장음표시 사용
451쪽
QUAEST. XXXI. ART. VI. ARTICUL Us VI.
AD Sextum sic proceditur . Videtur , quod det elationes, quae sunt secundum tactum, non sint majores delectationibus, quae sunt secundum alios sensus : IIIa enim deleciatio videtur esse maxima, qua exclusa, gaudium omne cessat: Sed talis est deIectatio, qua est secundum visum. dicitur enim Timhiae I. ut ale gaudium erit mihi , qui in tenebris sdeo, oe lumen caeli non video ' Ergo delectatio, quae est per visum , est maxima inter sensibiles delectationes. a. Praeterea. Unicuique fit delectabile illud , quod amat , ut Philoc dicit in I. Rhetor. c. c. II. m. 6. Sed inter omnes sensus maxime diligitur stilas. Ergo delectatio, quae est secundum visum, est ma
3. Praeterea. Pruicipium amicitiae delectabilis maxime e1t visio : sed causa talis amicitiae est delectatio . ergo secundum visum videtur esse maxime d
Sed Contra est , quod Philoc dicit in 3. Ethicor. eap. IO. to. I. quod maxime deIectationes sunt ferun
Respondeo dicendum , quod , sicut iam dictum est , c I. hω. ρυ. collieitur unumquodque,
inquantum amatur, efficitur aelectabile. Sensus autem , ut dicitur in I. Met. c in prine. to. 3 Prinpter duo dilistuntur , scilicet propter cognitionem, S propter utilitatem . Unde & utroque modo Co - iugit esse delectationem secundum sensum . Sed quia apprehendere ipsam cognitionem tanquam bonum quoddam, proprium est hominis ; ideo primae delectationes sensuum , quae scilicet sunt secundum cognitionem, sunt propriae hominum e delectationes autem sensuum , inquantum diliguntur propter ut, litatem , sunt communes omnibus animalibus.
Si igitur loquamur de delectatione sensus, qus es de ratione cognitionis, manifesum est, quod fecundum misum es major delectatio, quam secundum aliquem auum senstim.
452쪽
sἰ autem loquamur de delectatione sensus, quae essistione titi iratis , sc maxima deIectat: γ est seu dum laetum . Utilitas enim sensibilium attenditueseeundum ordinem ad conservationem naturae anim
Iis. Ad hanc autem utilitatem propinquius se habent sensibilia tactius . Est enim tarius cognoscitivus eorum , ex quibus consistit animal , scilicet ealidi, iafrigidi, & humidi, & sicei, & huiusmodi. Unde sis
eundum hoc delectationes , quae sunt secundum tachim , sunt majores , quasi fini propinquiores . Et propter hoc etiam animalia alia , quae non habent delectationem secundum sensum, nisi ratione utilitatis , non delectantur secundum alios sensus , nisi in ordine ad sensibilia tamis. Neque enim odoribus leporum canes gaudem , sed cibatione e neque leo voce bovis, sed comestione, ut dicitur tu 3. Ethitace. IO. ciri med. eo. s.
Cum igitur delectatio tactus sit maxima ratione utilitatis, deiectatio autem visua ratione cognitionis si quis utramque comparare velit, inveniet simpliciter deseetationem tactus esse maiorem delectations
visus , secundum quod confisit intra limites sensebiam defeetatisnis : quia manifestum est , quod id, quod est naturale, in unoquoque est potentissimum. Huiusmodi autem delectationes tactus sunt, ad quaa ordinantur concupiscentiae naturales : sicut cibi , &venerea, & huiusmodi. Sed se eonsederemtis deiserationes infux , Peundum quod sistis deserυis intellectui , se delectationes -- Ibs , erunt potiores , ea ratione qua & intelligibiles deleliationes sunt potiores sensibilibus. Ad primum ergo dicendum, quod gaudium, simisupra dictum est, c. M. 3. hu. quae' significat an iam alem delectationem : & haec maxime pertinet ad visum : Sed delectatio naturalis magis pertinet in
Ad secundum dicendum: quod visus maxime diligitur Propter cognitionem , eo quod multas rerum differentias nobis ostendit , ut ibidem dicitur. Ad tertium dicendum, quod alio modo delectatio est causa amoris carnalis, & alio modo visio. Nam delectatio, & maxime quae est secundum laetum, est causa amicitiae delectabilis per modum finis: vi sio autem est causa , sicut unde est principium m tus, inquantum per visum amabilis imprimitur species rei , quae allicit ad amandum , & ad concupis stendam eius delectationem. Tm
453쪽
Ι' X articulo habes primo: quomodo per rationem I ostendas, S in recto sensu intelligas , merit fuisse a scripturis , & philosopho insinuatum: quod delectationes tactus sunt maiores , quam visus . Aphilosopho quidem, ut in armconti A scripturis vero Per hoc: quod monstratur Gen. 3. quod delecta tio visus , qua Eva Vidit pomum pulchrum , , non fusiecit appetitui suo ; sed processit ad ulteriorem, tamquam ad maiorem delectationem secundum tactum, scilicet , ad ipsius pomi comestionem . . Itemper hoc, quod mostratur a. Reg. II. quod delin tio visus , qua David vidit Bersabee , nou suffecit appetitui suo , sed processit ad ulteriora , velut ad maiorem delectationem tactus, scilicet afformiendum cum ea. Ac si per Praedicta scripturae , schol sicam linguam assumentes, breviter dicant : Deleis ctationes latius sunt maiores delectationibus visus. Secundo vides: quomodo, Re. , ARTICULUS VII. . . Dixtim aliqua desectatio si non. naturalis' .
AD Septimum sic proceditur. Videtur, quod nulisla. delectatio sit. innaturalis . Delectatio enim in affectibus aninim proportionatur quieti in cor. poribus e Sed appetitus corporis naturalis non quis scit nisi in loco connaturali. Ergo nec quies appetiatus animalis , quae est delectatio, potest eme nisi .in aliquo connaturali . Nulla urgo delectatio est nbu
... a. Praeterea. Illud, AEuod est contra naturam, inuiolentum : sed omne Giolantum es contri ans, .ut dicitur in s. Mel. c tex. 6. to. 3. J , quoavst contra naturam, est delectabile. 3. Praeterea . Constitui tu Propriam naturam. cum sentitur , causax delectationem , ut patet in desinitione Pnilosophi sup posita : c ar. I. -. g. ISed constitui in naturam , unicuique est naturale ; quia motus naturalis est , qui est ad termia uum naturalem , Ergo omnis, delectatio est natu
Sed Contra est, quod Philosophus dicit in . Eth. e. z. ul. 1ο. I. quod quaedam deleerationei fune
aegritudinaIes, oe contra naturam.
454쪽
secundtim naturam, ut dicitur in a. Physici cere. q. s. to. a. b Natura autem in homine duplis ter sumi potest . Uno modo , prout intellectus , &xatio est potissime hominis natura ; quia secundum eam homo in specie constituitur: Et secundum hoc naturales delectationes hominum dici possunt, quae sunt in eo , quod convenit homini secundum rati nem : .sicut delectari in contemplatione veritatis, &in actibus virtutum est naturale homini. Alio modo potest sumi natura in homine, secundum quod coii- dividitur rationi; scilicet id, quod est commune homini ,&aliis, praecipue quod rationi nou obedit: Et
secundum hoc ea, quae pertinent ad conservationem
corporis, ves secundum individuum c ut cibus , potus, lectus, &huiusmodi sel seeundum speetem sicut venereorum usus dicunt. homini delectabilia
naturaliter- cseeundum utrasque autem delaetationes rontivo Hiquas esse innaturrier , sempliciter Ioquendo , eonnaturales seeundum quid . Contingit enim in aliquo individuo corrumpi aliquod principiorum naturalium speciei , di sic id quod est contra naturam speciei , fieri per accidens naturale huic individuo et sicut huic aquae calefactae est naturale , quod calefaciat. Ita igitur contingit, quod id quod
est contra naturam hominis , vel quantum ad rationem , vel quantum ad corporis conservationem, fiat huic homini connaturale propter aliquam cor. ruptionem naturae in eo existentem . Quae quidem corruptio potest esse , vel ex parte corporis , sicut ex aegritudine , sicut febricitantibus dulcia videntur amara , S e converso ζ sive Propter malam complexionem , sicut aliqui delectantur in com itione terrae , vel carbonum , vei aliquorum huiusmodi : vel etiam ex parte animae , sicut pro ter consuetudinem aliqui delectantur in comedendo homines , vel in coitu bestiarum , aut masculorum , aut aliorum huiusnodi, quae non sunt secundum naturam humanam.
Et per hoc patet responsio ad obiecta.
EX art. habes primo: quomodo per rationem 3e instendas, R in vero sensu intelligas , merito in sinuatum esse a scripturis, & Philosopho; quod albrua delectatio est innaturalis . A Philosopho quisem, ut in arg. eont. A scripturis autem per hoc,
quod dicitur Rom. I. Masculi, relicto naturali usa
455쪽
seminae , exarserunt in desideriis suis in inυ - ,
maseuIi in masculos turpitudinem operantes . Nam Iu exa erunt in desederiis suis in 1nvicem, imporeat delectationem, & ly mascuIi in masetius tiavitud mem operantes, illam dicit esse innaturalem, & hoe tanto apertius, quanto qu praenaiserat oppositum, scilicet ly relicto naturali υβ faeminae , & ly uprontumeliis assciant corpora sua . Quasi ergo Iastice ibi scriptura dixit : delectatio quaedam est innaturalis . Vide cone. q. Secundo vides , &c.
ARTICULUS VIII. 18 IUmum deseetario posse esse deIectation
I n D Octavum sic proceditur. Videtur, quod delea I elationi non sit desectatio contraria . Passiones enim animae speciem , & contrarietatem recipiunt secundum Objectum : Obiectum autem delectationis est bonum . Cum igitur bonum non sit contrarium hono, sed bonum malo contrarietur, ti malum bono, ut dicitur in Praedicamentis, cev. de opposio Hincito. I. videtur quod delectatio non sit contra.
xia delectationi. . λ2. Praeterea. Uni est contrarium unum , ut proatiatur in 1 . Metaph. c tex. IV. u. 3. sed delectationi contraria est tristitia . non ergo delectationi contraria est delectatio . - - . - 3. Praeterea. Si delectationI contraria est deleri et io, hoc non est nisi Propter contrarietatem eorum , In quibus aliquis deleMatur : Sed haec differentia est materialis, contrarietas autem est dimerentia secu dum formam, ut dicitur in Io. Metaph. c tex. ID. I4. to. Ergo contrarietas non est delectationis ad delectationem. Sed Contra . Ea quae se 'mpediunt ro eo maeenere exfentia , secundum Philos c ibid. Disa
contraVia r Sed quaedam delectationes se invicem impediunt , ut dicitur in Io. Ethic. s. eis. med. ro. s. Ergo aliquae delectationes sunt contrariae. Respondeo dicendum, quod delectatio in amecti nibus animae, sicut dictum est, D. ρυ pro-'mrtionatur quieti in corporibus naturalibus. Dicu etur autem duae quietes esse contrariae , quae sunt in contrariis terminis; sicut quies quae est sursum, ei
quae est deorsum, ut dicitur in I. Physic. c tex. s so. 2. Unde S contingit in ctibui animae duas selectationes esse contrinis . .
456쪽
Ad primum ergo dicendum , quod verbum uiua Philo hi est intelligendum, secundum quod bontim , S matam accipitur in virtutibus , & vitiis Nam
inveniuntur duo contraria vitia r non autem inveni itur virtus contraria virtuti. In aliis autem nil proinhibet, duo imna esse adinvicem contraria ; sicut ea-
Iidum, & frigidum, quorum unum est bonum igni, alterum aquae. Et per hunc modum delectatio potest esse delectationi contraria: Sed hoc in bono virtutia esse non potest : quia bonum virtutis non accipitur. nisi per convenientiam ad aliquid unum , scilicet
Ad secundum dicendum , quod delectatio se habet in emeetibus animas , sicut quies naturalis in cor poribus , est enim in aliquo convenienti , & quaasi connaturali r Tristitia autem se habet , sicut
quies violenta . tristabile enim repugnat appetitui animali , sicut locus quietis violentae appetitulnaturali : . hieti autem naturali opponitur & quiea violenta elidem corporis , & quies naturalis alte rius, ut dicitur in I. Phisic. c te t. 34. oeUnde delectationi opponitur & delectatio , & trististia... M tertium dicendum , quod ea , in quibus dei ctamur, cun sitit objecta delectationis , non solum faciunt differentiam materialem , sed etiam ει-- Iem, si sit diversa ratio delectabilitatis. Diversa enim ratio obiecti diversificat laeetem actus, vel passionis,
ut ex supradictis patet. c q. 23. a. ta bAPPENDIX.
Ex art. habes primo : quomodo per rationem O .stendas, merito insinuatum fuime a scripturis 3 Philosepho, quod delectationi est contraria det Etatio. APlailosopho quidem, ut deducitur ιn arguo costra A scripturis vero per hoc , quod dicitur 1oba 7. Numqui hnoeeita , feti impius poteνit in omnia potente delectar I Et Proverb. I. Laetantων, sciIicet Impii, eum male Dectine , . exultant in. rebus pulmis . Delectationem enim de rebus malis non Pon stare cum delectatione de Deo , dum mon strant illa scripturae , commonstrasse pariter a sch Iasticis Theologis recte intelliguntur , quod delectationum illarum una est contraria alteri. ΗΟc namque , quod simul esse non possi fit , oppositionem ipsarum necessario ineludit , ut patet consideranti, rad virtus, & vitium, quae a delectationibus prae is importantur, sunt ad invicem contraria . T 3 cum.
457쪽
euncis vides: quomodo ex iis bene pensetis , M aseazΙicatis doctrina haec Angelicae vicissim declaretur,
D. eausa deseerationis , sm oeto articia
DEinde considerandum est de causis delectationis .
Et eirea hoc quaeruntur Octo Primo . Utrum operatio sit causae propria delectistionis. Secundo. Utrum motus sit causa delectationis. Tertio. Utrum spes, & memoria. Quarto .. Utrum tristitiaia Quinto . Utrum actiones Hiorum sint nobis delectationis causa. Sexto ia Utrum benefacere alteri sit causa delecta tionis.. Septimo. Utrum similitudo sit causa delectationis. . octavo . Utrum admiratio sit causa delectationis.' ARTICULUS. i. -- 'I82 re ni operaris se eausa' propria desectationis .
' a D Primum sie proeeditur. Videtur, quod opem, tio non si propria , & primia causa deIectati nis . Ut enim PhiIosoph. dicit in I. Rheta II. a princi. eom. 6. Delaeimi eo fit is Me , quod senstis aliquid patiat- . requirit enim ad delectati nem cognitio , sicut dictum est : c-3 I. an. I. Sed non per prius sunt cognoscibilia obiectis operati
num , quam ipsae operationesia Ergo operatio non est Propria causa delectationis iaa. Praetereaia Delectatio potissime consistit in fine eptor hoc enim est, quod praecipue concupiscitur sed semper operatio est finis, sed quandoque ipsum eratum . Non ergo operatio est propria, & per ω causa delectationis . 3. Praeterea is otium, & requies dicuntur per ces sationem operationis r haec autem sunt delectat ilia, ut dicitur in primo Rhetor. cis. Dp..cit non ergo operatio est propria causa delectationis
458쪽
s. quod delectatio es operatio connaminis , nomympedim. Respondeo dicendum , quod , sicut supra dictum
est, c g. 3 r. ar. I Q ad delectationem-requirua tur : se. eousemeis boni convenientis , & cognitio huiusmodi adeptionis . Utrumque autem horum in quadam operatione consistit. nam actualis cognitici operatio est quaedam . similiter bonum conveniens adipiscimur aliqua operatione . ipsa etiam operatio propria est quoddam bonum conveniens. Unde opor. xet, quod omnis delectatis aliquam operationem es
Ad primum ergo dicendum, quod ipsa obiecta perationum non fiunt delectabilia , nisi inquantum coniunguntur nobis ; vel per cognitionem sistam , sicut cum delectamur in consideratione , vel inspectione aliquorum ; vel quocunque alio modo simul cum cognitione, sicut cum aliquis delectatur in hoc quod ei noscit se habere quodcunque . num , Puta divitias, vel honorem , vel aliquid huiusmodi: quae quidem non essent delectabilia, nisi inquantum ae-prehenduntur ut habita . Ut enim Philosophus dicit in a. Polit. c cap. 3. ante med. to. I. magnam deIectationem habet putare aliquid 'bi proprium p quae pet
cedit ex naturali amore alicuius ad seipsum: Habere autem huiusmodi nihil est aliud, quam uti eis, vel posse uti: Et hoc est per aliquam operationem. Unde manifestum est , quod omnis delectatio in Perationem reducitur, sicut in causam. , Ad seundum dicendum, quod etiam in illis, tu quibus operationes non sunt fines, sed operata ipsa, operata sunt delectabilia , inquantum sunt habita , vel lacta : quod resertur ad aliquem usum, vel ope
Ad tertium dicendum, quod operationes sunt deiectabiles , inquantum sunt proportionatae , R COΠ-
naturales operanti . Cum autem virtus humana sit finita, secundum aliquam mensuram operatio est sibi proportionata. Unde si excedat illam mensuram , iam non erit sibi proportionata , nec delectabilis , sed mWis laboriosa, & attaedians. Et secuudum hoc otium, & ludus, ia alia, quq ad requiem pertinent, delectabilia sunt , inquantum auferunt tristitiam
EX articulo habes primo: quomodo per rationem ostendas , merito eo a scriniuris , & Philos
459쪽
o insinuatum, quod operatio est causa delectario nis . A Philosopho quidem , ut in contri Princulus victi fauo intellectu, vide q. 3 Da. ad primum . A scripturis autem per hoc , quod , ubi l uuntur de delectatione, mentionem de operatione implicite saltem faciuntia in Deu. 12. Si te σιμ eonium de is x. Et a. Reg. ID Aust delectare potes se timr-m esius y Et Proverb. I. In amore estis. desectare giter. Et Eccl. 26. Gratia mulleias sediae desecta-ώir visu- δε- . Quod autem in praedictis auctoria talibus implicetur operatio , facillime ex. tex. cor'. Cognosces: & consequenter , quod ipsae , si schol sice loquautur , in proposito dicunt , operationem esse cautam delectationis .. Seriando vides et quom ἀο , &c,
Tum motus, si causa delectationis - 4. a. 69. q. 3-am a. ad 3.
AD SOcundum se proeeditur Uidetur , quod mo
ius non fit eausa delectationis. Quia, sient supra dictum est , Iob bovium praesentialitelladeptum, est muta delectationis . Unde Philosophus
in D Ethie. diciti, c ea ' ra. quod delectatio
Non comparatur generatroni , sed operationi rei iam exulantis. Id autem , . quod movetur ad aliud , non dum habet illud , laxi quodammodo est in via gemerationis respectu illius ; secundum quod omni m xvi adiungitur generatio , α corruptio , ut dicitur in R Phys c. creue. a to. a. Ergo motus non est caussa delectationis. a. Praeterea. Motus praecipue laborem , & Iassit diuem inducit in operibus. : Sed operationes ex hoc quod sunt laboriosis, &lassantes, non sunt delectam
biles , sed magis. amictivas ... Ergo- motus. non est causa delectationis . 3. Praeterea.. Motus.importat innovationem quan---, quae opponitur consuetudini: Sed ea , quae sunt
consueta , sunt nobis delectabilia , ut Philosophus disit in primo Rhetor. c. I i. a prino Ergo motus non est causa delectationis. Sed Contra est, quod August. dieit in 8. Confessic cap. 3. ρω med. rema. I. Quid est Me , Domine De- meus , cum tu in aeternum tibiipse sis gaudium ' quadam de se eirea te sempeν gaudeam , st MMς rerum pietura riterna des , ω profectui, psim pona
460쪽
sionibus, conciliationibus gaudet y Ex quo ace Pitur , quod homines gaudent, & delectantur in quibusdam alternationibus . Et sic motus videtur esse causa delectationis . . Respondeo dicendum, quod ad delectitionem trita requiruntur: scilic. bonum delemns, conjunctis de-ὲectibilis, 3d tertium , quod est cognitio huius eo junctionis. Et seeundum hae tria motus e itur delectabilis , ut Philosophus dicit in D. Ethic.Kforte ex ev. 12. t ἴ-J & in I. Rhet. c ex eap. II. D. o. Nam ex parte nostra, qui delectimur, transmutatio emcitur nobis dele bilis propter hoc , quod natura nostra trania nutabilis est : & propisse hoc quod est nobis conveniens nunc, non erit conveniens postea; sicut calefieri ad ignem est conveniens homini in thymme, non autem tu aestate. Ex parte vero boni dele
runtis, quod nobis coniungitur, fit etiam transmutatio delectabilis ; quia actio continuata alicuius age tis auget effectum : sicut quanto aliquis diutius appropinquat igni, magis calefit, &desiccatur. nat ratis autem habitudo in quadam mensura consistit is
A ideo , quando continuata praesentia delectabilis superexcedit mensuram naturalis habitudinis , es. ficitur remotio ejus dele talis . Ex parte vero ip- sius cognitionis, quia homo desiderat cognosci re-- liquod totum, ia persectum in Cu D ergo aliqua nori Poterunt apprehendi tota finiui, ialectit in histransmutatio, ut unum transeat, S alterum succedat , & sic totum sentiatur . Unde Auq. dicit hi quartoe Cons. c cap. II. a med. to. I. N- ως timque Rin Duabas, sed iranos re , ut aliae veniant , ω totu3 udias: Ita sempis omnia , ex q&ibus unum essetiis eonfiat, oe non sunt omnia simul, Hus delectant
muta, quam sngula, se possus semisi omnia.
Si ergo sit aliqua res, cuius natura sit intransmistabilis, & non possit in ea fieri excessus naturalis habitudinis per continuationem delectibilis , & quan 'ssit totum suum delectibile simul intueri, rinn erit ei transmutatio delectabilis: de quanto aliquae desectationes plus ad hoc accedunt , tanto plus muti uuari possunt. λAd primum ergo dicendum, quod id quod movetur , etsi nondum habeat perfecte id ad quod movetur; incipit tamen iam aliquid habere eius, ad quod
movetur. Et secundum hoc ipse motus habet aliquid delectitionis, deficit tamen a delemtionis persecti Me. nam persectiores delemtiones sunt in rebus immobilibus . Motus etiam essicitur delectabilis , i T s qua