장음표시 사용
141쪽
non posset navem dirigere , vel non esset ei inminmissa gubernatio navis , non imputaretur ei navis submersio , quae per absentiam gubernatoris conti
Quia igitur voIuntas volendo , & agendo potest impedire hoc quod est non velle, & non agere, &aliquando debet , hoc quod est non. velle , & non agere, imputatur ei, quasi ab ipsa existens . Et Aetoluntarium potes esse absque actu ; quandoque quiadem absque actu exteriora cum ac M inteνiori , heu eum υuis non rasere ς agi ando autem etiam absque actu interiori, pcut cum non vult. Ad mimum ergo dicendum , 'uia voluntarium dicitur , non solium quod procedit a voluntate di- Tecte, sicut ab agente, sed etiam quod est ab ea indirecte, sicut a non agente. Ad secvndum dicendum , quod non velle dicitur dupliciter . Uno modo , prout sumitur in vi unius dictionis, secundum quod est infinitivum huius verisbi, Nolo. unde sicut cum dico, Nolo Iegere , sensus est , Icolo non legere ' ita hoc quod est , Non inia e legere , significat , felle non legere et & sic non melle causae in itimarium . AIis modo sumitur in vi orationis i & tunc non amrmatur actus volunt iis r Et huiusmodi non inue non causat volunt
Ad tertium dicendum , quod eo modo requiritur ad voluntarium actus cognitionis, sicut & inus v Iuntatis; ut scilicet sit in potestate Elicuius consid Tare, & veIle, & agere : Et tunc sicut non velle , S non agere, cum tempus fuerit, ςst voluntarium; ita etiam non considerrare.
Ex artic. habes primo: quomodo per rationem stendas , merito insinuatum a scripturis ; quod voluntarium potest esse sine ama. Ut per hoc, quod dicitur Apocailyp. a. Dedi illi temptis r ω non otiis poenisera a 'nicatione. Item per hoc , quod similes
omissiones, idest non velle honoram parentes; non velle, non cogitare, non agere bonum , cum tempus opportunum suerit ad volendum , ad cogita - dum , ad agendum , dicuntur peccata omissionis& ro talibus peccatis a scripturis narrantur punitae aleo illae omissiones c idest homines pro illis omissionibus J ut in eisdem saepius patet. Quod profecto non esset , nin voluntarium esset absque - , tiam quandoque interiori. Per hoc ergo , quod i tes
142쪽
Ies omissiones pro peccatis scriptura diiudicate ipsa scholasticis relinquit pro veritate concludendum , quod voluntarium potest esse sine actu 4 Soeundo viades : quomodo , M.
Utrum visentia molantati pust infeyri .
AD Quartum sic proceditur . Videtur , 'uod voluntati possit violentia inferri . Unumquodque enim potest cogi a potentiori r Sed aliquid est humana volimtate potentius, st. I us. Ergo saltem ab eo cogi potest. a. Praeterea . omne passivum cogitur in suo ac buo, quando immutatur ab eor Sed voluntas est vis Passivae aest enim movens motum, ut dicitur in 3. de anima. cox. Iq. m. a. 3 Cum ergo aliquandom veatur a suo actim , videtur , quod aliquando cog
3. Praeterea. Notus violentus est , qui est contra naturam. Sed motus voluntatis aliquando est coistra naturam , ut patet de motu voluntatis ad peccandum , qui est contra naturam , ut Damast. dicit. c Lorth. s. e. ati Ergo motus voluntatis potest esse coactus.
Sed Contra est, quod August. dicit in s. de civit. Dei, c ωρ. Io. to. s. quod, s aliquid fit volunta xie , non fit ex necessitate : omne autem coactum fit ex necessitate. Ergo quod fit ex voluntate, non test esse coactum. Ergo voluntas non potest cogi ad agendum. Newndeo dicendum , quod duplex actus v Iuntatis. Unus quidem, qui est eius immediate, ve- Iut ab ipsa elicitus , scilicet velle . Alius, qui est
actus voeuntatis a voluntate, imperatus, & mediante alia potentia exercitus; ut ambulare, & loqui, quia voluntate imperantur, fixercentur autem media te potentia motiva.
Muantum Mitur ad actus a volantate imperator , voliantas violentiam pati potes; inquantum per vi Ientiam exteriora membra impediri possunt, ne imperium voluntatis exequantur.
143쪽
linatio quaedam procedens ab Interiori Principio et
quo Ent ' sicut Ippetitus naturalis est
es inatio ab interiori principio , & sine cognitione . Quod autem est coactum , vel violentum , e teriori principio. Unde contra rationem Ipsius actus Voluntatis est, quod sit coactus, vel violentus : SDcut etiam est contra rationem naturalis Inclinat1
Vis , vel motus lapidis , quod feratur lactum e tatest enim Iapis per violentiam ferri sursum . sed Quod iste motus violentias sit ex eius naturali ii H natione, esse non potest . Similiter etiam potest
homo ζυ violentiam trahi : sed quod hoc sit ex eius
.esi ritate. repuilinat rationi violentiae.
Ad primum ergo dicendum, quod Deus , qui est Dotent r, quam voluntas humana , pote volunt Iem human m movere, secundum i Ilud Prover,a I. Coν νegis in manu Dei es; γ quocunqua -- , ὸ α, illud . Sed si hoc e et per violentiam ,
am non esset eum actu voluntatis: nec ipsa voluntas moveretur, sed aliquid contra voluntatem. Ad secundum dicendum , quod non semper est motus violentus, quando passivum immutatura tuo : sed quando hoc fit contra Interiorem incimnationem passi vir alioquin omnes alterationes, & geis merationes simplicium corporum essent In naturales. , di violentae : Sunt autem naturales proter naturalem aptitudinem interiorem materiae, vel subiecti ad ta- Iem dispositionem. Et similiter quando voluntas m xetur ab appetibili secundum propriam Inclinati nem, non est motus violentus, sed voluntarius. Ad tertium dicendum , quod id , in quod volu tas tendit peccando, etsi sit myum , & contra rationes em naturam secundum rei veritatem , apprehenditur tamen ut bonum , & conveniens naturae ;inquantum est conveniens homini secundum aliquπdelectationem sensus , vel secutidum aliquem habi
EX arti c. habes mimo' quomodo per rationem Aostendas, & recte intelligas , meram a script ris . & Auaustino esse insinuatum , quod voluntati non potest violentia inferri . A D. Augustino
Si deliberata voluntate statueritis vel in honum, uuis est, qui possit auferre violenter h oc velle aut - bis' Ae si dieat : NuIIus . Item Per hoc , qu ς
144쪽
ram , quae comparetur ei. Et tamen non potest vi lantare nostram voluntatem . Quod patet tum ex Divo Gregorio dicente: Debilis es hoseis, qui non potes υineere, nisi volentem: tum ex scriptura per hoc , quod Genes. 3. monstrat quod excusatioues ho-.minum de peccatis suis dicentium , serpens , idest ;diabolus, derepit me, scilicet quasi per coactionem. sunt invalidae . Alioquin , si ipse posset cogere aa Precandum c quod tamen siimmopere vellet θ tunc excusationes tales essent emcaces , x validae . Vide Veritates Aureas super totam legem veterem , se nes 3. concitis. Ia. 13. Secundo vides: quomodo, &ta
Utrum violentia causet involuntarium . . p. are. 4. eo. oe ins a. 6. ad I. q. 73. ar. 6. cor. Eo . . a. a. q. 88. an 6. ad I. Et ma. q. 6. co.
AD Quintum sic proceditur . Videtur , quod 'io.
Ientia non causet involuntarium. Voluntarium enim , R involuntarium secundum voluntatem discuntur : Sed voluntati vioIentia inserri non potest, aet ostensum est. c ar. νωα 3 Ergo violentia inu
tantarium causare non potest . . . i- 2. Praeterea. Id, quod est involuntarium, est cum tristitia, ut Damas c I. e. 21. & PhiIόΩc 3. Eth. e. I. to. s. b dicunt : Sed aliquando patitur.
aliquis violentiam, nee tamen inde tristatur . Ergo violentia non causat involuntarium. - 3. Praeterea . Id, quod est a voluntate , non potest esse involuntarium a Sel aliqua violenta sunt avoIuntate: sicut cum aIiquis cum corpore gravi sur-nim ascendit; & sicut cum aliquis inflectit membri contra naturalem eorum flexibilitatem . Ugo vi Ientia non causat involuntarium.
Sed Contra est , quod Philoc & Damas. dicunt , c Deis in armete. quod aliquid os .nυsuntarium
per violentiam . - Respondeo dicendum , quod uiolentia directe o Ponitur voluntario ; sicut etiam & naturali . Conis mune est enim voluntario , & naturali, quod uistrumque sit a principio intrinseco : Violentum a tem est a principio extrinseco . . Et propter hoc , sicut in rebus , quae cognitione carent, violentia aIiquid facit contra naturam : ita in rebus cognoscentibus facit aliquid esse contra voina F 3
145쪽
Iuntatem: Quod autem est contra naturam, dicitur esse innaturale ; & similiter quod est contra volu tatem, dicitur esse involuntarium . Unde Niolantia invesuntarium eausae .
Ad primum ergo dicendum , quod involuntarium voluntario opponitur . Dimam est auteri supra , praee. quod voluntarium dicitur non solum ainctus, qui est immediate ipsius voluntatis, sed etiam actus a voluntate im-ratus . Quantum igitur ad actum , qui est immediate ipsius voluntatis,. ut supra victum est , c ari praeci violentia voluntati inferri non potest : Sed quantum ad actum: imperatum v Iunias potest pati violentiam: Et quantum ad hunc
actum: violentia involuntarium. facit Ad secundiram dicendum , quod sicut naturale diacitur , quod est secundum inclinationem naturae ς ita vestiniaritim: dicitur , quod est secundum inclina tionem voluntatis . Dicitur autem aliquita naturale Niciter .. Uno modo , . quia est a natura , sicut a principio activo : sicut calefacere est' naturale igni is modo secundum principium, passivum , . via scia1lcet est innata. inclinatis ad recipiendum acitonem a principio extrinsecor sieut motus coeli dicitur esse
natzralis propter aptitudinem. naturalem coelestis eorporis adytalem motum , licet movens sit voluntarium. Et similiter voluntarium potest aliquid dici Ficiter . Uno modo secundum actionem ς puta cum aliquis vult aliquid aegere. AHo secundum paGsionem ; scilicet cum aliquim vult pati ab alio . Una
de cum, actio insertur ab aliquo exteriori , manente in eo qui patitur voluntate patiendi , non est siminpliciter violentum : quia licet ille qui patitur, non eonferat agendo, confert tamen volendo pati: Un de iton potest diei inmoluntarium ..
Ad tertium dicendum,.quod, sicut Philos dieit in
η. Phys.c ten et . m. a. motus animalis, quointeris dum movetur animal contra, naturalem inclinati
nem corporis, etsi non sit naturalis corpori , est i men quodammodo naturalis animali ; cui naturale est, quod secundum appetitum moveatur u .Et ideo
hoc non est violentum- .simpliciter , , se, secundum idi. Et similiter est dicendum , cum aliquis iun
mit membra contra naturalem Hispositionem . hoe enim est violentum secundum quid', st. quantum in membrum particulare; non tanwn simpliciter, quan
146쪽
Ex art. habes primo : quomodo Per rationem o stendas , merito insinuatum fuisse a scripturis , & Philosopho, quod violentia causat involuntarium iaA Philosopho quidem. ut in arg. eont. A scripturin vero per hoc , quod dicitur Prover. 22. Non faeies violentiam pavrei, quia Dominus configet eos, quα confixerunt animam eius . Nota Iν coni erunt an inam, idest contristaverunt eam , idest contra volu tatem eius fecerunt . Item per dimim Genes 3 Timui , ne violenter auferres sitas tuas . Hoc est ,
Ne auferres illas contra voluntatem meam . Sem
do vides e quomodo ex iis , atque similibus , quod.
semper intelligitur, bene pensatis, & applicatis doctrilis praesens Angelica vicissim, &c.
Ureum metus ea et involuntaris simpliciere .
AD Sextum sie proceditur. Videtur, quod met
eauset involuntarium simpliciter . sicut enim violentia est respectu eius , quod contrariatur prae smuialiter voluntati ; ita metus est respectu futuri mali , quod repugnat voluntati et Sed violentia ea sat invisuntarium simpliciteri. Ergo di metus inv Iuntarium simpliciter causat. a. Praeterea. Quod est secundum se tale , quolibet addito remanet tale : sicut quod secundum se est e lidum , inlaunque coniungatur , nihilominus est e lidum ipis manente et, illud , Mod per metum agitur, secundum se est involuntarrum . Ergo etiam
adveniente metu est involuntarium.
3. Praeterea. Quod sub conditione tale est, secum dum quid est tale; quod autem absque conditione est tale, simpliciter est tale; sicut quod est necessarium
ex conditione, est necessarium feeundum quid; quoa autem est necessarium absilute, est necessarium sim miciter : Sed id, quod. per metum agitur, est im luntarium absolute: non est autem voluntarium, ni si sub eonditione , scilicet ut vitetur malum , quod timetur. Ergo id, quod per metum agitur, est sim pliciter involuntarium. 4
147쪽
Sed Contra est, quod Gregorius Nyisenus dieit , c iei Nemesius M. de nan bom. e. 3o. & etiam Philocc I. 3. Eib. e. I. non procul a prim to. s. quod tarismodi , per meism aguntur , sunt mam
vestiumria, quam involuntaria.
Respondeo dicendum, quod, sicut Philos dieit iu, Ethic. c. ibid. R idem dieit Gregori Nyssen. in iis tuo de homine, bid. J Ηυ, modi , quae per m
mm avntur , mrna sunt ex voluntario , ω inυ ιυntarso . Id enim, quod per metum agitur, in se consideratum non est voluntarium; sed fit voluntarium in casa, scit. ast vitandum malum , quod ti
Sed si quis recte consideret, magis sunt 1υμσ-
di istanearia, quam λυoluntaris : Sunt enim V luntaria simpliciter , involuntaria autem secundum Wuid . Unumquo ue enim simpliciter esse dicitur , Meundum quia est in actu : secundum autem quod est in sola apprehensione , non est simpliciter , sed secundum quid . Hoc autem, quod per metum Uiatur, secundum hoc est in actu, secundum quod M. Cum enim aetiis in singularibus sint , singulare a tem, inquantum humsmodi, est hic ti nunc, secum dum hoc id quod fit est 'in actu, secundum quod est hic & nunc , & sub aliis conditionibus individualiabus. Sic autem hoc , quod fit per metum , est v Iuntarium , inquantum scilicet est hic ti nunc; pro scilicet in hoe casu est impedimentum maiioris m Ii, quod timebatur: sicut proiectio mercium in mi se fit voluntarium tempore tempestatis , propter tia morem perlauit: Unde manifestum est , quod si Pliciter voluntarium est: Unde & competit ei ratio voluntarii; quia principium eius est intra . Sed quod accipiatur id , quod per metum fit , ut extra hunc easum existens, prout repugnat yoIuntati, hoc non est nis1 seeundum rationem tantum: Et ideo est involuntarium secundum quid ; Hest prout consider tur extra hunc casum existens. Ad primum ergo dicendum , quod ea quae a re tur Per metum , & per vim , non soIum differunt fecundum praesens, & futurum, sed etiam secundum hoc, quod in eo quod agitur per vim , voluntas non eo entit , sed omnino est contra motum volunt tis : sed id , quod per metum agitur , fit volunt rium ideo quia motus voluntatis fertur in id , licet non promer seipsum, sed propter aliud , scilicet ad repellendum milum , quod timetur : Suffcit enim ad rationem voluntarii , quoa sit propter aliud voluntarium. Voluntarium enim est, non latum quod PΠ
148쪽
Proprer seipsum volumus, ut finem, sed etiam quoa
Propter aliud volumus, ut piopter finem . Patet oringo, quod in eo, quod per vim agitur, voluntas interior nihil agit . t ri. addituν - sed in eo , qtios per metum agitur, voluntas aliquid agis. t Et ideo, ut Gregor. N Jen. dicit, cloe. Dp. cit. 3ad excludendum ea , quae per metum aguntur , indefinitione violenti non solum dicitur, quod violem. rum es, cuius prineipium es extra , sed additur, ni OH eo mente vim passo : quia ad id , quod agitur
Per metum, voluntas timentis aliquid consert. Ad secundum dicendum , quod ea , quae absolutae dicuntur, quolibet addito, remanent talia; sicut cari Iidum , & album : Sed ea , quae relative dicuntur, variantur secundum comparationem ad diuersa eQuod enim est magnum comparatum huic, est par
viam comparatum alteri . . Voluntarium autem dic,
tur aliquid , non solum propter se quasi absolute sed etiam propter aliud quasi relative . Et ideo nihil prohibet, aliquid quod de se non esset volunta' rium , alteri compalatum fieri voluntarium , per comparationem ad aliud. Ad tertium dicendum, quod illud, quod per metum agitur, absque conditione est voluntarium, id- est secundum quod actu agitur ; sed involuntarium est sub conditione , idest si talis metus non imm neret . Unde secundum illam rationem magis potessi concludi oppositum. , APPENDIX. , EX arti habes primo : quomodo per rationem . stendas, merito insinuatum a scripturis, & Gre vorto , qui facta per metum non sunt involunt
via simpliciter , seu c quod idem est quod metua
non causat involuntarium siminiciter. A Divo Gregorio Nysseno quidem, ut in arg. coni. A scripturi vero per hoc quod Iacob propter votum ex metu, rerum adversarum factum, Genes. 28. credidit se Obligatum , immo & Deus et , ut solveret tale v
Ium, rememoravit ; & ipse solvit , Genes 33. Ex tali siquidem facto monstravit Iacob, & c quod magis umer Deus , quod facta propter metum sunt
voluntaria magis, quam involuntaria: quoniam ligant ratione, qua voluntarie fiunt . De illo voto vide ibi l ci citato circa finem capituli ; Se nota squod hic ncm adducitur, pro quanto est condit .
tum per ly si ς sed pro quanto ex timore factum De is a vero credulitate, R Dei admoniιlano, vide
149쪽
Ibi ineo eitato in capituli principio, & deinceps Aenota locum, ubi faMm suit votum, fuisse BAhel atque, ubi Lit redditum, esse Bethel: & sic de mmnibus praedictis clarificaberisia vides . quin modos
Utri eonrupiscentiar causet involuntarium 22. qu. I. 3 Ethieciem 3.co. S. ω Iin. 4. AD Sept ἰmum sie proceditur .. Videtur, quod eo cupiscentia causet involuntarium. . Sicut enim metus est quaedam passio, ita & concupiscentia : Sed metus causat quodammodo involuntarium ergo etiam concupiscentiam Praeterea. Sicut per timorem timidus agit contra kl , quod proponebat ; ita incontinens propter concupiscentiam : Ses timor aliquo modo. causat i voluntarium . ergo & concupis dentia .. 3. Praeterea. Ad voluntarium. requiritur cognitio Sed concupiscentia eorrumpit cognitionem Dicit nim Philos in 6. Eth. c tom. s. quod. delectatio, sive concupiscentia delectationis corrumpit aestimationem, prudentiae. Ergo concupiscentia causat
Sed contra est, quod Damast. dicit: c lib. a. s. oreh. e. zy In-untarium es misericordia, vel indulgentia dignum, . eum trifitia agitur sed neutrum: horum comperit ei ,. quod Per concupisce tiam Vitur . Ergo concupistentia non. causati inum. luntariium.
Respondeo dicendum , quod concupiscentia non causar involantariam , sed magis Deu aliquid υ Amariam. Dicitur enim. aliquid voluntarium. ex eo , quoa voluntas ire M fertur Per concupistentiam autem voluntas inesinatun ad volendum io , quod eoncupiscit : Et ideo conrupiscentia magis facit ad βso quod aliquid se volMnt ιm , quam quoa. sit in--luntarium ..Ad' priinum, ergo dicendum , quoae timor est de nudo ; concupistentia. autem respicit bonum. . Mais rum autem secundum se contrariatur voluntati et Sed bonum est voluntati consenum . Unde magis se habet timor ad causandum involuntarium , quam, concupistentia..
Ad secundum dicendum , Moa in eo qui per
150쪽
metum aliquid agit , manet repugnantia voluntatis
ad id, quod agitur, secundum quod in se consider
tur .' Sed in eo , qui agit aliquid per concupisce tiam c sicut est incontinens J ilou manet prior Voluntas , quae repudiabat illud, quod concupiscitur; sed mutatur ad volendum id , quod prius repudi bat. Et ideo quod per metum agitur, quodam m do est involuntarium: sed quod per concupiscentiam
agitur, nullo modo. Nam incontinens concupisce
tiae agit contra id, quod prius proponebat, non a tem contra hoc quod nunc vult : Sed timidus agit contra id, quod etiam nunc secundum se vult. Ad tertium dicendum, quod ii concupiscentia toe. taliter cognitionem auserret , sicut contingit in iratis, qui propter concupiscentiam fiunt amentes ; seis queretur, quod concoscentia voluntarium tolleret. Nec tamen proprie esset ibi involuntarium; quia in his , quae utrum rationis non habent neque volun tarium est , neque involuuiarium et Sed quando ei
in his , quae per concupiscentiam aguntur , non t Lialiter tollitur cognitio ; quia non tollitur eotestas cognoscendi , sed solum consideratio actualis iaparticulari agibili : Et tamen hoc ipsum est volun αtarium , secundum qnod voluntarium dicitur , quod in in Mestate voluntatis , ut non Mere , Si non velle; similiter autem A non considerare. test minim v suntas passioni resistere , ut infra dicetur ἀ
Ex articulo habes primo: quomodo per rationem ostendas, merito a stripturis fuisse insinuatum ;quod concupiscentia auget voluntarium . Ut ρος
hoc, quod dicitur, quod Sichem prae concupiscenti ad Dynam dixit ad patrem eius, ct fratres, Genesi
34. Inveniam Matiam coram vobis : in qu mussu 3atueritis, dabo . Atigete dotem , . munora pol isto ; libenter tribuam, quod perieritia 2 tantum iam misi pullam hane timum . Item per hoc, quod prae concupiscentia ad Susannam duorum seniorum fuit adeo augmentatum voruntarium , idest augmen, i tata voluntas ; ut nec mentiri erubueritat, nec h noris sui iacturam sacere , nec periculo se igno mnioso exponere curaverint ; ut consideranti pato