장음표시 사용
431쪽
cit in I. Rhetor. c-.M. Iconeupistentia es opperitus deiectabri s. . Est autem duplex delectatio , ut infra dicetur c qu. 3I. ar. 3. ω Una, quae est in bono intelID
ibili, quod est bonum rationis; alia , qu e et in o secundum sensum . Prima quidem delectatio
videtur esse animae tantum . Secunda autem est nimae, & corporis ; quia sensus est virtus in organo corporeo. Unde& bonum secundum sensum est honum totius coniuncti. Talis autem delectationis appetitus videtur essse concupiscentia , quae si pulvertineat & ad animam , & ad corpus , ut ipsum nomen concupiscentiae sonat . . Unde toneupisentra, promre loquendo, es sn ai
petitu sensiuiuo , oe in v concupiscrriti, quae ab ea 'Ad primum ergo dicendum , quod appetitus sa-Dientiae , vel aliorum spiritualium bonorum intem dum coneupiscentia nominatur , - propter similis tudinem quandam, vel propter intensionem appetiis tus superioris partis , ex quo fit redundantia in inferiorem appetitum ; ut simul etiam ipse inferiornuvetitus suo modo tendat in spiIituale bonum coii- sequens appetitum superiorem, & etiam Ipsum corispus spiritualibus deserviat, sicut in Ps. 83. dicitur: Coν meum , oe caro mea exultaverunt xn Detim υμVId secundum dicendum , quod desiderium magis
Nereinere potest , proprie loquendo , non solum alin seriorem appetitum , sed etiam ad superiorem . Non enim importat aliquam consociationem In cupiendo, sicut concupiscentia, sed simplicem motum
Ad tertium dicendum , quod una cuique potentiae animae appetere competit proprium rumum ap titunaturali, qui non quitur apprehensionem: Nel apinvetere bonum appetitu animali, qui sequitur apprehensionem , pertinet solum ad vim appetitium: Appetere autem aliquid sub ratione bimi delectabilis secundum sensum , quod proprie est concupiscere, pertinet ad vim concupiscibilem.
EX articulo habes mimo: quomodo per rationem ostendas , merito a scripturis , & Damasceno
fuisse insinuatum , quod concupiscentia est in appetitu sensitivo . A Damasceno quidem , tit 3n a . conr. A scripturis autem , ut Dan. II. rat erre in
432쪽
raneupi Pentiis foeminartim . Item Eccl. Io. Cone piscentia spadonis deυirginaυit -υeneulam . Item a. Petri a. uui po2 earnem in eoneωpiscentia immunditiae ambulant . His enim omnibus manifeste monstratur sapientibus scholasticis intentum . Se eundo vides: quomodo, &e.
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod eo cupiscentia non sit passio specialis potentiae eo cupiscibilis. Passiones enim distinguuntur secundum obieeta : Sed obiectum concupiscibilis est delectabis Ie secundum sensum; quod etiam est objectum con cupiscentiae, secundum Philosophum in primo Rhetac c. II. parum a prine. D. 6. Ergo concupiscentia non est passio specialis in concupiscibili . a. Praeterea . Augustinus dicit in lib. 83. Qinc 33--4. quod eupiditas es amore
rerum transeuntium ς & sic ab amore non distinguitur: omnes autem passiones speciales abinvicem diastinguuntur . ergo concupiscentia non est passio sp et alis in concupiscibili.
3. Praeterea . Cui libet passioni concupiscibilis o ponitur aliqua passio specialis in concupiscibili , .ue supra dictum est: c q. 23. a. a. Sed concupiscentiae non opponitur aliqua passio specialis in coneu piscibili. dicit enim Damasc. lib. a. oreb. 1id. castora. in s. quod expectatum bonum eoncupiscentia conssiluit, praesens vero laetitiam : similiter expecta
tum malum timorem , praesens vero trifitiam . ex quo videtur , quod sicut tristitia contrariatur laeti tiae , ita timor contrariatur concupiscentiae r timor
autem non est in concupiscibili , sed in irascibili is non ergo concupiscentia est specialis passio in concupiscibili . Sed Contra est , quod concupiscentia causatur ab amore, & tendit in aelectationem, quae sunt passi nes concupiscibilis : & sie distinguitur ab aliis pas sionibus concupiscibilis, tanquam passio specialis. Respondeo dicendum , quod , sicut dictum est , c q. 23. a. r. J bonum delectabile secundum sensum
est communiter obiectum concupiscibilis . unde secundum eius differentias diversae passiones concupiscibilis distinguuntur. S a Diver
433쪽
Diversitas autem obiecti potest attendi vel seeum, naturam ipsius obiecti , υri secundum diversitatem in virtute agendi ia Diversitas Didem obiecti activi , quae est secundum rei naturam .facit materialem differentiam passionum et Sed. diversitas , quae est secundum virtutem activam , facit form Iem differentiam passionum , secundum. quam PaΩ-siones specie disserunt. Est autem aliae ratio virtutis motisae ipsius finis, vel boni , secundum quod est realiter praesens , &seeundum quod est absens . nam seeundum. quod est praesens , facit in seipso quiescere et secundum a tem quod est absens, facit ad seipsum moveri . Unde ipsum delectabile secundum sensum , inquantum appetitum sibi ad tat quodammodo, . & conformat,
zusat amorem: inquantum vero absens attrahit ad ipsum , causat concupiscentiam : inquantum veroe praesens quietat in seipso, causat delectationem .
Ad primum ergo dicendum , quia bonum, dei
ctabile. non est absolute obiectum concupiscentiae sed sub ratione absentis: sicut& sensibile sub. rati ne praeteriti est. obiectum memoriae . huiusmodi enim, particulares conditiones diversificant speciem Passionum, veL etiam potentiarum sensitivae partis, quae respicit particularia.
Ad secundum dicendum, quod illa praedicatio est
Per causam, non per essentiam . non enim cupid
tas est pes se amor, sed amoris effectus.. Vel aliter dicendum , quod Augustinus accipit cupiditatem Iarge pro quolibet motu appetitus, qui potest esse respectu boni futuri. unde compriseu ait sub se & amorem, & spem . Ad tertium dicendum ,i quod passio , quae directe opponitu concupiscentiam , innominata est.quia ita se habet ad malum , sicut concupiscentia ad bonum . sed quia est mali absentis , sicut & timor , mandoque loco eius ponitur timor : sicut 8c quam que cupiditas; loco spei .. quod enim est parvum honum, ves malum, quasi non reputatur. Et ideo Pro omni motu appetitus in bonum , vel in malum futurum ponitur spes , & timor , quae respiciunthonum , vel malum arduum is
434쪽
QUAEST XXX. ART. III. M APPENDIX.
Ex articulo habes primor quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, quod concupiscentia est passio specialis potentiae concupisti bilis , ut Iudith. c. Io. saram eaptus in in oeulis suis Holofernes , & c. I a. Cor Holofernis erat ardens in eoneupiscentia emr , & c. I 3. Porro Holofernes Urebat in lecto . Per haec enim simuIiuncta ostenditur scholasticis acutis intentum . Nam
primo monstratur amor Holofernis , cap. dein-cie vero concupiscentia eius , cap. 2 ultimo autem
delectatio, quam habere cum Iudith intendebat e sectando eam in lecto, eap. I 3. Concupiscentia igi--tur , secundum praemissas scripturas , causatur ab amore , ti tendit ad . delectationem : & conseque se eer ab his passionibus concupiscibilis, tanquam paseiso specialis distinguitur , quia nihil causatur. a. seipso, neque tendit ad seipsum. Secundo vides: qu modo ex iis bene pensatis , & applicatis doctrina praesens Angelica vicissim declaretur, atque confise
Utrum sent aliquae eoneviseentiae naturalas ,
ω aliqua non maturales. IV. q. 3I. a. 3. γ q. tia a. 3. cor. ω q. P. . S. eor. . a. a. q. III. a. s. ad a.
AD Tertium sic proeeditur . Videtur, quod comcupiscentiarum non sint quaedam naturales , &quaedam non naturales . Concupiscentia enim pem 'tinet ad appetitum animalem, ut dictum est : c ara I. M. q. sed appetitus naturalis dividitur contra animalem , ergo nulla concupiscentia est naturalis. ac Praeterea. Diversitas materialis non facit diversitatem secundum speciem , sed solum secundum numerum ; quae quidem diversitas sub arte non caedit : Sed .si quae sint concupiscentiae naturales , Mnon naturales, non differunt nisi secundum diversa obiecta coneupiscibilia; quod facit materialem dist rentiam, & secundum numerum tantum. Non ergo dividendae sunt concupiscentiae per naturales, &nὀα
Praeterea. Ratio contra naturam dividitur, utS 4 patet
435쪽
igitur in homine est aliqua concupiscentia non naturalis 3 oportet, quod sit rationalis . Sed hoc esse non potest et quia concupisrentia , cum sit passio quaedam , pertinet ad appetitum sensitivum , non autem ad voluntatem, quae est appetitus rationis. Non em sunt concupiscentiae aliquae non natur
Sed Contra est, quod Pilos in 3. Eth. c. ea. II. in prιn. to. s. & in I. Rethor. c-I I. partim a primm. 6.inponit quasdam concupiscentias naturales , &quasdam non naturales.
Respondeo dicendum , quod , sicut dictum est, λc arm I. hu. qti. J concupiscentia est appetitus boni detestabilis . mplieitere autem aliquid est delecta. bile : Uno modo , quia est conveniens naturae antis malis : sicut cibus , & potus : & alia hu'smodi ' Et huiusmodi concti stantia delectabilis dicitur na, ruratis . Alio modo dieitur aliquid esse delectabile, quia est conveniens animali secundum apprehensionem et sicut cum aliquis apprehendit aliquid ut num , & conveniens . & per consequens delere
tur in ipso r Et huiusmodi desectabilis eoneupMemria dicitur non naturalis , & solet magis dici cupiditas a Primae ergo concupiscentiae naturales communm
sunt hominibus , & aliis animalibus et quia utri seque est aliquod conveniens , & deIeciabile secum dum naturam ; & in his omnes homines conveniunt. Unde & Philos. in 3. Ethidia clas. sis. cit. Vocat eas communes , & necessarias . Sed seeundae concupiscentiae sunt propris hominum, quorum prinprium est excogitare aut quid ut bonum , & comveniens , praeter id , quod natura requirit Unde S in I. Ret. c. De. Dp. eis. J Philas dicit, primas concupiscentias esse irrationeses, secundas vero cum statione. Et quia diversi diversimode ratiocinantur , ideo etiam secundae dicuntur in 3. Ethicor. c. De.
p. cit. propriae, γ oppostae , scilicet supra nat
' Ad primum emo dicendum , quod illud idem, quod appetitur appetitu naturali, potest appeti appe--titu animali , cum fuerit apprehensum . Et secum dum hoc cibi, & potus , & huiusmoSi , quae appetuntur naturaIiter , potest esse concupiscentia an malis. Ad secundum dicendum, quod diversitas concupiscentiarum naturalium a non naturalibus non est
materialis tantum , sed etiam quodammodo sorm lis;
436쪽
inquantum procedit ex diversitate obiecti activi et
Objectum autem appetitus est bonum apprehensum in rUnde ad diversitatem activi pertinet diversitas a prehensionis ; prout sta apprehenditur aliquid ut con veniens absoluta apprehensione , ex qua causantue ncupiscentiae naturales, quas Philos in Rhet. δερ. cit. vocat ἐννationalas ; & prout apprehendituraIiquid cum deliberatione, ex qua causantur concu- Piscentiae non naturales , quae propter hoc in Rhetoc ibid. dicuntur eum ratione. Ad tertium dicendum , quod in homine non solum
est ratio universalis, quae pertinet ad partem inte Iectivam, sed etiam ratio particularis , quae pertinet ad partem sensitivam, ut in I. lib. dictum est .c 78. art. q. Et secundum hoc etiam concupiscentia, quae est cum ratione , potest ad appetitum sensitivum pertinere . Et propter hoc appetitus sensitivus test etiam a ratione universali moveri, medianto imaginatione particulari.
Ex articulo habes mimo: quomodo per ration 'ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis,& Philosopho , quod concupiscentiarum quaedam
sunt naturales, quaedam vero non naturales. A phi-Iosopho quidem : ut in arg. coni. A scripturis au tem de naturalibus , ut quando Israelitae petierunzPanem , Exod. I 6. & aquam , cv. II. De non ri turalibus vero , ut , quando ex apprehensione sua, non ex natura ciborum , concupierunt, & pro cibo aestimarunt convenientia magis cepe, & allia AEgypti, quam manna e coeso habitum, Exod. II. conis cupiscentia enim naturali totum contrarium fieri debebat ut patet & consequenter ista concupiscentia, tanquam pervertens ordinem naturae, non immerito dicenda videtur concupiscentia non natur iis . Insinuatur item concupiscentia utraque Rom. I. Urly foenrsnae eorum immut erunt naturalem usum in usum contra naturam , semiliter ω maseuli, res
cto natωrali usu foemina , exarserunt desideriis Dis
in iniseem . Per haec enim tum in genere alimentativo, tum in genere venereo dicta , si scholastice loquantur, scripturae dicunt .' Concupiscentiarum aliae naturales sunt , aliae non naturales . Secun
437쪽
Utrum concupiscentis se in ita. AP inartum sic proceditur . VidetuT, quod con-
cupiscentia non sit infinita - obiectum enim mncupisentiae est bonum, quoa habet natilinem finis: vi autem ponit infinitum,. excludit finem, ut dicitur in v. Metia Concupiscentia ergo non potest esse infinita ..- a. Praeterea . Concupiscentia. est boni convenientiS, cum procedat ex amore r sed infinitum , cumst improportionatum , non. potest esse' cononiens aergo concupiscentia non potest esse infinita ..
3. Praeterea. Infinita non est pertransire , & sic eis non est pervenire ad ultimum: sed concupiste ii fit delectatio pen hoc quod attingit ad ultimum. ergo si concupiscentiae esset infinita , sequeretur, quod nunquam fieret delectatio .. Sed Contra est. quod Philos dicit in I. Politic. ce ο- pos meae m. I. quis, A infinitiam eoncupiscemna e ente, homines infinita' desederant μReondeo dicendum ,. quod ,. sicut dictum est,c ara. ρω duplex est, concupiscentia : una naturalis, & alia non naturalis Naturalis quidem concupiscuntia nom patere esse , ἐκ ita in actu - est enim e us quod natura requirit, natura vero semper
intendit in aliquia finitum , & certum - undo nunquam homo concupiscix infinitum cibum , vel infinitum potum - Sed sicut ire natura, contingit essσ3nfinitum in potentia per successionem : itα huiusmodi concupiscentiam contingit infinitam esse per successionem ς ut stilicre post adeptum cibum. it aliae vice desideret cibum , vel quodcunque
i ud , quod natura requirit , quia huiusnodi cor-Poralia bona , eum adveniunt , non perpetuo ma
- nem , sea deficiunt . Unde dixit Iriminus Sam mi nae Io- aut biserit ex hae aqua , sitier is
concupiscentas non naturalis omnino es iremusta. sequhur euim rationem, ut dictum est. praeci a rationi autem con tit ire infinitum Pr sedere , unde qui concupiscie divitias , potest eas Uncupist ae non ad aliquem certum terminum mam simpliciter se divitem esse , quintuncunque Pin
Potest ge alia ratio assignari secundum Philoc - Ι- Polit. 6. pose med. D. S. b quam ρυα -
438쪽
eoneupiscentia siit finita , & quaedam infinita. Sense Per enim concupiscentia finis est infinita. finis enim per se concupiscitur , ut sanitas . unde maior sanitas magis concupiscitur; &sic in infinitum: sicut si album per se disgregat, magis album magis disgr
Concupiscentia vero eius quod est ad finem, non est infinita, si secundum illam mensurani appetitur, quae convenit fini. Unde qui finem ponunt in divistiis , habent concupiscentiam divitiarum in infiniatum: qui autem divitias appetunt propter necessit tem vitae, concupiscunt divitias finitas lassicientes ad necessitatem vitae, ut Philosoph. dieit ibid. Et eadem est ratio de concupiscentia quarumcunque aliarum
Ad primum ergo dicendum , quod omne quod Concupiscitur , accipitur ut quoddam finitum .' via quia est finitum secundum rem, prout concupiscit. semel l simul l in actu ; υes quia est finitum , secundum quod cadit sub apprehensione. Non enim potest sub ratione infiniti apprehendi : quia infiniarum est , evitis quantitatem accipientibus semper essaliqvrd extra fumero , ut dicitur tu 3. Phisic. cre
Ad secundum dicendum, quod ratio quodammos est virtutis infinitae, inquantum potest in infinitum aliquid considerare : ut apparet in additione num rorum , & linearum . Unde infinitum aliquo modo sumptum est proportionatum rationi. Nam uniUersale, quod ratio apprehendit , est quodammodo initis nitum, inquantum in potentia continet infinita si
Ad tertium diuendum, quod ad hoc quod aliquis delectetur , non requiritur , quod omnia consequa tur, quae concupiscit ; sed quod in quolibet cone Pito, quod consequitur, delectetur. APPENDIX. Ex articulo habes primo: quomodo per rationem ostendas , Se in. sensu recto intelligas , merito fuisse a scripturis, & Philosopho insinuatum ς quod concupiscentia potest esse infinita. A Philosopho quidem : ut in argum. contν. A scripturis vero per hoc, quod Dominus locuturus contra phariseeorum cone piscentiam circa divitias; voluit, in exemplum con cupiscentiae talis proponi hydropicum, Luc. I s
439쪽
quanto magis abundat humore inordinato tanto an pilus stire ; εἴν ideo νecte eomparatuν distet hie m ro ; qui, quanto es copiosior dλitiis , quibus non bene utitur , tanto ardentitas talis concupisit. Haec ille . Item per hoc , quod propter concupiscentiam gulositatis quorundam dicitur Isai. 36. Canes imp Mentiusmi neselemne saturitatem . Hoc est : Illorum hominum gulae vitio nimis laborantium , qui hic canes ideo apnellantur , concupiscentia est irascibilis. aemudo vides: quomodo, &c.
. De Duectatione stes um se , in octo articulas1disi . DEinde eonsiderandum est de Delectatione , 2
Tristitia.. Circa Delectationem vero considerandae sunt qua euor. Primo de ipsa delectatione secundum se . se, eundo de causis lectationis . Tenim de effectitan eius. Quarto de bonitate, & malitia ipsius. Grea primum ρω unetir scto . Primo . Utrum delectatio sit passio. Secundo. Utrum sit in temporaeia Tertio. Utrum differat a gaudio. Quarto. Utrum sit in appetitu intellectivo . Quinto . De comparatione deIeeitationum superio ris appetitu ad delectationem inferioris..' Sexto . De comparatione delectationum sensitivarum adinvicem . Septimo . Utrum sit aliqua delectatio non naturalis ἀο vo. Utrum delactatio possit esse 'contraria de lactationi ..
AD Primum sic proceditur Videtur, quod deIectatio non sit passio. Damas. enim in a. li. orth. e. aa. distinguit operationem a passione, dicens, quod operatio es mortis, qui es fecundum naturam rpsio vero es motus contra naturam . Sed delectatiouit operatio, ut Philosoph. dicit in p. Eth. cI a.
440쪽
QUAEST. XXXI. ART. I. gryω r3.1 & in io. ccap. 4. m. I. Ergo delectatio non est passo .
a. Praeterea . Pati est moveri , ut dicitur in. Physic. credo. I 8αν ais de Anim. teat. 5 . tom. a. J Sed deIectatio non consistit in moveri, in motum esse et causatur enim delectatio ex bono iam adepto . Ergo delectatio non est passio. 3. Praeterea. Delectatio consistit in quadam pers ctione delectati e perficit enim operationem, ut discitur in Io. Eth. cc. q. . me. to. S. J Sed perfici non est pati, vel alterari, ut dicitur in 7. Physicor. tem 36. to a. bia in a. de anima. Sia rom. a. Ergia delectatio non est passio. Sed Contra est, quod Auqt in Io.& I4. de civit. Dei, c-6. oe 8. tom. s. sed in lib. Io. non occurrit Imnit delectationem , sive gaudium , veI laetitiam i ter alias passiones animae. Respondeo dicendum , quod motus appetitus semfitivi mprie pin nominatur , sicut supra dictum
est. cmaa.ar. 3. 9 Afiectio autem quaecumque ex ainprehensione sensitiva procedens est motus appetiatus sensitivi. Hoe autem necesse est competere delectationi. Nam sicut Philoc dicit in I. Rhetor. 2I. in prine. tom. 6. Delectatio es quidam motus
Ad cuius intellectum considerandum est, quod Geut continetit in rebus naturalibus aliqua consequisias persectiones naturales ; ita hoc contingit in nimalibum. & quamvis moveri ad persectionem non sit totum simul ; tamen consequi naturalem pers ctionem est totum simul .. Haec autem est differentia inter animalia, & alias res. naturales, quod aliae rea naturales, quando constituuntur in id , quod comvenit eis secundum naturam, hoc non sentiunt; sed animalia hoc sentiunt. &ex isto sensu causatur quia dam motus animae in appetitu sensitivo. R iste motus est delectatio. Per hoc ergo quod dicitur, quoadelectatio est motus anime, ponitur in genere : Perhoe autem quod dicitur eonfisurim in exsentem nasturam, idest in id quod existit in natura rei, pontestur causa, delectationis , scili et praesentia connat ratis boni: Per hoc autem quod dicitur smul toti, ostenditur, quod constitutio non debet accipi , pm est in eonsimi , ses prout est in conseitutum esse, quasi in termino motus .. non enim delectatio est ueneratio , prout Plato posuit ; sed magis consi,ie in factum esse, ut dicitur in 7. Ethicor. cci I a. m. s Per hoc autem quod. dicitur ,. excluduntur