,quocirca vehementem anhelitus alterationem,uehementemque calesibionem ea effugere necessum est. Frigida porrb & humida eatenus exercenda sunt,quatenus anhelent, incas stant,atque etia paulisper sudent summatim nuiuscemodi corpora os
frigida quoad tota se calefacta percipiant,
ν parce exercenda sunt,nec unquam aut se v
218쪽
A nium maximὸ exercenda erunt,ita namque excrementitis humiditates, quibus oppleta sunt inaniuntur calor naturalis excitatur,& perbelle c5 coctiones omnes perficiuntur.Deirium Valetudinarios, quI mox a morbis resurgunt exigua admodum exercitatione uti debere nemo Ignorat; quoniam horuin .vires infirmae valde existentes caldrque debilis,& me-bra exiccata; si multa exercitatione agitentur, non possunt non sem-mum detrimentum sentire: 'binde isti intra anhelitus mutationem,ttina caloris aduentum,intra denique defatigatinem quamlibet exercendi sunt prout tamen. isti reficiuntur, viresq; crescunt, & meliusculi esse caeperunt adijcere debet exercitationes. Postremd qui exercitationibus inassueti sunt, quum prauam illam consuetudinem deponi debere iam ostenderimus, prius expurgari ab humor;bus, & superfluitatibus ex segnitie ortis secundum Galeni consilium debent, alioqui periculum Imminet, ne a fluxioniam perniciosis morbis protinus tententur. nceps B primbparcii lime exercendi sunt per aliquot dies, postea exercitat nismodus paulatim augendus, quousque ad terminum illum peruentum sit quem InassuetIs susticere,&citra ullam molestiam calefacere experie tia gocuerit eo semper, quod supra quoque demonstrauimus animadverse,omnibus immodiciam exercitationem nocere, nempe quae pueris Incrementum adimit,& membra colliquari, viris Inqquales ἰntemperies gignit atque febrem interdum, sicuti de illo immodico exerceri coacta ianarrat Galenus in libro de causis prae inchoantibus; senibus immedχ tau biles lassitudines, atque siccitates patiuomnibusq; tandem aliquid sem 'per boni essi uere facit. Immodicae autem exercitationis haec signa siunto, dum articuli calidiores effecti sentiuntur; dum vnῖuersum corpus ari dum,& inaequale apparet, tum in motu sensus doloris cuiusdam vicerosi suboriturii dum labor coacte,&non spontὸ dimῖttῖtur;dum post se ldorem pallor succedit,sicut in athletis Immodice exercitatis euenirecon 3 3 Pw ς sueuisse auctor est Aristoteles, dum Insolita den'ue, ac valde molesta lassitudo percipitur. Tota itaque quantitatis exercitationum ratio his omnibus a nobis p scripta sit, quod si multa particularia a quoquam reperientur quae a nobis aut Ignorata, aut praetermissa videantur, illud sciatur nihil quod ad uniuersam artem necessarid pertineat esse,quin vel explicite, vel Implicite a nobis comprehensum habeatur, quamquam etiam multae exercitationes sunt, quarum quantitatis ter : mInum non expressimus, quod a te
. mino illo communi praescripto
eorum mensuram acci-- pi volumus.
219쪽
s P . Raeter locum, tempus, & quantltatem, Quae In obeundis exercitationibus summa cura obseruari debere monstrauI
mus, adest&modus, qui ut in illis ipsis , sic in plerisque
alijs rebus recte peragendis tantum potest , quod niti ix adhibeatur, tera omnia superuacanea reddantur infinitisque propε erroribus iam via latissime pateat . Qua de re maxime ad huius tractatio nisabGlutionem pertinet, ut modum, quo antiqui in exercendis comporibus tenuerunt, quoue, temporibus nostris unus quisque sanitatis studiosus uti non sine fructu potest, & debet, apertum breui sermone faciamus.Modus aut, quo veteres ad sanitate uses legimus,suestis,quem inibalius Pergamenus Iuliani Impera. medicus, Aetῖus Amidenus, de L star Arabum doctis limus Aiace. in medium attulerunt. Viri namque & iu-ser. 3. . i. uenes exercendi ubi lotio persecta concoctio apparebat. lacibusq; suun exonerauerant maior pars sese exuebant, mox fricabantur mediocriter, usquequo storidiis caIor in summa ciue residens, de artumn flexibilitas atque ari Omnem motum agilitas persuadebant; perfricati oleo dulci I ungebantur; quod ut magis artus quonibet penetraret, manibus undequaque prementibus,&explanantibus apponebatur; ab unctione qtu Iuehitione exerceri volebant,aut pancratio, puluere conspergebantur alii protinus in exercitatic mem,prout cuique altera alteri utilior atque ratior apparebat,descendebant, peracta exercitatione paulum quiescebant,deinde stristilibus, vel asperinsculis pannis strigmenta a corpore eruinant, quo aliquando rursum se cabantur, οἰμοθερα πιυτκκει
dicta frictῖone smiliterque ungebantur alias in sele, alias ad ignem, ut Cornelius Celsus testatum facit: sicque sere semper balneum ingredie bantur conclaui quam maxime alto, lucido,& spatiose, rarius tapses induentes ad capiendum cibum accedebant. Atque hic totus erat modus, quo vel in gymnasijs publicis, vel in priuatis locis maior pars liberorum Fhominum, & eorum qui valetudini curandae & bono habitui comparando solemniter incumbebant,stequenter utebatur, nec quisquam miretur quomodo liberi homines sngulis diebus tot corporla curis occuparentur, quandb omnes homines, nedum clariores quotidie desticari litos multi auctores,& praesertim Columella trigessimo sexto lib. cap. memoria mandarunt,de quo desticandi more&modo, s Deo placiterit,aliquado tractationem huic adijciemus . rerum verisimile fit qua plusimos alios extitisse, qui vel negotiis publicis, priuatisque impediti vel necesIarsiis variarum artium operibus detenti; vel aliqua valetudianis ratisne coacti: hoc pacto minime exercerentur, scit frictionibus, MUGonibus dimissis quascunque poteram exercitauoneo amplecteren-
220쪽
Atur; sicutI&multi reperiebantur, qui praedictarum causariim aliqua
nullo modo exercitationibus vacandI ocium habebant ; quibus omnibus exactiore victu,& sanis medicamentis opus esse tradit Galenus. Verum enim vero quum aetate nostra gymnasia illa ob exercendi commoditates ab antiquis fabricata in usu desierint esse; neque gymnastas, Arardotribas, neque aliptas,& renunctores habeamus a quibus sticandia ungendi,tandemque quom ouis exercendi modos, atque commodiatates quaeramus,sat erit illis, qui aliqua necessaria occasione impediti litabere sese exercendi ocium nequaquam habent,ut potius quomodocunque possunt,exerceantur, quam semper inconsumata quiete degant; modo tamen hoc unum observent, ne statim a cibo exercitationes eas , quas gratia sanitatis sacere intendunt, selicite nῖmla adeant, sed talem aliquot horas interronant, qud minus quam fieri potest, nocumentum inde sequatur.Porro qui sine spontissent,& maiori ocio propriorum B corporum curae libere vacare queunt, haec omnia diligenter obseruare debent,primb ut corpus tum a secibus & vriuis, tum a muccis & smitis accuratὰ emundare,caput pectere, manus,& sacpem abluere studeat, ne excrementa in varijs corporum cauitatibus,atque in ipso ambitu latenti a motu excitata vaporationibus offendant; strictisque meatibus non unquam in sarcta, aut exercitationis calore eliquata obstructiones, fluxionesque diuersas pariant. Secundb ut corpus ijs indumentis obtegat, quae laborem ipsi superaddere nequeant, quaesie interim a ventis, si quierunt,uel a frigore tueantur; aut etiam si aestus urgeat, seruorem nullo, pacto aligere, siue fouere queanti, nam indumenta nisi exercitandis prudenter accomodentur, praeter impedimentum, quod laboraturis in motu pr aestare solent insigne,faciunt quoque,&viline motus debita mensi ira stident,& alia incommoda sustineant; si quidem sudor ita indut ruin sine motu multo eueniens veluti Aristoteles dῖsputat, deterior est C eb, quia labore emanat & huius argumentum est, quod ita sudantes decoloratiores evadunt,cum humor per summa corporis passus, atque incalescens ab externo aere refrigerari non pollit,& inde pallorem facile contrahat, simulque corporis perspirasio a qua gratus calor emanare cosueuit a vestimentis inhibeatur.Tertib obseruandum erit,ut remisse, ac leniter unus laisque exerceri incipiat, leῖnceps eius intentionein augeat p. iulatim,vsquequo ad termitium,qui sita conueniens vulebitur,perueniat, atque vehementiam rursum Preletentim remittere eatenus conetur, quatenus sibi iam satis sese exercuisse doctus experientia sentiet; nam subito ab intensis exercitationibus incipere non solum imbecillibus , sed etiam robustis corporibus summe perniciosum iudicat Galenus.Quarib ijs,qui inter exercerulum sudant, curandum erit,ur peracta