장음표시 사용
291쪽
ex speeie sua malus, nec etiam bonus: Sicut homo secundum suam speciem neque virtuosus, neque-viasiosus est.
Ex articulo habes pomor quomodo per rationem destruas errorem Ioannis dicentis. ut refertur in Concilio Constantienti quod nulla sint opera indisserentia: sed haec est divisio immediata humanorum operum, quod sint vel virtuosa , vel vitiosa. Semodo habes: quomodo per rationem ostendas , errorem hunc merito damnari ab eodem Concilio in eadem sessione. Vide Etaeid. Additio ΦI. animis quarto. Item damnari a D. Aug. ut νn a . eont. Item a Matth. 7. MIite ψdicare, in non sudieabiminis nolite eondemnare oe non eo demnabimini . Ae n expresse stholastida lingua dia at . De operibus. quae secundum suam speciem sunt Indifferentia , tuest nec virtuosa , nee vitiosa ; Meonsequenter , quae tam bono , quam malo anima fieri possunt: nolite iudicare homines, quod ea ma- Io animo faciant, & propterea nolite eos condemnam m. Item a Rom. manducat, non manduca sem non spernax: ετ qui non manduear, manduca tem non miaees . Ac si apertius dicat: Isti aetiis, scili set manducare , & non manducare sunt secundum', idest secuniam speciem suam , indisserentes: Mideo non judicet quis determinate de conscientia
manducantu, vel non manducantis, an scilicet bona, aut mala id faciatia Teriis vides, Κ
ARTICULUS IX. LI 2 Uimm aliquis actias se indi ni seeundum
AD Nonum sic proceditur. Videtur, quod aliquis
actus secundum individuum sit indisserens. Nulla enim species est, quae sub se non contineat , veIeontinere possit aliquod individuum: Sed aliquis a- .ctus est indisserens secundum suam speciem , ut dictum est. ari prae. 3 Ergo videtur , quod, aliquiae inus individualis potest esse indifferens. 2. Praeterea. Ex μῶυidualitas actibus ea aπων
292쪽
QUAEST. XVIII. Amo In assy. ω a. m. s. Sed aliquis habitus est indifferens rdieit enim Philoc in 4. Ethicor. c a med. t s. de quibusdam , sicut de placidis , & prodigis ,
quod non sunt mali; & tamen constat , quod noα sunt boni, cum recedant a virtute ; ct sic sunt i differentes secundum habitum. Ergo aliqui actus individuales sunt indifferentes. 3. Praeterea. Bonum morale pertiliet ad virtutem , malum autem morale pertinet ad vitium: Sed eo tingit quandoque, quod homo actum, qui ex speciostia est indisserens, non ordinat ad aliquem finem vitii, vel virtutis. Ergo contingit, aliquem achim in dividualem esse indisserentem. Sed Contra est, quod Gregorius dicit in quadam hom. c qui es 6. M Evang. inf. Otiosum verbum est, quod utilisate rectitudinis, aut ratione fusa ne cematis, aut pilae utilitasis earet a Sed verbum tiosum est malum: quia de eo reddent homines rationem in die iudicii, ut dicitur Matth. I a. Si a tem nou caret ratione iustae necessitatis, aut piae tilitatis, est bonum . Ergo omne verbum aut est num, aut malum. Pari ergo ratione & quilibet lius actus vel est bonus, vel malus - Nullus ergo i dividualis actus est indifferens.
Respondeo dicendum , quod eontingit qωandoquo aliquem actum esse indiderentem secundωm speetem, qui tamen es bonus , -I malus in indiviano tonsideratus: Et hoc ideo, quia actus moralis, sicut dictum est, sar. 3. M. o. non solum habet bonit tem ex obiecto , a quo habet speciem , sed etiam
ex circumstantiis , quae sunt quasi quaedam accide Ga : Sicut aliquid convenit individuo hominis se eundum accidentia individualia, quod non coaventubomini secundum rationem speciei. Et oportet , quod quilibet individualis actus h beat aliquam circumstantiam, per quam trahatur in bonum , vel malum , ad minus ex parte intenti nis finis . Cum enim rationis sit ordinare , actus aratione deliberativa procedens , si nore sit ad debitum finem ordinatus, ex hoc ipso repugnat rationi sti habet rationem mali: Si vero ordinetur ad deb tum finem, convenit cum ordine rationis: unde habet rationem boni. Necesse est autem, quod vel o dinetur , vel non ordinetur ad debitum rinem. II de meesse es, oinnem actum hominis a deιiberativa ratione praeedentem, in individuo cons rarum , M'-m esse, vel malum. Si autcm non procedit a ratione deliberativa, sca
a quadam imaginatione cini cum aliquis fricat
293쪽
Hrbam, vel movet manum, aut pedem viis actuam n est proprie loquendo moriam , vel humanuω, cum hoc habeat actus a ratione : Et ste eris indifferens , quasi extra genus mortium ad trum ex
' Ad primum ergo dicendum, quoa aInuem actum esse indifferentem secundum suam speclam , potestn-ltiplicito. Uns modo sie, quod ex sua specie debeatur et , quod sit indifferens : Et sie procedit ratio. Sed tamen isto modo nullus actus ex sua specie est indifferens. Non enim est tiliquod obiectum Iruman, actus, quod non possis ordinari ve, ad ma- Ium , vel ad bonum per finem, vel crrcumstantiam .. sis modo potest dici indisterens ex sua specin , quia. Non habet ex sua speere, quod fit bonus, velius: unde per aliquid aliud potest fieri bonus, vel malus: Sieut homo non habeet ex sua specie, quod fit albus, vel niger ; nec tamen habet ex suis spe, cre, quod non sit iabus, aut niger. Potest enim al-hedo , vel nigredo supervenire homini abiunde , quam a prineipug speciei. Ad secundum dicendum, quod Philolaphus dieit, illium esse maΙum proprie , qui est aliis hominibuς nocivus: Et secundum hoc dicit, prodigum non es se malum, quia nulli alteri nocet, nisi sibirpsit Et niter de omnibus aliis , qui non sunt proximiae nocivi. Nos autem his dicimus malum communitet omne , quod est rationi rectae repugnans . Et secu eum hoc omnis individualis actus est bonus , veLmalus, ut dictum est. cineomari. Ad tertium dicendum , quod omnis finis a ratio. ue deliberativa intentas pertinet ad honum alicuius. virtutis , steὲ ad malam alicujus mitii. Nam hoc um quod aliquis agit ordimate sto sustentationem ν-ὲ quietem sui cormis, as bonum virtutis ordina-ine tis eo , qui eorpus suum ordinat ad honum vim tutis. Et Mem patet in aliis.
Ex afti habes primo r quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum a seripturis : quoa nullus actus secundum individuum eonsideratus estis disserens, ut Μatth. I. stu non es enectami, eo . a me es is Accipiendo tamen large ly conν ιν; ut ii. etiam extenditur ad peceatum veniale ; quod εroprie loquendo, non contra, sed praeter est . Aeapertius dicat. Qui non est bonus , quod est esse mecum; est malus, quod est esse eo ra.me. Et hos et
294쪽
artia non datur medium ; quod sc. ille possit deliborando facere aliquem actum indiflerentem , unde viis delicet non reddatur bonus, vel malus. Item Rom. manducat , Domino manducat : gratias e nim agit Deo. Et Rom. I 6. Domino nosνo non semisunt , sed suo ventri. Et Phil. 3. morum Deus ventor es . Ecce: quod actus specie indifferentes c c iusmodi est manducare singulariter homo operans non facit indifferenter , sed ex talium operatione redditur bonus, vel malus. ergo a fortiori per hoc denotatur, quod actus secundum speciem suam bonos , vel malos homo individualiter operans non facit indifferentes. Consequenter itaque per praemissa Apostolus, ceu scholastice locutus , dixit: Nullus a ctus secundum individuum est indifferens; sed omnia est aut bonus , aut malus . Geωndo vides: quom do , R
Utrum aliqua elem antia conssitum actum mor
ιem in specie boni , vel mali .
AD Decimum sic proceditur. Videtur, quod ei racumstantia non possit constituere aliquam speciem boni, vel mali actus . Species enim actus est ex obiecto: Sed circumstatutae disserunt ab objecto . Ergo circumstantiae non dant speciem actus., x Praeterea . circumstantiae comparantur ad actum moralem, sicut accidentia eius, ut dictum in a q. .ar. I. Sed accidens non constituit speciem is Ergo circumstantia nou ccinstituit aliquam speciem boni , vel mali.' 3. Praeterea . Uniuis rei non sunt plures species et unius autem actus iunt plures circumstantiae . ergo eircumstantia non constituit actum moralem in aI qua specie boni, vel mali.' Sed Contra . Locus est circumstantia quaedam zSed locus eonstituit actum moralem in quidam spe cie mali r surari enim aliquid de loco sacro est sacrilegium . Ergo cireumstantia constituit actam autem in aliqua specie bona , vel .miai.
295쪽
Respondeo duendum , quod sicut species rerum
naturalium constituuntur ex naturalibus formis: ita species moralium ainium constituuntur em formis ω Prout sunt a ratione conceptae , sicut ex supradictis
Quia vero natura determinata est ad unum k nee potest esse processus naturae in infinitum, necesse est pervenire ia aliquam ultimam formam, ex qua s matur differentia specifica, post quam ilia differentia, specifica esse non possit . Et inde est , quod in rebus naturalibus id , quod est accidens alicui rei non potest accipi ut disterentia constituens speciem Sed processus rationis non est determinatus ad alia quid unum : sed., quolibet dato, potest ulterius. pro cedere : Et ideo quod in actu uno accipitur ut cir cumstantia superaddita obiecto, quod determinat fp ciem, actus, potest iterum accipi a ratione ordina te ut principalis conditio obiecti determinantis speeiem actus : Sicut tollere aIienum habedi speciem eruratione alieni : Ex hoc enim constituitur in specie furtii .. En si consideretur super hoc ratio Ioci , veItemporis, se habebit in . ratione circumstantiae. Sed quia ratio etiam de loco, vel de tempore , & aliis hujusmodi ordinare potest , eontingit conditionem
loci circa obiectum accipi, ut. contrariam ordini r tinnis puta quod ratio ordinat iniuriam non esse faciendam loco. sacror unde tollerst aliquid alienum. de loco sacro addit Dcialem repugnantiam ad ordinem. rationis. Et ino locus, qui prius considerabatur ut circumstantia , nunc consideratur ut princ palis conditio obiecti rationi repugnans . Et per hunc modum quandocunque alisua' circum fantiai remeis D talem ordinem rationu, vel Pro vel mntra, vortex, quod eireti antis dest Deciem.
actui moerii via bono, vel mal&. Ad primum ergo dioendum , quod . circumstantia secundum quod dat speciem a i , consideratur ut quaedam conditio Mimi, sicut dictum est, cineom. art. ει quasi quaedam. Ocifica differentia eius. Ad secundum dicendum , quod circumstantia mannens in ratione cireumstantiis , cum habeat rati
nem accidentis , non dat speciem : sed inquantum mutatur in principalem conditionem obiecti, seca
dum hoc dat speciem. Ad tertium dicendum , quod non omnis .circumstantia constituit actum moralem in aliqua specie ni , vel mari ; cum non quaelibet circumstantia importet aliquam consonantiam , vel disinantiam ad rationem .. Unde non oportet, Iicet. sint multae
296쪽
Hrcumstantiae unius actus , quod unus actus sit iapluribus. speciebus. Licet etiam non sit inconveniens , quod unus sectus moralis sit in pluribus speciebus moris etiam,
EX articulo habra primo'. quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum. fuisse a scripturis ;quod circunstantia potest constituere aliquam speciem boni, vel mali actus - Ut Lev. 18. Filiam fliae i litis Mn Dmes , ut πυeIes ignominis eius 2 quia eo illius stine , ω talis coittas incessus es . Ecce, quam clare monstrat intentum. Irs,. inquit , co erus, &c. Ac si, scholastice loquenς, scriptura dixerit. Circumstantia personae in coitu, puta cum pers vis amnibus, de quibus in textin speciem partic larem , quae dicitur incestus , sub. Renere luxuriae constituit. A simili hoc ipsum intendit fore sentien, dum de aliis circumstantiis notabilem di nantiam ad rationem impostantibus.& ab oppositis de aliis.
Eonsenantiam in rationem dicentibus . . Semnia, vides et quomodo Scia
AD Undecimum sic proceditur. Videtur, quod
mnis circumstantia pertinens ad bonitatem , veImalitiam det speciem actui ia Bonum enim , & m- m sunt dicterentiae specificae moralium astium ἀQMd ergo facit disterentiam in bonitate vel ma' Iitia moralis actus, facit differre secundum differem. tiam specificam qu- est differre secundum *eciem . Sed. ia , quod addit in bonitate , vet malitia actus , facit di ire secundum bonicatem, & mali. tiam ; Ergo facit differre secundum speciem . Erga omnis circumstantia addensbiu bonitate, vel malitia actua, constituit speciem. a. Praeterea . Aut circumstantia. advenienς habet tu se aliquam rationem bonitatis, vel malitiae, aut
297쪽
non ; Si non , non potest addere in bonitate , ver. malitia actus: quia quod non est bonum, non potest facere maius bonum ; & quod non est malum , non potest facere maius malum: Si autem habet in se rationem bonitatis, vel malitiae , ex hoc ipso habet quandam speciem boni , vel mali. Ergo omnis circumstantia augens bonitatem , vel malitiam con stituit novam speciem boni, vel mali. 3. Praeterea. Secundum Dion. q. cap. de div. nom. -4.-me. Dct. 22. Malam causatur ex flngula ridius defectibus r Quaelibet autem circumstantia ain ravans malitiam habet specialem desectum . Ergo quaelibet eircumstantia habet novam speciem pecca ti : Et eadem ratione quaelibet augens bonitatem videtur addere novam speciem boni: sicut quaelibet unitas addita numero facit novam speciem numeri. Bonum enim consistit in numero , pondere , & mensura.
Sed Contra . Magis , ω minus non diversificant ciem: Sed magis , S minus est circumstantia a dens in bonitate, vel malitia. Ergo non omnis circumstantia addens in bonitate , vel malitia , constituit actum moralem in specie boni, vel mali. Respondeo dicendum , quod , sicut dictum est , cari praeci circumstantia dat speciem boni, vel mali aMi morali , inquantum respicit specialem ordinem rationis . Contingit autem quandoque , quod circumstantia non respicit ordinem rationis in bono, vel malo , nisi praesupposita alia circumstantia , aqua actus moralis habet speciem boni , vel mali :Sicut tollere aliquid in magna quantitate , vel parva , non respicit ordinem rationis in bono , vel m Io , nisi praesupposita aliqua alia conditione , per quam actus habeat malitiam , vel bonitatem ; puta hoc quod est esse alienum , quod repuguat rationi. Unde tollere alienum in magna , vel parva quaesitate non diversificat speciem peccati: Tamen potest aggravare , vel diminuere peccatum; Et similiter est in aliis malis , vel bonis. Unde non omnis eircum- Rantia addens in bonitate , vel malitia variat ne elem moralis actus. Ad primum ergo didendum , quod in his quae t tenduntur , & remittuntur , disterentia intensionis , R remissionis non diverficavit speciem et sicut quod differt in albedine secundum metis , di minus , non differt seeundum Detem evioris. Et similiter quod facit diversitatem in bono , vel malo secundum i tentanem, fle remissionem, non facie disserentitura moralis actus secundum speciem.
298쪽
Ad secundum dicendum , quod circumstantia agingravans peccatum , Vel augens bonitatem actus , quandoque non habet bonitatem , vel malitiam secundum se, sed per ordinem ad aliam conditionem
novam speciem, sed auget bonitatem , vel malitiam , quae est ex alia conditione actus. Ad tertium dicendum , quod non quaelibet circum flantia inducit singularem desectum secundum sei piam , sed solum secundum ordinem ad aliquid seliud ; Et similiter non quaelibet superaddit novam persectionem, nisi per comparationem ad aliquid se Iiud: Et pro tanto licet augeat bonitatem, vel malitiam, non tameu semper variat speciem boni , veImali .
EX art. habes primo : quomodo per rationem ostendas, merito esse insinuatum a scripturis, &Conciliis ; quod non omnis circumstantia aggravatim malitiam , ct , ab oppositis , augens bonitatem va- Iiat speciem . A Conciliis quidem ut Lateranen iiib Innoeensis III. cap. 2I- quod &. recitatur in lib. Decretalium de Poeni. & remis cap. omnis utriusque us. Sit , inquit, sacerdos disseretvs , in cautus , Misenteν inquirens circum tantias peccatoris, ω pee-eata. Con. vero Trident. sessi i . c. s. ait. Colligitur praeterea, etia- eas cireum iamias in confuso ne ex-pIicandas esse ; quae flectem peccati mutant . Haea
ibi. Ex quibus Conciliis simul iunctis patet : quod
non omnes circumstantiae, sed tantum aliquae , puta, necessario confitendae, mutant speciem peccati.
A scripturis autem per hoc, quod dicitur Exod. 22- quis furatus Derit bovem , aut ovem quin ust boves pνo uno bove rasituet , oe quatuor oυes pro una ove. Ecce, quod latrocinium sEve in magna, sive in miuori quantitate tactum eodem nomine vocat , scilicet furtum. Qua vocatione praesesert intenis tum , scilicet , quod species per talem additionem quantitatis non miatur is Quod enim mutat speciem , let scriptura nomine speciali sub genere vocare: patet de incestu, art. Io. an. N. de raptu Ex is 3 Ariamaυis , inquit , e , oe rapuit - recundo vides : quomodo s. M
299쪽
ae a QUAEST. XIX. ART. L UAESTIO XIX.
De bonitate , oe malitia actus interioris voluntaris, in deeem articulos divisa . DEinde consideransum est de bonitatoe actus i
terioris voluntatis. Et circa Me quaeruntur decem . Primo . Utrum bonitas voluntatis dependeat ex obiecto. Secundo. Utrum ex selo obiecto crependeat. Tertio. Utrum dependeat ex ratione. Quarto. Utrum dependeat ex lege in na. Quinto . Utrum ratio errans obliget. Sexto. Utrum voluntas contra legem Dei sequens rationem errantem sit mala. Septimo . Utrum bonitas voluntatis in his quae sunt ad finem , dependeat ex intentione finis . Octavo . Utrum quantitas bonitatis , vel malitiae in voluntate sequatur quantitatem boni , vel in ii in intentione. Nono . Utrum voluntatis bonitas dependeat ex ' consormitate ad voluntatem divinam . Decimo. Utrum necesse sit, voluntatem humanam conformari divinae voluntati in volito, ad hoc .
Utrum bonitas voruntatis dependeat ex obfecto . AD Primum sic proceditur. Videtur, 'uod bonitas voluntatis non d-ndeat ex obiecto . V istas enseri non potest este nisi boni; quia mutumes praeter voluntarem, ut Dionys. dicit 4. cap. de divinom. c par. DE . aa. Si igitur bonitas voluntatis audicaretur ex obiecto, sequeretur, quod omnis v Iunias esset bona, & nulla esset mala a. Praeterea. Bonum per prius invenitur in fine. unde bonitas finis, inquantum huiusmodi, non de-gndet ab aliquo alio . Sed secundum Philos. in 6.th. c e . I. aprino rem. I. bona actio es finis, IAeet factis nunquam fla finis : ordinatur enim semper, sicut ad finem, ais aliquid factum . Ergo
nitas actus voluntatis non dependet ex aliquo obj-3. Praeterea. Unumquodque quale est , tale ait rum lacu : Sed objeuum votivitatis est bonum h nitate
300쪽
nitate naturae . Non ergo potest praestare voluntati bonitatem moralem. Moralis ergo bonitas voluntatis non dependet ex obiecto .
Sed Gntra est , quod Philosophus dicit in s. mihie. c e. I. in prin. to. S. quod iusiris es, ferum
dum quam aliqui vestine 1 iar & eadem ratione vim tus est , secundum quam aliqui volunt bona : Sed bona voluntas est, quae est secundum virtutem. Eringo bonitas voluntatis est ex hoc , quod aIi quis vult
Respondeo dicendum , quod bonum , & malam sunt per se differentiae amis viauntatis. Nam bonum , &maltim per se ad voluntatem pertinet , sicut verum ,
A DUMm ad rationem , euius actus per se distmguitur differentia veri , & falsi , prout dicimus opini
nem esse veram , vel falsam. Unde voluntas bona , A mala sunt actus differentes secundum speciem . Differentia autem speeiei in actibus est secundum obiecta, ut dictum est. q. ρωα αν. Et ideo bonum , or malum in actibus υoluntatis promis alte
distir seeundum obissia. Ad primum ergo dicendum , quod voluntas not semper est veri boni , sed quandoque est apparentis boni , quod quidem habet rationem aliquam boni ,
non tamen simpliciter convenientis ad appetendum αδ propter hoc aetiis voluntatis non est bonus semper , sed aliquando malus. Ad secundum dicendum , quod quamvis aliquis ctus possit esse ultimus finis hominis secundum liquem modum: non tamen talis actus est actus vo-Iuntatis , ut supra dimim est c φ 3. m. 4. Ad tertium dicendum , quod bonum per rationem repraesentatur voluntati ut obiectum .: & inquantum cadit sub ordine rationis, pertinet ad genus moris, S causat bonitatem moralem in actu voluntatis. R tio enim principium est humanorum , & moralium actuum, ut supra dictum est. c. q. 18.aν. I.
EX a. habes primo di quomodo per rationem ostendo, merito insinuatum fuisse a scripturis; quoabonitas voluntatis dependet ex obiecto. Ut per hoc, quod dicitur Ezech. decimo octavo . st tiraremm mi sui non violaverit , se panem suum esuriem si dederis , ω nudum operuerit vestimento; re mam to mea eu dierit, ust faeiat veritatem, hic justus es. Item per hoc , quod dicitur Psal. I . Domino se