장음표시 사용
211쪽
a84 QUAEST. XII. ART. V. . νSecundum igitur quod dicitur intendere finem id, quod movetur ad finem ab alio , sic natura ducitur intendere finem , quasi mota ad suum finem a Deo ; sicut sagitta a sagittante . Et Me modo eis fiam bruta animalia intendunt finem , inquantum moventur ab instinctu naturali ad aliquid. Alio modo intendere finem est moventis , prout scilicet ordinat motum alicuius , vel sui , vel alte rius in finem , quod est rationis tantum . Unde per hune modum ortita non intendunt Mnem , quod est proprie , & principaliter intendere , ut di inest. a. I. hu. ρει. Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit , secundum quod intendere est mus, quod movetur ad finem.
Ad secundum dicendum, quod fruitio non impor tat ordinationem alicuius in aliquid, sicut intentio, sed absolutam quietem in fine. Ad tertium dicendum, quod bruta animalia moventur ad finem , non quasi considerantia , quod Per motum suum possint consequi finem , quod est Proprie intendentis; sed quasi concupiscentia finem naturali iustinetii moventur ad finem , quasi ab alio mota : sicut & caetera, quae moventur naturaliter.
EX articulo habes primor quomodo per rationem& ostendas, & recte intelligas, merito insinu
tum fuisse a scripturis , quod bruta non intendunt Mnem . Insinuant vero hoc , quotiescumque monstrant, quod bruta carent ratione . Negando enim a brutis radicem intentionis, qua scilicet intentio fit, necessario cointelligitur , quod per hoc idem simul negant intentionem. Hoc autem fit a Psad. 3 L mcise feri , fetit equus , oe murus, in quibus non es inteli
μ hominis voce Boens eorrimit prophetae inseptemtiam . Nam per ly mutum intelligit duo , scilicet, Ssine voce hominis, &fine ratione hominis . . Tum duorum mox tinum, scilicet vox hominis, d tum asinae a Deo designat , & alterum , scilicet rationem hominis , ei datum tacendo neqat . Ut elicitur ex Decretis eap. a. quaestione septima , evit. secuit . Vide de hoc facto Veritates Aureas super rotam legem veterem , Num. 22. eonclusone sept ma , offava. Si ergo lisutum animal illud . de quo
aliqualiter vidςbatur , quod tum ratione intranea
212쪽
ineretur, non habuit in se rationem: multo minus . utique alia bruta , quaecumque sint illa , habebunt in se rationem . Scripturae illitur per hoc, quod bru- . ta esse absque ratione ostenuiuit, quasi scholastice loquentes , affirmant , quod bruta non intendunt Proprie finem. Seeundo vides: quomodo ex iis bene pensatis , & applicatis declaretur vicissim Ange- Hea doctrina haec, & confirmetur.
QUAESTIO XIII. De electione eorum 1 quae sunt ad finem, in
sex artrculas αλisa. Consequenter considerandum est de actibus umluntatis , qui sunt in comparatione ad ea quae funt ad finem : Et sunt tres, eligere , consentire, &ini. Electionem autem praecedit consilium . Primo ergo considerandum est de electione . Secundo de consilio. Tertio de consensu. sitiano de usu.cirea Electionem quaeruntur sex. ' Primo. Cuius potentiae sit actus, utrum voluntatis , vel ratioris . . Secundo. Utrum electio conveniat brutis anim libus a Tertio. Utrum electio sit solum eorum quae sunt ad finem, vel etiam quandoque finis.' Quarto . Utrum electio sit tantum eorum , quae
Quinto . Utrum electio fit solum possibilium.
. Sexto . Utrum homo ex necessitate eligat , veltibere
Utrum electio sit actus voluntatis, vel rationis.
AD Primum sic proceditur . videtur , quod ei
ctio non sit actus voluntatis , sed rationis . E lectio enim collationem quandam importat , qua unum alteri praefertur et Sed conferre est rationis . Ergo electio est rationis. a. Praeterea . Eiusdem est syllogi re , & concludere : syllogi Eare autem in operabilibus est rati
213쪽
rabilibus, ut dicitur in 7. Et hic. c. ex ,. 3. D. s. Ividetur, quod sit actus rationis. -3. Praeterea. Ignorantia non pertinet ad voluntatem , γsed ad vim cognitivam : est autem quaedam ignorantia electionis , ut dicitur in 3. Ethic. p. I. vers. fim d ergo videtur , quod electio non peristineat ad voluntaeem , sed ad rationem. Sed Contra est , quod Philos dicit in 3. Ethici
νum , quae sunt in nobis e desiderium autem est ctu voluntatis . emo & electio. Respondeo dicendum , quod in nomine electionis importatur aliquid pertinens ad rationem , sive ad intellectium , & aliquid pertinens ad voluntatem .
Dicit enim Philos. in 6. Ethic. c a. to. 3. quod Electio es appetitistis intellectus, vel appetitustam
tenectAus . Quandocunque autem duo concurrunt ad aliquid unum constituendum , unum eorum est ut sermale respectu alterius . Unde Gregorius Nys.
serus c vel Nemes lib. de nat. hom. c.-μve s. 3dieit , quod Electio neque es appetitus θcundum seipsam , nequa consitum solum , sed ex his aliquod
compositum . Sicut enim dicimus , animal ex ani-- gna , & corpore compositum esse , neque vero in
pus esse secundum seipsum , neque animam solam , sed utrumque; ita & electionem. Est autem considerandum in actibus animae , quod actus , qui est essentialiter unius potentiae , vel habitus , recipit formam , di speciem a superiori potentia , vel habitu , secundum quod ordinatur inserius a superiori. Si enim aliquis actum fortitudinis exerceat propter Dei amorem , actus quidem ille materialiter est sortitudinis , formaliter vero charitatis. Manifestum est autem , quod ratio quodammodo voluntatem praecedit , & ordinat actum eis ius ; inquantum scit. voluntas in suum objectum tendit secundum ordinem rationis; eo quod vis a Drehensiva ap titivae suum objectum repraesentat . cite igitur ille actus , quo voluntas tendit in aliis quid , quod proponitur ut bonum , ex eo quod per xationem est ordinatum ad finem , materialiter quiadem es voluntatis , formaliter autem rationis
In huiusmodi autem substantia actus materialiter se haut ad ordinem , qui imponitur a superiori potentia . Et ideo Euctio subfantialiter non es sectus rationis , sed voluntaris . Perficitur enim electio in motu quodam animae ad bonum , quod eli gitur. Unde manifeste actus est appetitive potentis. Ad primum ergo dicendum , quod eleolo imporri
214쪽
at collationem quandam praecedentem , non quod 'essentialiter sit ipsa collatio. Ad secundum dicendum , quod conclusio sylloginmi, quae fit in operabilibus, ad rationem pertinet, R dicitur sententia , vel iudieium , quam sequitur electio : & ob hoc ipsa conclusio pertinere videtine ad electionem, tanquam ad consequens. Ad tertium dicendum , quod ignorantia dicitur esse electionis , non quod ipsa electio sit scientia , sed quia ignoratur, quid sit eligendum.
Ex arti habes primo r quomodo per rationem instendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, quod electio est actus voluntatis . Ut per hoc, quod dieitur Matth. I 3. Elegemne bonor in vasa sua . Item per hoc dictum Ila. 7. Ut sciat eligere bonum .
Item per hoc dictum, Iosue, Eligite , quod rimere. Nam bonum est Oojeetium voluntatis, & complacentia proprie dicitur de voluntate et ut patet vel mediocriter eruditis . Per hoc ergo , quod scr,pturae ponunt, electionem fieri de bono, & de eo, quod placet , ipsae , quasi scholastice loquentes, affirmant, qu- electio est actus voluntatis. Semias vides: quomodo, &
Utrum electio eonveniat brutis animalibus . a. d. 23. a. I. ad 6. ω 7.'I' Μα. Iem 23. In .
AD Secundum sic proceditur . Videtur , quod
lectio brutis animalibus conveniat . Eleetio mnim est appetitus aliquorum propter finem , ut divitur in 3. Ethic. ea. 3. eis. M. m. s. iad bruta animalia appetunt aliquid propter finem: aguntvnim propter finem , & ex appetitu. Ergo in br tis animalibus est electio. . 2. Praeterea. Ipsum nomen electionis significare idetur, quod aliquid prae aliis accipiatur: lud bruta animalia accipiunt aliquid prae aliis : sicut m niseste apparet , quod ovis unam herbam comedit, aliam refutat. Ergo in brutis animalibus est electio. 3. Praeterea . Ut dicitur in 6. Et hic. c e. Ia. ἐπ' d. D. S. ad prudentiam pertinet, quod aliquis
.m. eligat ea , quae fune ad finem . Sed prudentias venit brutis animalibus . unde dicitur in princ. I a Me
215쪽
ve non potentia Iunt , ut apes : Et hoc etiam senia sui manifestum videtur. Apparent enim mirabiles sagacitates in operibus animalium, ut apum, & Tanearum , & canum . Canis enim insequens cerrivum , si ad trivium Venerit , odoratu quidem exvlorat, an cervus per Primam, vel secundam viam transiverit ; quod si invenerit non transisse , iam securus per tertiam viam incedit non explorando quasi utens syllogismo divisivo , quo concludi pose set , cervum per istam viam incedere , ex quo non incedit per alias duas , cum non sint plures . Ergo videtur, quod electio brutis animalibus conveniat.
Sed Contra est , quod Greg. Nyss c vel Nemes/ib. de nat. hom. e. 33. io princ- dicit, quod pu
.i, oe irrationalia voIMntarie quidem faciunt , non men eligentia. Ergo in brutis animalibus non est
Respondeo dicendum, quod cum electio sit praea eeptio unius respectu alterius, necesse est , quod lectio sit respectu plurium , quae eligi possunt : Et ideo in his , quae sunt penitus determinata ad unum , electio locum non habet. Est autem differentia inter appetitum sensitivum,& voluntatem: quia, ut ex praedictis patet, carn 2. ad 3. J appetitus sensitivus est determinatus
ad unum particulare secundum ordinem naturae :voluntas autem est quidem secundum naturae ordianem determinata ad unum commune, quod est bonum , sed indeterminate se habet respectu partic Iarium honorum . Et ideo proprie voluntatis est eligere, non autem appetitus sensitivi, qui solus est an brutis animalibus: Et propter hoc brutis anim Iibus electio non conυenit. Ad primum ergo dicendum, quod non omnis apis petitus alicujus propter finem vocatur electio , sed cum quadam discretione unius ab altero , quae t cum habere non potest , nisi ubi appetitus potest ferri ad plura. Ad secundum dicendum , quod brutum animal accipit unum prae alio, quia appetitus ejus est naturaliter determinatus ad ipsum. unde statim qua do per sensum, vel per imaginationem repraesentatur sibi aliquid , ad quod naturaliter inclinatur eis 3us appetitus , absque electione movetur ad ipsum: sicut etiam absque electione ignis movetur sursum, di non deor sum.
Ad tertium dicendum, quod , sicut dicitur in 3.
216쪽
ML a moυente r Et ideo virtus moventis apparet in motu mobilis. Et propter hoc in omnibus, qus
moventur a ratione, apparet ordo rationis move 'tis; licet ipsa, quae a ratione moventur , rationem non habeant. Sic enim sagitta directe tendit ad signum ex motione sagittantis , ac si ipsa rationem haberet dirigentem . & idam apparet in motibus horologiorum, & omnium ingeniorum humanorum, quae arte fiunt . Sicut autem comparantur artifici lia ad artem humanam , ita comparantur omnia naturalia ad artem divinam . Et ideo ordo apparet in his , quae moventur secundum naturam , sicut& in his , quae moventur secundum artem , ut di, ritur in a. Physic. c ex tem Φ9. D. 2. J Et ex hoc contingit , quod in operibus brutorum animalium μapparent quaedam sagacitates , inquantum habent, inclinationem naturalem ad quosdam ordinatissimos processus, utpote a summa arte ordinat . Et prompter hoc etiam quaedam animalia dicuntur prudentia, vel sagacia; non quod in eis sit aliqua ratio, vel electio : Quod ex hoc apparet, quod omnia 'quae sunt unius naturae, similiter serantur.
EX artic. habes primo : quomodo per rationem, ostendas , merito insinuatum esse a scripturis , quod electio non convenit brutis . . Ut per dictum psumi 3 i. Nolite , &α ut in quaesiona duodecima Φη, quinto append. Per hoc enim quod radicem electionis, quae est ratio intellectiva, negant in br tis , patet , quod negare cointelliguntur ab eisdem brutis electionem. Item per dictum Gen. I. Ut ma fr piscibus maris, &c. Scilicet per rationem datam homini, de quo ibi, & non datam brutis , de quiabus ti ibidem . Pro qua re videas pνimam par. σα93, an a. oe quaesis. 73. art. 3. eum Emeidat . Ltem a. a. articu. nu. 447. Item Veritates aureas super totam legem veterem , Gen. I. concIU. II.
217쪽
x O QUAEST. m. ART. III. ARTICULUS III. π
Utrum Electio sie sorum eorum quae sunt ad suem , an etiam quandoque ipsius Anis.
IV a. 4. γ 6. mn γ 3. q. 18. art. 4. eo' er me, eon c. 93. f. oe opus. a. eap. IV. oe 3. Eth. Iedit. I. edi I. Perih. Iecit. I . . AD Tertium sic proceditur . Videtur , quod et elio non sit tantum eorum quae sunt ad finem . Dicit enim Philos. in 6. Eth. c. c. I a. pose med. to. s. quod electionem νectam facit virtus . 2Maecumqtie autem illius gratia nata sunt feri, non funatistutis, sed alterius potentiae. Illud autem , cuium gratia fit aliquid, est finis. Ergo electio est finis. a. Praeterea. Electio importat praeacceptionem urtius res ini alterius. Sed sicut eorum quae sunt alfinem, unum potest praeaccipi alteri, ita etiam disversorum finium. Ergo electio potest esse finis, mcut & illorum quae sunt ad finem -
Sed Contra est , quod Philos dicit in 3. Ethico. c cap. a. tom. s. quod voluntas es mis ; electis autem eorum quae sunt ad finem. Respondeo dicendum , quot sicut iam dictum est, M. I. hu. ad a. Electio consequitur sententiam, vel iudicium, quod est ficat conclusio is Iogismi operativi . Unde illun cadit sub elemone , uod se habet ut' conclusio in syllogismo operabi
ium. Finis autem in operabilibus se habet ut pri .eipium , & non ut conclusio ut Philosia dicit in a.
Physic. c rex. 8'. rom. a. Unde His, inquantum es ευὴ, Odi, nore eadia sub elestione ἀSed sicut in speculati vix nihil prohibet , id quod
est unius demonstrationis, vel scientiae principium, esse conclusionem alterius demonstrationis, vel scie tiae primum tamen principium indemonstrabile
non ntest esse conclusio alicuius demonstrationis , vel scientiae : ita etiam contingit in id quod est in una operatione ut finis , ordinari ad aliquid ut ad finem : Et hoe modo sub electione eadit : Sicut in
operatione medici sanitas se habet ut finis unde hoc non cadit sub electione medici , sed hoc su ponit tanquam principium. Sed sanitas corporis ordinatur ad bonum animae . Unde apud eum , qui habet curam de animae salute , potest sub electione cadere esse sanum, vel esse infirmum. Nam Apostolus dicit a. ad Corinthia Ia. Cum enim insese
218쪽
meis, eum potem sum. Sed ultimus finis nullo modo sub electione cadit . Ad primum ergo dicendum , quod fines proprii virtutum ordinantur ad beatitudinem , siaut ad uia timum liuem : Et hoc modo potest asse eorum-e- uctio. Ad secundum dicendum , quod , sicut supra habitum est , c qm I. ar. I. ultimus finis- est unus tantum . Unde ubicunque occurrunt plures fines , inter eos potest esse electio , secundum quod ordinantur ad ultimum finem . .
Ex artic. habes primo e quomodo per rationem ostendas , merito intinuatum fuisse a scripturis quod electio est eorum quae sunt ad finem . Ut per hoc , quod dicitur a. Reg. 24. Elige unum ,πuod vestieris ex his , in fariam tibi . Item Mx diactum Exo. I . Euge visos , oe pugna , idest eligo viros ad pugnandum , sive , ut pugnent. ψasi per haec scriptura scholastice loquens dicate quod electici
proprie sumpta est aliquorum ordinatorum in finem . Quod si improprie de elemone loquamur, idest de electione non secundum totam rationem e- Iectionis : tunc elemo potest large esse finis. in Deuter. 26. Dominum elegi i hodia. Hoc est: Pram omnibus aliis voluntarie recepisti eum in dominum tuum. Non enim Dominus Deus secundum se ordia natur ad ulteriorem finem : cum sit ultimus mnium . Unde ista particula rationis de electione , scilicet ordinari ad alium finem deficit hic . Caeterum hoc non est contra conclusionem : quoniam iapsa locuta intelligitur de electione propriissime discta , idem seeunὸum totalem rationem electionis is
Haec ideo posita fuit supra post conclusion e b
am , in corollario circa finem . Seeundo vi s a quomodo , &c.
Utrum Electio sit tantum eorum , qua punos aguntin. . . Inf. a. s. cov.
AD Qiartum sic proceditur. Videtur , quod ei ctio non sit solum respectu humanorum actuum. Electio enim est eorum qua sunt ad finem. Sed ea
219쪽
QUAEST. XIII. Am. IV. quae sunt ad Anem , non solum sunt actus ν Ied e
i m organa , ut dicitur in a. Phys c tenuis Detiam. J Ergo electiones non sunt tantum human
Praeterea. Aelio a contemplatione distinguitur: Sed electio etiam in contemplatione locum habet , prout scilicet una opinio alteri praeeligitur. Ergo electio non est solum humanorum actuum. 3. Praeterea. Eliguntur homines ad aliqua officiis vel saecularia, vel ecclesiastica ab his, qui nihil erga eos agunt. ergo electio non solum. est human rum astrum.
Sed Contra est , quod Philosophus dicit in 3. mihic. c. cap. a. to. S. 9 quod nullus eligit , ns ea,
Respondeo dicendum , quod. sicut intentio est Gnis, ita electio est eorum quae sunt ad finem . Finis autem vel est actio, υel res aliqua. Et cum res aliqua fuerit finis, necesse est, quod aliqua humana actio interveniat ; vel inquantum homo facit rem illam , quae est finis ; c sicut medicus facit s vitatem , quae est finis eius ; unde & facere sanit tem dicitur finis medici vel inquantum homo aliis quo modo utitur , vel fruitur re , quae est finis; sicut avaro est finis pecunia, vel possessio pecuniae. Et eodem modo dicendum est de eo quod est ad finem : quia necesse est , ut id quod est ad finem , vel sit actio , vel res aliqua , interveniente aliqua actione , per quam facit id quod est ad finem , vel utitur eo . Es peν hunc modum electio sempeν shumanortim actutim.
Ad primum eiso dicendum , quod organa Ordinantur ad finem , inquantum homo utitur ei, Pr ster finem. Ad secundum dicendum , quod in ipsa contemplatione est aliquis actus intellectus assentientis hiae opinioni , vel illi : Aetio vero exterior est , . quae contra contemplationem dividitnr. Ad tertium dicendum , quod homo , qui eligit Episcopum ,. via Principem civitatis , eligit nominare ipsum in talem dignitatem : alioquin si nulla esset eius actio ad constitutionem Epistopi , vel Principis , non competeret ei electio . Et similiter dicendum est , quod quandocumque dicitur aliquα res praeeligi alteri , adiungitur ibi aliqua operatio, eligentis. Am
220쪽
Ex articulo habes prMo: quomodo per rationem
ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, quod electio semper est aliquo modo actuum humariorum . Ut per dictum Numeri 3 i. milie viri elia gantur de sngulis , &c. Item per diuum I. Reg. 17. Elegit quinque Iapides . Et Actu. II. Naeuit eligere viros , &c. Unde scio, quod elegerint hos mirule , hos lapides, hos viros: & non aliost Quia ipsi eleciores actum humanum electionis delegativum se cerunt circa hos mille , circa lapides hos , circa vi-xOS ; quem actum non secerunt circa alios de tribubus , de lapidibus , de viris. Per antedictas ergo sententias scriptura , tamquam scholastice loquens ait r quod electio est semper aliquo modo actuum humanorum. Secundo vides: quomodo, &c.
em q. 22. a. 13. ad II. Ee 3. Eib. u. an I. AD duintum sic proceditur . Videtur , quod eleis,ctio non sit solum possibilium . Electio enim est actus voluntatis, ut dictum est . c artis. I. buiis
quaest. sed volgntas est possibilium , & impossibi- Iium , ut dicitur Iu 3. Ethicor. c eo. a. rom. s.
ergo & electio. 2. Praeterea . Electio est eorum , quae per nos a
guntur, sicut dictum est. artis. praeci nihil ergo refert, quantum ad electionem, utrum eligatur id , quod est impossibile simplioster , vel id, quod est impossibile eligenti : Sed frequenter ea , quae eligimus, perficere non possumus; S sic sunt impossibilia nobis. Ergo electio est impossibilium. 3. Praeterea . . Nihil homo tentat agere , nisi eli seudo . Sed A. Benedictus dicit , c in Dii Regulis ad Mon. eap. 68. quod si PνHatus aliquid impossbile prae erit, tentandum est. Ergo elepio potest esse impossibilium. Sed Contra est , quod philos. diest In 3. Ethicoν cloe. nune e t. J quot Electio non es impos bilium. Respondeo dicendum , quod , sicut dἱctum est Vc art. q. hu. ρυ. eiectiones nostrae reseruntur sem Per ad nostras actiones . Ea autem , quae per Πομ