장음표시 사용
361쪽
quia utrumque est res mi aliquorum malorum. Ergo non omnis cCntrarietas passionum irascibilis est secundum contrarietatem rimi, &Res Meo dicendum, quod passio quidam motus est , ut dieitur in 3. Physic. 19. er seq. to. 2.3unde oportet contrarietatem passionum accie re s eundum contrarietatem motuum, veI mutationum iaEst autem duplex contrarietas in mutationibus , &moti rura, ut dicitur in I. Phys ceste. 7. 8. V 49. t α- Una quidem secundum accessum , & recessum ab eodem termino , quae quidem contrarietas est proprie mutationum , idest generationis , quae est m talio ad esse, & eorruptionis , quae est mutatio abesseia alia autem secundum contrarietatem termin xum , quae proprie est contrarietas motuum et sicut dealbatio, quae est motus a nigro in album , ore nitur denigrationi , quae est motus ab albo in niagrum. Sic igitur in passionibus animae duplex eo Irarietas invenitur : Uns quidem secundum contrarietatem obiectorum , scilieet bon , & mali e AHavero secundum accessum , & recessum ab eodem te
la passionibus quidem concupiscibilis invenitur priamn contrarietas tantum , quae scilicet est secundum
obieeta : In passionibus autem irascibilis. invenitue ut ue: Cuius ratio est, quia obiectum concupisciabilis , ut supra dictum est, cart. praeci , est bonum ,-ι matam, sensebita absolute . Bonum autem , i uuantum bonum, non potest esse terminuru ut a quo, M selum ut ad quem : Quia nihil refugit bonum , inquantum bonum; sed omnia appetunt ipsum : Similiter nihil appetit malum , inquantum huiusm vi ,. sed omnia fugiunt ipsum .. & propter hoc ma- Ium non habet rationem termini quem, sed solum termini σ, quω - Sic igitur omnis passio conem
piscibiliς respectu boni , est tit in is sum ς sicut amor, desiderium, & gaudium: omnis vero passu, re
siectu mali est ut a, ἐρδε : sicut odium, fugae, stu
ominatio, & tristitia . Unde ire passionibuς concupiscibilis non otest esse contrarietas secundum accessum ,. & recesuim ab eodem obiecto ia Sed obiectum irascibilix est θυ-e bonum , vel marior, non quiadem absistine, sed sub ratione dissicultatis , vel arduitatis , ut suprae dictum est . c an. prae Bonum autem arduum, sive difficile habet rationem, ut iit ipsum tendatur,. inquantum est bonum ,. quod Per tinet ad passionem spei ut ab ips, reciamur , inquantum est arduum, & dissicile, quod pertinet ad sinonem deorationis L Similiter malum arduum habet
362쪽
habet rationem, ut vitetur, inquantum est malum r& hoc pertinet ad passionem timoris. Habet etiam rationem, ut in ipsum tendatur , sicut in quoddam arduum , per quod scilicet aliquid evadit subiecti nem mali, & sic tendit in ipsum audacia. In-nitiar ergo in passonibus irasibilis eontraris ras secundum contνaraetatem boni , ω mali , sicut inter spem, & timorem: Et iterum secωn m accessiam, , recessum ab eodem termino, sicut inter a daciam, & timorem. Et per hoc patet responsio ad obiecta.
Ex articulo habes mimo: quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum a scripturis, quod. passiones irascibilis habent contrarietatem , & Ω-cundum contrarietatem boni , ac mali , & secu dum accessum, ac recessum ab eodem. Ut e r hoc squod dicitur I. Reg. I7. quod alii timore agitati fugiebant a gigante Goliat ; & quod David audacter aggressus est eum . Vide hic , passiones irascibilis , scilicet timorem, & audaciam, habere contrarietatem secundum accessum, & recessum ab eodem terrimino . Item per hoc : quod dicitur mi. 27. quod Iudas desperavit . & Me. 24. quod discipuli sper Mnt. Patet enim Fr contextum , quod desperatio Iudae fuit ex inordinata consideratione mali perpe trati; &quod spes discipulorum erat respectu boni, scii. quod Iesus Nazarenus esset redempturus Israel . Praemissis ergo sententiis scriptura scholasticis aperit intentum, scilicet, quod irascibilis passiones h bent contrarietatem & secundum objecta , ia secundum accessum, ac recessum ab eodem obiecto . S eundo vides : quomodo ex iis , si bene pensentur , S applicentur, Sc.
ARTICULUS III. IUUtrum sit aliqua passis anima non habens
AD Tertium sie proceditur. Videtur, quod omnis
passo animae habeat aliquod contrarium . omnis enim irasso animae vel est in irascibili, uel in
concupiscibili, sicut supra dictum est :
Sed utraeque passiones habent contrarietatem suo modo. Ergo omnis passio animae habet contrarium . a. Praeterea . omnis passio animae habet bonum
363쪽
vel malam pro obiecto; quae sunt obiecta universialiter appetitivae partis : Sed passioni, cuius obiectum est bonum, opponitur passio, cuius Obie m est m
tam . Ergo omnis passio habet contrarium. 3. Praeterea . Omnis passio animae est secundum accessum, vel secundum recessum , ut dimam est rc M. prae. Sed cuΗibet accessui contrariatur reces. vis, & e converso. Ergo omnis passio animae habet
Sed Gintra . Ira est quaedam passo animae e Monulla passio contraria ponitur irae, ut patet ita tbes c I. parum a prino to. S. Ergo non omnis
Respondeo dicendum , quod βnguIMe es in pasMM 3rae , quod non potes habere contrarium neqυ. Heundum accessum , . reeesstim , neque θωndum conerarietatem boni 1 malῶ. Causatur enim ira ex malo dissicili iam hilacente ς ad cuius praesentiamae esse est quod aut appetitus succumbat; Se sic non exit terminos tristitiae , quae est passio concupiscibiatis: aut habet motum ad invadendum malum laesiis vum, quod pertinet ad iram : Motum autem ad suis siendum habere non potest . quia iam malum ponitur praesens, vel praeteritum: Et sic motui irae non contrariatur aliqua passo Deundum contrarietatem accessus, oe Neessus: Similiter etiam nee δε eundum sontrarietatem bonώ, oe mali e quia malo iam- in i eenti opponitur bonum iam adeptum, qim iam non Potest habere rationem ardui , vel dissicilis r Nee post adeptionem boni remanet alius motus, nisi quiestatio appetitus in bono adepto , quae pertinet ad gaudium, quod est passio concupiscibilis. Unde m tus irae non potest habere aliquem motum animae eontrarium; tird solummodo opponitur ei cessatio amotu ; ficut Philosophus disit in sua Rhetorica ;c Iib. a. eap. 3. in princi to. 6. quod mitescere. Ορρω
nitur ei quod es irasi : quod non est oppositum contrarie, sed negative; vel privative. Et per hoc patet responsio ad obiecta. APPENDIX. EX artieulo habes mimo : quomodo per rationem
ostendas , merito insinuatum suisse a script ris , & Philosopho , mu' ira non habet contra. rium , sed privationem , idest cessationem a motu . A Philosopho quidem , ut m avgument. lantem Ascripturis vero , ut Hester 7. Rex autem iratus ἀμ
364쪽
man in patibulo , oe regis ira quievit . Per hoc eanim, quod scriptura quietationem irae opponit ire, monstrat intentum de privatione, sicut & Philota Phus per dictum suum denotat intentum de contra rietate. Sectinis vides: quomodo ex iis bene pe satis , & applicatis declaretur , & confirmetur vicissim Angelica doctrina praesens.
dem potentia non contrariae adinvicem. IV g. II. a. 3. ω q. m. oe a. Eth. D. r. iAD artum sic proceditur. Videtur , quod non
pomni in aliqua potentia esse passiones 9ecio differentes , & non contrariae adinvicem . Pasuonea enim animae differunt secundum obiecta : Obiecta autem passionum animae sunt bonum , . malum , secundum quorum differentiam passiones habenti contrarietatem . Ergo nullae passiones eiusdem potentiae non habentes contrarietatem adinvicem dis ferunt specie. a. Praeterea. Differentia speciei est differentia secundum formam : sed omnis differentia secundum sermam est secundum aliquam contrarietatem , ut dicitur in Io. Metaphis. c tex. ro. 2. Ergo passiones eiusdem potentiae , quae non sunt contrariae, non differunt specie. 3. Praeterea . Cum omnis passo animae consistat in accessu , vel recemu ad bonum , vel ad malum , necessie videtur , quod omnis differentia passonum, animae sit sei secundum differentiam boni, ti m li, vel secundum differentiam accessus, & recessius, vel secundum maiorem , vel minorem accessum m& recessium e sed primae duae differentiae inducunt contrarietatem in passionibus animae , ut dictum est : cis a. hu. q. tertia autem differentia non diis versificat speciem ; quia sic essent infinitae Decies Passionum animae . Ergo non potest esse, quod pasenones eiusdem potentiae animae differant specie , non sint contrariae. Sed Contra. Amor, & gaudium differunt specie, 8e sunt in concupiscibili : nec tamen contrariantur adinvicem , quin potius unum est causa alterius xerV sunt aliquae passiones eiusdem potentiae , quae differunt specie, nec sunt contrariae.. Respondeo dicendum , quod passiones differun*P s secvn.
365쪽
secundum activa , quae sunt obiecta passionum an mae . Differentia autem activorum potest attendt plieito: Uno modω sec dum speciem , veI nat ram ipserum activorum sicut igni&dissert ab aquae usio modo secundum diversam virtutem aethram .' Divertitas autem activi vel motivi Pantum ad virtutem movendi , potest accipi in pallionibus
animae secundum simulaudinem agentium naturam tumia omne enim moven& trahit quodammodo in
se patiens, vel a se repellit. Trahendo quidem ad se , tris facit in ipso - Nam prῶmo quidem dat ei inclinathonem , veh aptitudinem , ut ire ipsum te dat i sicut cum corpus leve, quod est laesiam , dat levitatem corpori generato. r quam habet inelia nationem, vel aptitudinem ad hoc quod sit sursum- Seeun , ii corpus generatum est extra locum Pr prium , dat ei moveri ast locum . Tereis dat ei
quiescere in locum eum pervenerit e quia ex e causa aliquid quiescit in loco , per quam mo vebatur ad Iocum . Et similiter intelligendum est de causa repulsionis , In motibus autem appetitivae partis bonum habet quasi virtutem attractivam malum autem Virtutem repudivam . Bonum ergo primo in potentia appetitiva causat quandam inclinationem ,. seu aptitudinem , seu connaturalitatem ad bonum quod pertinet ad passionem amoriis , cui per contrarium
respondet odium x parte mali . Secundo , si bonum sit nondum haestum , dat ei motum ad assequendum bonum amatum: Et hoc pertinet aa pas sionem desiderii, vel eoneupistentiae 2 & ex is sito ex parte mali est suga , veI abominatio is ae stio , cum adeptum fuerit bonum , dat appetitum quietationem quandam in ipso bono adepto et Et hoc pertinet ad delectationem veI gaudium , eui ponitur ex parte mali dolor, vel tristisia in passionibus autem irascibilis praesupponitur quidem aptitudo , veὲ inclinatio ad prosequendum. bonum , vel fugiendum malum ex concupiscibili quae ab litte respicit bonum, veΙ mestim 2 Et respeetu boni nondum adepti est spes, & desperatio 2 r spectu autem mali nondum inlacentis est timor, Scaudacia; respectu autem boni aderi, non est aliqua
passio in irascibili , quia iam non habet rationem ardui, ut supra dimim est ἰ c m meo. sed ex ma- Io iam in iacenti sequitur passio irae, Sic igitur patet , quod in concupiscibili sunt reex Coniugationes passionum ; scilicet amor, & orium .
366쪽
ter in iraseibiti sunt tres; scilicet spes , & per noς timor , & audaeia ς & ira, eui nulla passio aeponitur . Sunt ergo omnes passiones specie difforentes Mndeeim : sex quidem in concupistibili , &quinque in irascibili , sub quibus omnes animae Pas
Et per hoc patet responsio ad obiecta. APPENDIX. EX articulo habes primo: quomodo Vr rationem
ostendas , merito a scripturis esse insinuatum iquod passiones disserentes specie possunt esse in alia qua potentia, quae tamen non erunt contrariae adinvicem . Ut per hoc οῦ quod dicitur Matth. 6. Aut ranum odio ha ebit, oe alterum diluet . Ecce : Hic Ponuntur in potentia concupiscibili duae: passionea specie disserentes , scilicet amor , & odium : quae tamen adeo non sunt contrariae adinvicem , ut e iam una illarum , scilicet amor causet alteram, scilicet odium . Quia enim iste homo diliget alterum , scilicet Deum , ideo odio habebit unum , scirIicet diabolum, seu mammonam divitias male sug-Rerentem . Seeundo vides r quomodo ex iis beno sensatis, S applicatis declaretur vicissim, M.
DEinde considerandum est de bono , ct malo
circa passiones animae. Et cires Me quaeruntur quatuor . Primo . Utrum bonum , & malum moriae possit in passionibus animae inveniri. Secundo . Utrum omnis passio animae sit mala
Tertio. Utriun omnis passio addat, veI dimuinat ad bonitatem, vel malitiam actus. - Quarto. Utrum aliq- passio sit hona , veI -IRex sua specie.
367쪽
AD Primum sic proceditur. Videtur, quod nulla passio antinae sit bona ν vel mala moraliter . Bonum enim , & malum morale est proprium h minis : mores enim proprie dicuntων humani , ut ambrosius dicit super Lucam.: c in Praefari propas m Sed passiones non sunt propriae hominum ,
sed sunt etiam aliis animalibus communes . Emo nulIa passio animae est bona, vel mala moraliter. 2. Praeterea. EonM- , vel malum hominis in I sundum rationem esse, veι mater rationem esse , ud Dion. dieit 4. cap. de div. nom. paria Iem a T. Sed passiones animae non sunt in ratione , sed iis appetitu sensitivo , ut supm dictum est . c qu. 22--. 3. Ergo non pertinent ad num , vel m Ium hominis, quod est bonum morale .-3. Praeterea. Philos dicit in a. Ethic. c α s. eo. r. quod passionibus neque laudamur , . neque intu- peramur: Sea secundum bona, &mala moralia laudamur, & vituperamur. ergo passiones non sunt bonae, vel malas moraliter.
Sed Contra est , quod Aug. dicit in I4. de civ. c c. 7. a 'mia. γ e. s. in princi em s. de ramionibus animae loquens: Mais sunt si, se m-us es amor ; byna, st bonus. Respondeo dicendum , quod passiones animae dupliciter possunt considerari : Uno modo secundum, secundum quod subiacent taperio rationis , & voluntatis. Si igitur seundum δε consederentur , prout se et fune motus quidam serationalis appetitus , sc es' in eis bonum, vel malum morale, quod a pendet a ratione , ut supra dietii est . σω I Q. an. 3- . Si autem considerentur , seeundum quod sibiaeent amperio rationis , or Noluntatis , se es in eis bo--m, vel malum morale. Propinquior enim est appetitus sensitivus ipsi rationi , & voluntati , quam membra exteriora; quorum tamen motus, & actus, uasi boni , veI ma i moraliter, secundum quoa
368쪽
sunt voluntarii . unde multo magis & ipsae passi nes, secundum quod sunt voluntariae , possunt dici
bonae , vel malae moraliter . Dicuntur autem voluntariae , vel ex eo quod a voluntate imperantur , vis ex eo quod a voluntate non prohibentur.
Ad primum ergo dicendum quod istae passionesi secundum se conlideratae sunt communes hominiabus , & animalibus aliis : sed secundum quod a ratione imperantur, sunt propriae hominibus. Ad secundum dicendum , quod etiam inferiores, vires appetitius dicuntur ratio ines , secundum quoa Iarticipant aliqualiter rationem , ut dicitur in Io
quod non laudamur , aut vituperamur secundum passiones absolute consideratas : sed non removet, quin possint fieri laudabiles , vel vituperabiles secundum quod a ratione ordinantur . Unde subdit a Non enim laudatur , aut vituperatur qui timet ,
aut irascitur , sed qui aIiqualiter , idest secundum
rationem, vel praeter rationem.
Ex articulo habes primor quomodo per rationem& ostendas, & recte intevligas, merito insinuatum esse a scris uris, & Augustino, quod passiones
sunt bonae , vel malae morariter . A Divo Augustino quidem , ut in argumen. coni. A scripturis v To , ut Exod. II. de irato Moyse ex eo, quod Ph xao induratus erat ad audiendum se ex peisona Dei loquentem. Et cap. I G de eodem irato contra in hedientes circa manna. Et cvis. 32- de eodem pretira contra idololatriam confringentem tabulas . Ι-tem Numeri I 6. de eodem Prete ira contra Chore ν&c. orante. Vide & I. Reg. ad. de ira Ionathae la
dabili , & a. Reg. ra. do ira Davidis laudabili. MNehem. 3- de ira Nehemiae laudabili . & mee. 3. de ira Christi laudabili, & Μαtb. ati γ Io. a. dα
eodem prae ira zeli flagellante male se habente in templo. Item Gen. q. de Da Cain vituperabili,& mmer. I . de ira Balac , & I. Reg. I 8. de s xationabili ira Sptatis contra Davidis laudes R. aia Paralip. 26. de Ozia irato , & Dan. 3. de iis Nabuchodonosor contra tres pueros , R AEEL 19. de his , qui, auditis irrationabiliter dictis a Demetrio, repleti sunt ira contra Divum Paulum o Per haec e vim omnia , atque similia , quae ferme innumera, sunt 3
369쪽
sunt, scripturae, si scholasticam linguam assumant, dicunt : Passiones hominum sunt bonae moraliter , vel malae: secundum quod ratione gubernantur, vel non. Seeundo videar quomodo, &c.
Utrum omnis passis animae si mala moraliter.
D. I. Pissis. 6.AD Secundum sic proceditur . Videtur, quod mmnes passiones animae sint malae moraliter . Dicit enim August. q. de civit. Dei, c e. q. an primor Ii. I . ea. 8. to. s. quod passiones anfimae quidam vocant morbos , vel perminationes animae . Sed omnis morbus , vel perturbatio animae est aliquid malum moraliter. Ergo omnis passio animae moraliter mala est. a. Praeterea. Damast. dicit, c Isb. a. ortR M. Maa. quod operatio quidem , quae secundum naturam motus es ; passim vero , quae praeter naturam:
Sed quod est praeter naturam in motibus ii nimae , habet rationem peccati , & mali moralis ' unde Lpse alibi dicit, c. Ii. a. e. q. quod diabesus versures ex eo , quod es seeundum natur , in id, qtioses praeter naturam . Ergo huiusmodi passiones sunt
3. Praeterea. omne , quod inducit ad peccatum , habet rationem mali r Sed huiusmodi passiones inducunt ad peccatum . unde Rom. 7. dicuntur passones peccatorum . Ergo videtur , quod sint malae
Sed isntra est, quod August. dicit in I de e viti Dei, c s. parum a prim D. I. quod rectus
umor omnes Mas Usectiones rectas habet. Μetutine enim pere re , eupiunt perseverare , dolant in peeea sis, gaudent in operibus bonis. Restiondeo dicendum , quod circa hanc quaesti nem diversa fuit sententia Stoicorum , & Peripateticorum . Nam Stoici dixerunt , Omnes passiones esse malas : Peripatetici vero dixerunt , passiones moderatas esse bonas. Quae quidem differentia , licet magna videatur secundum vocem , tamen secundum rem veI nuIla est, vel parva, si quis utrorumque intentiones eo sideret . Stoici enim noa discemebant inter sensim a
370쪽
sum , & intellectum , A per consequens nee inter intellectivum appetitum , M sensitivum . unde nec eucernebant Pamonmanimae a motibus voluntatis secundum hoc quod passiones animae sunt in appetita sensitivo ς simplices autem motus voluntatis sunt iii intellectivo et sed omnem rationabilem m tum appetitivae partis vocabant voluntatem; passiones autem dicebant motum progredientem extra lia mite; rationis - Et ideo eorum sententiam sequens
Tullius in 3. lib. de Tusculanis quaestionibus c. partim a mine- omnes, passiones vocat animae mor bos. Ex quo argumentatur,quod qui morbosi sunt, sini non sunt ; & qui sani non sunt, insipientes sunt: unde insipientes infrnos dicimus . Peripatetici vero omnes motus appetitus sensitivi passiones vocant . Unde eas bonas insimant, eum sunt a ratione m Gratae ; malas autem , cum isne praeter moderati
nem rationis iaEx quo patet quod Tullius in eodem libro P
ripateticorum sententiam , qui approbabant medi critatem passionum , inconvenienter improbat, dicens, quod omne malum etiam mediocre vitandum est. nam sicut corpus , etiam mediocriter aegrum , iam non est; sic ista mediocritas morborum, vel passionum animae sana nou est . Non enim passi nes dicuntur morbi , vel perturbationes animae , nisi cum carent moderatione rationis
Unde patet responsio ad Primum. Ad secundum dicendum , quod in omni passionae animae additur aliquid , vel diminuitur α naturali motu cordis p inquantum cor intensius , ves remiΩsius movetur, secundum systolem , aut diastolem :& secundum hoc haesi passionis rationem: Tamen non oportet quos passio semper declinet ab ordine naturalis rationis is
Ad tertium dicendum quod passiones animaae ,
inquantum sunt praeter ordinem rationis, inclinant ad peccatum e inquantum autem sunL ordinatast a. ratione, pertinent ad virtutem.
EX artic- habes primo et quomodo per rationem δα ostendas, & in sensu recto inreuigas ; merito insinuatum esse a stripturis , & Augustia quot non omnis passio est mala . A D. Augusi. quidem ,. ut in ars. conr. Ubi notabis etiam vim amoriς recti τα si oppolitis , vim , seu potius impotentiam , Seprauitatem amoris nota re u - A scripturis vero, ut