장음표시 사용
261쪽
illud iterum imperium praecedet aliquis rationis atactus : & sic in infinitum : Hoc autem est inconveniens , quod procedatur in infinitum. Non ergo ctus voluntatis imperatur. Sed Contra. Omne quod est in potestate nostra, subiacet imperio nostro : Sed actus voluntatis sunt maxime in potestate nostra . nam omnes actus nostri intantum dicuntur in potestate nostra esse , inis quantum voluntarii sunt . Ergo actus voluntatis
Respondeo dicendum , quod , sicut dimim est , au. I. M. qu. imperium nihil aliud est , quam
actus rationis ordinantis cum quadam motione ad aliquid auendum. Manifestum est autem , quod ratio poteri ordinare de actu voluntatis. Sicut enim
potest iudicare , quod bonum sit aliquid velle , ita potest ordinare imperando , quod homo velit. Ex quo patet, quod astus voluntatis potes esse impera
Ad primum ergo dicendum, quod, sicut Aug. ibiisdem dicit, Animus, quando perfecte imperat sibi ut melit, etine iam vult. Sed quod aliquando imperet,& non velit, hoc contingit ex hoc, quod non perfecte imperat . Imperfectum autem imperium contingit ex hoc , quia ratio ex diyersis partibus m vetur ad imperandum, vel non imperandum: unde suctuat inter duo, & non persecte imperat. Ad secundum dicendum , quod sicut in membris corporalibus quodlibet membrum operatur non sibi soli , sed toti corpori ; ut oculus videt toti corpori : ita etiam est in potentiis animae. Nam intellectus intelligit non solum sibi , sed omnibus potentiis ; 8e voluntas vult non solum sibi, sed omnibus potentiis: Et ideo homo imperat si ipsi actum v luntatis, inquantum est intelligens, & volens. Ad tertium dicendum , quod cum imp tum sit actus rationis , ille actus imperatur , qui rationi subditur . Primus autem voluntatis actus ex rati nis ordinatione non est , sed ex instinctu naturae , aut supcrioris causae, ut supra dictum est. c qu. 9.am 4. 9 Et ideo non oportet , quod in infinitum
EX arti habes primo : quomodo per rationem mstendas , merito insinuatum a scripturis , quod actus voluntatis potest esse imperatus. Ut per hoc, quod dicitur Genes 4r. avia osendis tibi Deus mnias
262쪽
mnia , quae ιoeutus es ἰ numquid Dpientiorem , o e similem ταν insenire potero ' au eris supeν δε- mum meam , ad σωi oris .imperium eunctus popuIus obediet . Ecce , quod ratio Pharaonis , ex quo iudieavit, ipsum Ioseph esse prae aliis sapientem,&consequenter esse ruinum, committere ei curam de omnibus , imperavit voluntati hoc , scilicet , quod vellet ei committere curam istam , & sie voluntas executa fuit imperatum actum, idest, de facto commisit Iosepho ea, quae sibi a ratione imperabantur. Muta , inquit , osendit, & caetera ; ecce ratio imperatura voluntati : Tu, inquit , eras, AE caetera ς ecce actus voluntatis imperatus , qui de facto in exercitio ponitur . Ex his igitur iscriptura stholasticis sapientibus concludendum aperte reliquit , quod mis voluntatis potest esse imperatus . Seeundo v des et quomodo ex his, 3c.
Utrum actus rationis imperetin.
AD Sextum sie proceditur . videtur , quod actus
rationis non possit esse imperatus . Inconvenieris enim videtur , quod aliquid imperet sibiipsi sed ratio est , quae imperat , ut supra distium est .c art. I. hujus quae' ergo Tationis actus non imia
a. Praeterea . Id , quod est per essentiam, dive 'sum est ab eo , quod est per participationem: Sestpotentia, cuius amas imperatur a ratione, es ratiopis partisipationem , ut dicitur in I. Et hic. c eam I 3. vers. fn. tom. I. Ergo illius potentiae actus non imperatur, quae est ratio per e sentiam. 3. Praeterea. Ille actus imperatur, qui est in potestate nostra: Sed cognoscere, & iudicare verum, quini est actus rationis, non est semper in Potes ais te nostra . Non ergo aetiis Tationis potest esse im-
Sed Contra . Id , quod libero arbitrio agimus, nostro imperio agi potest Sed actus rationis exemcentur per liberum arbitrium . Dicit enim Damaso. I. a. orth. s. e. aa. quod libem arbitrio homo exquisit, oe semiatur, o iudieat , ω disponit . E go actus rationis possunt esse imperati. Respondeo dicendum , quod quia ratio supra se, Psam reflectitur , sicut ordinat de actibus aliarum L a Pinc
263쪽
potentiarum , ita etiam potest ordinare de suo ctu. Unde etiam actus suus potes esse imperatus. Sed attendendum est , quod actus rationis potest considerari duplieiter . Uno modo , quantum ad exercitium actus : Et sc actus rationis semper imp υνi potes: sicut cum indicitur alicui , quod attenis dat, &Tatione utatur. Alio modo , quantum ad obiectum , respectu cuisius duo actus rationis attenduntur. Primo quidem , ut veritatem circa aliquid apprehendat: & hoc nouest in potestate nostra : Hoc enim contingit per virtutem alicuius luminis vel naturalis , vel super naturalis . Et ideo quantum ad hoc actias rationis non es in potesate nos , nec imperari potes. Alius autem actus rationis est , dum his , quae apprehendit, assentit . Si igitur fuerint talia apprehensa, quibus naturaliter inteIle his assentiat , sicMPrima principia , assensus talium , vel dissensus non est in potestate nostra , sed in ordine naturae : Et ideo, proprie loquendo, naturae imperio subjacet. Sunt autem quaedam aprehensa , quae non adeo convincunt intellectum , quin possit assentire , veIdissentire , vel saltem assensum , vel dissensum fusi Pendere propter aliquam causam : Et in talibus affensus ipse, set dissensus in potesate nosra es
sub imperio eadit. Ad primum ergo dicendum , quod ratio hoc modo imperat sibiipsi , sicut & voluntas movet se, viam, ut supra dictum est : c q. inquantum scilicet utraque potentia reflectitur supra tuumum, & ex uno in aliud tendit. Ad secundum dicendum , quod propter diversit tem obiectorum , quae actui rationis ' Al. aetti rationi t subduntur , nihil prohibet , rationem seipsam participare: Sicut in cognitione conclusionum Participatur cognitio principiorum. - Ad tertium patet responsio ex dictis.
EX articulo habes primo: quomodo per rationem& ostendas, & in sensu recto intelligas, merito esse a scripturis, & Damasceno insinuatum, quod actus rationis potest esse imperatus. A Damast. quididem ut in arg. coni. A scripturis vero , ut per hoc , quod dicitur Proverbiorum 27. Rude sapientiae fIimi. Studium enim est actus rationis : & hic exhortatur filium , ut studium hoc ordinet ad percipiendam veram sapieptiam . stem per simile dictum
264쪽
Psal. 77. Attendite popula metis Iegem meam . Ubi monstrat scriptura , quod attentionem , quae est Mehis rationis , applicare debemus c quae applicatio. , ut patet , fit per rationem imuerantem ad legem Dei tum addiscendam, tum recte absque ullo errore intelligendam . Item Hierem. I 8. Dirigite vias υ fras , oe studia vestra. Clare etenim constat, quoa& dirigere , dicit imperium rationis ordinantis , iastudia , dicit actum rationis. Ac si scriptura tum in Hierem. tum in Ρs tum in Proverta scholastica It gua dicat; Actus rationis potest esse imperatus. I cundo vides : quomodo ex iis bene pensatis , & ainplicatis declaretur vicissim Angelica doctrina praerens, atque confirmetur.
Utrum actus appetitus senstivi imperetus .
AD Septimum sie proceditur. Videtur , quod a
eius sensitivi appetitus non sit imperatus . D cit enim Apostolus ad Roman. 7. Non enim quoamnis bonum, hoc ago. R Glos. c Aug.L 3. eoni. I ID. cap. 26. to. 7. J exponit , quod homo vult nora concupiscere , oe tamen eoncupiscis: Sed concupisce re est actus appetitus sensitivi. Ergo actus appetiatus sensitivi non subditur imperio nostro.
Σ. Praeterea. Materia corporalis soli Deo obedit, quantum ad transmutationem sormalem, ut in primo habitum est : c. q. IOI. m. I. π qu. D . a. a. Sed actus appetitus sensitivi habet quandam forma- Iem transmutationem corporis, secundum calorem, vel frigus . Ergo actus appetitus sensitivi non subinditur imperio humano. 3. Praeterea . Proprium motivum appetitus sensitivi est apprehensum secundum sensum , veI imaginationem: Sed non est in potestate nostra semper, quod aliquid apprehendamus sensu, vel imaginati ne . Ergo actus appetitus sensitivi non subiacet imis Perio nostr9. Sed Contra est , quod Gregorius Nyssenus dieit,c via Nemes. I. de nar. bom. eap. I s. a prin. quoa obediens rationi disiditur in duo , in desiderativum,m irascitivum , quae pertinent ad appetitum sensitis uum. ergo actus appetitus sensitivi subiacet imperio
Respondeo dicendum , quod secundum hoc alis
265쪽
quis actus imperio nostro subiacet, prout est In ρο- testate nostra, ut supra dictum est- carnρωc. Et ideo ad inteIligendum, qualiter actus appetitus se 1hivi labdatut imperio rationis, oportet considera- qualiter sit ire potestate nostra .. Est autem sciendum, quod appetitus, sensitivus in hoc differt ab appetitu intelleolvo, qui dicitur v Iunias , quod aphtitus sensitivus est virtus organi
corporalis , non autem voluntas omnis autem sectus virtutis utentis organo corporali dependet non
solum ex tentia animae , sed etiam ex corriralis Organi dispositione sicut visio ex potentiac visiva& qualitate oculi , pex quam puvatur , vel impediatur Unde & actus appetitus sensitivi non solum dependet ex vi appetitiva, sed etiam ex dispositi
Illud autem, quod est ex parte potentiar animae sequitur appreherisionem : Apprehensio. autem ima- finationis, cum sit particularis, regulatur ab appreensione rationis, quae est universalisci sicut virtus activa particularis a virtute activa universali . Et
ideo ex isa pane aditas appetitus sensitisi subjaeo
perio rationis r Qualitas autem , & dispositio cor poris non subiacet imperio rationis: Et ideo ex haeyarte impeditur ,. quin motus sensitivi appetitus t taliter subdatur imperio rationis. Contingit autem etiam quandoque, quost motus appetitus sensitivi subito concitatur ad apprehensionem imaginationis, vel sensus: Et tuno ille motus
V praeter imperium rationis ; quamvis potui et im- pedari a ratione , si praevidisset . Unde Philosophus dicit in 1. Politic. c eap. 3. a med. m. s. quod rhrio praees iraseibili , . eoneupiscibili', non Mine parti despotiro, quῆ es domini ad servum , sed prine patia potataeo , aut regali, qui es ad liberos , qui
non totaliter subduntur imperio . Ad primum ergo dicendum , quod hoc quod homo vult non concupiscere , & tamen concupiscit contingit ex di fitione corporis , per quam impedatur appetitus sensitivus, ne totaliter sequatur im-Perium rationis .. inde & Aeost. ibidem subdit: μ deo aliam legem A membriis meis repugnantem I gi mentis meae . Hoc etiam contingit propter subitum motum concupistentiae , ut dictum est . cc v. an Ad secundum dicendum, quod qualitas corpora lis duplisων se habet ad actum appetitus sensitivi: ct modo , ut praecedens ; prout aliquis est aliqualiter dispofitust secundum corpus. at hanc , vel il-
266쪽
Iam passionem : Alio modo , ut conseqirens ; sicut cum ex ira aliquis incalescit . inalitas igitur praecedens non subjacet imperio rationis ; quia vel est ex natura, vel ex aliqua praecedenti moxione, qua non statim quiescere potest: Sed qualitas consequens sequitur imperium rationis quia sequitur motum localem cordis , quod diversimode movetur secun , dum diversos aliu. sensitivi appetitus. Ad tertium dicendum , quod quia ad apprehensionem sensus requiritur sensibile exterius , non est in potestate nostra apprehendere aliquid sensu, nisi
sensibili praesente , cuius praesentia non semper est in potestate nostra . Tunc enim homo potest uti sensu cum voluerit, nisi sit impedimentum ex paseae organi . Apprehensio autem imaginationis subi cet ordinationi rationis secundum modum virtutis,
vel debilitatis imaginativae potentiae . Quod enim homo non possit imaginari , quae ratio considerat, contingit, vel ex hoc quod non sunt imaginabilia, sicut incorporalia ; vel propter debilitatem virtutis imaginativae , i quae est ex aliqua indispositione omsani .
Ex art. habes primo : quomodo per rationem &ostendas , & in recto sensu intelligas , merito insinuatum fuisse a scripturis , & Gregorio , quod actus sensitivi appetitus est imperatus . A Gregoris Nysseno quidem : ut in argum. eona. A scripturis vero ; ut per hoc , quod dicitur Gen. 4. sub ea erit appetitus tuus, oe m dominaberis illius . Nam secundum hoc aliquis actus imperio nostro subiacet c quod hic dicitur actus imperatus prout est in potestate nostra . Ergo , sub te erit appetitus tutis, est, idem ac si dicatur : a s appetitus sensitivi sub imperio tuo cadit. Unde , si ex motu ipsius
appetitus peccaveris , non eris excusatus . Vide Umeitates Aureas super totam legem veterem , Genesi
ιρ conclusione sexta , septima . Et , quod exponitur ibi de appetitu peceati , intellige tu etiam de ain petitu sensualitatis ; non quod appetitus sensitivus sit in se peccatum , sed , quia Lepissime suggerit
Peccatum ; unde & passiones ipsius passiones peccatorum vocantur , Rom. 7. Item insinuatur idipsum per hoc, quod peccata irae, superbiae, luxuriae, &co ex passione, seu appetitus sensualitate facta pro Pe
catis iudicantur a scriptura c ut passim videre ibi Potes dum pro talibus puniuntur . Nisi enim ino
267쪽
Ita sub imperio rationis caderent , non imputareis. tur homini pro peccatis c ut patet qu. 77. an. m. cadunt autem sub eius imperio, inquantum appetiatus sensitivi motus ad ea sub ipsius imperio cadit. Ae si ergo scriptura per huiusmcni punitiones, sch Iastica lingua , dicat : Atius appetitus sensitivi est imperatus . Secundo vides : quomodo ex iiς bene Pensatis , & applicatis declaretur vicissim Angelicadoruina haec, & confirme ria
Utrum actus animae vegetabilis imperetuν. AU. q. Id. m. 3. ad 2.2. q. 3IR a. I. ad 3. ω 3. F
AD Octavum sic proceditur . Videtur , quod Dehis v etabilis animae imperio rationis su dantur . Vires enim sensitivae nobiliores sunt virubus animae vegetabilis : sed vires animae sensitivae subduntur imperio rationis . ergo multo magis vi
res animae V . diῖα a. 'aeterea. Homo dicitur minor mundus , quia se anima est in corpore, sicut Deus in mundo: Sed Deus sic est in mun- , quod omnia quae sunt in mundo , obedhint ei imperio . Ergo ia omnia , quae sunt in homine , obediunt imperio rationis ,
etiam vires vegetabilis. animae ἀ3. . Praeterea. Laus , & vitue rium non contingit
Ufi in ambus, qui subdistur imperio rationis. Sed in actibus nutritivae, &generativae potentiae contin git esse laudem, di vituperium, & virtutem, & vi tium ; Gut patet in gula , & luxuria , & virtutimbus oppositis . Ergo atius harum potentiarum submduntur imperio rationis.
. Sed Contrx est , quod Greg. Nyssi c vel Nemes. lib. de nan hora. eap. aa. didit, quod id quod non persuadetur a ratione , es nutritivum, oe Mnem
Respondeo dicendum , quod a his quidam proc dunt ex a Vitu naturali , quidam autem ex appe titu animali, vel intelle ali . omne enim Meus aliquo modo appetit finem. Appetitus autem naturalis non consequitur albsuam apprehensionem, sicut sequitur appetitus an, malis , S intellectualis. . Ratio. autetm imperat. Prit mi
268쪽
QUAEST. XVII. ART. VIII. et emodum apprehensivae virtutis . Et ideo actus illi , qui procedunt ab appetitu intellectivo , vel anini Ii , possunt a ratione imperari ; non autem actus illi, qui procedunt ex appetitu naturali. huiusmodi enim actus sunt vegetabilis animae . Unde Gregor. Nyssen. dicit, c Ioci sis. eis. quod voeatur nae rati , quod generati-m , ω nutritisum. Et propter hoc actus vegetabilis animae non subduntur imperio
Ad primum ergo dicendum, quod quanto aliquis actus est immaterialior, tanto est nobilior, & magis subditus imperio rationis. Unde ex hoc ipso quod vires animae vegetabilis non obediunt rationi , ap-Patet has vires infimas esse. Ad secundum dicendum , quod similitudo alte ditur quantum ad aliquid ; quia scilicet sicut Deus
movet mundum, ita anima movet corpus: Non a tem quantum ad omnia . Non enim anima ereavit
corpus ex nihilo, sicut Deus mundum, propter quod totaliter subditur eius imperio. Ad tertium dicendum , quod virtus , 8e vitium , Iavs , & vituperium non debentur ipsis actibus nutritivae , Vel generativae potentiae , quae sunt digestio, & sormatio corporis humani; sed actibus se sitivae partis ordinatis ad actus generativae, veI n tritivae; puta in concupiscendo delectationem cibi ,& venereorum, & utendo secundum quod oportet , vel non secundum quod oportet.
EX artic. habes mimo : quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum esse a scripturis , & Greg. quod vires animae vegetabilis non subdu tur imperio rationis. A Greg. Ny s. quidem, ut ire arg. con. A scripturis vero per hoc , quod dicitur Matth. 6. & Luc. I a. uuis υestrum eogitans potes heere ad flattiram suam cubitum ti m d. Nullus . Adiicere autem ad staturam est actus vegetabilis animae, & cogitare est rationis . Item per hoc , quod dicitur Gen. 3o. Cernens Rachel 4 quos ix foecunda esset , ait marito suo: Da mihi liberos ς lioquin moriar . Cui iratus respond it Jacob: Num pro Deo ego sum , qui mi Oit te Isiactu ventris sui λ Per quas utrasque sententi demonstratur ascriptura scholasticis acutis , quini vires vo lativa tum quoad digestionem , unde M statura , tum quoad corporis sormationem , quae est filiorum g neratio, non subduntur imperio rationis humanae .
269쪽
QUI M. XVII. ARn IX . Meundo vides e quomodo ex iis bene pensatis , ω applicatis declaretur atque confirmetur vidissim, δα- ARTICULUS IX- Iox inruis actis exteriorum membrarum imperentur
AD Nonum sic proceditaria Videtur, quod membrae corporis non obediant rationi quantum adactus suos .. Constat enim , quod, membra corporis magis distant a ratione , quam. vires animast Vege tabilis : Sed vires animae vegetabilis non obediunt rationi , ut dictum est . c mae.. Ergo multo minus membra corporis λ
Sea motus cordis non subditur imperio rationis Dicit enim Gregorius Nysienus c meI Nemes lib. de nan hom. ωρ. am quoa pulsativum non es posuUbiIe ratione . Ergo, motus membrorum corporalium non subiacet imperio rationis ia
M. a' med. m 3- 3 quod motus membrorum genita-iatim aliquando ἰmportuntis es nulla, poscento p al quando autem desiluit inhiantem; oe eum in annmo concupkscentis ferveat, friget lxx corpore - Ergo motus membrorum non obediunt rationi MSed Contra est , quod August. dicit R Consessic ca. y- ρσrtim x prino. D. a. Tmyer x animur ut moveatur maxms, oe rami in facilitas , - vix o Iovisis discema ν ἐmperium. Respondeo dicendum , quod membrae corporis sunt orsana quaedam potentiarum animae - Unde eo in si , quo Potentiae animae se habent ad hoc , quod obediant rationi , hoc modo se habent etiam comporis membra . Quia igitur vires sensitivaei subduntur imperio rationis , non autem VireR naturides , sdeo omnes mortis membrorum , quae moventur a 'o xentiis sensitisse , Abduntur .mperio rationis: -- rus autem membrorum , qui consequuntur vires ri iurules , non subdiantur inperio, rationis Ad primum ergo dicendum ,. quod membra non movent seipsa , moventur per potentias animae quarum quaedam sunt rationi viciniores , quam vi- es animae vegetabiliς. Ad secundum dicendum , Mod in hin , quae aestate1-
270쪽
intellectum , ct voluntatem pertinent , primum in venitur id, quod est secundum naturam, ex quo Iia derivantur ; ut a cognitione principiorum nat raliter notorum cognitio conclusionum; & a volu tate finis naturaliter desiderati derivatur electio eorunm quae sunt ad finem. Ita etiam in corporalibus motibus principium est secundum naturam : Principium autem corporalis motus est a motu cordis et Unde motus cordis secundum naturam est , & non secundum voluntatem . consequitur enim , sicut pres accidens , vitam, quae est ex unione corporis , Manimae: Sicut motus gravium , & levium consequbtur formam substantialem ipsorum . Unde & a generante moveri dicuntur , secundum Philos in 8- Physic. c rex. et q. ω seq. to. a. & propter hoc motus isse vitalis dicitur . Unde Gregori Nyssen. diacit, c loe. eis. in ara. quod sicut generat/-m, ω nutritisum non obediit rationi , ira nee pulsativum , quod es iitrie . Pulsativum autem appetrat motum cordis , qui manifestatur per venas pulsatiles. Ad..tertium dicendum , quod , sicut August. dicit in 14. de civit. Dei , c. Ioci tam in arg. hoc quod motus genitalium membrorum rationi non obedit , est ex poena peccati , ut sciIicet anima suae inob dientiae ad Deum in illo praecipue membro poenam Patiatur , per quod peccatum originale ad posteros traducitur . Sed quia per peccatum primi parentis, ut infra dicetur , c-83. art. I. cr 3. natura est sibi relicta, subtracto Opernaturali dono, quod homini divinitus erat collatum, ideo consideranda est ratio naturalis , quare motus huiusmodi membrorum specialiter rationi non obedit . Cuius causam assignat Aristoteles tu lib. de causis motus animarium , c δεω , quod idem es , de eommuni animes.
motione cap. II. a med. m. dicens , involuntarios esse motus cordis, S membri pudendi ; scilicet quia ex aliqua apprehensione huiusmodi membra Commoventur, inquantum scit. intellectus, & pha tasia repraesentant aliqua , ex quibus consequuntur Passiones animae, ad quas consequi r motus horum membrorum : Non tamen moventur secundum ius sum rationis , aut intellectas ; quia se ilicet ad mytum horum membrorum requiritur asiqua alterationaturalis, scilicet caliditatis , & frigiditatis ; quae quidem alteratio non subiacet in perio rationis. sp Haliter autem hoc accidit in his duobus membris, quia utrumque istorum membrorum est quasi quod, dam animal separatum , inquantum est principium vitae : Principium autem est virtute totum : Cor