장음표시 사용
281쪽
234-xVIII. AH. v. ineligiose agi . quod feri pro religione priπυδεων ἔ-e patitur invocantrum fe laborem , quibus aere nam parat mercedem, infriactisse iastantiae vim d perire . Item per hoc, quod dieitur ibir πω eum raveris, idest orare disposueris , intra in rubietitam suum , . ., clauso Uio, ora patrem tuum in absconditor oe pater suus, qui Uidet in abfrendito , rem det tibi. Per haec enim omnia, quasi scholasticet quens scriptura dicit , quod actiones humanae rati nem bonitatis, & malitiae trahunt ex fine. Observatamen responsi mrem ad argumentum ortium . S cundo vides: quomodo, Sc.
ARTICULUS V. I Utrum aliqua actio humana se bona , vel mala in Ba aeneie-ΜH. 62. a . q. ad s. ω ari, ror. AD Quintum sie proceditur. Videtur, quod actus morales non differant specie secundum bonum, S maum 4 Bonum enim , S malum in actibus invenitur conformiter rebus , ut dictum est a chm qu. Sed in rebus bonum , & malum non dive fificant speciem: idem enim specie est homo bonus, S malus - Ergo neque etiam bonum , Se malum in actibus diversificant speciem
dam non ens : Sed non ens non potest esse disi ferentia , secundum Philos in 3. Metaphys cao. to. 3. Cum ergo differentia constituat speciem , videtur , quod aliquis actus ex hoe quod est malus, non constituatur in aliqua specie : Et ita num , S malum non diversificant speciem humati
ciem diversi funt effectus r Sed idem specie .fferaus potest consequi ex actu bono, & malo et ficus homo generatur ex adulterio , & ex matrimoniali cone bitu. Ergo actus bonus , S malus non disserunt O
quandoque secundum circumstantiam, ut dictum est: art. 3. -s quaest. Sed circumstantia, cum sit accidens , non dat speciem actui . Ergo actus hum ni non differunt si cie propter honitatem, & mal,
, Sed Contra . Secundum Pullosophum in a. Etruce.
282쪽
QUAEST. XVIII. ART. V. assce. I. ty a. to. S. Simsies habitus similes actus reda ns: Sed habitus bonus ,& malus differunt speete; ut liberalitas, & prodigalitas. Ergo & actus bonus, S malus differunt specie. Respondeo dicendum , quod omnis actus speetem habet ex suo obiecto , sicut supra dictum est. c es. I. ar. 3. . art. 3. M. q. Unde oportet , quod aliqua dimerentia obiecti faciat diversitatem speis ciet in actibus . Est autem considerandum , quod aliqua differentia obiecti facit differentiam speciei in actibus , secundum quod referuntur ad unum principium activum , quae non facit differentiam in actibus , secundum quod reseruntur ad aliud princia pium activum ς' quia nihil , quod est per accidens, constituit speciem , sed solum quod est per se. Potest autem aliqua differentia obiecti esse per se in comparatione ad unum principium , & per accidens
in comparatione ad aliud , sicut cognoscere col rem, & sonum per se dimerunt per comparationem ad sensum, non autem per comparationem ad intellectum .
In actibus autem boniam , & malum dicitur per comparationem ad rationem: quia, ut Dionysius dicit Φ. cap. de div. nom. cpari' a med. Iin. a I. Eonum hominis es secundum rationem esse; malum a rem , quod est praeter rationem . Unicuique enim rei est bonum , quod convenit ei secundum suam so mam ; di malum , quod est ei praeter ordinem suae formae. Patet ergo, quod differentia boni, & mali circa obiectum considerata compar ur per se ad rationem , scilicet secundum quod obiectum est ei conveniens, vel non conveniens. Dicuntur autem aliqui actus humani, vel morales , secundum quod sunt aratione .
Unde manifestum est, quod bonum, oe malum d versis ne speciem in actibus moralibus . differentiaeensm per se diversificant speciem. Ad primum ergo dicendum , quod etiam in rebus naturalibus bonum , ω malum, quod est seeum dum naturam , & eontra naturam , diversificant speciem naturae. corpus enim mortuum, & corpus vi
vum non sunt eiusdem speciei. Et similiter bonum , inquantim est secundum rationem , & malum i quantum .est praeter rationem, diversificant speciem
Ad secundum dicendum , quod matam importat privationem non absblutam, sed consequentem talem tentiam . Dicitur enim malus actus secundum iram speciem, non ex eo quod nullum habeat obi . ctum,
283쪽
Bum, sed quia habet obiectum non conveniens rati ni; sicut tollere aliena. Unde, inquantum obiectum est aliquid positive, potest constituere speciem mali
Ad tertium dicendum , quod actus coniugalis , &adulterium , secundum quod comparantur ad rati
nem, differunt specie , ct habent effectus specie differentes: quia unum eorum meretur laudem & praemium, aliud vituperium & poenam: Sed secundum quod comparantur ad potentiam generativam , non differunt specie. Et sic habent unum effectum secum dum speciem. Ad quartum dicendum, quod circumstantia qua doque sumitur ut differentia essentialis objecti , secundum quod ad rationem comparatur : & tunc potest dare speciem a tui morali : Et hoc oportet esse , quandocunque circumstantia transmutat actum de Mnitate in malitiam . non enim circumstantia faceret auum malum, nisi per hoc quod rationi r
Ex articulo habes primo : quomodo per rationem ostendas , merito esse insinuatum a scripturis, S Philosopho, quod bonum, & malum diversificant speciem in actibus moralibus . A Philosopho quidem , ut in arg. eonr. Ubi intendit arguere a m tiori ad alios habitus , & consequenter ad alios Metus : & se . Si habitus similes inter se , & amissimiles inter se . , differunt specie propter bonitatem , I malitiam adiunctam , multo magis habitus dissimiles inter se , & aetiis dissimiles inter se des rent specie ex bonitate , vel malitia adiuncta . taxemplum de similibus habitibus, & actibus , liberalitas , prodigalitas , quoniam utrobique abundanter datur. De dissimilibus autem, liberalitas, avaritia, quoniam ibi abundanter , hic ferme nulliter datur. Α scripturis vero idem insinuatur per hoc , quod dicitur a. Paralip. 23. Porro Athalsa interfecta es
gladio . Et et . utii admotis eum c scilicet Zachariam miserunt lapides , mxta regis imperium, in
atrio domtis Domini . Ecce duo actus in e flectu similes , cum utrobique occidatur homo , & tamen specie differentes esse connotantur ex hoc , quod u nus illorum, scilicet occisio Athaliae, tamquam bonus laudatur, alter vero, scilicet occisio Zachariae, tamquam malus vituperatur . Nam Athalia voca-
vir c. a impiissima, per quod denotatur , bonamisi se
284쪽
nisse occisionem eius: & Zacharias monstratur ibi LZelo Domini fervidus in increpando populum erimis nosum, per quod designatur , malam fuisse oecisi nem eius . Insinuatur etiam Θr hoc quod dieitue
ibid. Athalia impii sinua , . flii eius defruxeruna domum Dei: oe de universis , sanctifesta fumrant in templa Domini , ornaυerunt fanum Bari. E contrario autem 4. Regum decimo: Ierunt in e vitatem templi Baal, oe protulerunt flatuam de fa-- Eari , or e ubusserunt , oe comminuerunt eam. Desruxertintque aedem Baal, is fecerunt pro ea Imnino. Ubi actus hos differre specie adinvicem si- nificatur ex hoc, quod unus, ut bonus , commenationem meretur, alius, ut malus, vituperium et ut m eorundem contextibus habetur . Inde enim e .gnoscuntur actus differre specie , quod vituperium,& poenam aliquis illorum meretur, aliquis vero laudem, & praemium, ut colligitur ex ad tertium. Ex praemissis ergo scriptura, scholastice loquendo, scholasticos edocet , quod actiones morales differunt
imie , secundum bonum , & malum . Ge&ndo viis des : quomodo ex iis bene pensatis, & applicatis declaretur vicissim Angelica, Sc.
Utrum actus habeat speciem boni , vel mali ex fine.
AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod bonum,& malum , quod est ex fine, non diversificent speciem in actibus . Actus enim habent speciem expiecto : Ged finis est praeter rationem obiecti. Ergo bonum & malum , quod est ex fine , non diversificant speciem actus.. a. Praeterea. Id, quod est per accidens, non continuit speciem, ut dictum est: cari praee., d accidit alicui actui , quod ordinetur ad aliquem finem ς icut quod aliquis det eleemosynam propter inanem gloriam . Ergo secundum bonum 8e malum , quoden ex fine, non diversificantur actus secundum is
ν 3. Praeterea . Diversi actus secundum speciem ad unum finem ordinari possunt; sicut ad finem inanis rQriae ordinari possunt actus diversarum virtutum , - diversorum vitiorum. Non ergo bonum , & m Tom. H. M lum,
285쪽
, quod a ipitur secundum finem , diversifieat Decim actuum. Sed Contra est, quod supra ostensum ess , . q. . . euod actus humani habent speciem a tine. Ergo bosv S malam , quod accipitur secundum u-nem, diversificat speciem actuum. Respondeo dicendum , quod aliqui mus dicunt Atimanta inquantum sunt voluntarii, sicut supra diructum est. ce. I. a. autem Voluntario in
venitur siplex , scilicet actus inrisior uviunt iis . & actus exinior. Et uterque horum actuum habet suum obiecium Finis autem proprie est obiectum interioris actus -- luntarii : Id autem, circa quod est actio exterior, est obiectum eius. Sicut igitur actus exterior accipit speciem ab obiecto, eirca quod est e ita actua νον'
sior usuntatis accipit speetem a s , Musta prem ' ntutem, quod est ex parte voluntatis, se habet
ut sormale ad id , quod est ex parte exterioris sectus 2 quia voluntas utitur membris ad amurium .scut inurumentis: neque actus exteriores habent et itionem moralitatis , nisi inquantum sunt volunta xii. Et ideo actus humani species formaliter consideratur secundum finem, materialiter autem secundum obiectum exterioris actus . Unde Philos dicit in I. Et hic. ccap. a. pose princ. quodsiis, qui furatur, aet commispat adulterium, es per se loquendo magis adulter quam 1Dr' . e . c. Ad primum ergo dicendum , quod nnis nabetaeationem c biecti ut dictum est . c is cor. ω q. t.' Ad seeundum dicendum , quod ordinari ad talem
finem, etsi accidat exteriori actui, non tamen accidit actui interiori voluntatis, qui comparatur ad -- Ieriorem, sicut λrmate ad materiale. Ad tertium dicendum , quod quando multi actus specie differentes ordinantur ad unum finem , , est quidem diversias speciei ex parte exteriorum ctuum, Dd unitas species ex parte actus interioris.
EX articulo habes mimo: quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, quod honum, & malum , quod ex fine , diversificant speciem actus . Ut per hoc , quod dicitur Iclatth. s. seni viderit -Iierem ad coneumbe iam eam , Iam machattis . lam in corde suo . De
286쪽
Deuter. 2I. Si videris io numero e rivsrrem maia rem pulebram , s adamaveris eam valuerisque habere uxorem : intro res , Sc. posea intrabis ad eam, . reis uxor etia . Ecce hic , diverω fine intento. diversificatas esse species actuum istorum , puta viasionis , amorisque respectu mulierum . Nam vide unam illarum ad malum finem , idest ad metcha dum cum ea , iudicatur exinde moechus mentalis. videtis autem ad bonum finem , idest V sumendum eam pro uxore , iudicatur maritim eius mentalis: ille vituperatur , iste non item ; illa vifio contra legem Dei esse decernitur , ista nondum stem , ilia visioni aeterna poena debetur, isti vero nondum item. Haec autem differentiam morum specificam impo tant , ut ex m. .f. ad 3. colligitur . Insinuatur Ridem 1aer dictum Tobiae sexto et audi me, o ostemdam tibi , qui sunt, quibus praevasere mee aer nia . Hi namque , &c. Securida vides : quomodo.
rum oreter bonitatis , quae es ex fine , eone neatur sub specie, quae es ex obissis, fletie sub genere μι e conves.
AD Septimum sic proceditur . Videtur, quod sp ei es bonitatis, quae est ex fine, contineatur iubspecie bonitatis , quae est ex obiecto , sicut species sub genere; puta , cum aliquis vult furari, ut det miremosynam. Actias enim habet speciem ex obiecto, ut dictum est: c arri praee. ω a. βω. qu. ω quaes. I. me. 3. Sed impossibile est, quod aliquid contineatur in aliqua alia specie , quia sub propria specie continetur; enminerint quia idem non potest esse in diversis speciebus non subalternis. Ergo species, quae est ex tine, continetur sub specie , quae est ex obiecto. a. Praeterea . Semper ultima differentia constituit speciem speciali Tmam : Sed differentia , quae est ex fine , videtur esse posterior , quam differentia, quae est ex obiecto ; quia finis habet rationem ubi timi . Ergo species , quae est ex fine , continetur sub specie, quae est ex obiecto , sicut species speciatissima. 3. Praeterea . Quanto aliqua di fierentia est magis formalis, tanto magis est specialis ; quia dae erentia
287쪽
comparatur ad genus , ut forma ad materiam : sed species, quae est ex fine, est formatior ea, quae est ex obiecto, ut dictum est. cartie. praee. Ergo species, quae est ex fine, continetur sub specie, quae est ex objecto, sicut species specialissima sub genere su
Sed Contra est . Cuiuslibet generis sunt determinatae differentiae: Sed actus eiusdem speciei ex parte obieeti potest ad infinitos fines ordinari; puta fur tum ad infinita bona, vel mala. Emo species, qugest ex fine , non continetur sub specie, quae est ex obiecto, sicut sub genere. Respondeo dicendum , quod obiectum exterioris actus dupliciter potest se habere ad finem volunt iis . Uno modo , sicut per se ordinatum V ipsum;
si eut bene pugnare per se ordinatur ad victoriam . Alio modo per accidens; sicut accipere rem alienam per accidens ordinatur ad dandum eleemosynam.
oportet autem, ut Philosophus dicit in 7. Metaph. c rex. 43. to. 3. quod differentiae dividentes aliquod genus, & constituentes speciem illius generis per se dividant illud : si autem per accidens , non recte procedit divisior puta, si quis dicat: Animalium, litid rationale, aliud irrationale , oe animesium isevationalitim aliud almum , aliud non alatum . in sum enim, & non alatum non sunt per se determia Nativa eius, quod est irrationale. Oportet autem sic dividere: Animalium aliud habens pedes, alitid non habens pedes, oe habensium pedes aliud habet duos, aliud quatuor, aliud muItos : Haec enim per se deis terminant priorem differentiam . Sic igitur quando obieeium non est per se ordinatum ad finem , di L. ferentia specifica, quae est ex obiecto, non est persedeterminativa eius, quae in ex fine, nec e conve
so . Unde tina istarum Decierum non est sub alia, Ied tunc actus moralis est sub duabus speciebus ,εtias disparatis . Unde dicimus , quod ille qui su-
Tatur , ut moechetur 1 committit duas malitias in uno actu . Si vero objectum per se ordinetur ad μωem , una dictarum differentiarum est per se deteris minativa alterius. Unde una istarum Decierum eo tinebituν sub aisera. . Considerandum autem restat quae sub qua . Ad cuius evidentiam primo considerandum est , quod quanto aliqua disserentia sumitur a sorma magis particulari, tanto magis est spccifica. Secundo, quod
quanto agens est magis universale , tanto ex eo estitirma magis universalis. Tertio , quod quanto aliquis finis est posterior, tanto respondet agenti uni
288쪽
versaliori r Sicut victoria, quae est ultimus finis exeris citus , est finis intentus a summo duce ; ordinatici autem huius aciei, vel illius est finis intentus ab se liquo in seriorum ducum. Et ex istis sequitur, quod
differentia Derifiea, quae est ex fine . in magis generalis: is differentia , quae est ex obiecto per se ad talem finem ordinato, es Deei a respectia eius. Voluntas enim, cuius proprium obiectum est finis, est universale motivum respectu omnium retentiar uiri animae , quarum propria obiecta sunt obiecta part
Ad primum ergo dicendum , quod secundum sithis stantiam suam non potest aliquid esse in duabus speis eiebus , quarum una sub altera non ordinetur; Sectsecundum ea, quae rei adveniunt, potest aliquid sub diversis speciebus contineri e Sicut hoc pomum se eundum colorem continetur sub hac specie , scilicen albi , & secundum odorem sub specie bene redolen iis . Et similiter actus , qui secundum substantiam sitam est in una specie naturae , secundum conditi nes morales supervenientes ad duas species referr2 potest, ut supra dimim est. c. q. I. a. 3. Ud 3. Ad secundum dicendum, quod finis est postremus in executione , sed est primum in intentione rati nis, secundum quam accipiuntur moralium actuum
Ad tertium dicendum , quod disserentia compar intur ad genus , ut sorma ad materiam , inquantum facit esse genus in actur Sed etiam genus considera. tur ut formalius specie , secundum quod est absoluintius, di minus contractum . Unde & partes definitationis reducuntur ad genus causae formalis, ut dici tur in a. Physic. c. implis. tex. 3I. tom. a. Et secundum hoc genus est causa ormalis speetes e & tanta erit formalius, quanto communius.
EX articulo habes ρ--: quomodo r rationem ostendas , merito insinuatum fuisse a script ris: quod species , quae est ex obiecto , continetue sub specie, quae est ex fine. Ut Matth. 6. Attendi re , ne iussitam sese m faetatis eoram hominibus ςtit videamini ab eis . Ctim ergo facis Hemoisnam noli tuba eanere ante re sicut hypomitae Delum is Ecce. Faciunt hi iustitiam, & tamen non vocantur ex isto obiecto iusti, sed, quia, ut videantur ab ho minibus , hanc faciunt , ideo ex fine isto vocantum hypocritae. Postquam enim dictum suerat inhibendo
289쪽
I, tae videammi ab eis , mox cum ilIativa constan--one subiunctum est ly etins erest , &c. ubi hyp exuae nominati sunt facientes iustitiam coram h minibus ad hunc finem , sciIicet , ut videantur ab eis . Similiter facientes eleemosynam , ut videan--, idest laudentur ab hominibus , non vocantur ex obiecto eleemosynarii, sed ex fine, quem inte dunt, vocantur hypocritae, idest sub auro iii hontobiecti , puta iuuitiae , eleemosynae , &c. malam suam intentunem finis vanisshmi , idest laudis humanae , tegentes . Per haec igitur scripturae , quasi holastica lingua loquentes , dicunt , quod species bonitatis ex obiecto continetur, cuius signum est de- mominatio, sub specie finis. Secun vi das . quom 4o, M.
AD octavum sic proceditur . Uidetur , quod not
fit aliquis actus indifferens secundum ruam speciem. Malam enim est privatio boni, secundum A min. cio Enebis. c. II. a mino. rom. 3. Sed privatimis habitus sunt opposita immediata, secundum Phi- Iosephum. cis Haedis. cap. de inposi. eom. I Q Ergo. non est aliquis actus , qui seeundum speciem suam sis indifferetis, quassi medium existens lates bonum,
i a. Praeterea . Aetas humani habent speciem a Mne, vel obiecto, ut dictum est: cyti t. I. artac. 3.art. 6. M. quaest. Sed omne obiectum, & omnis finis habet rationem boni , vel mali. Ergo omnis actus humanus secundum suam ciem est bonus, ve, mabus . Nauus ergo est indifferens secundum
- . Praeterea. Sicut uinum est, c αν --. ρμγ actua dicitur bonus, Mi habet debitam persectionem bonitatis; malus , en, aliquid de hoe deficit : Se mi esse est, quod Omnis acius vel habeat totam ple- mihin nem suae bonitatis, ve, abi quid ei deficiat --go necesse est , Mod omnis inus secundum in clam sitam sit honus, ve, malus , di nulIus instine-
290쪽
ram. 4.) qmd Iunt quaedam facta media , quae possunt bono, vel malo animo feri , de qui x es tameωνium iudicare. Sunt ergo aliqui acius secundum speciem suam indisteremes. Respondeo dicendum , quod , sicut dictum est, a p. a. h. varan actas omnis habet speciem ab obiector Racius humanus, qui dicitur moralis, habet speciem ab obiecto relato ad principium actuum humanorum, quod est ratio . Unde si obiectum α. tus ineludat aliquid , quod conveniat ordini ratis, nis, erit actus bonus secundum suam speciem; si eueclare eleemosynam indigenti: Si autem includat ali- mi id, quod repugnet ordini rationis , erit malus a rius seeundum speciem; sicut surari, quod est tolle.
Contingit autem, quod obiectum actus non luci dit aliquid pertinens ad ordinem rationis ; sicut I vare festueam de terra , ire ad campum , & huiusmodi . Et talas actus seeundum Deciem suam suis indistisentes. Ad primum ergo dicendum, quod duplex est privatio. seMaedam quae consistit in privatum esse et Edhree nihil relinquit , sed totum aufert r ut caecitas totaliter aufert visum , di tenebrae iucem , & mors vitam. Et inter hanc privationem ., di habitum opinpositum non potest esse aliquod medium circa proων tum susteptibile . Est autem alia privatio , quae eonsistit in privari : sicut aegritudo in privatio se nitatis, non quod tota sanitas sit sublata, sed quoa
est quasi quaedam via ad totalem ablationem sani tatis, quae fit per mortem . Et ideo talis privatio, cum aliquid relinPat , non semper est immediata cum opposito habitu. Et hoc modo malum est privatio boni , ut Simplicius dicit in comment. super lib. Praedicamentorum: cine . de opposto. I. quia non totum bonum aufert, sed aliquid relinquit. V de potest eme aliquod medium inter bovum, & m
Ad Deundum dicendum , quod omne obiectum, vel finis habet aliquam bonitatem , vel malitiam ,
saltem naturalem; non tamen semper importat M. nitatem, vel malitiam moralem, quae consideratue per eomparationem ad rationem , ut dictum est:
c in e p. art. Et de hac nune agitur. Ad tertiium dicendum , quoi non quicquid habet actus pertinet ad speciem eius. Unde etsi in ratione suae speciei non contineatur quicquid pertinet ad plenitudinem bonutatis ipsius , non propter hoc est