장음표시 사용
121쪽
1M DE HABITIBVTINTELLECTusciunt in nonnullis, quae sunt principia nostrae cognitioni
non rei, ueluti accipit naturalis motum esse, multa entia esse,at loquendo de principiis,quae etiam causae sint, uerbsubiiciuntur metaphysicae, & ea recipiunt a metaphysico ut inquit Aristoteles. Et dum dicitur subaltematas non. facere numerum;dicendum est eas non facere numerum νZae seruant eundem considerandi modum, & ad eundemnem respiciunt, sed dum haec variantur, utiq; numerum augere dicuntur.
Constat itaq; duas esse conditiones subaltemationis. Insuper patet, & scientiam scientiae, & artem scientiae &ὰ artem Arti subaltemari posse. Demum constat metaphysicam sibi caeteras scientias, &artes,uel proxime,uel remote subaltem e.
122쪽
PATRITII VENETIDE HABITIBUS INTELLECTUS LIBER, VARTVS.
. Enumeratio Scientiarum. Cap. I.
pari modis satis est conspicuum nonnunquam enim late accipitur pro omni disciplina, quae metho do, & ordine traditur, in qua Ggnificatione ,etiam artes & Ciuilis Prudentia nuncupantur scientiae zidco Aristoteles in Prooemio Ethicorum Civilem disciplinam nuncupauit scientiam, & Galenus in arte parua,medican o artem
123쪽
io 3 DE HABITIBVS INTELLECTU sartem scientiam appellauit; Nonnunquam accipitur id nomen magis proprie pro habitu contemplativo perdemonstrationem acquisito contradistincto ab activo, & ecfectivo in qua significatione etiam sapientia est scientia,& in eadem significatione ab Aristotele definita fuit scie-tia in I. Poster. Demum accipitur scientia pro habitu nedum contradi stincto ab effectivo, & activo, verum etiaΠIa sapientia, & intelligentia, in qua significatione Aristoteles in 6. Ethicorum, scientiam inter habitus intellectus numerauit; In qua postrema significatione consilium meu est, de Scientia in hoc libro verba facere;Vt autem ab eius definitione ordiar, dico scientiam esse habitum intellectus, ac partem speculatricis Philosophiar,demonstratione acquisitam , quae in partibus eiu S quod est, veritatem inquirit, dico in partibus quoniam ea, quae uniuerse id quod cit considerat, sepientia dicta est: Partes eius quod est ad scientiam pertinentes duae sunt, corpus scilicet physicum, ut praeditum interno initio motus, & quantum, ut quantum est: Ex his consurgunt duo scientiarum genera Naturalis nempe philosophia, & mathematica : ratio est, quoniam scientia: omnes debent versari in eo quod est, quod enim non est definitione, se monstratione,causisque
caret: propterea ad scientiam non pcrtinet e Id quod est, vel consideratur uniuerse, uel in parte, si uniuerse sapientiam constituit; si in parte, uel ea pars est substantia separata, vel ne: si est substantia separata ea pariter ad sapientiam pertinet, si autem non est substantia separata, sed aliquod corporeum,& materiatum, uel est substantia,vel a cidens si est substantia, alia esse non potest nisi Physica, omnis enim substantia corporea , & materiata Physica est, & inde consurgit Physica, si uero est accidens, id acci dens, vel consideratur, ut affectio corporis physici,ac te minus eius, & sic ad Physicum pertinet, vel consideratur
cum abstractione a corpore physico, quod autem est humiusmodi
124쪽
LIBER QI A R T V s. Imiusmodi nil aliud, praeter quantitatem esse potest, quoniaca sola est prima accidentium,& non exposcit certum subiectum, ut reliqua accidentia, ideo potest abstrahi,& considerari sine suo subiecto, & inde consurgit mathematica; His plures inueniri non possunt; Naturalis philosophia cum uersetur in corpore naturali, quod est genus unum scibile in multis conueniens, ideo est scientia una considerans communia,& propria specierum eius. De mathematica non sic se habet, ea enim uersatur in quantitate, quae in continuam, & discretam distribuitur, quarum communia paucissima sunt, propria uero plurima ;Ideo mathematica commnnis negligitur , & conspicua non est, quamuis ea quoque dari possit, quae consideret communia omni quantitati; partes autem apprime sunt conspicuae, carumque distinctio manifesta esse, cum plurima ea sint, quae vel continuae, vel discretae quantitatis sunt propria, & ea inter se apprime differant. Hinc oritur distinctio mathematicarum in Geometriam, & Arithmeticam, Geometricae sunt, uel purae, uel mediae: pura est Geometria, cui apprime iuncta est Stereometria ;mediae uero sunt Astrologia , Cosmographia, Perspecti-ua, Quaestiones mechanicae; Arithmeticae pariter uel sunt purae,& est Arithmetica, uel mediae,& est musica. Constat itaque scientiam contradistinctam ab arte, & sapientia esse duplicem, Physicam, & mathematicam. Insuper patet cur maior in mathematica,quam in Phy sica reperiatur multitudo,& distinctio, quamuis in utrisq; , di communia, & propria inueniantur.
125쪽
is Mathematica sit pars Philosophia . 'Cap. II.
ArvRA Laxi Philosophiam esse phil sephiae contemplativae parte fatentur pro
fecto omnes, de mathematica uero non co
ueniunt, nonnulli asserunt, alii negant esse partem philo phiae. Alexander in Prooemio Priorum eam propterea non esse patetem philosephi affirmat, quoniam philosophia contemplativa a graecis. Theorica, hoc est rerum diuinarum speculatrix, dicta est; . mathematica uero nequaqua diuina, sed sola accidentia speculatur,no itaque digna est nomine philosophiae.Confirmatur eade sentetia ratione ex fine sumpta, na finis philosephie est elicitas,ad qua solu remote parat, non autuproxime perducit Mathematica . Praeterea Mathematica substantiam no considerat, selii versatur in quantitate, &cam imperfectissime cognoscit, ut ex sequentibus apparebit, no itaque censeri debet pars philo phiae. Ideo Aristoteles in minetaph. dixit tot esse philosophiae partes, quot substantiae; ex aduerso videtur esse pars philosephiae; na Aristotcles II. metaphy. contex. - . mathematicam appellat nomine philosophiae,& in 6. metaph.contCX. 2. eandem appellat Theoricam, quamuis diuina non speculetur. Praeterea omnis scientia est pars philosophiae, ad philosophum enim pertinet bonum, & verum inquirere, cu autem mathematica sit scientia, necessario pars philosophiae censeri debet; Dicamus itaque philosephiam esse latitudine praeditam,& includere partcs vel magis, vel minus a fine distantes,&ideo quasdam magis, quasdam minus esse dignas nomine philosophiae, nomen enim a fine sumptum est , Proxima fini, immo ea, quae sola finem
126쪽
attingit, & ad illum nos eleuat est metaphysica, eam se quitur Philosophia Naturalis, remotissma est mathem tica, ideo minime omnium eo nomine digna est; Insupermathematica dupliciter potest considerari, primo in se,& ratione eorum, quae eius sunt propria, secundo, ut iuncta cum aliis scientiis,& ad alias conserens,& eleuans in prima consideratione minus proprie potest dici pars phil
sophiae, in altera vero proprie magis, quamuis enim mathematica non speculetur,diui na tamen nos parat, & et uat ad eorum contemplationem . Ex his constat,quom
do mathematica sit,& non sit Philosophiae pars, & quomodo rationes pro omni parte solui debeant. Nam mathematica comparata cum aliis partibus Philosophiae est certitudine quoad nos prima,abstractione media, dignitate,& certitudine quoad naturam postrema , & ideo postre ino loco digna est nomine Philosophiae .
quas causas consideret mathematicus.
VONIAM mathematica est contemplatio quaedam, & stientia, ac ei conueniunt principia,cauta, & elementa, ut dicitur in 6. metaphy. iure considerandum occurrit quod genus cause a mathematico consideretur : Ex una parte apparet mathematicum includere omne genus cause, ut opinatur Simplicius in expositione primi tex. primi Phy. & in a. Phy. nam de forma conueniunt omnes,res enim mathematicie sunt sormae, quas cadefiniat mathematicus,& earum definitionibus utatur, iure dicitur demonstrare per formam,definitio nanq; se et forma est; cum desinitio sit eadem cum definito. Ideo Aristoteles in a.Phy.68. dixit mathematicum demonstr
127쪽
DO DE HABITIBUS INTELLECTvs re per sermam, & resoluere quaesita in desinitiones, quae fornice sunt, Et quoniam forma, & finis in idem venire
dicuntur,ut dicitur in a.Phy. propterea etiam finem videtur includero, quod asseruit Aristoteles in I i. metaphysi. inquiens errare cos, qui aiunt mathematicas carere fine, praesertim cum innumeras prcebeant utilitates. Insuper, quia finis videtur supponere causam escientem At inquit Averrocs, in cap.de substantia orbis. ideo etiam efficiei tem includere videntur; Et confirmatur, quoniam inquit Auzrmes in a. Poster. 38. medium demonstrationis esse cxtra quiditatem eius, quod demonstratur, causa autem quae est extra quid itatem externa est, & dicitur vel finis, vel eificiens. Quod etiam mathematicus consideret materiam patet ex Aristotele,qui in 7. necnon in 8.metaphy. eis tribuit materiam intelligibilem; ut etiam in 3.de Anu
clarauit materiam ingredi demonstrationem; Ex aduerso inquit Alexander ex relatione Simplicii in Proemio Phy.
commento r. & cum eo Auerroes mathematicum ex causis solam considerare sormam, & Aristoteles in a.Phy.68. id ipsum affirmat, inquiens mathematicum ultimo resoluere in formam, & quid est: Pro resolutione praesentis dissicultatis, dico,mathematicam posse considerari dupliciter, primo ut est scientia, & habitus nostri intellectus per demonstrationem acquisitus, in aliquem finem ordinatus, in qua consideratione ei proculdubio conuenire possunt modo aliquo omnia genera causarum; Secundo potest considerari, ut scientia demonstrans de suo subi cto affectiones per mediam causam, in qua consideratione dico mathematicum proprie considerare solam so a& per sola forma demonstrare; Hoc patet,quia mathematicus abstrahit a principiis motus, & a proprie sumpta materia; ideo nec causam effciente considerat,' quae per
motu definitur,nec proprie sumptu fine, qui causam cssi
128쪽
cientem supponit,ut dicit ab Aristotele, in a. metaphyr& ab Auerroe in cap. de substantia orbis; pariter nec ma teriam proprie considerat, cum ab ea abstrahat, &cum versetur in solis sermis, & earum inquirat affectiones, tu. re pro medio maxime utitur definitionibus formarum , a quibus affectiones fluunt, quae eum sint definitiones sor marum, & definitio sit eadem eum definito, recte dicunatur sormae, & mathematicus dicitur per formam demonustrare: Ad rationes pro alia parte,dum ostenditur matheianiaticis conuenire firiem: Respondeo eis conuenire Lnem,ut scientiae simi,& apprime utiles,at non finem, que considerent,& per quem demonstrent;& dum dicitur so imam in idem venire cum fine; Respondeo id non esse verum dc mathematicis formis,quoniam mathematicus ab strahit a motu, forma enim in idem venit cum fine, quatenus est finis generationis , & motus, &hanc censeo causam, quod irmae mathematicae non veniant in idem cuta fine,ut colligitur ex Aristotele 3. metaphy. conteX. 3. norrautem eam,quam reserente simplicio in et .Phy.7ῖ. asserebat Alexander,qui asserebat irinam in idem venire cum fine, dum ea consideratur sub ratione boni , ut quod ni lius sit homini rectam habere figuram, quam pronam, P de mathematicis non dicimus, non enim asserimus melius esse circulo habere lineas ductas a centro aequales, quam non aequales: At haec ratio laeuis est,quoniam somma obtinet rationem finis, non respectu sui, sed rc spectu alterius,&praesertim agentis,& ideo non dcbemus considerare an melius sit circulo habere lineas a centro ductas aequales, necne, quoniam hoc est esse circuli, & sine hoc non esset circulus, sed figura circuli obtinet rationem finis,dum confideratur in alio,vt finis operantis, & producentis illum; habciat itaq; mathematicae finem eXtra cas positum, ad quem conserunt, sed non demonstrant per eum, neq; illum considerant cum abstrahant a motu; cκ
129쪽
tt1 DE HABITIBUS INTELLECTvs quo sequitur, quod neq; etiam considerant causam eff- cientem, cum ericiens sit principium inde motus Et dum additur, quia demonstratio est per ea,quae sunt extra quiditatem; Respondeo quamuis medium non sit quid, sed dicat propter quid affectionis, quae demonstratur, attamen dicit quid subiecti & explicat formam aliquam , aqua fluit ea affectio,quae non subit rationem finis, vel efficientis,nisi includat motum; nam dicimus quod generas ,& dans sormam dat consequentia sormam. Ad insta tiam de materia,respondeo mathematicum includere materiam, non proprie sumptam, sed intelligibilem, & peream non proprie demonstrare, nisi quatenus est pars definitionis, & modo aliquo ad sormam redigitur, & quamuis Aristoteles in a.Poster. indicet materiam mathematicorum esse medium demonstrationis,dicendum est, quod id facit gratia exempli, non autem,quia vere mathematiacus per eam demonstret,nisi modo iam explicato. Colligamus itaq; mathematicum proprie per solam so mam demonstrare.
sis i materia mathematicorum opinio ALberti. Cap. IIII.
ATHEMATICI s couenire materiam saepe ab Aristotele a firmatur , Ut patet cx3 .de Anima. o.CX 7.metaphy, 3y. 39.-8. pariter metaphy.conteX.i6. consecuit Philosophus matcriam diuidere insensibile.&intelligibilem, ac cam mathematicorum intclligibile esse dixit; Vertim quae nam sit huiusmodi intelligibilis
materia non manifeste constat; censuir magnus Albertus in F. metaphy. tractatu 3. cap. 2.& in i .Phy. cap. 3. & cum
eo Dahomas, Ioannes Gandauensis,Egidius,& multi ex Latinis.
130쪽
LIBER' V A R T V S. 333 Latinis, materiam intelligibilenresse substantiam pri
rem qualitatibus sensibilibus, considerat enim hunc omdinem , primo materiam primam, secundo formam substantiar,tertio quantitatem , quarto qualitates sensibiles; Aggregatum ex prima materia, & forma substantiar asi mrunt esse materiam intelligibilem, quae sub sensum non
cadit, sed solo intellectu percipitur, siue illa substantiae
se a sit Q a corporis de praedicamento substantiar, ut censuit magnus Albertus , siue sit alia forma p per quam corpus constituatur, ut censet D.Thomas parum re krr, hoc itaque aggregatum iudicant esse materiam intelligi, bilem , materiam vero sensibilem inquiunt esse corpoream substantiam qualitatibus affectam, censent itaque
Mathematicum considerare quantum seiunctum a mat
ria sensibili,quar in quarto gradu posita est, non autCm ab intelligibili: hinc magnus Albertus ponit triplex corpuS, unum Metaphysicum , & est compositum ex prima materia, & forma corporis, quae substantia est, alterum Mathematicum , quod superaddit quantitatem, tertium Physicum, quod qualitates includit. Fundamentum principale , quo Vtitur D.Thomas in et .Phy. est quoniam Aristoteles in s. Metaphy. inquit prius posse abstrahi a suo posteriore, at non e contra: cum itaque materia sensilis sit posterior quantitate, materia vero intelligibilis sit prior, iure Mathematicus valet abstrahere a materia sensibili posteriore, non autem ab intelligibili priore; Confirmatur eadem sententia, primo, quia si Mathematicus abstraheret a substantia,versaretur in eo,quod non est, quoniam accidentis esse est alteri hoc est substantiae inli rere. Insuper sua abstractio esset mendacium, quia consideraret quantitatem sine substantia, sine qua non habet esse,& ideo rem consideraret secus ac esset: Praeterea si secus esset, euerteretur sententia Aristotelis in 7. metaphy.contex. q. dicentis substantiam ese priorem accidentibus co-- P gnitione