Opuscula aurea theologica quorundam clariss. virorum posteriorum Graecorum, qui extinguendae Graeciae, instar postremi splendoris, impetu quodam diuino, cum pietatis tum doctrinae fulserunt, circa processionem Spiritus Sancti. Videlicet, Ioannis Vecc

611쪽

Voniam Marcus Ephesius in priuatis colloqui,

etiam scripta Sanctorum Patrum Occidenta4-- lium aiebat esse corrupta, huic stultae assertioni Bessarion se opponens firmiter asseuerabat, si ea omnia e codicibus deleantur, quae hoc dogma probant, remansuras utiq; membranas albas. Non enini obiter unum, aut alterum verbum Sancti proserunt

ad id probandum, ut quis suspicetur eorum loca esse corrupta: sed integrae ea de re illorum paginae, immo vero ad populum extant homiliae. Quare Graeci quoq; Catholici illius aetatis, praesertim Bessarion, & Demetrius Cydones integros serme traetatus S. Augustini

verterunt. Mirabar autem , cur non etiam vertissent

librum de Trinitate S. Augustini tanti Doctoris , ubi consulto, ac de industria quaestionem hanc tractat. sed reperi postea Maximum Plantidem, Monachum Graecum, celeberrimum philosolium & theologum , di in utraque linqua exercitatissimum, sanctoq; A gustino addictissimum aliquot annis prius eum librum

Me τLV ελυδα positio tran stuli ste. Ex eo nos excerpsimus, quae ad rem faciunt. quae sane quoniam in tertio Tomo Augustini extant, & prius tractata sunt, hic etiam ante alios eius tractatus inserenda duximus. Caeterum ne offendatur pius lector, quoniam Pla- nudes quatuor argumentis aduersus verum dogma L tinorum vidiatur insurgere, sciendum est eum timore

Principis illud fecisse, ut testatur Demetrius Cydones, & Bestarion in solutione illorum argumentorum, quae in calce post capita Sancti A gustini ex libro de Trinitate desumpta, posuimus.

612쪽

Ex libro XV. de Trinitate. Cap. 27. Tomo III.

A T IS de patre, Sc Filio , quantum per hoc

speculum, atque in hoc aenigmate videre potuimus , Iocuti sumus . Nunc de Spiritu sancto, quartum, Deo donante, videre conceditur, disserendum est . qui Spiritus sanctus secundum Scripturas sanctas, nec Patris solus est, nec Filii solius, sed amborum , Scideo communem, quia inuicem sediligunt Pater Sc Filius, nobis insinuat charitatem. Vtantem nos eXerceret sermodi uinus . non res in promptu sitas, sed in abdito scrutandas, de ex abdito eruendas, maiore studio secit inquiri. Non itaque dixit Scriptura, Spiritus sanctus charitas est, quod si dixit Iet, non paruam partem quaestioriis istius a sulisset, sed dixit, Deus charitas est, ut incertum sit, & ideo Tequirendum, virum Deus Pater sit charitas, an Deus Filius , an Deus Spiritus sanctus, an Deus ipsa Trinitas. Neque enim dicturi sumus, non propterea Deum dictum esse charitatem, quod ipsa charitas nulla substantia, quae Dei digna sit nomine, sed quod donum Dei sit, sicut dictum est Deo, Quoniam tu es patientia mea . Neque enim propterea dictum est, quia Dei substantia est nostra patientia, sed quod ab ipso nobis est, sicut alibi Ie itur, quoniam ab ipso esse patientia m ai Hunc quippe sensum sacile refellit scripturarum ipsa Iocutio . Tale est enim, tu eS patientia mea: quale est, tu es Domine spes mea, Sc Deus meus misericordia ; de multa similia. Non esse autem dictum,

614쪽

Domine , chastas mea, aut tu es charitas mea, aut Deus charitas mea sed ita dictum est a Deus charitas est , sicut dictum est , Deus Spiritus est . Hoc qui non discernit, intellectum a Domino, non eXposition m quaerat a nobis. Non enim apertius quicquam possumus dicere. Deus ergo charitas est. Vtrum autem Ppter, pn Filius an Spiritus Dinctus , an ipsa Trinitas , quia & ipsa non tres Dij, sed reus Drus , hoe quaeriatur . Sed iam in hoc Iibro superius disputaui, non sic accupiendam esse Trinitatem, quae Deus est ex illis tribus , quae in Trinitate nostrae mentis ostendimus,ut tanqua memoria sit omnis trium Pater, & intelligentia omnium trium Filius,& chariatas omnium trium Spiritus sanctus, quasi pater nec intelligaeshi nec diligat; sed ei Filius intelligat, & Spiritus sanctus ei diligat, ipse autem sibi & illis tantum meminerit. Ft Filius nec meminerit, nec diligat sibi, sed meminerit ei Pater, &diligat ei Spiritus sanctu; , ipse autem & sibi & illis tantummodo intellipat. Itemque Spiritus sanctus nec meminerit, nec intelligat sibi, sed meminei it ei Pater, & intelligat et Filius , ipse autem & sibi & illis non nisi diligat, sed sic potius , ut omnia tria & omnes & singuli habeant in sua quisque,

natura.

N edistent in eis ista , sciat in nobis aliud est memoria , aliud est intelligentia, aliud dilectio, siue charitas; sed unum aliquid sit quod omnia valeat, sicut sapientia, &sic habeatur in uniuscuiusque natura, ut qui habet, hoc sit quod habet , sciat immutabilis simplexque substantia. Si ergo haec intellecta sunt, & quantum nobis in rebus

tantis videre, &coniectare coincessum est, vera esse claru

runt, nescio cur non sic ut sapientia, & Pater dicitur & Filius , ἐκ Spiritus sanctus , R simul omnes non tres, sed una sapientia ; ita charitas, & Pater dicatur & Filius & Spiritus sanctus , di simul omnes una ch3Iitas.

Sic enim δέ Pater Deus, de Filius Deus, & Spiritus

616쪽

sanctus Deus, & simul omnes unus Deus. Et tamen non hu- sera in hac Trinitate non dicitur Verbum Dei nisi Filius, nee donum Dei Spiritus sanctus nec de quo geritum est Verbum . nec de quo procedit principaliter Spiritus sanctus , nisi Deus Pater. Ideo autem addidi principaliter, quia & de Filio Spuritus sanctus procedere reperitur . Sed hoc quoque illi Pater dedit, L Oniam eXistenti, & nondum habenti, sed quicquid Vnigeinito Verbo dedit, gignendo dedit. sic ergo eum g ruit, ut etiam de illo donum commune procederet, & Spiriatus sanctus, Spiritus esset amborum . Non est igitur accipiaenda transeun ter, sed diligenter intuenda ii separabilis dii nitatis illa distinctio. Hinc enim factum est ut proprie Dei Verbum, etiam Dei Sapientia diceretur. cum sit Sapientia &Pater & Spiritus sanctus. Si ergo proprie aliquid horum trium charitas nuncupanda est, quid aptius quam ut hoc sit Spititus

sanctus p Vt scilicet in illa Trinitatis simplici summaque

natura consit aliud substantia , & aliud charitas, sed subsan tia ipsa sit charitas, & charitas ipsa sit substantia, siue in Patre, sue in Filio, siue in Spiritu sancto, & tamen proprie

Spiritus sanctus charitas nuncupetur. Sicut legis nomine allia quando simul omnia veteris instrumenti sanctarum scriptur rum fgnificantur eloquia. Nam ex Propheta Isaia testimoniumronens Apostolus, ubi ait In Mijs linguis, & in alijs labiis I

quar populo huic praemisit tamen in lege scriptum est Ea ipse Dominus: In lege, inquit, eorum scriptum est, quia oderunt me gratis: cum lioc Iegatur in Psalmo. Aliquando putem proprie vocatur lex, quae data est per Moysen secundum quod dictum est; leta& Prophetae usque ad Ioannesit , Et in his duobus praeceptis tota lex pendet & Prophetae.

Hie utique proprie lex appellata est de monte Sina , . Prophetarum autem nomine etiam psalmi significati sunt,

di tamen alio loco ipse Saluator. Oportebat, inquit, i

618쪽

pleii omnia, quae scripta sunt in lege, de Piophetis, Mi Limis de me . Hic rursus prophetarum nomen , ex Gptis psalmis, intelli ivoluit. Dicitur ergo lex uniuersaliter cum Prophetis, de psalmis i dicitur δc proprie, quae per Moysen data est. Item dicuntur communiter Prophetae simul cum psalmis, dicuntur & proprie praeter psalmos. Et multis aliis exemplis doceri potest multarum rerum vocabula Sc uniuersaliter poni, de proprie quibusdam rebus adhiberi, nisi in re aperta vitanda sit longitudo sermonis . Haec ideo dixi, ne quisquam propterea nos inconuenienter existimes charitatem appellare Spiritum sanctum, quia εἰ Deus Pater, & Deus Filius potest charitas nuncupari. Sicut ergo unicum Dei Vesbum proprie vocamus nomine lapientiae, cum sit uniuersaliater Se Spiritus sanctus de Pater ipsa Sapientia ita Spiritus sanctus proprie nuncupatur vocabulo charitatis, cum sit uniuersaliter chalitas Sc Pater, & Filius. Sed Dei Verbum, id est unigenitus Dei Filius aperte dictus est Dei Sapientia , ore Apo- solico, ubi ait, Christum Dei virtutem, de Dei sapientiam. Diritus autem sanctus ubi sit dictus ohaxitas, inuenimus , si dili enter Ioannis Apostoli scrutemur eloquium . Qui cum dixisset, Dilectissimi dili amus inuicem, quia dilectio ex Deo est, secutus adiunxit ; Et omnis qui diligit, eX Deo natus est, qui non diligit, non cognouit Deum, quia Deus dilectio est. Hic maci stauit eam se dixisse dilectionem Deum, quam dia Ait ex Deo. Deus ergo ex Deo est dilectio. Sed quia de Filius ex Dco Patre natus est, & Spiritus sanctus ex Deo Patre procedit, quem potius eorum hic debeamus accipere, dictum e se dilectionem Deum, merito quaeritur Pater enim solus ita Deus est, ut non sit ex Deo: ac per hoc dilectio, quae ita ,

Leus est, ut ex Deo sit, aut Filius est, aut Spiritus sanctus.

620쪽

Sed in consequentibus cum Dei dilectionem commemorasset, xon qua nos eum , seci qua ipse dilexit nos, δc misit Filium smam liberatorem pro peccatis nostiis , &hinc exhortatus esset, ut & nos inuicem diligamus, atque ita in nobis Deus maceati quia utique dilectionem Deum dixerat statim volens de

Lacre apellius aliquid eloqui, In hoc, inquit, cognoscimus quia in ipso manemus, &ipse in nobis, quia de Spiritu suo dedit nobis . Spiritus itaque sanctus, de quo dedit nobis , faucit ros in Deo manere, R ipsum in nobis, hoc autem lacte di Iectio . Ipse est igitur Deus dilectio . Denique paulo post cum hoc ipsum repetisset, atque dixisset; Deus dilectio est, continuo subiecit, & qui manet in dilectione: in Deo manet , de Deus manet in eo. Vnde supra dixerat; In hoc cognoui mus, quia in ipso manemus, & ipse in nobis, quia de Spiria tu suo dedit nobis. Ipse ergo significatur ubi legitur ; Deus dialectio est. Deus igitur Dilitus sanctus qui procedit ex Deo , cum datus fuerit homini; accendit eum in dilectionem Dei Auroximi, dc ipse dilectio est. Non enim habet homo, unde,

x eum diligat, nisi ex Deo. Propter quod paulo post dicit ;Vos diligamus, quia ipse prior dilexit nos Apostolus quoque Paulus ; Dilectio, inquit, Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis