장음표시 사용
221쪽
exercitatione vestes sudore madesactas exuant, & siccas resumant, Idq; Ds fieri poterit In loco tepido, aut temperato, aut saltem neque frigido, neque ventis perflato; si etenim humecta illa indumenta retineantur. sicile est carnibus a calore relaxatis iterum sudores imbibi, scque de . nuo corporis meatus obstruitur; praeterquam quod panni madidi mox frigetacti horrores, fetores ac alias inolestias inducunt, atque inde febres interdum oriri selent. Quin id obseruandum erit, ne s sicut etiam supra admonuimus, post exercitationem quam primum quiete sese dedat,aut cibum sumat, sed blando, & valde remisib potius aliquo mota utatur, tantumque a capiendis cibis abstineat, quoad perturbatio illa,
quasque corporis fluctuatio aestitatioue, ab exercitatione Unita pror-His cellauerit,eique tranquillitas quaedam,& leuatio successerit. Totus itaque erit exercitandi modus & ordo, primo corpus a superil uitatibus quiuus vis emundare, caput pectere, manus dc iaciem abluere, se accomodate induere, tardos, & remitas motus incipere, ad celeriores, Adc vehementiores procedere, iterumque paulatim remittere, madefa- ω sudore indumenta exuere, blande postreinbmoueri, & sedata exercitationis perturbatione cibum capere . Atque haec de uniuersali exercitationum speculatione, & methodo. disputata sufficiant. Restat modo particulares singularum exercitationum naturas, atque eL
i ii iactus enarrare, 'uod in sequentibus libris, quantum fieri poterit.
222쪽
De ordine agendorum de nomiarissiliu dignu. Cap. I.
Icuti nullus ab exercῖtationum particularium cognitio ne fructus expectandus ellet nisi rectit atque uniuersalis methodus,quam superiori libro abunde satis ni fallor tradidimus,optime pollideretur. Ita profecto illa Infructuosa,ac prope modum vana euaderet, nisi haec particularium sere omnium exercitationum tractatio, qua aggressi iri sumus,illi connecteretur; siquidem inceri ac fallax ea cogniri tio videri potest, qua exercitatio uniuersali quodam pacto accepta lisua te intelligitur, sed si qualis exercitatio, quod nocumentum,quana uec5moditatem praestare idonea sit,cognoscatur proculdubio nihil amplius remanere con stat, quod exercitationum quarum uis scientiam optantis animum explere iure debeat. Et iccirco ne inchoata a nobis gymnasti tractatio imperfecta relinquatur,in sequentibus singulos exercitationuiam enarratarum effectus prosequemur;atque hos cum ex antiquorum auctorum comprobatis experientia testiano nil tum ex rei ipsius natura inspecta,quam esse veram coditiones rerum inueniendi rationem scria it Galenus, licere conabimur.& ne citra ordinem totus futurus ser- M. Messi mo vagetur, ita materiam huiuscemodi declarare instituimus, ut primo commoda in corpora humana ex unaquaque exercitationis specie emanantia, deinde incommoda sigillatim explicentur,na illud, quod qua- plurimis medicamentis euenire usu comprobatur, ut si alicui corporis parti, & afectui prosunt,alijs nocean Rinexercitationibus item continC gere nemo ignorat. In explicandis praeterea utilitatibus,atque damnis amembris superioribus principium sumentes, ut plurimum in ultima, atq; infima seriatim terminabimus, prius tamen illis enarratis, quς nullum corporis particulare membrum respicere videbutur. His autem sic pertractatis duo me saltem peracturum esse spero. Alterum maiori sa-cilitate , firmioreque cognitione quicunque haec legent, animis eorum Insidebunt. Alterum φ habito a valetudinis studiosis exercitationii ass- duo delectu vel nulli errores,vel quam paucis limi committentur, sicq;
demum multi eorum pernicioserum morborum euitabuntur,quos desidia laborum abstinentia ac exercitationis ignoratio non contemnendos , quosve intempestiuus exercendi ustis continuo parere selet, illud namque a natura comparatum esse norunt omnes, ut illa,quae corpori-
223쪽
biis nostris admota InsignIter conducere anImaduertuntur, eadem ple- Drunque magnum detrimentum inserant, si vel nullo pacto, vel prauo orditae,atque omnino importune adhibeantur, quod etiam in exercitati, lib.de ei tionibus ipsis sere contingere iudicauit Galenus, ubi scriptum reliquit bi, bon. Ee eos, qui ante cibos,atque opportune sese exercet, haud exquifita victus a Guc. rationeopus habere, quin interdum Naturae in valetudine commisses desectus corrigere, quemadmodum ex aduerse illos,& accuratiore victu,& alliduis medicamentis indigere, insuperque natiuam sanitatem corrumpere,qui neque ante cibos aliquo pacto neque ordine,ac tempore seruatis exercitationes adeunt.Cum itaque tali ordine, qui ad uniuersam gymnasticam persciendam supersunt, praedictis adivnsere intendamus, id ante caetera praefari ope praeciu es le duco nos in superioribus gymnasticam facultatem non in curativa, sed in conseruatiua medicinae parte collocasse.Et tamen omnes veterum medicorum sectas ac praesertini Methodicos, quorum principes Asclepiades,Themisen,& Soranus Hextiterunt, in cunctis sere diuturnis morbis curandis exercitationes aliquas magnopere commendasse, ut ex libris Cornelij Celsi, qui Asel in Gmni. piadem in multis secutus suit necnon Geli Aureliani methodici atque Aretaei clarissime intelligere licet, quod similiter Galenus, & qui Galenum in dogmaticorum secta sunt imitati, magna ex parte confirmariit, sed ne vel me vel illos uniuersia errasse credatur, ita sententias nostras accipi debere volo,φ. gymnasti m principaliter circa sanitatis useruationem versetur,consequenter circa curatium,nullam etenim exercit ... tionem,qualiscunque usivsqua reperies quin In sanis corporibus absq; noxa administrari queatat paucis quibusdam exceptis nimirum ambulatione , gestatione vectione,ac similibus, vix una aut altera inuenitur, quae aegrotantibus impune concedi queat, immo illa, quae adhibentur potius ut remedia,quam ut exercitationes commendantur, quum in s nis omnes exercitationes Qtum fiant, qub bonam valetudine tueantur, optimumue corporis habitum inducant,in aegrotis verb iccirco aeedem Eadministrentur,ut morbo expellendo aliorum medicamentorum instar cooperentur.Quando igitur antἰquorum in Varijs morbis exercitationibus aliquibus utendi consuetudinem in medium adducemus, non erit, ullus admiratione capiatur,nosque reprehendat, tanquam gymnasticam seli conseruatoriae inseruire statuerimus, quoniam & nos rei ipsius naturam prae oculis habentes, ita determinandum censuimus,quemadmodum veteres alias experientijs alliduis,alias morborum conditionibus permoti paulo diuersius sentire quidem visi sunt, sed reuera a sententia nostra non recesseriunt. Aliud insuper hoc in loco summa cons-deratione dignum existimo,quod licet in multis exercitationibus diuer sus extiterit antiquoru mos,in eo qui hodie in usu est sere apud omnes; a veluti
224쪽
ri veluti pilae exercitatio, lueti,disciis, pugnae atque similia, nil ἰlomunis
quum partim nostra consiletudo ab antiqua recedat, solisque accidentibus quibusdam & non in rei natura disterat, fere eo de cflectus, quos illi suis attribuunt, nos nostris dare poterimus,modb unum, alit alteruobservemus,antiquos unctiones ac pii lucres in multis exercitatio ait, adhἰbere consueuisse, quas nulli hodie,aut quam palicissimi faciunt;atrue hoc multi monaciati cile ad variandas utrorunque qualitates, quano de his Hippocrates verba faciens laripsit exercitationes in pulliere, i. sed ita. atque oleo magnas distercntias sulcipere, quum puluis frigidus sit, oleu uoc. veub calidima,atque inde oriatur,qubd byei oleum corpus iaragis ali-set frigus prohibens, ne qLid a corpore demat..Istate vero caliditatis excellum faciens, carnem liquat, quum & a tempore & oleo, ac labore corpus calefiat; quemadmodum exadueris puluis in aestate magis auget, seruorem aeris,& corporis remittens, in hyeme autem frigus , & algorem B inducit: praeterea maior pars hominum semel dumtaxat in vespere saturabatur,nostrates bis cibos sumunt,quod Item non parum refert ad variandas exercitationum conditiones; Vnde qui de nostrietemporis exercitationibus:equum iudicium serre optauerit, debebit quid unctiones,& quid una dici saturatio importent,exacte pensitare, totumq; illud nostris adimentes in reliquis eosdem vel parum diuersos effectus arbitrari.
cis excogitatas fuisse satis constat, quarum prima excrcitiuπαράσκευοικον sive praeparatorium,altera H θεραπευτι κὸν, tertia simpliciter exercitatio nuncupata fuit. Exercitatio praeparatoria facultatem cogendi,meatus corporis densandi,eorum
que laxitatem corrigendi obtincre scripsit Galenus, qua de causi athle- tae, qui densitate corporum sudores impedire, &consequenter robur c5 V EI.
seruare studebant,ante caeteras exercitationes praeparatoria Viebantur; cap. s.
quam item usurpabant quamplures homines post coitum, ut laxitate
corporis in motu venereo genitam emendarent; de meridiano coitu loquor, cu ex nocturno oborta laxitas satis a semno recuraretur, cuius res, atque Aetij opinionibus praeserre consueui,dum is contra ipsorum placita tempus con Libbi siet icumbendi secundum cibum in ve re antequam somnus inuadat, op cap.ii ortunu existere credidit,qubd lallitudo ex coitu contracta obdormientistitim remittatur.Exercitationem apotherapeuticam tam pro exerci M tationis
225쪽
tationis parte,quam pro specie acceptam corpora ab immodicis laborἰ- Dbus ex sueta emollire,meatusque corporis relaxando excrementa purga , re traditum est a Galeno unde iure merito post vehementiores exercita tiones, post vigilias, postmoerores, a quibus corporum meatus claudunttir,viresque non parum deprimu tur, ut plurimum adhibebatur, in ijs quoque commendabatur,qui palaestrae laboribus assueti,ob vitae negocia cogebantur illos dimittereriercitationis simpliciter acceptae diis rentiae, quae ab extrinsecis clesumebantur,eos effectu Spariunt, quos i corum ipserum a quibus sinuuntur,conditionesProducere possunt, Sc ideo qui in calidis locis exercentur,magis exuruntur, qui in humidis,humillitatem contrahunt, sicque drsingulis, corpora namque ab exercitatione rarefacta facilinae disponuntur ad imbibendas quaslibet aeris, de .locorum qualitates Me linerenti js abutendi modis acceptis in huc mo dum decernendum erit, quod exercitationes perpetuae, siue continuatae& aequabiles magis delastant,quam inaequabiles ratio est eadem, quam Eattulit Aristoteles in problematibus,videlicet membra a multo motu refrangi,atque multum esse motum, ut unus & continuus est,ac aequabilis; inaequabilem vero non ideo sic delallare,quia ex mutatione nascitur requies, laborque omnibus partibus distributus a singulis minus sentitur, qua itidem. ratione motus intercisus, ac ordinatus minorem desitigationem parit,nimirum quum interruptio quietem, quies lassitudinis minus Inducat. Exercitationes cum oleo peractae non modd praesentem tallitudinem mitigant, verumetiam suturam prohibent, siccitatemque arcent, ac admotus promptitudinem maiorem generant; cussus rei gratia Pollio nonagenarius aetatem suam oleo sorinsecus adhibito accepta reserebati cum puluere fiunt exercitationes praeterquam quod frigidiora conteruant corpora, esticiunt quoque, ne sudor ita faciliter es- fluat, neue illa tantopere defatigentur, habet namque puluis ex Galeni
sententia emplasticam vim, refrigeratoriam,ac repercultoriam, Vt no te mere is praeceperit iuuenes temperatos, dum in calidioribus locis exercentur, puluere uti,qui, si pinguis sit, corpus exercitatum iminime ext inuat in autem asper instar pumicosi, vel acer, qualis nitrosus, existat, exercitationes eo peractae mirum in modum extenuat. Inter differentias
ab ipsius motus quantitatibus desumptas primae sunt multae, raucae, Scmediocres. Multas corpus siccare,mediocres obesum reddere scripsit Galenus,ex quo liquet magna cum ratione lium Aurelium inter Methodicos non infimum ad prohibendam polysarchiam multas exercitatio nes commendasse, te quibus etiam locutum existimo Aristotelem,qua-do scripsit exercitationem ideo oculorum acumini obesse, quia unitie sum corpus siccando,indurandove pupillae cutem consequenter indu- rat,atque ita vivendi acuties impeditur . Ex dissereniijs quoque a motus
226쪽
A quantitatibus sumptis magnae exercitationes magnopere calesiciunt, excrementa inaniunt, dores cient; minus his mediocres, minime omnium paruar. Inter differentias a qualitatibus captas secuti tu Galeni seri Gile. c. de
tentiam acuta exercitatio,sue celer,aut Velox corpora tenuat,carnes, dc mor. Vulg.
si iccos detrahit,ob idque a Galeno, dc Aetio ad curandam polysarchiam prae caeteris commendatur,lenta, atque tarda pinguesicit, de crassitiem , inducit; mediocris inter vinaque medios effectus producit . Exercitatio Meth. vehemens atque robusta calorem quidem natiuum auget, somnos pron Lib. i. latifundos generat,&concoquendis cibis,crudisve humoribus confert, at put ab illa repleri quocirca mirari soleo cur Celsiusscripserit insanien 'tes omnes vehementer exerceri debere.Valens exercitatio robori augeni t do conducit.Remissa verblanguida,ac imbecillis uti praedictos essectus. obseuris me parit sic sanitati,ac habitui bono minimum iuvamentum affert, potiusque aegrotantibus,ac valetudinarijs quam sanis accommon datur. Inter haecautem mediae tum minus,Vehementibus ac robustis, tu, magis remissiis de debilibus effectus eos producunt, & iccirco sanitatis conseruationem non partim adluitant. His igitur Ra determinatis iam facile euadit,cuicunque vel modico iudicio praedito intelligere,quos Esectus singulae exercitationes, quatenus aliquam ex antedictis habetdisserentiam, producant,quod tametsi in recensendis singulis non absque anῖmaduertione sui; locIs praeterire statuerimus,nihilominus haud inutiliter, nunc quoque explicatum suisse credo,quandbiam pluries domonstratum est uniuersales huiuscemodi reru tractationes ad In te rasillarum notines acquirendas magni momenti esse, Illud hoc in loco sciri c5 uenit in superioribus libris multa de gymnastica bellica, de athletica nos disseruisse,ut expressus tota medicae gymnasticae natura innotesceret, at in sequentibus de medica dumtaxat sermonem habituri sumus, eo quod illarum effectus cognbscere parum omnino consert, ad id quddoptamus,assequendum,sbiosque sanitatem,aut morbos respicientc ita addiscere sumest.. Desiliatoriae essemLus..
Vicunque saltationii species apud veteres in usu habitas accurate contemplari voluerit, ea ordine temporis, ratione, proportione harmoniaque musica non caruisse sciet.& i circo nostra tripudia ραMισμόυς,ac gesticulatorios motus,
quos ta mul teres quam viri hodie ad libidines,& delicias exercent, illis noli prorsus dissimiles extare sentiet. Vetun tamen illud inter antiquorum & nostras saltationes interesse nemo non videt, sicuti illae aliq5 sanitati inseruiebat, ita nostrae, vel nunquam,vel rard hoc fine peragunM. Ali
227쪽
tur,ut valetudinis conseruat onem adiuuent, nempe quae ut plurimum post caena, atq; in nocte inter ipsas commesationes exercentur qn potius
uicti,& somno vaccare praetarer, unde si saltatri opportunὰ, qtieadmosi maiores nil faciebant,& quead modii cuctas exercitatῖones peragi debere perius demsistrauimus,administret . quin comoda multa pariat, inficiari minime poterimus. Cubisticam naq; qua prima eius specie suisse diximus,brachia corroborare,similiter & crura nimirii quς posillimit. agiten ciuiuis intelligere psit,undeqtii brachia robusta corpus ue unde quaque flexibile habere cupῖunt, hanc exercitationem frequerer agant, caeterum quia, tum in caput saltatur, illudo; ad terram siectitur Jrimo' caput valde repleri necessiarium est,ssecundo viscera omnia qua ari, Intestinaq; suis locis dimoueri,& tandem dorsim ac arilaulos, qui In flexionibus vehementer commouentur, magnopere patῖ rationi consentaneum est, ideo fugere ipsam expedit iis,qui ulla ex parte caput debile, vinscera infirma, lumbos articulosq; imbecilles, vci natura, vel casu aliquo risertiti sunt. Tettiae saltatoriae speciei de secunda in sequenti capite tractabitur quam veram orchesticam appellauimus, quam plurima aput
in antiquos extarunt genera, quae sere omnia hodie abolita, vel nite non Vstata essequum constet, superuacaneum foret singulorum effectus per censere vello, prolirile sat erit illa adnotasse, in quibus praestandis, S cumcta illa conuenisse, atque etiam nostram conuenire verisimile apparec ροροτομιαν etenim siue manuum gesticulationem attenuare humores prue sin atque sursum carnes trahere placuit Hippocrati siue Polybo, quam simῖIiter in inueterato capitis dolore, ubi pati latim malum soluitur, comme-dauit Aretaeus,vcluti&in vertῖginolis,eei lept cis,ccellacis. Saltatiod
mum, qu. ae motu Vniuersiim corpus calciacit, arcendis r orῖbus,atque etiam nonnullis uenaci ribus valde accommodatur, priuatim ubi stom. helius in concoquendo laborasicrudosue humores aggredat utile remedium existit; praeterea labantes coxas, infirma crura, mala tutos pedes, usque adeo confirmat,corroboratque ut pauca in lacn an rur,quae simile Fauxilium praestare queant, neque itidem alteri cedit huiuscemodi exercitatio In extrudendis a renibus siue V efica lapi ills. Cetererin q, praegnan-
in Id dena tibus mirum in modum noceat, testatum reliquἰt Hippocrates,ubi can-riira pueri. tatrici mulieri, quae calumnias Dbiret, uteri foetiim abi j re cupiebar, consuluit,vi saltarer, pollicitus ea saltatione conceptu corrum dii esse.
veluti postea cot ita huietiq; verbcaput debile, ac vcri ginosis affectib.
obnoxiii habent, pculdubio ab illis circuition bus, versuris, motibusq; cotinuis olfendi in f sillic blaeditias ibus illi illachryman aut in vide-do hebete ac e habet, perinde naq; in tripudiationibus alicui eiu nisi ariti rotationibus in quibus sopeo li tin detrimetu mili uatur, ut nihὶ curaci Iovideant,atquziza. terdum cadant. Renes languidos, & si perca
228쪽
libet de causa incurrentes a saltationibus anstinere conuenit,alioqui eo rum astectiones ex motu calefaciente magis recrudescunt. Atque haec omnia a me dicta intelligantur de ea saltationis specie,quam antiqui si ne armis obibant,q, si qu sarmatae,quam vocarunt, saltationis conditiqpes pernoscere aueat, in hunc modum vere atque breuiter statuere reo poterit,videlicet omnia quae ab illa gignuntur vel bona, vel mala,eadem ab hac emci,nisi quod armata vehementius membra exerce magisque illa incalescere,& sudares adit,ob quod Galenus inter vehementes exer- 1.ὸeru.vacitationes non in postremo loco posuisidum quis graui amiatura tectu μleriter agitatur.
cap. IIII,Vdorum pilae antiquitus quam plures cum apud Latῖnos,tiim apud Graecos extitisse species abunde in secundo libr0
indicauimus,ex quo nullum operaeprecium est hoc in loco, exercitationum qualitates explicare protosuimus, eadem repetere: illud dumtaxat animaduerti desidero, quod & si no stra ludorum pilae genera veterum generibus, Vndequaciue non corre, spondeant, sunt tamen magna ex parte valde similia, dc ideo eorum comano litates atque nocumenta singulatim enarrare studebimus , ut facta nostrorum cum illis comparatione, quid conseran I, quidue noceant, straque simul cognosci pollit: sed ne tractatio ista contiundantur, sicur alias iecimus, primo graecos ludos,deinde latinovsequemur eode ordi ne quo supra usi stimus. In eo ctenim couenire cunetii haru exercitationii genera censitit Avicena, quod series existunt.Hoc praeterea comune ex omnibus huiuscemodi ludis commodum percipitur, ut qui in ipsis, . vel ipserum aliquo sese exercent, promptiores ad motu reddantur,ij viii vitales actiones roborentur: peculiariter veri, paruae pilae exercitatio iuter veloces citra violentiam & robur collocant Galenus atq; Paulus,cur ius merito corpora crassa,vi similes exercitationes facere dictu suit, aluinuat: imaautem paruae graecorum pilae species, secundum Andili seu tentiam carnem solidam reiadit,bracliij dorso atque pullulantibus co- . stis magnam utilitatem praestat, cumque in ea exercitatione crura min. gnopere laborent ad acquirendum robur non parum proficiunt.Secuda exercitationis paruae pilae species praestantissima reputabatur olim, U. corpus sinum,& promptum ad motus cum robore coniuncto Praestat, .aspectum firmat, neque caput replet.Tertia verb species oculos , atquς brachia iuuat,spinae propter inflexiones, quae currendo fiunt, comm Hum affert, crura Epter cursum mirum in modu firmat. His porro oqi
229쪽
rsibus drena pillae speciebus e chi illa conuenire censeta, qtiae Galenus diu libemo suo illis dicato,paucis verbIs complexus est videlicet quod in
animorum virtutem pariant,tum omnes corporis partes accommodata exercendo bonam corporis valetudinem, ac membrorum cocinnitatem Essiciant. Rhemagnae loecies primas undum Antyllum totum corpus firma cumque ad decliuemdam infra materiam vehemeter cooperetur,
capiti in primis,cunctisque superioribus partibus, non ignobile Iuu mentumesseri,de hoc ludo sermonem habuisse puto Alexandrum Tralvanum,quando In curatione priapi ii sphaerae exercitium commendauit,qub materIa In diuersum retrahatur,& spiritus fluulentiis digerat Secunda speciesquς plus iusto magna pila peragitur dii li c& utraq; manu propter magnitudinem emittitur,brachia firmat, sed nimis duras plagas insert,ob Idq non mod5 aegrotis,aut conualescelitibus est inutilis, verumetiam ne valentes immodicaedesatigatione assicit. Inanis pila. quam tertiam effecimus,aeque exerce ac motoria,in qua curritur,at Etamen non admodum facilis est,neque apta, atque ideo omittendam ea essecosulit Oribasus ex Anulli sententia. Pilae,& magnae & paruae exercitatrinem vertigInosis obesse Iudicauit Aretaeus, quoniam capἰtis, &oculorum circumuolutiones,atque Intentiones vertigines afferunt. Cot i exercitationem Inter veloces adnumerauit Paulus, quas quum ditactum a nobis sit corpora crassiora attenuare, summa ratione Caelius Aurelianus ad diminuendam pol sarchiam hanc exercitationem, quam a Graecis corymmachiam vocari lcribit,adeo probauit,secutus in hoc opinor) Hippocratem,qui cor omachiam,& chironomiam idem praestare quod lucta tradidit. Hoc exercitationis genus iudicauit Anullus musculosum corpus reddere,roburque afferre , & praeterea uniuerse corpori aptari,nec non ob plagas, quas infligit,omnibus viscercius idoneum existere Aretaeus item in elaphanticis κορυ- M te laudauit si tamen quis plWas in pectore a coryco fieri selitas consideret facile sentlat eos, qui pectore debili vexantur , simili exercitatione periclitari, & quandoque F
finitatis recepta superius demonstrauimus. Horum primum lesum O, tinet exercitatio selle acta, quq uniuersum corpus exercet, sed chim braesitis impellitur,dorsum in primis atq; brachia firmat,ob quod Caelium Aurelianum de hoc pilet iusso verba fecisse existimo, quando In epilepricis humeros sphqri lusu exerceri madauit, dum verb pugnis emittitur, emanibus maior utilitas eontingit, ambo tamen viseera adiuuant,calc liseive arenibus,& vesica extrimendis mirifies conserunt, coxas, Ma in imbecillia confirmant. Nam Augustum, qui huiuscemodi asse tibi
230쪽
A si, liabatur,earuingrvia taliculi exercitium, refert sueti Wiu Joamasse opino quod quum praecipue superiores parara exerceat, ijs qui citatam alumi h bent qRos tremor corporu oercet non sine ratione Cornelius Cessu prodesse scripsit, hanς etiam exercitationem Intellexisse arbitror Plinium, tum spurinae prudelissimi, dc sanitatis studiosissimi viri rationem vix ubseruatam explica' ,cum sese pila movere,atque tali exercitationis genere cum sim rate pugnarς solitum striabit,ut vere dixerit Martialis.
Folle crip eros luderediaesenes. Pila trigonalis,quam parua suillh& tertiae ab Antyllo speeiel descrIptae eorrespondere probauimus, eosdem plane q- illa euectus producit,
peculiariter autem oculos exagitat, exercetue, dum eos intendere semper A t O huc,m d illuci,modb sursii modo deursum conuerteroe ηecessarium est, quocirca iure merito Horatius huiuscemodi exercit
E tionem lippi tibus obius ς mi - . , i Irus is Maecenas innit ego Virgilbuι, 2 amq; pila lippis dammUumo ludere crudistichrymos atque lippitudine insecti oculi a quolibet, vel Gnisa
motu magis exacerbantur , quies Verd eos recrea iuuatq; , sicuti & crindos; dix M enim nullam exercitationem obeundam esse, nisi pera cibi concoruone,unde fit,ut neque pilae lusus ullo pacto conueniat, qGilius crudi, atque indigesti cibi stomachum adhuc male habent, yeluia*ris Virgilius alioqui stomasio debili natus, tunc erat, quando de so sic Horatius scri*t; qudd si qui sunt,quorum ventres atque tam dii statibus repleantur, & pret frigore doloribus vexentur,tantum abest, v xercitiu pilae ipsis vllum nocumentum inserrat,ut potius caleta sendo, flatu que in igniter discutiendo non exiguam utilitatem p beat; qua de re laudandus est Caelius Aurelianus, ei inter caeteras pro colicis curandis exercitationes pilae ludum praxipue commendauit; quomo . do item stomacho imbecillibus simili ratione commodum esse tradidit Cornelius CelsusIaganica pila ob talltudinem atque duritium dissicultate aliqua non carebat, & iccirco potius rusticis, Aduris corporibus, tuam Vrbanis conueniret, hodie, neque permittendum seret letu-inarios, tales, atque pueros huiusce gerieris motu exerceri. Hup sium, quod cum Graecorum harpastoconvenire demonstratum est, inter celeres & vehementes exercitationes adnumeraride quo circa attenuar excrementa exinanire,calorem augere, bur essicere potes esti praecipue autem brachia,& humeros confirmat; quinImmo guminuicem congredietates,seque ne costitutus in medio excipiat pilam, mutuo vetantes laborant,maximum id vehementissimumque est, multis, utpou colli obuersionibus,mulusque rab: stricis complexibus commixtum, P. . M iiii ade.