장음표시 사용
111쪽
mutatione abstrahat: Praeterea si materia, & essiciens sunt principia entis, ut en erunt itaq; principia Omnis cntis, quod tamen falsum est : Insuper manifeste constat Aristotelem in I. Phy. definire primam materiam; in 8. Phy.agere de primo motore, & frequenter allerere se priamum motorem in eo libro declarast e,ut constat ex i. N a. de ortu,& Interitu,& ex libro dc motu Animalium. & ex aliis locis. Demum patet Averroem frequenter oppositum affirmare. His, & similibus dissicultatibus facile est respondere, si neglectis Latinis expositoribus, soli Aristoteli,& rationi credere voluerimus. Nam diuinus praesertim substantiam, & quid est considerat, ut affirmat Aristoteles in q. 7.& in Iet .metaphy. ipsi autem substantiae, &quid est omnia genera causarum conueniunt, ideo Aristo teles in 8. metaphy. declarat principia intema explicare quid est,externa vero esse causas ipsius quid est: Ad primam difficultatem dum dicitur metaphy sicam esse scientiam de absti actis,& abstrahere a materia, & transmuta tione ; Respondeo eam esse scientiam de abstractis,quatenus valet eleuari ad eorum considerationem, &quat nus abstracta sunt praecipuum quod in ea consideratur , &per quod prie sertim a Phy sico distinguitur; non autem ita est de abstractis, quin valeat etiam considerare essentias rerum materiatarum,& earum causas,ut entia sunt;& hac quoq; ratione Phy sica dicitur de mobilibus, diuina vero scientia de immobilibus , substantia itaq: materiata consideratur a diuino,ut species entis, a Physico vero Vt compus phy sicum est: Ad secundam dissicultatem dum dici
tur sit materia,& efficiens sunt principia entis,ut ens, crutitaq; principia omnis entis : Respondeo, cnti, ut ens in secunda,& tertia significatione conuenire quidem principia,&causas,at non codem modo , non enim est redupli catio rei uni uocae, sed rei ab uno, ideo ratione diuersitatis specierum eritis,& graduum eius,varia, & diuersa sunt
112쪽
LIBER TERTIUS. ys principia, & quorundam plura, quorundam pauciora esse pol Iunt,ut substantiae Coeli pauciora sunt principia, substantiae vero mortalium plura, quare haec est vera entis,utens sunt principia,non tamen entis ut ens sunt omnia principia. Insuper si absq; distinctione significationum entis uolumus dicere enti, ut ens conuenire principia, & ais etiones, dicendum est, quod ea dictio, ut intelligi debet non pro reduplicatione, sed pro explicatione modi, quo ei in suo gradu principia conueniunt,& de eo considerantur. Ad Aristotelem,qui in Physicis agit de prima materia , & primo motore ι Respondeo Physicum resoluere quidem usq; ad primam materiam, assero tamen meta- physicum magis eo eleuari, quia ille solus ualet materia in prima notione, & per ea, quae absolute ei conueniunt. considerare, at materia in prima notione,& consideratione absoluta est prior se ipsa considerata in secunda noti ne, & cum relatione. De primo motore hanc dico esse regulam ab Aristotele seruatam, quod id solum dicitur ad aliquam scientiam pertinere, in qua consideratur essentia eius,cssentia primi motoris ad diuinum pertinet, ueluti essentia humani intellectus, ideo quamuis a Phy sico de
iis uaria dicantur,& eis uat i a tribuantur, tamen, quias lus diuinus attingit essentiam non autem Physicus , ideo absolute dicuntur ad diuinum pertinere, ut patet ex I.de Partibus Animalium. & ex 2.Phy.7I. necnon 73. conteX-tibus: Ad Auermem oppositum saepe asserentcm: Respondeo me cum eo hac de re non conuenire cum censeam illum dissentire ab Aristotele; & si aliqua in parte
eius sententiam tueri uolumus, dicendum est illam eat nus esse ueram quatenus facta comparatione inter meta-
physicum,& Phisiciani: Consideratio formae, & finis magis est propria diuini;consideratio materiar, & ciscientis magis est propria Physici modus per quem materia,& eLficiens causae sunt, proximior est considerationi Physicari
113쪽
reliquarum uero diuinae et Demum ea sententia uera est, inconsiderationeret,quae potissima est inter ea, quae a di uino considerantur, nempe in consideratione Intelligem. tiaruna, quibus nec materia, nec proprie effcieno conue,
nil ex sententia Aristotelis. Constat itaq; aduersas rationes facile solui.
Virum metaphysicasibi cater asscientiassu ba
ternet,ac desubalternatione opimo prima. Cap. X.
ET AP HYs IcAM esse scientiam liberam , dominam omnium, supremam inter disciplinas humano ingenio inuentas, ac
formatra,conueniunt profecto omnes, nuuero ita caeteras scientias sibi subiiciat, ut iudicari debeant maxima est lis, & opini nes sunt uariae,quae dissicultas, ut conuenienter dis luatur considerandae sunt primo conditiones subalternationis, eκ earum enim notitia poterimus deinde cognoscere, quae disciplinae debeant iudicari subalternae quae vero minime : Inquiunt nonnulli hanc unam esse conditionem subalternationis, ut considerata in scientia superiori gratia sciendi, in inferiori dirigantur ad opus, ex quo inserunt nullam subalternatam csse scientiam,& addunt hanc solam conditionem in i . Posteri ab Aristotcle fuisse assignatam. Huius opinionis est Episcopus Castrianus in sua Logica, necnon in libro de Honore, ex cuius opini ne, nec Physica, nec mathematica possunt iudicari stibalternae metaphysicae: Proculdubio eius opinio vera non est; Primo si accurate Aristotelis verba in i . Poster. pe
penduntur nunquam ab Aristotele de huiusnodi condiatione
114쪽
tione fit mentio. Praeterea falsum est, quod omnis disciplina subaltemata sit Ars, nulla sit scientia: nam Aristoteles in primo Posterio. cap. Io. asserit dari musicam, mathematicam, hoc est contemplativam, & scientialem,pariter & Astrologiam mathematicam, quae tamen proculdubio Arithmeticae, vel Geometriae subalternantur. In-Iuper Aristoteles in primo Posterio.cap. II . Perspectivam inter scientias enumerat, eamque asserit cognoscere propter quid, inquit enim figurarum autem maxime faciens scire prima est; mathematicae enim scientiarum per hanc demonstrationes conficiunt: ut Arithmetica, Geometria, Perspectiva, &c. & tamen nulli dubium, quod Perspectiva subalternatur Geometriar, ut idem Philosophus asse. ruit cap. I o.Insuper addit in eodem I o. cap. quod Perspectiva dicit propter quid, Physica vero, quia ipsius Iridis,
quod minime esset verum, nisi Perspectiva esset scientia, non enim scientia subalternatur Arti. Colligamus itaque non esse de conditione subalternatae disciplinae, vs considerata in superiori gratia scientiae, in inferiori dirigantur ad opus. At nituntur id suadere, quoniam inquiunt inanis esset subaltemata, si ea quoque propter scire, eadem principia consideraret, nec etiam a sua superiori esset distincta, quoniam rem eandem ob cundem finem specularetur ι sed ut falluntur in conclusione, ita in ostensione eius, no enim sequitur, quod esset inanis, quoniam quod fine contractione in superiori consideratur, mox in inseriori contrahitur, & applicatur alicui determinatae mate riae, ut lineae consideratae uniuersae in Geometria, mox in Perspectiva contrahuntur ad radios oculorum, sue ad Iificas iunctas cum eis: & quamuis sinis comunis sit, idem, ut puta contemplatio, tamen finis proprius uarius est: Ae'
inquiunt Perspectivam, Astrologiam , Cosinographiam ψ& alias similes esse Artes,quoniam dirigunt ad operationem: ut Astiologus ad futurorum praenotionem: Perspe N ctiuus
115쪽
m D E M A B IT IB U S I NT E L h E C T V Sistitius ad operationem in attinentibus ad uisum , di sic de singulis. Cum hoc dicant profecto ex uno in plura labia tur absurda: nam Astrologiae finis non est futura praedice re, sed cognoscere pertinentia ad Coelum per principia , di demonstrationeo mathematicas, pariter de Perspectituo dicendum est, quod si ex eis sequatur operatio aliqua, proculdubio ea censeri debet extra terminos scientiae, fructus aliquis Astrologiae,ac Perspectivae,non autem proprius finis, non secus ac naturalis, magia dicitur fructus scientiae naturalis. Constat itaque banc minime esse conditionem subaltem tar, ut considerata in superiori in gratiam scientis,in tu, seriori dirigantur ad operationcm- 'IEx quo sequitur non esse necesse, ut omnis subaldemat
aduerso reperiuntur Viri docti,quiat de ratione subalternationis esse,
LII ex inquiunt se ratione ut superior,& inserior cundem seruent co-
siderandi modum, adeo ut sola scientia sub alternetur scientiar,& Ars Arti, non autem Ars scientiae subal emari possit, neque scientia Artis Hinc ortum ducit ea enunciatio;scientia,quae subalternatur speculatiuae est speculatiua: Inquiunt qui sunt huius opini nis scientiam subaltematam nil addere modo consideraridi superioris mutando illum, sed solum addere rei constaderatae, ut Geometra considerat lineam, ut quanta est , Perspectivus considerat lineam visui iunctam , pariter ut Panta est: hinc scientia subalternata non auget scientia
116쪽
sum numerum, sed redigitur ad genus eius cui subalternatur. Ex quo sequitur nec Physicam, nec Mathematicani subalternari metaphysicae, quia uariatur modus considerandi. Confirmatnr haec opinio, primo, quia ut genera subaltemata sunt eiusdem generis praedicamenti, ita sciEtiae, & disciplinae subaltemae eiusdem generis, considerationis, & ordinis esse debent, quod non contingeret, si in varios fines dirigerentur. Praeterea id ipsum patet exemplo earum mathematicarum, quae vere, & proprie subal- temae sunt: Insuper scientia vere subalternata debet vere locari sub sua superiore subalternante, recte autem sub- ordinantur ille, quae in unum finem tendunt, quae vero ad vatios diriguntur, possunt in parte, at non absolute subauternari.Haec quoque opinio dubia est, nam si Aristotelem sequi volumus proculdubio inveniemus non tam arcte eum subaltemationem explicasse ; Aristoteles enim in I. Posterio.de scientiis subalternatim positis uerba fecit, &non alibi. at ibi minime huiusmodi coditiones ponit, neceκ eius dictis colliguntur, immo oppositum potius,inquit enim musicam poni sub Arithmetica, Artem conficiendi machinas sub Stereometriai At musica est Ars cuni diri tat ad operationem, pariter disciplina conficiendi machings Ars est. Prieterea in cap.7.manifestans non dari tran-fitum ex una scientia in aliam, inquit, quare aut absolute
neccsse est, idem esse getius,aut modo aliquo,si debet de monstratio descendere, & post pauca addit, neque unius scientiae est ostendere id, quod est alterius , nisi qui aecunq; fic se habent ad in icem, ut alterum sir sub altero, Sc. Aristoteles itaque pro suba Ilcmatione hoc solum ponit, ut una sit sub altera, adeo ut subiectum inferioris sit in parte idem cum subiecto superioris. Hi vero alias conditi nes fingunt imaginantur, quod si de subaltematione
loqui volunt, de qua non sit loquutus Aristoteles, ipsi propciam subalternationem,&eius conditiones sibi fingunti N .a Hinc
117쪽
. oo DE HABITIBUS INTELL EC TusHinc medicam Artem vore subalternari putandum est naturali philosephiae, ut conciliator recte existimauit, medica enim ars vere sub naturali philosephia posita est, ut asserit Aristotelcs in libro de sensu,& sensili; neque est difficile satisfacere rationibus aduersis, dum.n. inquiunt, subalterna debere esse eiusdem generis: Respondeo alia
esse rationem generum eiusdem praedicamenti,aliam uero subalternatarum scientiarum,conueniunt enim quatenus in utrisq; unum sub altero ponitur;& ab iisdem principiis communibus pendent; Differunt vero,quia praedica menta sunt una series uni uocarerum; subordinatae vcrQdisciplinae viai uocationem non exposcunt, nam versari possunt in genere ab uno;&quemadmodum operatio dirigitur a cognitione , ita ex subordinatis disciplinis supe rior ad contemplationem,inferior ad operationem respiacere potest . Hinc veram non censeo sententiam Limarae Theoremate 77.dum inquit in vera subalternatione superiorem esse,ut genus, inferiores vero ut species illius generis, &propterea subalternatas non augere numerum
distiplinarum. Nam eiusdem est genus & species considerare ut dicitur in metaph.ideo proprie se habent ut fp cies ad genus illae,quae sunt partes eiusdem scientiae,ueluti dum consideramus, quod in naturali philosophia agitur primo in libris Physicorum, de corpore physico in genere,mox de speciebus cius:& in logica, primo de Syllogismo uniuerse,mox vero de demonstratione, & aliis, &tamcn nec libri de Coelo subalternantur libro Physico rum ι nec libri Posteriorum libro Priorum ; immo addo, quod loquendo de vere subalternatis inferior non. est species superioris , non enim Perspectiva est sp . cies Geometriae, nec Musica Arithmeticae, nam si species cssent , quia genus de specie praedicatur, Pe spectiva es t Geometria, & musica esset. Arithmetica quod falsum est : Et dum addunt subaltem
118쪽
LIBER TERTI Us. Ioleam non augere numerum, hoc non dicitur ab Aristot te,neq; semper verum est,dico tamen, quod subaltemata ut subaltemata non auget numerum, ut vero dirigit ad Gnem distinctum, & includit varium considerandi modum, valet numerum augere: Confirmationem sumptam ex disciplinis, quae subaltemantur puris mathematicis iam constat ex dictis eis aduersari, &nostrae sententiae fauere. Ad postremum dum dicebatur vere subordinari disciplinas illas, quae in unum finem tendunt. Respondeo disciplinas in unum sinem tendentes magis necti,magis ii conuenire, at non unam alteri magis subiici, nec magis ins riorem a superiore pendere, quod solum requiritur ad proprie sumptam subalternationem. Colligamus itaq; ad veram subaltemationem non requi r ri,ut subordinatae disciplinae in unum finem tendant. Et propterea non veram esse illam sententiam, subaltem
Neq; alteram quod scientia subalternata speculatiuae fit - speculativa. Neq; demum quod subaltemata sit tanquam species su-
Deskb alternatione opinio propria. Cap. XII.
T disciplinae verae sint subaltemete requiritur,ut una vere sub altera collocetur,ut autem hoc fiat, quia disciplinae in sui subiecticosideratione versantur, & ex eo ordinem , & conditionem suscipiunt, ideo requiri tur, ut subiectum inserioris, sub illo superioris contineatur, adeo ut a superiori recipiatur cum aliqua contracti ne: haec conditio ponitur ab Aristotele in I. Poster. cap.7..
119쪽
ro1 DE FIABITI Evs INT ET LECTvs his verbis. quare, aut absolute necesse est, idem esse granus, aut aliquo modo si debet demonstratio destende. le , &tana Genus, siue subiectum modo aliquo est idem inscientiis subalternatis, & dum dicimus subiectum modo aliquo debere esse idem, hoc minime debet contrahi admodum considerandi, sed sat est, ut sit modo aliquo idem ratione rei consideratae s Et quoniam ex subiecto sumum tur principia, & principia totius saltem remote sunt principia partium, inde euenit, quod si inferior recipit subie ictum a superiori, etiam recipiet principia, hinc oritur se cunda conditio, quod principia complexa inferioris sint conclusiones superioris;hoc dixit Aristoteles in I. Postera cap. 7.his verbis: Si vero non sit idem genus absolute, sed ut Musica per Arithmeticam huiusmodi demonstrantur quidem similiter, sed disserunt,nam ipsum quia, alterius scientiae est, subiectum enim genus alterum est, sed proupter quid est superioris : id ipsum clarius confirmatur ab
Aristotele cap. 1 o. Hae duae conditiones ex Aristotele colia Iiguntur non aliae: Ex quibus instro, & Artem posse ve- subalternari scientiae scientiam scientiae,& artem a ti,scientiam vero arti nequaquam. Quod vere ars sub- alternetur scientiae: patet de variis artibus, quae a Physico principia prima, & subiectum recipiunt: Insuper patet de illis artibus,quae Geometris,Stereometrie,& Arithmeticae subalternantur,quamuis enim dirigant ea, quae considerant in varium finem,nihilominus tamen sus superi ri subiiciuntur, & praesertim, quia de ratione operantis' est,ut a contemplatione dirigatur, & idco per hoc seruatur, non euertitur subalternatio: Quhd etiam scientia subalternetur scientiae patet exemplo Astrologiae, sciemtiae de Iride, & aliarum, quae quamuis intra suos limites eonstitutae non snt scientiae, quia non resbluunt in prima
inamcdrata namen quia finis earum est veritas,propterea,
ut complicatae cum sua superiori, & virtute eius strentiar
120쪽
Ent ι nam Syllogismus cum prosyllogismo scientiam pari
re suest ; & meretur nuncupari dcmonstratio. Ara quoq; subaltemari potest Arti; nam artes uni principi arriti inseruientes,& ad finem eius ordinatae, dicuntur ei subri alternari,quatenus in aliquo uersantur pertinete ad Prin- ipem illam artem i & a fine eius tanquam a communi: principio diriguntur, ut se habet de artibus ad militarem disciplinam conducentibus: Ex hactenus explicaris coiriligere modo valemus solutionem propositae dissicultatis L. Occurrebat dubitatio, utrum metaphysicae caeterae omnes sinentiae, & artes subalternentur,dicediun conseo eas subri alternari, uel proxime, uel remote, quod autem Naturalis
philosti phiae, & mathematica proxime subalternentur potet,quia subiectiun in oris est pars subiecti metaphylicae, ut dicitur ab Aristotele sub initium quarti metaphy. Praeterea metiphysicae obal prictima cacim, ut dicitur
in eodem 4.metaphy. & clarius in i .Poster. cap.7. ubi haec uerba lesuntur: Sic autem manifestum est, quoniam non
est uni uicuiusq; propria principia monstrare, erunt enim illa omnium principia, θ: sciretia eorum domina omnium &c. per quae uerba denotauitetneta physicam ; & in eodem capite inquit Aristoteles principia particularium scientiarum habere commune, id autem commune ad metaplay sicam pertinet: sic itaq; caeterae omneν aries, & scientiae subalternantur metaphysicae, immo Aristoteles in eo capite id tribuit metaphysicae,& caeteris collocatis sub ea, quod etiam tribuit caeteris subalternatim positis, nempe ut liceat descendere in Ermanda dena onstratione. At inquiunt multi ex Latinis naturalem in mathematicam minime subalternari metaphysicae, quoniam hae scientiae ualent reseluere usq; ad principia per se nota, per quae ait ri scientiae non subiiciuntur : Falluntur prosccto cum
hoc dicunt, quoniam hae scientiae proprie sumpta principia minime resoluunt usq; ad per se nota,sed solum id fa-