장음표시 사용
351쪽
eut si1 dicatur aerem pati, quando illuminatur. hoc autem magis est perfici, quam pati. Alis modo licitur proprie pati , quando aliquid recipitur cum alterius abiemone . Sed hoc contingit dupliciter . ndoque enim abiicitur id , quod non est conveniens rei r sicut cum corpus animalis fanatur, dicitur pati ; quia recipit sanitatem fgritudine abiecta . Alio modo quando e converso contingit: sicut aeqr tare dicitur pati ; quia recipitur infirmitas , sanutate abiecta. Et hie est propriissimus modus passionis., Nam Pati dicitur ex eo, quod aliquid trahitur ad agentem. Quod autem recedit ab eo , quod est sibi et rive utens, maxime videtur ad aliud trahi . Et 11 militer in primo de generatione cexlex. I 8.to. a. dicitur, quod quando ex ignobiliori generatur nobilius , est generatio simpliciter, & corruptio seeundum quid et e converso autem , quando ex nobiliori ignobilius
Et his aribustodis eontingit esse in anima pasDγnem . Nam spiandum receptionem tantum dicitur ,
quod sentirer, & intelligere est quoddam pati .
Passio auteni cum abiectione non est , nisi secundum transmutationem corpqralem .. Unde passis ρν prie dicta non potes competere animae , nisi per σμcidens ; inquantum scilic. compositum patitur οῦ Sed in hoc est diversitas. nam quando hujusmodi trans mutatio fit in deterius , magis proprie habet rati nem passionis , quam, quando fit in melius . unde tristitia magis proprie est passio, quam laetitia. Ad primum ergo dicendum, quod pati, secundum quod est cum abiectione , & transmutatione , pro
prium est materiae . unde non invenitur nisi incompositis ex materia , & sorma . Sed pati , prout importat receptionem solam , non est . necessarium
auod si materiae , sed potest esse euiuscunque exisentis tu potentia. Anima autem, etsi non sit composita ex materia , & sorma , habet tamen aliquid potentialitatis, secundum quam convenit sibi recipere, & pati; secundum quod intelligere pati est, ut
dicitur in 3. de anima. c rex. I 2. D. a.
Ad secundum dicendum , quod pati, & moveri ,
etsi non conveniat animae per se, convenit tamen ei Per accidens, ut in I.de anima cioc.eie.anata. dicitur.
Ad tertium dicendum , quod ratio illa procedit de passione , quae est cum transmutatione ad deterius.& hu:usmodi passio animae eonvenire non potest , nisi per accidens; per se autem convenit composito , quod est corruptibile. APα
352쪽
EX arti habes primo: quomodo per rationem & oristendas, & recte intent qas , merito insinuatum fuisse a scripturis, quod passio aliqua est in anima . Ut Rom. septimo, secundum quod explicatur in a Deont. Item Roman. primo . In re nes ignominiae. Nam , &c. exarserunt in desideriis Dis in inυiram o Item I .. Thessalon: i Non in pu ne 'desederit . tem Matth. 26. Trissis es anima mea Gqtie ad mortem. Per haec enim schiolasticis a scriptura monactratur, quod passo inclinans ad peccata, quae ideo
passiones peccatorum vocantur , & passo concupis scentiae carualis etiam contra naturam, & passio sine Peccato, cum transmutatione tamen corporali inde terius, est in anima.. Semndo vides : quomodo ex
iis bene pensatis , & applicatis declaretur vicissim Angelica , &e.
Utrum passio ma is set in parte appetitiis,
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod pansio magis sit in parte animae apprehensiva , quam in parte appetitiva . auod enim es primum in quolibet genere , Nidetur esse maximum illorum , quae funt in genere tuo, ω eausa aliorum , ut dicitur in a. Metaph. c tex. q. m. 3. Sed passio prius
invenitur in parte apprehen silva, quam in parte appetitiva: non enim patitur pars appetitiva, nisi pansolie praecedente in parte apprehensiva . Ergo passo est magis in parte apprehensiva , quam in parte appetitiva. a. Praeterea . Quod est magis activum, videtur esse minus passivum: actio enim passioni opponitur: Sed pars appetitiva est magis activa, quam Pars apprehensiva . Ergo videtur , quod in Parte apprehensiva magis sit passio. i3. Praeterea . Sicut appetitus sensitivus est virtus in organo corporali; ita , vis apprehensiva sensitiva:
Sed pusio animae fit proprie loquendo secundum transmutationem corporajem . Exm. non mavis est passio
353쪽
Passio in parte appetitiva sensitiva , quam in apprehensiva sensitiva. Sed Contra est , quod August. dicit in s. Cimmi, cri 'pone. to. I. quod motuae ramini, Gro
re , nomi autem , scut Cicem, Perturbati . nes, quidam affectiones, vel affectus, quidam vera,m Graeco haberiar, expressus passiones vocanae Ex quo patet , quod passiones animae sint idem quod assinionex: Sed affectiones maniseste pertinent ad partem appetitivam , di non ad appreheufiom.
Ergo & passiones magis sinu in appetitiva , quam ire
Respondeo dieendum , quod , sicut iam dictum
est, caν. pnec. nomine passionis importatur , quoa patiens trahatur ad id, quod est agentia. Magis a tem trahitur. anima ad rem per vim appetitivam , quam Per vim apprehensivam.- Nam per vim appetitivam animα habet ordinem ad ipso res , Proudin seipsis sunt. Unde Ρhil. dicit in 6.- Met. to. 3. Θ quod bonum , S malum , quae sunt Objecta appetitivae poteranae, Jant in ipsis rebus. Vis autem
apprehensiva non trahitur ad rem, secundum quod
in seipsa est; sed coqnoscit eam secundum intenti nem rei , quam in se habet , vel recipit secundum Proprium modum . ' al. motum ' Unde & ibidem dicitur , quod merum γ' Dinum , quae ad cogniti nem pertinent , non stine in rebus , sed im mense . Unde patet , quod ratio ptismis magis inυeniarur in parte apperitiυa , quam in parte apprehensi
Ad primum ergo direndum, quod intensio e comverin se habet in his , quae pertinent ad persecti nem , S in his, quae pertinent ad defectum . Nam in his , quae ad persectionem pertinent , attenditur intensio per accessum ad unum primum principium, cui quanto est aliquid propinquius, tanto est magi intensum; sicut intensio lucidi attenditur per acceΩfum ad aliquid summe lucidum; cui quanto aliquid m is appropinquat , tanto est magis lucidum. sed in his , quae ad defectum pertinent , attenditur in tensio, non per accessum ad aliquod summum , sed per recessum a perfector quia in hoc ratio privati nis , de defectus insistit et Et ideo , quanto minus recedit a primo, tanto est minus intensum. Et propter hoc in principio semper invenitur parvus d fectus , qui postea procedendo magis multiplicatur . Passo autem ad defeetium pertinet, quia est alicuius, secundum quod est in potentia. Unde in his , quae
appropinquant primo Perfecto , in Deo , inveniti
354쪽
parum de ratione potentiae, & passionis; in aliis auistem consequenter plus : Et sic etiam in priori vi animae, st. apprehensiva , invenitur minus de ratione passionis. Ad secundum dicendum , quod vis appetitiva diaeitur esse magis activa , quia est magis principium exterioris actus: Et hoc habet ex hoc ipso, ex quo habet quod sit magis passiva ; sc. ex hoc quod habet ordinem ad rem, prout est in seipsa: per actio.
nem enim exteriorem venimus ad consequendas res.
Ad tertium dicendum , quod , sicut in a. dictum est, c q. 78. a. 3. J dtipliciter organum animae potest
transmutari . Uno modo transmutatione spirituali , secundum quod recipit intentionem rei. Et hoc per se invenitur in actu apprehensius virtutis sensitivae; scut oculus immutatur a visibili , non ita quod c loretur , sed ita quod recipiat intentionem coloris. Est autem &. alia naturalis transmutatio organi , prout organum transmutatur quantum ad sua ri naturalem disposivionem : puta quod calefit , aut in seisidatur , vel alio modo simili transmutatur: Et huiusmodi transmutatio per accidens se habet ad actum apprehensivae virtutis sensitivae : puta cum culus fatigatur ex sorti intuitu , vel dissolvitur ex vehementia visibilis . Sed ad actum appetitus sensitivi per se ordinatur huiusmodi transmutatio . Unde in definitione motuum appetitivae partis materi liter ponitur aliqua naturalis transmutatio organi es cui dicitur , quod ira est accensio sanguinis eis eoν . Unde patet , quod ratio passionis magis invenitur in actu sensitivae virtutis appetitivae, quam in actu sensitivae virtutis apprehensivae ; licet utraque 'sit actus organi corporalis.
EX articulo habes primor quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum fulsis a scripturis,& Augustin. quod passio magis est in appetitiva par
te , quam apprehensiva . A Div. Aug. quidem , ut cum discursu ponitur in arg. eon. A scripturis vero,M in ar. I. are. Nam ex eo , quod dicuntur passi nes & peccatorum , & desiderii, patet intentum . Peccata enim sunt in vi appetitiva, inquantum sunt voluntaria, & desideria manifeste appetitum imporistant : 3κ consequenter per ly passisnes peccatorum ,
di per ly passiones desideνii, scriptura , si scholastice
loquatur, dicit: Passio est in vi appetitiva. Secundo vides: Quomodo, M.
355쪽
118 QUAST. XXII. ART. III. ARTICU LUS III. I 37 Utrum passis se magis in appetitu sensitivo, q-m
anteuecti , qtii disit- voluntas. AD Terbium fic proceditur . Videtur , quod passio non magis sit in appetitu sensitivo , quam in appetitu intellectivo. Dicit enim Dion. a. cap. de div. nom. par. I. DE . quod Hierotheus ex quadam es doctus disiniore inspiratione .. non sotam diascens , sed etiam patiens diυina : Sed passio diviti rum non potest pertinere ad appetitum senfitivum, cuius oblemam est bonum sensibile . Ergo passio est in appetitu intellectivo, sicut & in sentitivo. a. Praeterea . Quanto activum est potentius , tanto passio est sortior : Sed obiectum appetitus intel- Iectivi, quod est bonum universale, est potentius activum quam obiectum appetitus sensitivi , quod
est particulare bonum - Ergo ratio passionis magis invenitur in appetitu intellectivo , quam in appetitu sensitIUD 3. Praeterea. Gaudium, & amor passiones quaedam esse dicuntur et Sed haec invenitur in appetitu intellae ivo , & non solum in selisitivo ; alioquin non attribuerentur in Sripturis Deo , & Angelis . Ergo passiones non magis sunt in appetitu sensitivo, quam intellectivo. - Sed Contra est, quod dicit Damascenus in a. lib. c oreb.fd. e . za. describens animales passiones:
Passio est motus appetitiυae virtutis sensibilit in imaginatione boni, vel mali. Et aliter : Passio eo mο-τus .mationalis anims per susceptionem boni ,
Respondeo dicendum , quod , sicut iam dictum
est, ca. I. hu. q. oea. 2. ad 3. J passio proprie invenitor , ubi est transmutatio corporalis , quae quidem iuvenitur in ambus appetitus sensitivi , & non so-1um spiritualis, sicut est in apprehensione sensitiva,
sed etiam naturalis. In actu autem appetitus intellectivi non requiritur aliqua transmutatio corporalis: quia huiusmodi appetitus non est virtus alicuius O
pani. Unde patet , quod ratis ρasonis magis proprie invenitur in a tu appetitus sensitivi , quam intellestiυi, ut etiam patet per definitiones Damasceni inductas. c in arm sed cont-J, Ad primum ergo clicendum, quod Passio divinori ibi dicitur affectio ad divina, di conjunctio ad
356쪽
iplam per amorem et quod tamen fit sine transmuistatione corporali.
Ad secundum dicendum , quod magnitudo passio nis non solum dependet ex virtute agentis, sed et-tiam ex passibilitate patientis : quia quae sunt bene dissibilia , multum patiuntur etiam a parvis activis. Licet ergo obiectum appetitus intelleciivi sit magis activum, quam obiectum appetitus sensitivi: tamen appetitus sensitivus est magis passivus. Ad tertium dicendum , quod amor, & gaudium,& alia huiusmodi, cum attribuuntur Deo , vel Angelis , aut hominibus secundum appetitum intelleis bivum , significant simplicem actum voluntatis cum similitudine effectus absque passione Unde dicit August. 9. de civ. Dei: c , s.fn. m. I Q --
geli γ sine ira puniunt , oe sene miseriae eompaspone
subυeniunt. γ tamen is arum nomina ps sontim eonsuetudine loeutionis humana etiam in eos usurpanxur , propter quandam verum smilitudinem , non furer sectionum infirmitatem.
EX articulo habes primor quomodo per rationem
ostendas , merito insinuatum esse a scripturis , & Damasceno : quod Umio magis est in appetitu sensitivo, quam intelleciivo. A Damasceno quidem rut n arg-. eont. A scripturis vero per hoc, quod dicitur I. Reg. II. Triumphator in Israel poenitudine non sectetur . Neque enim homo es , tir agat paenitentiam . Nam , fi propterea in Deo non
ponitur passio poenitudinis , quia non est , ut homo, idest, quia non est mutabilis, ut clarius dicis Malach. 3. Ego Dominus , ω non mutor , constat utique per hoc, quod passo proprie dicta non est in appetitu intellectivo, qui solus est in Deo ; & eo sequenter, quod magis est in sensitivo . D- nam que importavit scri ura per dictum illud, ut patet consideranti, scilicet negati m propositionem in lypaenitudine non flectetur : & assismatisam in ly vehomo, ut agat paenitentiam. Ac si dixerit apertius: In Deo non est passio. quia non est mutabilis ; &in homine est passio , quia est mutabilis. Homo autem hoc in loco , quia distinguitur contra Deum , denotat appetitum sensitivum et sicut e contrario Deus appetitum intellectivum . Ex his ergo scriptui a Theologis Scholasticis relinquit: ut secundum i sun concludant universaliter praesens intentum. δε- m. Ρ cun-
357쪽
eundo vides: quomodo ex iis bene pensatis , & apis plicatis doctrina, &c.
Q. V 2E S T I O XXIII. De disserentia passionum abinmicem , in
quatuoν artisulas diυUa . DEinde considerandum est de passionum disserentia abinvicem. Et eiνea hoe quaruntur quatuor . Primo . Utrum passiones , quae sunt in concupis stibili , sint diversae ab his , quae sunt in ira- stibili . Secundo . Utrum contrarietates pauionum. irascibilis sint secundum contrarietatem boni, &-
Tertio . Utrum sit aliqua passio non habens eonis
Quarto . Utrum sint aliquae passiones differentes specie in eadem potentia , non contrariae adinin
ef. q. 26. art. 4.AD Primum sic proceditur. Videtur , quod passiones eaedem sint in irascibili , & in concu- stibili. Dicit enim Philos in Ethicon cris. eis. primso. s. quia passiones animae sunt , quas sequitur gaudium, & tristitia: Sed gaudium,& tristitia sunt in concupiscibili: Ergo omnes passiones sunt in eo cupiscibili. Non ergo sunt aliae in irascibili, & aliae in concupiscibili. 2. Praeterea . Matth. I 3. super illud , Simile eseegnum coelorum fermento, &G dicit Gloss. otain νiab Hieron.lIn ratione possisamus prudentiam , in irascibili odium vitiorem , in coneupiscissit dod νium virtutum: Sed odium est in concupiscibili, Geut & amor, cui contrariatur, ut dicitur in a. ΤωPic. e. 3 loe. 23. D. 11 Ergo eadem passio est in concupiscibili, & irascibili, 3. Praeterea . Passiones , & actus differunt speeie secundum objecta: Sed passionum irascibilis, S concupistibilis eadem objecta sunt , siallaei bonum , &
358쪽
inrium . Ergo eaedem passiones sunt irastibilis AKoncupiscibilis. Sed Contra . Diverstrum potentiarum actus sunt specie diversi; sicut videre , S audire: Sed irascibi- Iis , & concupiscibilis sunt duae potentiae dividentes appetitum sensitivum, ut in primo dictum est. 8 I. a. a. Ergo, cum passiones sint motus appetitus sensitivi, ut supra dictum est, cq. H. a. a. J passi nes , quae sunt in irascibili , erunt aliae secundum speciem a passionibus , quae sunt in concupiscibili Respondeo dicendum , quod passones , quae fune
Cum enim diverss potentiae habeant diversa obiecta, ut in primo dictum est, c77.M. 34 necesse est, quod passiones diversarum potentiarum ad diversa tecta reserantur . Unde multo magis passiones diversarum potentiarum specie differunt . Maior enim disserentia obiecti Tequiritur ad diversificandam
speciem Mentiarunt, linam ad diversificaudam speciem passonum , vel a uum. Sient enim in naturalibus diversitas generis consequitur diversitatem potentiae materiae , diversitas autem speciei diversitatem formae in eadem materia:
ita in actibus animae , actus ad diversas potentias pertinentes sunt non solum Deete , sed etiam genere diser i . Arius autem , vel passiones respicientes diversa obiecta specialia comprehensa sub uno eommuni obiecto unius Potentiae, disserunt sicut species
Ad cognoscendum ergo, quae passiones sunt in xastibili, & quae in concupiscibili, oportet assumere obiecium utriusque potentiae . Dictum est autem in primo, cri8 I. an a. quod obiectum potentiae conis concupiscibilis est-, vel malum sensibile simplis citer acceptum, quod est delectabile, vel dolorosum. Sed quia necesse est, quod interdum anima difficultatem , Vel pugnam patiatur in adipiscendo aliquod huiusmodi bonum , vel fugiendo aliquod huiusmodi malum; inquantum hoc est quodammodo elevatum supra facilem potestatem animalis ; ideo ipsum bonum 1 vel malum , secundum quod habet rationem ardui, vel dissicilis, est obiectum irascibilis . Quaecunque ergo passiones respiciunt absolute bonum , vel malum , pertinent ad concupiscibilem ἰ ut gaudium, tristitia, amor, odium, & similia r quaecunque vero passiones respiciunt bonum , vel malum sub ratione ardui, prout est aliquid adipiscibile, vel fugibile eum aliqua difficultate , pertinent ad irascibilam ; ut audacia, di timor, spes, & huiusmodi.
359쪽
' Ad primum ergo dicendum , quod , sicut in phrumo dictum est, cφ8 I. ar. a. ad hoc vis irascibilis data est animalibus , ut tollantur impedimenta , quibus concupiscibilis in suum obieetiam tendere prohibetur, vel propter dissicultatem boni adipiscendi, viri propter dissicultatem mali superandi . Et ideo passiones irascibilis omnes terminantur ad passiones concupiscibilis : Et secundum hoc etiam pisiones , quae sunt in irascibili , consequuntur gaudium , &tristitiam, uuae sunt in concupiscibili. ι Ad secundum dicendum , quod odium vitiorum attribuit Hielon. irascibili , non propter rationem odii, quae proprie competit concupiscibili, sed pro Pter impugnationem, quae pertinet ad irascibilem. Ad tertiam dicendum , quod bonum , inquantum est delectabile, movet concupiscibilem . Sed si h num habeat quandam dissicultatem ad adipiscendum, ex hoc ipso habet aliquid repugnans concupiis scibili. Et ideo necessarium fuit, esse aliam pote tiam, quae in id tenderet et & ratio est eadem de m Iis : Et haec potentia est irascibilis. Unde ex consequenti passiones concupiscibilis , S irascibilis specie
EX art. habes I. quomodo per rationem ostendas , merito insinuatum esse a scripturis, quod passo nes irascibilis, & concupiscibilis non sunt eaedem. Ut Hester I. Unde ratus rex, &. c. nequaquam Disra Rhi ingrediarur ad regem. & cap. 3. Quod eum a disset Aman , Sc. iratus voluit omnem Iudaeorum δ' Mere nationem , & capit. septimo . Rex μν exis ratus , &c. dixit: Appendite Aman in eo. Per haec enim , S similia narrantia, quod ira senu r repuis pnare nititur malo sibi occurrenti, ut passim halis in Biblia, monstratur scholasticis speculativis a scriptura, quod irae obiectum est aliquid, puta malum, vel bonum , sub ratione ardui . Ex eo namque, quod Iratus repugnat, vel armat se ad repugnandum, i nuit e quod dissicultas est in obiecto , quam super re vult: ut assequatur illud; si est bonum : sive ut fugiat illud, ne sc. praeoccupetur ab ipsis, si est m Ium . Quantum autem est ex parte concupiscibilis , insinuatur idem, scit. quod non sunt eaedem passim nes utriusque potentiae . Ut postquam narratum est,
quod Iudith erat pulchra , & consequenter aliquid bonum delectabile , idest obiectum concupiscibilis , subditur in ipsius libri c. I a. Erat ardens , scilic. ων
360쪽
HAU is , in eoncupiscentia ejus. Item Matth. styi videris mulierem ad eoneupiscendum eam. Eccer ruod nidia arduitas pro nitur in obiecto concupi-leibilis: sed solum delembilitas quaedam. Per hoc igitur, quod scripturae ostendunt, scholastice t 'uenis do; quod obiecta tum irascibilis, tum concupiscibiis lis sunt diversa formaliter, dicunt, tanquam in ra. dice scholastica lingua: Passiones irascibilis, 3ecori. piscibilis abinvicem differunt specie . Secundo via
Utrum eontrarietas passionum isascibilis sie Devn- ,
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod conmtrarietas passionum irascibilis non sit nisi χωcundum contrarietatem boni, Se mali. Passiones dinim irascibilis ordinantur ad passiones concisti scishilis, ut dictum est: cari prae . ad I. Sed paruonis concupiscibilis non contrariantur, nisi secundum contrarietatem boni, &mali; sicut amor, & odium , gaudium , & tristitia . Ergo nec passiones irascibi
2. Praeterea. Passiones differunt secundum obieetii, sicut ia motus secundum terminos; Sed contrarietas non est in motibus , nisi secundum eontrarietatem terminorum, ut patet in s. Physic. c. tex. 4'. to. 2. Ergo neque in passionibus est contrarietas passi num , nisi secundum contrarietatem obiectorum . Obie m autem appetitus est bonum , vel marum . Ergo in nulla potentia appetitiva potest esse contrainxietas passonum , nisi secundum contrarietatem boni, & mali. - 3. Praeterea . omnis passo animae attenditur seoCundum accessum, & recessum , ut Avicen. dicit in o. de naturalibus : Sed accessus causatur ex rationae ni, recessus autem ex ratione mali; quia sicut b mum es , quod omnia ametunt , ut dicitur in I. Eth. c in mine. D. s. ita mesum est quod omnia fistune . Ergo contrarietas in passionibus animae non potest esse nisi secundum bonum , & malum . . Sed Contra. Timor, & audacia sunt contraria uetit patet in 3. Ethici c-to. s. Sed timor , se audacia non differunt secundum bon*m, Se malum ἔ P 3 quia