장음표시 사용
371쪽
fuit. Hoc est: Expectavi, quod aliquis mecum contristaretur , idest mihi compateretur et re non est inventus talis , qui mihi Christus enim, qui ibi in Psalmista loquitur , non desideraret invenire passionem talis tristitiae In ali quo e nisi talis contristatio effet bona . Item per hoc . quod dicitur Ps. 6. Lainbo per sengulas meus ιectum meum : Iachrymis meis fratum meum rigabo. Quia scilicet peceatis inveteraυs snter omnes knimicos meos. Ecce passio doloris bona . Vide am1. append. ex qua abunde , huc facile ibi dicta insectendo, habetur intentum . Secundo vides: qu modo, &
ARTICULUS III. 144 Utrum pG addat, vel diminuat ad bonitatem
D Tertium sie proceditur . Videtur , quod paLax sio quaecunqe semper diminuat de poni e Mctus moralis. Omne enim, quod impedit iudicium rationis , ex quo dependet bonitas a us moralis , diminuit per cotisequens bonitatem actus moralis :Sed omnis passio impedit iudicium ' rationis . dicit enim Sallustius in Catilinario et c-ζin. Orat. -- faris ' Omnes homines , qua de rebus dubiis tam ab odio, ira, oe amicitia, atque mUGrco savacuos esse decet. Ergo omnis passio diminuit bonis
- 2. Praeterea. Actus hominis quanto est Deo limselior , tanto est melior . unde dicit Apost. Epli. 'E tota Misatores Dei , sicur filis Deus, oe sancti Angeli puniunt sine νω, yne mi μνω compassone su eniunt, ut August. dicit ita. de civ. Des . c cap. I. esse. s. m. I. Ergo est me- Iius huiusmodi opera agere sine Pamotae animae ,
3. Praeterea . Sicut malum morale attenditur phrordinem ad rationem , ita ti bonum morale : Sed maium morale diminuitur per Umonem . minus enim peccat , qui peccat ex Passione , quam qui peccat ex industria . Ergo minus bonum offratur, Si operatur eum passione, quam qui operatur line
'sertantia est , quod August. dicii '. de civi
372쪽
deserυit , quando ita praebetur misericordia , tir iam filia conse etυν , sive cum indigenti tribuitur , sive eum ignoscitur poenitenti : Sed nihil , quod deservit rationi , diminuit bonum morale . Ergo passio animae non diminuit bonum moris. Respondeo dicendum, quod Stoic, sicut ponebant omnem passionem animae esse maIam , ita ponebant consequenter omnem passionem animae diminuere actus bonitatem. Omne enim bonum ex permixtione mali vel totaliter tollitur, vel fit minus tmnum. Et hoc quidem verum est , si dicamus passone an a solum inordinatos motus sensitivi appetitus, prout sunt perturbationes, seu aegritudines: Sed si passiones simpliciter nominemus Omnes motus arpetitus sensitivi , sic ad perfectionem humani boni pertinet , quod etiam ipsae passiones sint moderatadiper rationem. Cum enim bonum hominis consistat in ratione sicut in radice , tanto istud bonum erit perfectius , quanto ad plura , quae homini conveniunt, derivari potest. Unde nullus dubitat , quin ad perfectionem moralis boni pertineat , quod mctus exteriorum membrorum per rationis regulam
dirigantur . Unde cum appetitus sensitivus possit mbedire rationi, ut supra dictum est, c-π. ar. 7. ad persectionem moralis , sive humani boni peris. net , quod etiam ipsae passiones animae sint regia
Sicut igitur meliust est , quod homo & velit -- num , & faciat exteriori actu et ita etiam ad perfectionem boni moralis pretinet , qtiod homst ad bonum moveatur, non solum secundum istantarem, sed editam fecundum appetitum Ansesistim , secundum illud quod in Psal. 83. dicitur : δεν meum , ω eam
. mea exvitavertim in Deωm vivum , ut cor accipi mus pro appetitu intellinivo , eamnem autem Pro appetitu sensitivo. Ad primum ergo dicendum , quod passiones anumae Nisister se possunt habere ad iudicium rati nis . Una modo antecedenter : Et sic, eum obnub aent iudicium rationis , ex quo dependet bonitasmmalis actus, diminuunt actus bonitatem . Laud . bilius enim est , quod ex iudicio rationis aliquis f. ciat opus charitatis , quam ex sola passione miseri cordiae. Alio modo se habent consequenter : Et hoc duplieiteν : Uns modo per modum redundantiar, quia scilicet cum superior pars animae intense movetur in aliquid , sequitur motum eius etiam pars
Inserior et Et sic Passio existens constituenter in a Petita
373쪽
petitu sensitivo est Mnum intensionis voluntatis σα sic indicat bonitatem moralem maiorem : Alio modo per modum electionis , quando scilicet homo ex iudicio rationis eligit affici aliqua passone , ut Dromptius operetur , cooperante appetitu sensitivo . Ad secundum dicendum, quod in Deo, & in an-felis non est appetitus sensitivus, neque etiam meminra corporea . & ideo bonum in eis non attenditur secundum ordinationem passionum , aut corpore rum actuum, sicut in nobis . Ad tertium dicendum , quod passio tendens in malum praecedens iudicium, rationis diminuit pece tum, sed consequens aliquo praedictorum modorum auget ipsum, vel significat augmentum eius.
APPENDIX. EX articulo habes pνimor quom o γε rationemia ostendas, & in sensu bono intelligas, merito a scripturis , & Augustino insinuatum fuisse , quod passio non semper diminuit de bonitate actus . A Divo Augustino quidem et ut eum discursu ponitur n argum. eont. A scripturis vero per hoc, quod dehonis actibus militum fidelium laudabiliter dicitur I. Macha. a. Pere breunt peceatores in Da sua ; . viros iniquos in indignatione sua . Neque enim absique causa signanter annotatur ly is ira , & ly insndignatione . Nam , si tales passiones non facerent ad commendationem maiorem actuum illorum militarium ; suffecisset simpliciter, idest, nullo addito dicere ly peretisserunt peceatores , oe viros iniquor. Ut igitur scriptura doceat scholasticos theologos , quod passio non semper diminuit, sed quod quando- rue auget bonitatem actus virtuosi ς sententiae prae- ictae apposuit ly in Da , ly in indi natione . Itemper hoc , quod dicitur cap. eod. ι it Marathias, in doluit, oe eontremuerunt renes Mus: oe accensus es furor eius seeundum itidisium legis : Ο inseliens trucidaυie eum supre aeam . Sed , virum , quem rex Antiochus migerat , qui regebat immolare , oec dis in ipso tempore, 9 amm deseruaeis. Nota Iy δε- vit, ly contremue. ren. Gur. Haec enim sunt & pas sto, & signum magnum passionis irae, st. Φ8. arm. a.
v. f. Nota ly furor secundum iudieitim Iegis:
quoniam designat passionem consequenter se haωntem ad iudicium rationis . Super hane sententiam
discurre , ut prius , super ly percusserum , -- α
374쪽
eoticIude similiter , secundum quod ibi. Ut igitur scriptura doceat, & Secundo videst quomodo , --
AD Quartum sic proceditur. Videtur , quod nutata passio animae secundum speciem suam sit --na , vel mala moraliter . Bonum enim , & malum morale attenditur secundum rationem et Sed pario. nes sunt in appetitu sensitivo; & ita id quod est se. cundum rationem , accidit eis . Cum ergo nihil , quod est per accidens, pertineat ad speciem rei, videtur, quod nulla passio secundum suam speciem sit bona, vel mala. a. Praeterea . Actus , & passiones habent speciem obiecto. Si ergo aliqua passio secundum aliquam suam foeciem esset bona , veὲ mala , oporteret , quod passiones, quarum obiectumis bonum , bonae estent secundum suam speciem p ut amor , desiderium, & gaudium: & passiones , quarum obiectumeli nnmunu , estent malae secundum suam speciem et ut rium , timor , & tristitia : Sed hoc patet esse talium. Non ergo aliqua Passio est bona , vel mala ex sua specie . 3. Praeterea . Nulla species passionum est , quae non inveniatur in aliis animalibus : sed bonum m xale non invenitur nisi tu homine . ergo nulla passio animae bona est, vel mala ex sua specie. 'Sed Contra est , quoi Aug. dicit m de civ. Dei, c ωρ. g. m. s. quod mis, Dordia pertinet ad si mram . Philos- etiam dicit in z. Ethic. c e. 7- prop. An. to. s. quod Herecundis es p fio Iaudabilis . Ergo aliquae passiones fiunt bonae , vel malae secum dum suam speciem Re deo dicendum , quod , sicut de actibus diac ' 6-Θ'7. oe g. 2o. m. 3. , ita & demtionibus dicendum videtur et quod scilicet species a dis, veI passionis. Nisore considerari potest. modo, secundum quod est in genere naturae Et fie bonum , vel malam morale non pertinet ad Deerem actur, vel passionis . aerio misci , secundum quod pertinent ad genua
375쪽
moris ; prout scilicet participant aliquid de voIunistario , R iudicio rationis: Et hoe modo bonum , .malum morale possunt pertinere ad speciem pass nis , secundum quod accipitur, ut obiectum passi nis , Hiquid de se conveniens rationi, vel dissonum a ratione: sicut patet de verecundia, quae est timoν tumis ἰ 8e de invidia, quae est trifitia de bono est rius. uc enim pertinent ad speciem exterioris actus. Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit ae passionibus , secundum quod pertinent ad speciem naturae ; prout scilicet appetitus sensitivus in se consideratur e secundum vero quod appetitus sensitivus obedit rationi , iam bonum , & malum rationis non est ex passionibus eius per accidens, sed per se. Ad secundum dicendum, quod passiones , quae in bonum tendunt, si sit verum bonum , sunt ianae ;& similiter quae a vero malo recedunt r e converso vero passiones , , quae sunt per recessum a bono , &per accessum ad malum, uant malae.
Ad tertium dicendum, quod in brutis animalibus appetitus sensitivus non oiadit rationi : & tamen inquantum ducitur quadam aestimativa naturali , quae subiicitur rationi superiori, scilicet divinae, est in eis quaedam similitudo moralis boni , quantum ad animae passiones.
EX arti habes pinno r quomodo per rationem &ostendas , & recte intelligas , merito insinua tum esse a scripturis , & Aug. atque Philosopho , quod aliqua passio secundum speciem suam est
na , vel mala . A D. Aug. quidem , & Phil. ut in a se coni. A scripturis vero , ut per hoc , quod dis. citur Iob 3I. Ab infantia crevit mecum inseratio, in de titero egressa est meeum . Clarum est enim , quod miseratio , secundum quod a ratione dirigitur , non est in infantibus , neque ex utero secum egreditur, cum infantes careant usu liberi arbitrii. Bonitas ergo moralis secundum speciem suam dein notatur in miseratione illa; ex quo bonitas mor Iis secundum actualem a ratione moderationem de notari pro tempore illo non potest . A simili die 'de opposito, quod & innuitur per II naturalis ma-ιitia ipsorum, Sapien. Ia. Pro quanto enim ab imfantilibus diebus quaedam malitiosae passiones ineia piunt in aliquibus nondum usum actualem rationis habentibus: Pro . tanto malitia ipsoriun vocatur na
376쪽
uralis , eo modo scili et , quo natura quandoque dieitur nativitas, secundum Phil. a. Phylleor. Discusere tu , ut prius . Secundo vides: quom o, &c. i
De ordine passonum adinvicem, in quatuor articulos diυisa. νDEinde considerandum est de ordine passionum
adinvicem. Et eirea hoc quamntur quatuor. . Primo. De ordine passionum irascibilis ad passi nes concupiscibilis. Secundo . De ordine passionum concupiscibilis dinvicem Tertio . De ordine passionum irascibilis adiuvi
Quarto. De quatuor principalibus passionibus. Ἀ
concupi cibilis , vel e converso.
Inf. q. o. a. I. cor. Et a. a. o. I J. ar. 3. ad I. Eι 3. . d. 26. q. a. ar. 3. q. a. cor. Et veri qu. 23. a. a. cor. Et mal. q. 4. a. a. ad I 2.
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod passio. nes irascibilis sint priores passionibus concupi scibilis . ordo enim pauicanum est secundum ordianem obiectorum : Sed obiectum irascibilis est bonum arduum , quod videtur esse supremum inter alia bona. Erm passiones irascibilis videntur praeesse passionibus concupiscibilis. a. Praetera . Movens est prius moto ς' sed irascia hilis comparatur ad concupiscibilem , sicut movens ad motum: ad hoc enim datur animalibus, ut tot Iantur impedimenta , quibus concupiscibilis prohibetur frui suo obiee- , ut supra dictum est: c qu. 23. ar. I. Removens autem prohibens habet rationem moventis , ut dieitur in 8. Phys c te. 32. m. a. b Ergo passiones irascibilis sunt priores passio. uibus concupiscibilis. 3. Praeterea. Gaudium , & tristitia sunt passiones concupiscibilis: Sed gaudium , di tristitia consequuntur ad passiones irascibilis . dicit enim Phil. in
377쪽
petum Dae , desectationem loco eri aiae faeiens. E so passiones concupiscibilis sunt posteriores passi nibus irascibilis. Sed Contra . Passiones concupiscibilis respiciunt bonum ab lutum : passiones autem irascibilis r spiciunt bonum contractum , scilicet arduum. Cum igitur bonum simpliciter sit prius , quam bonum contractum , videtur, quod passiones concupiscibilis
snt priores passionibus irascibilis. Respondeo dicendum , quod passones eonrupis bilis ad plura se habent , quam passiones irasciburi. Nam in passionibus concupiscibilis invenitur alia quid pertinens ad motum, sicut desiderium; & aliquid pertinens ad quietem , sicut gaudium , S tria uitia . Sed in pamonibus irascibilis non invenitur aliquid pertinens ad quietem , sed solam pertinens ad motum . Cuius ratio est , quia id , in quo iam quiescitur , non habet rationem difficilis , seu a dui, quod est obieetiun irascibilis. Gies autem , cum sit finis motus , est prior in intentione , sed posterior in executione : Si ergo comparentur passiones hascibilis ad passiones eoneti- piscibilis , quae signi ant quietem sn bono , mania fine passiones irascibilis praee ne ordine executionis modi passoner concupiscibilis ; sicut spes praecedit gaudium 4 unde causat ipsum , secundum illud Aminoli Rom. Ia. De gaudentes. Sed pHφoraneupistabilis importans quietem in malo , fetiscet rei titia , media in inter duas passiones irascibilis:
Sequitur enim timorem: cum enim occurrerit m
tum , quod timebatur , causatur tristitia r Praecedit autem motum irae, quia cum ex tristitia praecede te aliquis insurgit in vindictam , hoc pertinet admotum irae: Et quia rependere vicem mali, apprehenditur ut bonum , cum iratus hoc consecutus su
rit , gaudet . Et sic manifestum est , quod omnis passio irascibilis terminatur ad passionem concupi-icibilis pertinentem ad quietem , scilicet vel ad gaudium , vel ad tristitiam.
Sed ' comparentur passiones irascibilis ad lassu
nes concupiscibilis , quae important motum , se m n e passiones concupistabilis funt 'iores ς eo quod passiones irascibilis addunt supra passiones concupiat ibitis: sicut & obiectum irascibilis addit supra o lectum concupiscibilis arduitatem , sive dissicultatem . Spes enim supra desiderium addit quendam eonatum , & quandani elevationem animi ad consequendum bonum arduum : Et similiter timor addit supra fugam, seu abominationem, quandam d
378쪽
pressionem animi propter dissicultatem mali. Sic ergo passiones irascibilis mediae sunt inter passiones concupiscibilis , quae important motum in bonum , vel in malum , & inter passiones concupiascibilis , quae important quietem in bono , vel in malo . Et sic patet , Pod passiones irascibilis iaprincipium habent a passionibus concupiscibilis , &in pastionibus concupiscibilis terminantur. Ad primum ergo dicendum , quod illa ratio pro cederet , si de ratione obiecti concupiscibilis esset aliquid oppositum arduo ; sicut de ratione obiecti irascibilis est, quod sit arduum Seia quia obieeium
concupiscibilis est bonum absolute , prius naturaliter est, quam obiectum irascibilis , 1icut commune Proprio. Ad secundum dicendum , quod removens prohibens non est movens per se, sed Θr accidens. Nunc autem loquimur de ordine passionum per se . Et praeterea irascibilis removet prohibens quietem
concupiscibilis in suo obiecto . Unde ex hoc non sequitur , nisi quod passiones irascibilis praecedunt passiones concupiscibilis ad quietem pertinentes: De quibus etiam Tertia ratio procedit.
EX art. habes prsmo : quomodo per rationem ostendas, S recte intelligati merito a scripturis fuisse insinuatum , quod passones concupiscibilis praecedunt , & sequuntur ad passiones irascibilis . Quod praecedant , innuitur per hoc , quod Iuditis cap. a. narratur, quod desiderium subiugandi omnes suo imperio praecessit in R ie Nabunodonosor, &postea audacia , scilicet aggredi regna audacter ni, iuganda ministro Holoferne subsecuta est. Item per hoc, quod eap. 9. narratur, desiderium ipsius Iudith ad liberandum populum praecessisse , & postea cap.
IV. I 2. I 3. audaciam ad huiusmodi liberationem as sequendam successisse. Item per hoc , quod I. Reg. II. narratur , desiderium Davidis ad defendendum honorem Dei contra blasphemum Goliath praecemia se, & postea ipsum David audacter ad debellandum eum se accinxisse . quod autem sequantur ad passi nes irascibilis, innuitur per hoc, quod I. R . 3o. narratur, quod st iram , & vindictam de inimicis consecutam gaudebant Amalecitae comedentes , ,-bentes, & quasi festivitatem eelebrantes. Cum illitur desiderium ti gaudium sint passiones concupiscibilis, audacia autem , & ira sint passiones irascibis
379쪽
Iis, & constat , quod scripturae per praemita , tan- quam se Iastice loquentes , dicunt , passiones co cupiscibilis quandoque praecedere, quandoque suhs qui, respectu passionum irascibilis. Secundo vides: quomodo, &c.
te. 6. ω I. Me. le. I. fmM Secundum sic procediturur. Videtur , quod amor non sit prima passionum concupiscibialis . Vis enim concupiscibilis a concupiscentia deis nominatur , quae in eadem passio eum desiderior Sed denominatio fit a potiori , ut dicitur in a. de anima co. Φλ to. 2.3Emo concupiscentia est pinior
a. Praeterea. Amor unionem quandam importat: est enim vis unitiis, oe eoneretiva, ut Dionys. dbcit in o. c. de div. nom. c. p. a. Dct. y. Sed concupi scentia , vel desiderium est motus ad unionem rei concupitae, vel desideratae . Erso concupiscentia est Prior amore. 3. Praeterea . Causa est prior effectu ; sed det clatio est quandoque causa amoris ; quidam enim propter delectationem amant, ut dicitur in 8. Eth. e. a. or 3. to. s. Ergo delectatio est prior am re . Non ergo prima inter passiones concupiscibilis
Sed contra est, quod August. dicit in I . de civit. Dei , c. I. ω o. m. I. 3 quod omnes passones ex amore ea antur . Amor enim inhians habere , auod amatur cupiditas es, id autem habens eoque fruens, ueritia es . Amor ergo aest prima passionum concup, stibilis .
Respondeo dicendum , quod obiecta concupiscibilis
sunt bonum , & malum Naturaliter autem est prius bonum meso, eo quod malum est privatio boni. unde S: Omnes passiones , quarum obiectum est b aeum , naturaliter sunt priores passionibus , quarum obiectum est malam ς unaquaeque scilicet sua passi ne oppossita A quia erim bonum quaeritur, ideo refutatur oppositum malum.
Bonum autem habet rationem, finis, qui quidem est
380쪽
est prior in intentione , sed est posterior in execuistione . Potest ergo ordo passionum concupiscibilis attendi vel secundum intentionem , vel secundum
Secundum quidem consecutionem illud est prius, quod primo fit in eo, quod tendit ad finem . M nifest- est autem, quod omne, quod tendit ad finem aliquem, Primo quidem habet aptitudinem , seu proportionem ad finem: nihil enim tendit in finem non proportionatum : Secundo movetur ad finem: Temo quiescit in fine post eius consecutionem. Ipsa autem aptitudo, sive proportio appetitus ad bonum est amor , qui nihil aliud est , quam complacentia boni: Motus autem ad bonum est desiderium , vel concupiscentia: Quies autem in bono est gaudium , vel delectatio. Et ideo ferundum btine ordinem amor
praecedis desederium , ω doderitim praecedit deses
Sed secundum ordinem intentionis in e eonverso . Nam delectatio intenta causat desiderium , &amorem . Delectatio enim est fruitio, ' AI. seu eis boni ' quae quodammodo est finis, sicut & ipsum bonum , ut supra dictum est. cq. II. a. 3. ad 3. Ad primum ergo dicendum, qu9d hoc modo nominatur aliquid , secundum quod nobis innotescit. Vores enim fiunt signa intellectuum, secundum PKilosophum cI. I. Perih. in mine. to. I. Nos autem ut Plurimum per effectum cognoscimus causam: ERLectus autem amoris, quando quidem habetur ipsum amatum, est delectatio: qualido vero non habetur, est desiderium, vel concupiscentia. ut autem Aug. dicit in io. de Trinit. ce. I a. a med. to. I. Amor magis sentituν , eum eum prodit indigentia . Unde inter omnes passiones concupiscibilis magis est sensibilis concupiscentia: Et propter hoc ab ea denominatur potentia.
Ad secundum dicendum , quod duplax est unici amati ad amantem. Una quidem realis , secundum scilicet coniunctionem ad rem ips : Et taIis unici pertinet ad gaudium , vel delectationem , quae se- luitur desiderium . Alia autem est unio affectiva, ecundum sc. quod aliquid habet aptitudinem , vel proportionem ς prout scilicet ex hoc quod aliquid habet aptitudinem ad alterum , Sc inclinationem , iam participat aliquid ejus : Et sic amor unionem importat ; quae quidem unio praecedit motum desiderii. Ad tertium dicendum , quod delectatio causat morem, secundum quod est prior in intentione.