장음표시 사용
151쪽
Utrum ignorantia' ea et inmolan
AD octavum sic proceditur. Videtur, quod ignorantia non causet involuntarium . Involuntarium enim veniam meretur, ut Damast. dicit: cIuua- onMH. e. a Sed interdum quod per ignorantiam Mitur veniam non meretur , secundum illud . ad Cor. I . SP quis ignorat , ignorabitur . ergo ignorantia non emiat involuntarium. I. Praeterea. omne peccatum est cum ignorantia ,.secundum illud Proveri . 14. Errane , qui operanturmaltim . Si igitur ignorantia involuntarium causaret, sequeretur , quod omne peccatum esset involuntarium. quod est contra August. dicentem, cli. I. Re-νrare. ωρ. I s. cim med. tm I. quod omne mecatum
3. Praeterea. Involuntarium cum tristitia est , ur Damascemis dici: cloe. βρ. eis. J Sed quaedam ignoranter aguntur, di sine tristitia; puta si aliquis o civit hostem, quem quaerit occidere, putans occidere cervum et Ergo iguorantia non caulat involunt
Sed Contra est quod Damast. clae. nune dicto &Philos 3. E,F. r. r. m. s. dicunt, quod λυHMnta rium quoddam es per ignorantiam.
Respondeo dicendum, quod ignorantis habet eau-Dro in runtarium ea ratione ,. qua privat cogniti nem, quaeyraeexigitur ad voluntarium, ut supra dictum est : a. δω. o. non tamen quaelibet ignorantia huiusmodi oognitionem privat. Et ideo mendum , quod ignorantia triplitiser se liabet ad actum voluntatis . Ono modo concomita ter, alis modo consequenter, tertio modo antecedenter . concomitantis quidem , quando ignorantia est de eo , quod agitur; tamen etiamsi sciretur, nihilominus ageretur . c enhn ignorantia non inducit ad volenduis, ut hoc fiat; sed aecidit simuI es.se aliquid factum , & ignoratum ; sicut in exemplo P sito , sinicet cum aliquis; vellet quidem oeoidere hostem , sed ignorans occidit eum , putanω occiderae avum ia talis ignorantia non facit involunt
152쪽
causat aliquid , quod sit repugnans voluntati, sed facit non voluntarium , quia non potest esse actu vo itum, quod ignoratum est. Consequenaee autem se habet ignorantia ad voluimtatem , inquantum ipsa ignorantia est voluntaria et
Et hoc contingit duisisitem , secundum duos modos voluntarii supra positos. arta 3. hinus quae' ad
Uno modo , quia amis voluntatis sertur in ignorantiam ; si eut cum aIiquis ignorare vula vel ut excusationem peccati; habeat , vel ut non retrahatur a peccando, secundum illud Iob a I. Selemiam viarum tuarum nolumus : Et haec dicitur ignorontis assedi pa . Alio modo licitur ignorantia voluntaria eius , quod quia potest scire, & debet. Sic enim non. ag re , & non velle voluntarium dicitur , ut supra. M. ctum est . artis. 3. huius quaestio. Hoc igitur m do dicitur ignin antia , sive cruri aliquis actu non considerat , quod considerare potest, & debet, quae est imorantia malae electionis, vel ex passionae, vehis habitu proveniens p sive cum aliquis notitiam , quam debet habere, non curat acquirere: Et secu eum hunc modum ignorantia universalism iuris , quae quis scire tenetur, voluntaria dicitur, quasi per negligentiam proveniens . Cum autem ipsa ignoran . tia sit voluntaria aliquo istorum modorum, non po-νω causare sempliciter in Iuniaritim : casiat tame secundum quid involiantarium 2 inquantum praecedit motum voluntatis ad aliquid agendum, qui non esset scientia praesente . antecedenteν autem se habet ad voluntatem igno-Tantia , quando non est voluntWra , & tamen est causa volendi, quod alias non vellet: sicut cum aliquis homo ignorat aliquam circumstantiam actus quam non tenebatur scire , & ex hoc aliquid agit , quod non faceret, si stipet : puta cum aliquis diligentia adhibita nesciens aliquem transire per viam, proiicit sagittam, qua interficit transeuntem . Et
sis ignoransia eausae infestiniarium Iimpliciter . Et per hoc patet responsio ad' obiecta. Nam Prima ratio procedit de ignorantia eorum , quae quis 3 tur scire Secunda autem de ignorantia electimnis, quae quodammodo est voluntaria, ut dictum est: in cor art. Tertia vero de ignorantia, quae coamsoncomitanter se habet ad vomtatem. Am
153쪽
IMEX art. habes primo: quomodo per rationem 3c stendas, R idi sensu recto intelligas , merito a seripturis insinuatum fuisse; quod imorantia causat involuntarium . Ut per hoc , quod dicitur Genesillo. Domine , num gentem ignorantem , . t tam .nteineses 8 Nonne sis dixit mihi , θωμ mea in , in ipsa ais , frater meus In sempiteitate tardas mei, cir munditia manuum memum, feri Me: Dixitque ad eum Deus, in No seis, quod sempΘi eoseda fereris: is ideo eood1υi te , ne peremes in me .
Rectae tu notationem pro lectoribus msitam , M a. q. 7 I. anem x pone eam in praetica cum hic , tum alibi. Secundo vides; q 'omodo, &c.
Da eiseum utiis humanstrum actuum, inquatuor artieulos disi is . DEinde consuerandum est de circumstantiis L
manorum actuum. Est eius hoe quaruntur quatuor.
Primo. Quid sit cireumstantia. Secundo . Utrum circumstantiae sint circa huma nos actus attendendae a Theologo. - Tertio. Quot sunt circumstantiae. rario. Quae sunt in eis principaliores.
Utrum eireumfantia fle aseidem actus humani.
. 3. Eth. Iret. S. 2. n. AD Primum se pineditur . Videtur , quω eir , eumstantia non sit accidens actus humani. m. eit enim Tullius in Rhetoricis , c-βmile habet lib. I. de Insent. quod emum, famia es, po quam argumentationi auctoritatem , oe firmamentum adjungit oratio : Sed oratio dat firmamentum a Rumentationi , praeciime ab his , quae sunt de su stantia rei, ut definitio, genus, & species, & alia
154쪽
T T. VII. ART. I. 127 huiusmodi , a quibus etiam Tullius c in Ἀρνα ad
Trebat. 3 oratorem, argumentari docet . Ergo cir cumstantia non est accidens humani actus 2. Praeterea Accidentis proprium est inesse: Quia autem circumstat, non inest,. sed magis est extra et Ergo circumstantiae non sunt accidentia: humanorum actuum
3. Praeterea. Accidentis non est accidens: Sed iapsi humani, actus sunt quaedam accidentia. Non ergo circumstanti. sunt accidentia. actuum. Sed G utra . Particulares conditiones. cuiuslibet
rei singularix dicuntur accidentiae individuantia Dpsam di Sed Philos hus in 3. Ethicia c cap. I. ante
3-'. io m. s. γ circumstantias: nominat partieularis , Hest particulares singulorum ainium: conditiones . Ergo circumstantiae sunt accidentia individuantia
Respondeo dicendum , quod ciuia nomrna , secun- tam Philosophum, c lib. I. Perrheum. cap. I. to. I. δίιnr una intellectuum, neoesse. est, quod secundum
proceu in intellectivae cognitionis sit etiam nomin tionis processus. Procedit autem nostra cognitio intellematis a. notioribus minus nota .. En ideo MPud nos ae notioribus nomina. transferuntur ad significandum res minus notas . Et inde est, quod , sicut dicitur in Io. Metaphys- c rex. I 3- ω Iq. tom. r. ab his , quae sunt secundum locum , processit nomen distantiae ad omnia: contraria 2 EL similiter nominibus: pertinentibus. Ad motum loealem utimur ad significandum alios: motus , eo quoa corpora , vae loco circumstribuntur, sunt maxime nobis nota. Et inde est, quod nomen eircumflantia ab his,. quae in loco sunt, derivatur ad actus humanos. Dicituc autem. ire localibum aliiquiis circumstare , quot est quidem extrinsecum. a re , tameα attingit ipsam , veh appropinquat et Rcuneum locum . Et quaecunque conditiones: sunt extra substantian mus ,. & tamen attingunt aliquo modo aerum humanum , eluti antis dicuntur 2 inod' autem es inra substantiam rei ad rem ipsam pertinens , -- ridens eius dicitur. Unde eis Mantiae a um -- manoriam a Mentis eorum dicendae sunt Ad primum ergo dicendum , quod oratio quidem
- firmamentum argumentationi se primo, ex su stantia actua, ferundario vere, ex his ,. quα circummstant illam : Sicut primo ac tabilis. redditur vi viis ex hoc, quos homicidium se ii r Mundaris V m ex hoc ,. quod dolo secit , vel propter lucrum suti. ta tempore ,. vel in loco sacro, aut auMid bu
155쪽
msmodi. Et ideo signanter dicit, quod per circuminctantiam oratio argumentationi firmamentum adiungit, quasi secundario . Ad secundum dicendum, quod aliquid dicitur a cidens alicuius dupliciter . Uno modo , quia inest ei: sicut album dicitur accidens Socratis. Alio m do, quia est simul cum eo in eodem subjecto : sicut dicitur, quod album accidit musico , inquantum
Conveniunt , de quodammodo se contingunt in uno subiecto. Et per hunc modum dicuntur circumstanistiae accidentia actuum.
Ad tertium dicendum , quod , sicut dictum est , c in solun ρωα accidens dicitur accidenti accidere Propter convenientiam in subiecto. Sed hoc contingit duplieiter . Uno modo , secundum quod duo accidentia comparantur ad unum subiectum absque aliquo ordine ; sicut album oe musteum ad Soer tem . Alio modo cum aliquo ordine, puta quia su techim recipit unum accidens alio mediante : sicut corpus recipit colorem mediante superficie Et sietinum accidens dicitur etiam alteri inesse . dicimus enim colorem esse in superficie . Utroque autem modo circumstantiae se habent ad actus . nam aliquae circumstantiae ordinatae ad actum pertinent ad a- sentem non mediante actu, puta locus,& conditio personae: Aliquae vero mediante ipso actu, sicut m dus agendi.
EX arti c. habes primo: quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum fuisse a Scripturis, S Philosopho, quod circumstantiae sint accidentia actuum humanorum. A Philosisbo quidem e ut in rersum. contri A Scripturis vero per hoc: quod cir icumstantiae tales c puta in loco sancto b attribuum tur quibusdam actibus humanis , quales in quibusdam aliis eiusdem generis non reperiuntur. Dicitur enim Gen. quod homicidium a Cain suit factam in agro: dicitur vero mith. 23. quod homicidium Zachariae filii Barachiae fuit patratum a Iudaeis inter templum, oe ritare. Per hoc enim, quod imus sacer circunstat talem actum , scilicet homicidium , sed non semper , quandocunque homicidium fit , monstratur scholasticis a Scri plura , quod circum tantiae sunt accidentia actus humani. Alioquin tales circumstantiae , secundum Scripturam , talibus με ibus semper adessent : si de substantia eorum es sent . Secundo vides et quomodo ex iis bene peris iis I
156쪽
ili , & applicatis declaretur, & confirmetur vicissim Angeliea doctrina haec.
Utrino e reumsantiae humanorum actuum snt con- sederandae a Theologo . 4. d. I 6. e. 3. a. I. g. I. ad 2. ω-2. mAD Meundum sic proceditur. Videtur, quod eis. cumstantiae humanorum actuum non sint considerandae a Theologo . Non enim considerantur a Theologo actus humani , nisi secundum quod sunt aliquales, idest boni, vel mali : Sed circumstantiae non videntur posse facere actus aliquales ; quia nihil qualificatur , formaliter loquendo , ab eo quod est extra ipsum, sed ab eo quod in ipso est. Ergo circumitantiae actuum non sunt a Theologo consideraudae. 2. Praeterea . Circumstantiae sunt accidentia Dctuum: Sed uni infinita accidunt; & ideo, ut dicieitur in 6. Metaph. c tex. q. to. 3. nulla ara, quscientia es eirea ens per aeeidens, nisi sola sopbis
ea. Ergo Theologus non habet considerare circumstantias humariorum actuum. 3. Praeterea . Circumstantiarum consideratio per tinet ad Rhetorem : Rhetorica autem non est para Theologiae. Ergo consideratio circumstantiarum non pertinet ad Theologum . Sed Contra . Ignorantia cireum stantiarum causat involuntarium , ut Damast. c tib. orth. M. e. 24. 39 Gregorius Nyssenus c υes Nemes ib. ae nai. hor. e. ii. dicunt: sed involuntarium excusat a culpa, cuius confideratio pertinet ad Theologum. Ergo &consideratio circumstantiarum ad Theologum pert,
Respondeo dicendum , quod eiseumstantiae pertianent ad eonfigerationem TMologi tripliei ratione. Primo quidem , quia Theologus considerat actus humanos , 'secundum quod per eos homo ad beatutudinem ordinatur : omne autem, quod ordinatur ad fissem, oportet esse phoportionatum fini : Actus autem proportionantur fini secundum commensus tionem quandam , quae fit per debitas circumsta tias. Unde consideratio circumstantiarum ad The logum pertinet. Secundo , quia Theologus considerat actus hum
M. , secundum quod in eis invenitur bonum , Si
157쪽
malum, melius, & peius : Ee hoc diversificatur secundum circumstantias, ut infra patebit. c qu. I 8.
Tertio , quia Theologus eonsiderat actus hum nos, secundum quod sunt meritorii , vel demerit xii, quod convenit actibus humanis; ad quod rem,
xitur, quod sint voluntarii. Actus autem humanus iudicatur voluntarius, vel involuntarius, secundum cognitionem, vel ignorantiam circumstantiarum, ut
dictum est. c mar m. sed eontra Et ideo in
sideratio circumstantiarum pertinet ad Theologum. Ad primum ergo dicendum , quod bonum Oidinatum ad finem dicitur utile , quod importat rei tionem quandam . Unde Philoc dicit in I. Ethic.c e. 6. eir. prin. to. I. quod in ad aliquid bonum est utile: In his autem, quae ad aliquid dicuntur, d nominatur aliquid non solum ab eo quod inest , sed etiam ab eo quod extrinsecus adiacet ; ut patet in dextro, & sinistro, aequali, I inaequali,&similibus . Et ideo , cum bonitas actuum, sit , inquam tum sunt utiles ad finem . nihil prohibet eos b nos, vel malos dici secundum proportionem ad albqua , quae exterius adiacent.
Ad secundum dicendum, quod accidentia, quae mmnino per accidens se habent , relinquuntur ab omni arte propter eorum incertitudinem , & infinistatem . Sed talia accidentia non habent rationem circumstantiae: quia, ut dictum est, c art. praeced. 3 sic circumstantiae sunt extra actum, quod tamen Metum aliquo modo contingunt ordinatae ad ipsum :Accidefitia autem per se cadunt sub arte. Ad tertium dicendum, quod consideratio circum nantiarum pertinet ad Moralem, & Politicum, & ad ad Rhetorem . Ad Moralem quidem, prout secum dum eas invenitur, vel praetermittitur medium vi tutis. in humanis actibus, & passionibus: Ad Politicum autem, & Rhetorem , secundum quod ex ci, cumstantiis actus redduntur laudabiles , veI vituperabiles , excusabiles, vel accusabiles : Diversimcde tamen: Nam quod Rhetor persuadet, Politicus diiudicat : Ad Theologum autem, cui omnes aliae a
di deserviunt , pertinet omnibus modis praedictis , Nam ipse habet considerationes de actibus virtuosis,& vitiosis eum Morali ; & considerat actus, secundum quod merentur poenam , vel praemium , cum Rhetore, δα Politico. - -
158쪽
EX artic. habes quomodo per rationem mstendas, merito infinitatum fuisse a scripturis quod ad Theologum pertinet consideratio circun- Rantiarunx humanorum actuum . Ut per hoc , quoadicitur Hierem. Ir. Din es , quod dilectus meus
in domo mea fecis μω multa λ Ubi ly dileeius
meus dicit conditionem, idest circunstantiam perseianae, ly 1n domo mea, circunstantiam loci; ly fees m mulix, circunstantias.& gravitatis , & numerositatis peccati . Item per hoc; quod dicitur Matri a I. k Ioan. a. Eiecit vendentes, &c. de templo dicens: auferte Ua hine . Ecce per IF de templo , per lybine, consideratio circunstantiae loci . A simili igia Mur per huiusmodi narrata, quasi scholastice loquens, riptura universalite C dicit , quod consideratio ei cunstantiariun omnium actuum humanorum pertisnet ad Theol um. Seeundo. vides τ &c.
- Utrum conveniento enumerentur eiret flantia in teretis Ethieorum.
corp. IAE. 3. ν Circumstantia e-1e habet ad actum: AD Tertium se proceditur. Videtur, quod intona. venienter circumstantiae num entur ira 3. Ethicorum. eap. to m. s. nim actus dicitur, quod exterius huiusmodi autem sunt tempus , & locus . ergo solae duae sunt circumstantve, scilicet uuando, & Ubi. 2. Praeterea. Ex circumstantiis accipitur, quid bene ,.veL male fiat r sed hoc pertinet ad modum Mctus.. ergo omnes circumstantiae includuntur sub Onae, quae' est modus: agendi. - 3 . Praeterea.. Circumstantiae non sunt de substantin actus 2 sed at substantiam actus pertinere videntur causae ipsius actus. ergo nulla circumstantia debet sumi ex causa ipsius aes .. Sit ergo neque neque νυμεν quid , neque eirea quid sunt circumstantiae: Nam quis pertinet ad eausam emeientem et
Propter qtita ad finalem: e res quει ad materialem sed Contra est auctoritas Philo D in 3- Ethieorum cIM.fωρ. eis. γRes adeo mendum , quod Tullitra in
159쪽
circumstantias, quae hoc versu eontinentur: Quis , quid, tibi, quibus auxiliis, eur, quom
Considerandum est enim in actibus, quis fecit, quibus auxiliis, vel instriunentis fecerit fecerit, tibi fecerit , euν fecerit , quomodo fecerit , 8e Uan- do fecerit. Sed Aristot. in 3. Ethic. Ioe. eis. b a dii aliam , scit. eirca quid, quae a Tullio comprehenditur sub quid.
Et ratio huius annumerationis sic accipi potest . Nam circumstantia dicitur quasi extra substantiam ctus existens, ita tamen quia aliquo modo attingit ipsum . Contingit autem hoc fieri tripliciter . Uno modo , inquantum attingit ipsum actum . Alio m do , inquantum attingit causam actus. Tertis modo, inquantum attingit effectum . Ipsum autem actumo attingit , vel per modum mensurae, sicut tempus , &1ocus; vel per modum qualitatis actus, sicut modus agendi: Ex parte autem, effectus , ut eum consideo ratur quid aliquis fecerit : Ex parte vero causae ctus. quantum ad causam finalem , accipitur propter quia: Ex parte autem causae materialis , sive objecit accipitur errea qωM : Ex parte vero causae age tia principalis accipitur quis egerit : Ex parte vero causae agentis instrumentalis accipitur quibus auxia
Ad primum ergo dicendum , quod tempus , & lincus circumstant amim per modum mensurae; sed Mlia circumstant actum , inquantum attingunt ipsum quocunque alio modo extra substantiam eius exb
Ad secundum dicendum , quod iste modus , qui
est bene, vel male, non ponitur circumstantia, sed consequens ad omnes circumstantias . Sed specialia circumstantia ponitur modus , qui pertinet D qu Iitatem actus; puta quod aliquis ambulat velociter,
vel tarde; & quod aliquis percutit fortiter , vel romisse: & sic de aliis. Ad tertium dicendum , quod illa conditio causae , ex qua substantia actus dependet , . non dicitur cit eumstantia , sed aliqua conditio adiuncta : sicut in obiecto non dicitur circumstantia furti, quod sit milenum ; hoc enim pertinet ad substantiam furti ;sed quod sit magnum, vel pomum Et similiter est
de aliis direumstantiis, quae accipiuntur ex Parte liarum causarum. Non enim finis, qui dat speciem
actus, est circumstantia, sed aliquis finis adiunctus: sicut quod sortis fortiter agat propter bonum foribtud,
160쪽
tudinis, non est circumstantia ; sed si sortiter agae propter liberationem civitatis , vel propter Christum , . vel aliquid huiusmodi : Similiter etiam ex parte eius quod est-: Nam quod aliquis perinfundens aliquem aqua, abluat ipsum , non est cir eumstantia ablutionis ; sed quod abluendo infrigi-det , . vel ealefaciat, & sanet , vel noceat, hoc esteircumstantia.
EX arti c. habes premo: quomodo per rationem mstendas , merito fuisse insinuatum a Scripturis ,
quod convenienter octo circunstantiae actuum h manorum ponendae sunt . Insinuant autem hoc per
id, quod ipsae , dum tractant de actibus humanis , priscias circunstantias considerant . verbi gratia . Hierem. II. Dilactus meus in domo mea fecit μι υ multa . Ac si de circunstantiis expressius dicatur :stus secit est D Iectus metis: stuid se edit Melera, i quaedam gravissima, utpote commissa directe eo ira Deum, ut sacrilegium, blasphemiae, M. f cit λ In domo mea. item Psal. a. Bare fremuerunt rem, populi meditati fune inania P i En circuimstantia, Ciar, id est propter quem finem. Item Psal. 73. Usquequo Deres improperabis inimieus , irritae adversarius nomen tuum in Mem y En circunstau-tia, auando. Ac si dicatur et Manto tempore durahit hoc peccatum adversarii tuit Item Iosue 7. ν di pallium ereri iam iride bonum , dueeneor siclos argenti , νegulamque auream Pinquaginta riorum : γ eoncupiscens ab tili . En circunstantia circa quid . Nam circa obiectum furti considerat , quod erat magnum. Item a. Reg. II. Ponite Uriam ex ad Uo belli, tibi sonu tim es praestam ; γ δ relinquite eum , ut pereu tis intereat. En circun- stantia , sevibus auxiliis . Nam his verbis indicatur; quod Dam oceidit Uriam , auxiliis Ioab, & militum eius . Item Prov. I. Pedes sisertim ad malum currunt γ fesinant, ut effundant sanguinem. Ae si de circunstantia apertius dicatur , uuomodo ad malum , & effusionem sanguinis vadunt i Velociter , Ω-stinanter , idest cum magna aviditate . Ouod veto
convenienter sint octo, patet Prover. 8. Nectι Dnsomnes sermones , &c. De convenientia Scripturarum in suis dictis vide. . a. q. Iaa. ar. a. amen. γ q. 14 stri. I. append. De lassicientia autem earundem, qu- 7y art. a. append. Secundo vides: quomodo , AM