장음표시 사용
441쪽
persemianes rerum sensi bilium , in quibus non est delectatio.' Sic ergo patet, quod eum delectatio sit motus in appetitu animali, consequens apprehensionem sensus ,
Ad primum ergo dicendum, quod Operatio conna turalis non impedita est perfectio secunda, ut habetur in a. de Anima : c ω m. a. Et ideo quando constituuntur res ici propria operatione con- naturali , & non impedita sequitur delectatio, quae consistit in prefectum esse, ut dimim est. cin eo v. am S ergo cum dicitur, quod delectatio in opermrio, non est praedicatio per essentiam, sed per cam
Ad seeundum dicendum , quod in animali duplex
motus considerari potest : unus secundum intenti nem finis, qui pertinet ad Upetitum ς' aliss secum dum executionem , qui pertinet ad exteriorem operationem . Licet ergo in eo, qui iam mnsecutus est bonum , in quo delectatur , cesset motus executi nis, quo tendit ad finem ς non tamen cessat motus
petitivae partis , quae sicut prius desiderabat non habitum , ita postea delectatur in habito . Lacet enim delectatio sit quies quaedam appetitus , consid rata praesentia boni delectantis, quod appetitui satis facit: tamen adhue remanet immutatio appetitus ab appetibili , ratione cuius delectatio motus quidam
Ad tertium dicendum, quod quamvis nomen pas sonis magis proprie conveniat passionibus corrupi, vis , & in malum tendentibus, sicut sunt aegritudines corporales , & tristitia , & timor in anima: tamen etiam in bonum ordinantur aliquae passiones , ut supra dictum est. c ρω. 22. or 23.app. I.ῖ Et secundum hoc delectatio dicitur passio.
EX articulo habes primor quomodo per rationem ostendas, merito insinuatum fuisse a scripturis, ct Augustino , quod delectatio est passio. A Divo
Augustino quidem e ut in argumenn eonM A scrupturis vero per hoc, quod narratur I. Machab. II.
quod rex Demetrius in angustia positus , & consequenter procul dubio tristis , eo , quod omnis suus exercitus discesserat a se ψ misit ad Ionatham pro auxilio habendo : qui postea videns tria milita via rorum fortium in favorem sui a Jonatha missorum Deis latur ess, inquit ibi litera, in advenτω eomm . His
442쪽
His enim utique vel mediocriter inspectis, ad in vicemque col latis , patet, fuisse in sensu scholasti eo dictum: quod delectatio illa regis Demetrii fuit m ratio de tristitia in gaudium factae in appetitiva parte eius ς & per consequens , quod illa fuit pastio . Seeundo vides e quomodo ex his , si bene pensentur , & applicentur , doctrina praesens Angelicae v Neissim declaretur , atque confirmetur
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod delectatio sit in tempore. Delectatio enim est motus quidam, ut in I.. Rhet. c eo. II. in prine. to. 6. Philosophus dicit: Sed motum omnis est in tempore: Ergo delectatio est in tempore. a. Praeterea . Diuturnum vel morosum dicitur aliquid secundum tempus sed aliquae delectationes diacuntur morose. ergo delectatio est in tempore 3. Praeterea. Passiones animae sunt unius generis: sed aliquae passiones animae sunt ia tempore. ergo Adelectatio iaSed Contra est, quoa Philosophus dicit in Io. thic. c eap. 3. ω 4. to. s. quod secundiam nudium tempus accipiet quis delectationem. Respondeo dicendum , quod aliquid' contingit esse in tempore dupliciter: tino modo, secundum se: alis modo per aliud , & quasi per accidens . Quia enim tempus est numerus successivorum, illa secundum se dicuntur esse in tempore , de quorum ratione est successio, vel aliquid ad successionem pertinens : Gcut motus quies, locutio , & alia huiusmodi: Secundum aliud vero ,. & non per se dicuntur esse in tempore illa de quorum ratione non est aliqua su cessio , sed tamen alicui successivo subiacent Sicut esse homi-m, de fur ratione non habet successionem. Non enim est motus,. sed termino motus ,. Vel mutationis, scil-generationis. ipsius . sed quia humanum esse subiacet causis: transmutabilibus , secundum hoc Bominem esse est in temporσ-
Sie igitur disendum es , quia selectatio semo msa quidem non es in tempore . Est enim delectatio in bono iami adepto , quod est quasi terminus mo
443쪽
eeat, erit delectatio per accidenr in tempore et se amrem sit omnino intransmutabiis , delectatio non erit in tempore, nee per se, nec per accidens. Ad primum ergo dicendum, quod , sicut dicitur in 3. de Anima. crex. 28. to. a. b motus dupliciter dic, tur. Uno modo, qui est actus imperfecti, scilicet exissentis in potentia, inquantum hujusmodi r Et talis motus est successivus, & in tempore. Alius autem motus est actus perfecti, idest existentis in actu, sicut intelligere , sentire , velle , & hujusmodi, & etiam delectari r Et huiusmodi motus non est successivus, nec per se in tempore. Ad secundum dicendum , quod delectatio dicitur morosa, vel diuturna , secundum quod per accidens
Ad tertium dicendum , quod aliae passiones non habent pro obiecto bonum adeptum , sicut delectatio. unde plus habent de ratione motus imperfecti, quam delectatio. &per consequens magis delectatic-m convenit non esse in tempore.
EX articulo habes primo: quomodo per rationem ostendas , & in sensu recto intelligas , meriis insinuatum fui me a scripturis , & philosopho , quod
delectatio, ut sic, non est in tempore . A Philos Pho quidem , ut in aI. eon. A scripturis vero per hoc , quod ponitur esse in loco , ubi non est tempus, idest, in vita aeterna, ut Psalm. II. delectati mus in dextera tua Qqtie in Mnem. Seeundo vides: quomodo ex iis , atque similli, tuum est investigare iuxta notationem pro hecioribus positam, a. a. g. 7o. artis. I. append. bene Pensatis,& applicatis declaretur vicinim, Sc
ARTICULUS III. 176 Utrum Dalectatio disserat a Gaudio .
AD Tertium sic proceditur. Videtur , quod ga
dium sit omnino idem quod delectatio . Passi nes enim animae disseritini secundum obiecta : Sed
idem est objectum gaudii , & delectationis, sciI- --
444쪽
rium adeptum. Ergo gaudium est omnino idem quod delectatio. 2. Praeterea . Unus motus non terminatur ad duos terminos Sed idem est motus , qui terminatur ad gaudium , R delectationem , st. concupsescentia . Ergo delebatio , & gaudium sunt omnino
3. Praeterea. Si gaudium est aliud a delectatione, videtur, quod pari ratione & Letitia , & exultatis, S iseunditas significent aliquid aliud a delectatione: S sic erunt omnes diversae passiones : quod videtur esse falsum . non ergo gaudium differt a delecta
Sed Contra est , quod in brutis animalibus non dicimus gaudium: sed in eis dicimus deIeetationem. non ergo est idem gaudium, & delectatio. Respondeo dicendum , quod gaudium, ut Avice na dicit in libro suo de anima, est quaedam species delectationis . Est enim considerandum , quod sicut
sunt quaedam concupiscentiae naturales , quaedam autem non naturales , sed consequuntur rationem,
ut supra dictum est : c qu. praeci mi. 3. ita etiam delectationum quaedam sunt naturales , & quaedam non naturales , quae sunt cum ratione : Vel, sicut Damast. c orth. ωρ. I l. re 22. & Gree Nyss c Uel Nemes. lib. de nat. hom. eap. I 8. in princ' dicunt , voluptatum hae sunt animae, illae eorporis :quod in idem redit. Delectamur enim & in his, quae
naturaliter concupiscimus , ea adipiscentes , & lithis , quae concupiscimus secundum rationem . Sed nomen gaudii non habet locum nisi in delectatione , quae consequitur rationem. Unde gaudium non attribuimus brutis animalibus , sed solum nomen delectationis . Omne autem , quod concupiscimus secundum n turam , possumus etiam cum directione rationis concupiscere : sed non e converso . Unde de omnibus , de quibus est delectatio , potest esse gaudium in habentibus rationem e quamvis non semper de omnibus sit gaudium. Quandoque enim aliquis sentit aliquam delectationem secundum corpus, de qua tamen non gaudet secundum rationem . Et secundum hoc patet, quod delectatis es in plus , quam gaudium. Ad primum ergo dicendum , quod cum obiectum appetitus animalis sit bonum apprehensum , diversutas apprehensionis pertinet quodammodo ad diversitatem obiecti . Et sic delectationes animales , quae dicuntur etiam gaudia, distinguuntur a delectationi bus
445쪽
bus corporalibus, quae dicuntur selum delectationes; sicut & de concupiscentiis supra dictum est . c qin
Ad secundum dicendum , quod similis differentia
invenitur etiam in concupiscentiis; ita quod delectatio respondeat concupiscentiae , & gaudium respondeat desiiderio ; quod magis videtur pertinere ad concupiscentiam animalem : & sic secundum dissere etiam motus est etiam differentia quietis. Ad tertium dicendum , quod alia nomina ad de- Ieaationem pertinentia sunt imposita ab effectibus delectationis . Nam laetitia imponitur a dilatatione cordis , ac si diceretur Iaetitia r Exultatio vero dicitur ab exterioribus signis delectationis interioris, quae apparent exterius ; inquantum scilicet interius gaudium prosilit ad exteriora : Itieunditas vero dicitur a quibusdam specialibus Iaetitiae signis, vel effectibus: & tamen omnia ista nomina videntur peribnere ad gaudium: non enim utimur eis, nisi in na turis rationalibus.
EX articulo habes primo i quomodo per rationem ostendas , & in sensu recto intelligas , merito insinuatum a scripturis fuisse, quod delectatio est in Hus, quam gaudium, si proprie loquamur . Id autem, tanquam in radice, insinuatur per hoc; quod dicitur pini. 3 a. Nolite feri , sicut equus , m&Ius . in quibus non es inteuectus . Ex eo enim, quod intellectum , seu rationem scripturae denegant in brutis c cum vero gaudium proprie dictum com sequatur rationem , ut in textu , & sit delectatio involutatato, a. cov. restat, ut eodem tenore deis
negent gaudium proprie in brutis. In quibus tamen delectationem reperiri subindicant per huiusmodi verba Iob 6. Numquid rugier onager , eum habuerit herbam, aut mugiet bos , cum ante, praesem plenum steteris p Dixi ly proprie loquendo et ut hinc adve tas , quo in sensu debeas intelligere gaudium ; si quando inveneris hoc in scripturis attributum brutis . Ut est illud Isa. 32. Gaudium onagrorum pa-
sua fregum . Ex praedictis enim patet , quod tygauditim largo modo sumitur pro delectatione quacunque etiam non consequente rationem . Similiter larFo modo accipiens exultationem ibi, ubi de equo dicitur Iob 39. Extultat audacteν, in oeeurfum pedilis armatis. Quod vero nunc dixi de recto inteIIe-u scripturarum reperiendo ex praedictis conformiis buS
446쪽
hus rectae rationi humanae per articulos sancti doctoris explicatae οῦ tu in omnibus similibus intelligas: esse dictumia Unde fiet , quod ex doctrina D. Th mae non solum veram de principalibus scripturae sententiis intelli ventiam. , sed etiam: cum ipsis alio-νum sacrorum: dictorum fanam concordantiam affe-quaris- secundo, vides: quomodo, &c.
AD Quartum sic proceditur. Videtur, quod dele.ctatio non sit tu appetitu intellectivo. Dicit enim, Philosophus in I. Rhet. cap. II. in pnnmto, 6. quod delectatio es motus quidam, BUbtiis , qui non est in parte intellectiva - ergo deleriatici non est in parte intellectiva. 2- Praeterea . Delectatio est passio quaedam e sed omnis passio est in appetitu sensitivo. ergo delect tu, non est nisi in a titu sensitivo. 3. Praeterea . Deleciatio est communis nobis , ωhrutis ia ergo non est nisi in parte, quae nobis, &brutis communis est..
Sed Contra est , quod in Psalmi 3 s. dicitur: Delectare in Domino r Sed ad Deum non potest extendi appetitus sensitivus , sed solum intellem-vus . Ergo delectatio potest esse in appetitu intellectivo.
Respondeo dicendum, quod , sicut dimm est t. mee. deIectatio quaedam sequitur apprehenis
sionem rationis ia Ad apprehensionem autem rationis non solum commovetur appetitus sensitivus. per applicationem ad aliquid particulare , sed etiam appetitus intellactivus , qui dicitur voluntas. Et secundum hoc in. appetisti intellectivo , seis in voluntate es delectatio, quae dieitur gaudium , non autem δε- lectatio, eorporalis Hoc tamen interest inter Selectationem utriusque appetitus ; quod delectatio appetitus sensibia is est cum aliquae transinutatione corporali ; deIectatio autem appetituς intellectioi n y aliud est, quam simplex motuς voluntatis . Et secundum hoc Auetust. dicit in I de civit. Dei , c e . 6. eis.
Princi tm. I. quod cupiditas, . laetitis nihil in se Iiud,
447쪽
liud , quam voluntas in eorum eonsecutione , qua
Ad primum ergo dicendum , quod in illa definitione Philosophi sensebile ponitur communiter pro quacunque apprehenuone . Dicit enim Philosophus in Io. Ethic. q. a princi quod seundum omnem sensum es desectatis , similiteν autem oe s eundum intellectum , ω Deculationem.
Uel potest dici , quod ipse definit delectationem
appetitus sensitivi. Ad secundum dicendum , quod delectatio habet rationem passionis , proprie loquendo , inquantum est cum aliqua trans mutatione eorporali : Et sienon est in appetitu intellectivo, sed secundum simplicem motum : Sic enim etiam est in Deo , & in Angelis. Unde dicit Philos in 7. Eth. c ev. tiis. eis. su. tom. I. J quod Deus una semplici operatione gaudet. Et Dionys. dicit in fin. ccel. hier. quod Angeia
non sunt f eeptibiles nosme passibilis delectati nis , sed eongaudent Deo secundum incorruptionis Imritiam . Ad tertium dicendum , quod in nobis non solum est delectatio , in qua communicamus cum brutiR, sed 'etiam in qua communicamus cum angelis . Unde ibidem Dionys dicit , quod sancti homines muli pies sunt in participatione delectationum angelis
rum. Et ita in nobis est delectatio non solum in appetitu sensitivo, in quo communicamus cum brutis , sed etiam in appetitu intellectivo , in quo comm nicamus cum Angelis.
EX articulo habes πιλο : quomodo per rationem ostendas , merito fui me a scripturis insinuatum , quod delectatio quaedam est in appetitu intellectivo. Ut psalm. 36. Desectare in domino , Sc. secundum quod adducitur cum discursu argument. ωntr. Itempsal m. Io3. Ego vero delectabor in domino . Item Eccles 1. Timoν Domini delectabit eor . Secti svides: quomodo ex his bene pensatis ,& applicatis declaretur , atque confirmetur vicissim Angelica doctrina praesens.
448쪽
Utrum delectatrones eorporales , s sensibiles sine majores delectationibus Iniritualibus , initiligibilibus:
AD Quintum sic pioceditur. Videtur, quod dei
ctationes corporales , & sensibiles sint majores delectationibus spiritualibus , & intelligibilibus. Omnes enim aliquam delectationem sequuntur, secundum Philos . in Io. Ethic. e. a. m. s. ) Sed plures quuntur delectationes sensibiles, quam delectationes spirituales intelligibiles . Ergo delectationes corporales sunt majores. 2. Praeterea . Magnitudo causae ex effectu cognoscitur: Sed delectationes corporales habent sortiores effectus: transmutant enim corpus, & in quibusdam insanias faciunt , ut dicitur in 7. Ethicor. eap. 3.cir. me. to. S. Ergo delectationes corporales sunt
sortiores. 3. Praeterea . Delectationes corporales oportet temperare , & refraenare propter earum vehementiam: Sed delectationes spirituales non oportet refraenare. Ervo delectationes corporales sunt maiores.
Sed Contra est, quod dicitur in Psal. II 8. uuam leta faucibus meis eloquia tua super mel ori meo. Et Philos. dicit in 1 o. Et hic. c e. 7. ro. I. quod maxima delectatio es , quae es secundum operati nem sapientiae. Respondeo dicendum , quod , sicut iam dictum
est, r. I. hu. q. b delectatio provenit ex coniunctione convenientis , cum sentitur , & cognoscitur. In operibus autem animae , praecipue sentiti vae , &intellectivae , est hoc considerandum , quod cum non transeant in materiam exteriorem, sunt actus, vel perfectiones operantis , scilicet intelligere , sentire, velle, &huiusmodi. Nam actiones, quae transeunt in exteriorem materiam , magis sunt actio nes , & persectiones materiae transmutatae . Motus enim est actus mobilis a moυente . Sic luitur praedictet actiones animae sensitivae, I intellectivae , &ipset sunt quoddam bonum operantis , & sunt etiam cognitae per sensum , & intellectum . unde etiam eκ ipsis consurgit delectatio , di non solum ex earum
449쪽
Si igituν eomparentur desectationes inteII gi blire deIectationibus sensibisibus , fecundum uod deIecta--ur in ipsis assionibus , puta in cognitione sensus, R in cognitione intellectus , non es dubium , quo/musto sunt majore EeIectationes intelligibiles , quam se ibiles . Nuito enim magis delectatur homo de hoc quod cognoscit aliquid sentiendo et quia intellectualis cognitio 3t persectior est , & etiam magis cognoscitur ; quia intellectus magis reflectitur supra actum suum , quam sensus . Est enim cognitio intellectiva magis dilecta , nullus enim
est , qui non vellet magis carere visu corporali,
quam visu intellectuali , eo modo quo iastiae , vel stulti carent , sicut August. dicit in lib. I de
fecundum se, ο 'myiiciter Ioquendo delectationes
Dirituales fune maiores . Et hoc apparet secundumnia , quae requiruntur ad delectationem ; scilicet num eonjunctum , R id cui eoniungimν , & ipsaeonjunctis. Nam ipsum honum spirituale & es ma-3us, quam corporale bonum, &est magis dilectum. Cuius signum est , quod homines etiam a maximis corporalibus voluptatibus abstinent , ut non Pe dant honorem, qui est bonum intelligibile - Simbliter etiam ipsa pars intellectiva est multo nobilior,& magis cognostitiua , quam pars sensitiva . Co iunctio etiam utriusque est magis intima , S m gis persecta , S magis firma : Infirmior quidem est , quia sensus sistit circa exteriora accidentia rei ; intellectus vero penetrat usque ad rei esse tiam . Obiectum enim intellectus est quod quides r Perfectior autem est , quia coniunctioni semtibilis ad sensum adiungitur motus , qui est actus imperfectus - unde & delectationes sensibiles non sunt totae simul , sed in eis aliquid pertransit ,& aliquid expectatur consummandum e ut patet in delectatione ciborum , & venereorum e sed i telligibilia sunt absque motu et unde delectati nes tales sunt totae simul . Est etiam firmior , quia delectabilia corporalia sunt corruptibilia , &Qito deficiunt ; hona vero spiritualia sunt incorruptibista.
Sed quoad nos delectationes eorporales fiant m sis vehementes propter tria . Primo , quia sensibilia sunt magis nota quoad nos , quam intelligibbIia . Secundo etiam quia deIectationes sensibiles,
450쪽
eum sint palliones sensitivi appetitus , sunt eum aliqua transmutatione corp'rali ; quod non contingit in delectationibus spiritualibus , nisi per quamdam redundantiam a superiori appetitu ad inseriorem . Tertio , quia desectationes corporales a
petuntur ut medicinae quaedam contra corporales
desectus , vel molestias , ex quibus tristitiae quaedam consequuntur , unde delectationes corpor Ies tristitiis huiusmodi supervenisntes magis se tiuntur , & per consequens magis accceptantur , quam delectationes spirituales, quae non habent tria Ritias contrarias , ut infra dicetur. cqu. 33. s. Ad primum ergo dicendum , quod ideo plures seis quuntur delectationes corporales , quia bona sensibi. Ita sunt magis, & pluribus nota: & etiam quia homines indigent delectationibus ut, medicinis, contra multiplices dolores, & tristitias. Et cum plures h minum non possint attingere ad delectationes spiri-.tuales , quae sunt propriae virtuosorum , consequens est , quod declinent ad corporales . Ad secundum dicendum , quod transmutatio eorporis magis contingit ex delectationibus corporaliabus, inquantum sunt passiones appetitus sensitivi. Ad tertium dicendum , quod delectationes corp Tales sunt secundum partem sensitivam, quae Tegul xur ratione: & ideo indigent temperari, & refraena-xi per rationem : Sed delectationes spirituales sunt secundum mentem , quae est ipsa regula: unde sunt secundum seipsas sobriae, & moderatae.
EX articul. habes primo : quomodo per rationem ostendas , & recte intelligas , merito insinu tum fuisse a scripturis , & philosopho , quod det
Oationes spirituales sunt maiores corporalibus . A Philosopho quidem : ut in arm eono. Ex cuius intellectu maxime incitantur homines ad studendum sapientiae: ut delectationem ibi absconditam gustare possint. A scripturis vero, ut psal. II 8. uuam si eis, Sc. ut in a u. coni. Item Pist. 36. Μelius es modicum Hso , super dimitias peceatorum multas. Secundo vides: quomodo ex iis, si bene ad propos, tum applicentur , Angelica docirina praesentis artis culi vicissim declaretur, & confirmetur. AM