장음표시 사용
231쪽
α- QUAEST. XIV. ARΤ. IV. ARTICULUS IV. 8
. Uινum consilium set de omnibus , quae
a nobis aguntur . 3. s. d. 33. q. a. a. 4. q. I. eor. ρο Ps. 19. σ3. E haec. 7.
AD Quartum sic proceditur . Videtur , quod consilium sit de omnibus , quae sunt per nos agenda . Electio enim est appetitus praeconmiati , ut dissiim est e , c M. I. sed electio est
de omnibus , quae Per nos aguntur . ergo & consi . Iium.. a. Praeterea . Consilium importat inquisitionem vationis : sed in omnibus , quae non per impetum passionis agimus , procedimus ex inquisitione rationis. ergo ae Omnibus , quae aguntur a nobis , est consilium. 3. Prsterea. Philosophus dicit in 3. Ethieor.
3. ιn med. tom. SQ 'uod , se per plura aliquid feri potes , consito inquiritur, per quod Deillime , γ optima far : s autem peν unum , qualiter per ἐπωδμιr iad omne , quod fit , fit per unum , vel permulta . Ergo de omnibus , quae fiunt a nobis , est consilium
Sed Contra est , quod Gr . Nymenus c vel Nemes I. de nan hom. 34. dicit, quod de his, guae saeundum disciplinam , vel artem sunt operibus nones consilium. Res ndeo dicendum , quod consilium est inquisitio quaedam , ut dictum est . c a. I. hia. qu. b Deillis autem inquirere solemus , quae in dubium veniunt . Unde & ratio inquisitiva , quae dicitur ah. gumentum , est rei dubiae faciens fidem . Quod a tem aliquid in operabilibus humanis non sit dubitabile , ex duobus contingit . Uno modo , quia per
determinatas vias proceditur ad determinatos fines , sicut contingit in artibus , quae habent certas vias operandi ; sicut scriptor non consiliatur, quom do debeat trahere Iiteras: hoc enim determinatum est per artem . Alio modo , quia non multum re
fert , utrum sie , vel sic fiat: Et ista sunt minima , quae parum adiuvant , vel impediunt respectu finis consequendi : quod autem parum est , quasi nihil accipit ratio . Et ideo de duobus non eonfliamur , quamvis ordinentis ad Fnem , ut Philos dicit , c. lib. 3. Eth. cap. I. rom. I. scilicet de νebus parvis ,
232쪽
QUAEST. XIV. ART V. 2osct de his quae sunt determinata qualiter feri debene rsicut eat in operationibus artium, praeter quasdam coniecturales , ut Gregori Nyssen. dicit, c loci sup.rat. 9 ut puta medicinalis, negotiativa, & hujusmo-
Ad primum ergo dicendum , quod electio prae lupponit consilium ratione iudicii , vel senten- . Uncle quando iudicium , vel sententia mani telia en absque inquisiuione, non requiritur consilii inquisitio. dicendum, quod ratio in rebus m nisessis non inquirit, sed statim iudicat. Et ideo non oportet, In omnibus, quae ratione aguntur, esse inquisitionem consilii. Ad tertium dicendum , quod quando aliquid per unum potest fieri , sed diversis modis , potest dubitationem habere , sicut & quando fit per plura : ideo opus est consilio: Sed quando determinatur non solum res , sed modus , tunc non est opus consilio.
Ex articulo habes pνλο: quomodo per rationem
ostendas , merito insinuatum fuisse a script ris; quod consilium non est de omnibus, quae an bis aguntur . Ut per contextum Eccles. 32. Sisenosi facias : & pose factum non paenitebis .
Ibid. enim contextus mox dicit . In via ruinae non eas . φ non offendes in Iapides : nec credas te vis ιaboriosae , ne ponas anima tuae scandalum . Per quod ut penetranti constat ddubiosum quid de illis viis importatur Ac. si per omnia haec simul considerata resolute dixerit e sine consilio nihil dubi sum facias, aut faciendum aggrediaris. Ex quo utique dicto scriptura scholasticis innuit , merito ab Pppositis. concludendum: quod illarum rerum , quae jure dubiosae non sunt, consilium facere non est Pus . vides: quomodo, &c.
Utrum Consilium procedat ordine resolutorio. Λ D Quintum se proceditur. Videtur, quod consilium non procedat modo resolutorio . Consilium enim est de his , quae a nobis aguntur : Sed DPerationes nostrae non procedunt modo resolutori , ica magis modo conlposivivo, scit. de simplicibus ad
233쪽
eomposita. Ergo consilium non semper pmcedit mo. do resolutoris. a. Praeterea . Consilium est inquisitio rationis rSed ratio a prioribus incipit , & m posteriora deve.
nit, secundum conve nientiorem ordinem. Cum igiatur praeterita sint pclora praesentibus , & praesentiarriora suturis , in consiliando videtur esse procedenisum a praesentibus , & praeteritis in futura ; quod
non pertinet ad ordinem resolutorium. Ergo in comsiliis non servatur Ordo resolutorius.
3. Praeterea. Consilium non est nisi de his , quae sunt nobis possibilia, ut dicitur in 3. Ethie. ea. 3. pauis pos princi eo. I. Sed an sit nobis aliquid musibile , perpenditur ex eo , quod possumus facere ἡvel non possumus facere , ut perveniamus in illud. Ergo in inquisitione consilii a praesentibus incipere oportet.
Sed Contra est , quod Philosophus dicit in 3. Ethic. cev. 3. pose med. D. s. quod His, qui const-ιiatur, videtur quaerere , oe resoIvere. εRespondeo dicendum , quod in omni inquisitione oportet incipere ab aliquo principio : Quod quidem si sicut est prius in cognitione , ita etiam sit prius in esse , non est processus resolutorius , sed magis
compositivus . Pmcedere enim a causis in effectus, est processus compositivus e nam causae sunt simpliciores effectibus . Si autem id , quod est prius incognitione , sit posterius in esse , est processus res Iutorius; utpote cum de effectibus manifestis iudieamus , resolvendo in causas simplices. Principium autem in inquisitione consilii est finis, qui quidem est prior in intentione, posterior tamen in esse . Et fecundum hoe oporter , quod inquisitio consilii se refotatoris , incipiendo scilicet ab eo.
quod in futuro intenditur , quousque perveniatur ad id, quod statim agendum est . , Ad primum ergo dicendum , quod consilium est de operationibus ς sed ratio operationum accipitur ex fine: Et ideo ordo ratiocinandi de operationibus est contrarius ordini operandi. Ad secundum dicendum, quod ratio incipit ab eo, quod est prius secundum rationem, non autem semper ab eo, quod est prius tempore. Ad tertium dicendum , quod de eo , quod est MRendum propter finem, non quaereremus scire an sit possibile, si non emet congruum fini . Et ideo prius DPortet inquirere, an conveniat ad ducendum in finem γ quam consideretur an sit impossibile. Am
234쪽
AppENDIX AD ARΥ. v.' APPENDIX.
ostendas , merito esse insinuatum a scripturis, S philosopho, quod consilium fit modo resolutorio. A philosopho quidem ; ut in argum. contra A sersepturis autem , ut per consilium dictum a. Reg. I
Diaeis Aebiisset ad Absalom : Eligam mihi duod
cho milita virorum, oe consurgens persequar Daυid hae nocte , oe irruens super eum, qu ne qui I suroe solutis manibus pereuliam eum. Ciamque -- gerit omnis popuIus, qui cum eo es , percutiam ν gem desolatum ; in reducam univers&m popuIum ,
quomodo iantas homo reυerti solet. Unum enim v
mm tω quaeris ; γ omnis popuIus erit in pace . Ecce: In hoc consilio , de quo dicitur & infra , quod erat consilium utile , & lap. cap. I . Contalium AE
ebit et , quod dabat in diebus suis , quali se quis
consularet Deum. In hoc, inquam, consilio incipio tur a fine , sumendo rationem omnium agendorum ex illo : & proceditur ratiocinando inde , quousque grveniatur ad id , quod statim exequendo agenum est . Unum enim, inquit, υisum , &c. En finis : & , quod adducatur pro ratione omnium , idest , ut ex ipso fine sumatur ratio omnium agendorum, patet per lyenim, quae est conjunctio rati natis . Ut igitur & unus vir , idest David Absalom quaesitus ad mortem , moriatur , & omnis popuIus remaneat in pace . Achitosei vult percutere regem desolatum ἰ reducereque totum populum sub regimen Absalonis : & ad haec facienda vult consurgeis re nocte , electis duodecim millibus viris ad perseis quendum David . Talis autem modus procedendi vocatur ordo resolutorius . Per hoc itaque , quod scriptura monstrat universaliter a simili , procedendum esse in consiliis, a fine ratiocinando usque ad id , quod statim primo.agendum est in executume eorum , quae sunt ad finem , vult ipsa scriptura, scholastice loquendo, dicere, quod consilium omne, quod vere est consilium , de tali enim solummodo loquimur, procedit ordine resolutorio. Seeundo vis des : quomodo , &GA R
235쪽
861og QUAE'T. XIV. ART. v I ARTICULUS VI.
, Utrum Conselium praeedat in infestum. AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod inquis,
tio consilii procedat in infinitum. Consilium eis nim inquisitio eri de particularibus, in quibus est peratio : Sed singularia sunt infinita . Ergo inquis, tio consilii est infinita.' a. Praeterea. Suh inquisitione consilii radit cohMderare , non solum quid agendum sit , sed etiam quomodo impedimenta tollantur et sed quaelibet humana actio potest infinite impediri, & impedime tum tolli potest per aliquam rationem humanam. Ergo in in istum remanet quaerere de impedimentis
tollendis. ea. Praeterea . Invisitio scientiae demonstrativae non procedit in infinitum, quia est devenire in alia
qua principia per se nota, quae omnimodam certitudinem habent : Sed talis certitudo non potest inveniri in singularibus contingentibus, quae sunt varia
hilia, & incerta. Ergo inquisitio consilii procedit in
sed Contra . Nullus movetur ad id , ad quod impossibile est quod perveniat , ut dicitur in I. de coelo : c-38. ro. a. sed infinitum impossi-hile est transire . si igitur inquisitio consilii sit infi- .nita, nullus consiliari inciperet . quod patet esse lau
Respcmdeo dicendum , quod inquilitio eonsilii essnita in actu ex dupliei parte , stilicet ex parte
principii & ex parte termini. Accipitur enim in i quisitione consilii duplex principium . proprium ex ipso genere operabilium: & hoc est finis, de quo Non est consilium , sed supponitur in consilio ut principium, ut dictum est . car. a. hυ. qu. iniud quasi ex alio genere assumptum : sicut & in scient tis demonstrativis una scientia supponit aliqua ab alia, de quibus non inquirit. Huiusmodi autem principia , quae tu inquisiti ne consilii supponuntur , sunt quaecunque sunt per sensum accepta . utpote quod hoc fit panis , vel ferrum , & quaecunque sunt per aliquam scientiam speculativam , vel practicam in universali cognita ; sicut quod moechari est a Deo prohibitum , &quod homo non potest vivere , nisi nutriatur nutrimento convenienti: Et de istis non inquirit comtiliat a
236쪽
'Terminus autem inquisitionis est id , quod si tim est in potestate nostra , ut faciamus. Sicut eis nim finis habet rationem principit; ita id quod agitur propter finem habet rationem conclusionis. Unde id , quod primo agendum occurrit, habet rati nem uitimae conclusionis, ad quam inquisitio termi
Nihil autem prohibet consilium potentia infimium esse, secundum quod in infinitum possunt aliqua o
Ad primum ergo dicendum , quod singularia non sint infinita actu , sed potentia. Ad secundum dicendum, quod licet humana actis possit impediri, non tamen semper habet impedimentum paratum: & ideo non semper oportet consiliari de impedimento tollendo Ad tertium dicendum , quod in singularibus conis tingentibus potest aliquid accipi certum , etsi non simpliciter , tamen ut nunc , prout assumitur in operatione . Socratem enim sedere non est necessi xium: sed eum sedere, dum sedet, est necessarium: Et hoc per certitudinem accipi potest.
EX articulo habes primo et quomodo per rationem ostendas merito insinuatum fuisse a scripturis ;quod consilium non procedit in infinitum . Ut per dictum l. Machab. a. Eece Simon frater veser sese, quod υiν consilii es , hoc est : Scio , quod prudens est. Prudens autem est ille, qui ordinat actus suos ad debitum finem , I. q. I. an. 6. & consequenter, qui non movetur ad id , ad quod impossibile est, quod perveniat . Non posset ergo aliquis merito uocant vir consilii, sed valde imprudens , si tu consiliando procederet in infinitum : hoc est si consi- Uum eius nunquam ab aliquo firmo principio inciperet, neque ad aliquem certum finem terminaretur.
Per hoc igitur , quod quis a scriptura dicitur vir consilii , denotatur e quod , secundum ipsam , consilium non procedit in infinitum . Secundo ubdes quomodo ex his, Sc.
237쪽
Da eissensu, qui es a s vestimatis , respectis eorum , quae sunt ad sinom , in euatuor inlisulas divisi. D Einde eonsiderandum est de consensu.
Et circa Me queruntur quatuor. Primo utrum consensus sit actus appetitivae , vuapprehensivae Virtutis . . Secundo. Utrum conveniat brutis animalibus.
Tertio. Utrum sit de fine, vel de his , quae sunt
ad finem. - rQuarto. Utrum consensus in acium Pertineat. sciolum ad superiorem animae Partem.
Utrum consensus se actus appeeitivae, vel apprehensve virtutis. Ins q. 74. a. 7. ad I. Et 4--29. a. I. eor. AD Primum sic proceditur . Videtur , quod comsentire pestineat solum ad parrem animae a .hrehensum . Aug. enim I a. de Trin. c. cap. I a. o. 3. consensum attribuit superiori rationi: sed ratio nominat apprehensivam virtutem . ergo consentire vertinet ad apprehensivam virtutem. Praeterea . Consentire est simul sentire : sed sentire est apprehensivae potentiae . ergo & consem ' P aeterea . Sieut assentire dicit applicationem intellectus ad aIiquid , ita & consentire : sed ausentire pertinet ad intellectum , qui est vis apprehensiva . ergo & consentire ad vim apprehensivam
Sed Contra est , quod Damast. dicit in I. lib. ωth. sd. eap. aa. quod se aliquis iudicera oe MnHiligo , oe non es sententia , idest consensus r sed diligere ad appetitivam virtutem pertinet . ergo S
Respondeo dicendum, quod eomentire importat applicationem sensus ad aliquid . Est autem proprium sensus , quod cognoscitivus est rerum praesentium. Vis enim imaginativa est apprehensiva similitudinum corporalium , etiam rebus absentibus, quarum sunt similitudines et Intellectus autem apprehensivus est
238쪽
. QUAEST. XV. ART. Lmmum rum rationum , quas potest anmehe o indisterentor , 2 prictentibus , & absenti stguIaribus . Et quia actus appetitivae virtutis est uaedam inclinatio ad rem ipsam , secundum ad ose similitudinem ipsa applicatio appetitive vi eutis ad rem , secundum quod ei inhaeret , Mei momen sensas, quasi experientiam quandam sumens Me re , cui inhaeret, 'Inquantum complacet sibi in ea. Unde Sap. a. dicitur e Sentire de Domino σn M-
es actus una Ad primum eruo dicendum , quod , sicut dicit e R mi , voluntas in ra
consistit. Unde evin Augustinus attribuit consensum otionI , accipit ratronem , secundum quod in e concluditur voluntas. Ad secundum dicendum , quod sentire proprie diactum ad appreliensivam potentiam pertinet: sed secundum fimilitudinem cuiusdam experientiae pertinet . ad appetitivam, ut daetium est. c in eis. H. Importat quandam di δε-- & sic importat quandam coniunctionem ad id, cui consentitur . Et ideo tan- , diu in taendere ad ipsam rem , magis proprie dicitur consentire, Intellectus. Eutem 4 cui mratio non est secundum motum ad rem sed ori
Potest etiam dici , quod intellectus a sentie quantum a vesuntate movetur
quomodo per rationem Tostendas, merito insinuatima fuisse a scripturis: est actus appetitivae virtutis . Ut nerIctum Levit. ΣΟ. Sticeidam tuum , ω omnes ἐJ Deh. Item 'funt morte non olum , otii per dictum I. Thes. 2. C e V ne quando peccato eo entias. Ninc enim Tobias osten-α , R d Peccatum non potest imputari alicui sine
239쪽
α12 QUAEST. XV. ART. II. eius consensu: id. quod a D. August. aliis verbis sic expressum fuit, peccatum non es peccarum , nis si
violuntarium . Consentire ergo , secundum omnes Praemissas auctoritates, est voluntatis , quoniam iuvi consensus peccatum consistere, hominibusque im-Putari decernunt , ut vel mediocriter illas consid Tanti patet. Item per dictum Iudith. Iet. Suade i Iam, ut sponte consentiat habitare mecum . Ubi ad Planam literam patet intentum; cum hoc sit aperte dicere, suade, ut prompte , absque uilla scilicet cinactione, velit habitare mecum. Vides: quo' . modo dic.
Utrum Consensus eonυeniat brutis animalibus .
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod conis
sensus conveniat brutis animalibus . Consensus enim importat determinationem appetitus ad uenum: sed appetitus brutorum animalium sunt determinati ad unum. ergo consensus in brutis animal, Bus invenitur . . a. Praeterea. Remoto priori, remo'etur posterius: sest tonsensus praecedit operis executionem. Si ergo in brutis non esset consensus, non esset in eis opexis executio. quod patet esse salsum . . . 3. Praeterea. Homines interdum consentire dicumetur iii aliquid aRendum ex aliqua passione , puta concupiscentia, vel ira: sed bruta animalia ex passione agunt. ergo in eis est consensus. Sed Contra est, quod Damast. dicit, a. Orib.
sid. e. 22. quod ρυι iudicium homo disponit, γ mmae quod ex conflio iudicatum es ; ρυod vocatur sententia, idest consensus: sed consilium non est iu
brutis animalibus. ergo nec concensus.
Respondeo dicendum , quod consensus prurie I ouendo, non σὶ in brutis animalibus . Cu)us ratio est quia consensus importat applicationem appetitivi motus ad aliquid agendum . Eius autem est applicare appetitivum motum ad aliquid agendum , in cuius potestate est appetitivus motus et sicut tan-pere lapidem convenit quidem baculo : sed applica-xe baculum ad tactum lapidis est ejus , qui habet in potestate movere baculum. Bruta autem animaisὲia tion habent in sua potestate appetitivum mo- sum sed talis motus in eis est ex instinctu natu-
240쪽
tae. unde brutum animal appetit quideiri , sed nore applicat appetitivum motum ad aliquid. Et propter hoc non proprie dicitur consentire, sed solum rationalis natura, quae habet in potestate:sun appetitivum motum, & potest ipsum applicare, vel non applicare ad hoc, vel ad illud. Ad primum ergo dicendum , quod in brutis antis malibus invenitur determinatio appetitus in aliquia passive tantum : Consensus vero importat determis nationem appetitus non solum passivam, sed magis
Ad secundum dicendum , quod remoto priori ,
removetur posterius, quod proprie ex eo tantum se
quitur : Si autem aliquid ex pluribus sequi possit, non propter hoc posterius removetur, uno priorum remotor Sicut, ii induratio possit fieri & a calido, R frigido c nam lateres indurantur ab igne , &aqua
congelata' induratur ex frigore non oportet, quod, remoto calore , removeatur induratio . Executio autem operis non solum sequitur ex consensu , sectetiam ex impetuoso appetitu, qualis est in brutis animalibus. Ad tertium dicendum, quod homines, qui expas sone agunt, possunt passionem non sequi, non a tem bruta animalia. Unde non est similis ratio .
EX artic. habes primo: quomodo per rationem stendas, merito insinuatum fuisse a seripturis ,ruod consensus proprie non est in brutis . Ut per ictum Ecclesiau. II. Deus reliquit hominem in ma-- consilii sui . Hoc enim dicitur ad differentiam brutorum ; ut ex contextu patet. Nam ibi sequitur radiecit mandata, , pinepta: se miseris mandata
tonservare. Quod utique, nullo sapiente discrepante, non convenit brutis . Unde ex hoc aperte monstratur, quod praemissum dictum, scilicet : veliquis hominem in manu consilii sui , facit differre hominem a brutis , & consequenter , quod brutis nore convenit habere consilium . Cum itaque consensus ex consilio dependeat, ut patet ex Damast. in aforent. manifestum fit: quod, ubi non est confilium,
ibi non est consensus. Per hoc igitur, quod script ra perly reliquit hominem in manu consilii fuim-- stravit ab oppositis, quod consilium non est in brutis, subindicavit Theologis scholasticis duo; &quod in hominibus potest asse consensus, & quod in bru ris consensus esse non potest. Caeterum, quod in hin K 3 mis