장음표시 사용
151쪽
scuntur: postremo de modo, quo natura suas actiones, suaq; opera producit: Haec omnia accuratissune seruauit Aristoteles,propterea uniuersa sua principiorum explicastio,diuisa est inquatuor partes, primam absoluit in I. libro,in quo de principiis internis generationis rerum differitur,ideo in calce coli igit se de principiis egisse, &alind.simendum esse exordium: secunda traditur in prima pa te, secundi libri,ubi agitur de natura prima enim Elementa dicuntur natura rerum;de tertia incipit verba facere in .contex.ubi disputat de causis: de quarta vero a cotex.
et s. v'i in finem secundi Iibri, ubi declarat naturam agere propter finem,& ideo in rebus natura constantibus reperiiri necessitatem ex supppositione finis. Hinc interrogati ex sententia Aristotelis quot sint principia interna gen
rationis rerum naturalium secus respondere non vale
mus, nisi asserendo ea esse tria,materiam formam, &pitiuationem : Interrogati quot sint prima interna Elememta,quae sunt natura rerum dicimus esse duo, materiam, di formam: Interrogati de causis dicimus esse quatuor, ut docet Aristoteles . Demum interrogati de modo agendi naturae dicimus eam non temere, sed propter finem ope. rari. Insuper ex tisi patet quod quamuis Aristoteles in prima,secunda, & tertia partibus disseruerit de materia ,& forma, tamen non inaniter repetit eorum explicatio.
nem, quoniam id facit consideratione distincta,& varia ratione. Insuper aliud quoq; seruare licet, quod in singu- horum quatuor capitum de una causa praesertim verba facit,agens de internis principiis generationis, praesertim declarauit materiam cum priuatione ei iuncta, quia per materiam res fiunt ι agens de Elementis praesertim explicauit formam,quae primo est natura rerum: Agens de causis praesertim disseruit de tefficiente, tum per se, tum per accidens, qualis est fortuna, & casus, quoniam apud antia quos causae nomine denotabatur, pnesertim efficiens violi: o. asserit
152쪽
tentiae: agens demum de modo operandi Naturae praeseditim patefacit attinentia ad finem ι Ex his quoque constat decipi eos,qui considerationes primi libri, vel Physicam non esse censent, vel solum ex eventu praepoui conssiderationi secundi libri,ut reiiciantur falsae antiquorum sententiae, hi non percipientes artificium Aristotelis uniuersum eius ordinem peruertunt; nam Aristoteles in I .contex,a
solute asserit, & ostendit primo disserendum esse de primcipiis , & id esse faciendum ex instituto , & per se non ex eventu, de quibus mox in calce Libri tanquam in EpiI Eo se egisse colligit. Patet quoq; minus recte sentire i
sos, qui secundum metaphy. praeponendum censent secubdo Phy. tanquam Prooemium eiu , vel ceu sent esse communem introductionem ad Naturalem Philosophiam; Nam consideratio eorum, quae habemus in primo libro iure merito antecedit,& primum locum sibi uendicat , Primo autem libro mirabili quadam connexione iugitur secundus , hinc Aristoteles in duobui illis libris quatuor principia fecit,secundum fuit io a.libro; tertiu in a7.cmra tex. secundi libri;quartum in come .7 . ut gppareat eXplicatione hanc cum rationi tum verbis Aristotelis summo,
Interna principia generationis rerum tria sunt, materia a- sorma i& pri u at i O . Secundo prima Elementa intrinsecus rem constituentia, duo materiaac sorma. Tertio causae sunt quamosimatem, forma,sinisassiciens Quarto Natura operatur propter finem, & in rebus na- . tura constantibus reperitur necessitas ex supposition: - finis. Haec admirabili connexione , & ordine explicauit Arist teles,adeo ut is meliorum redigi Rusetant. . a. ordo
153쪽
ordo seruatus in explicatione communium
Ο Μ minus accuratum in seruando ordine, se prs stitit Aristote les dum de communibus affectionibus disIcruit, quam in declarandis principiis se indicauerit : Cum
enim communes affectiones uarie sint,nc-pe motus,continuum, infinitum,locus, inane, & tempus ;Motus debet censeri affectio prima,& iure quidem; nam huiusmodi affectiones considerantur non absolute,sed ut conueniunt corpori physico, quatenus physicuim est: corpori physico,ut pluscum est primo convcnit motus, quia
proprie,& primo a natura motus pendet,eaq; permotum definitur,caeterae autem affectiones catenus sunt considerandae, quatenus cum motu habent assinitatem, & ad motus constitutionem conducunt:hinc euenit, quod nedum primo est agendum de motu: verum insuper caeterorum considerationes,sunt implicandae cum consideratione motus, & cum ea motus consideratione sinat nectendae, cum qua magis conueniunt: sequitur insuper quod ovainuis Aristoteles uarias corporis naturalis affectiones considc--ITU. Vniuersa tamen carum consideratio debet inscribi de motu,quia omnes Catenus considerantur, quatenuS nexu
habent cum corpore mobili; ut mobile esit Haec omnia accuratissime seruauit Philosophus, nam motus uniuer esumptus,ut macte explicetur debet considerari primo assoluendo quaestiones simplices mox compositas: Vt periinet ad simplices conspicuum est motum esse, & a phy sico ut principium supponitur. Propterea in 3. Phy. in princilio considerationis motus, primo Arist. ostendit, quid sit trades definitionem eius,mox caeteras affectiones E S clarat
154쪽
t 38 DE HABI TIBVS INTELLECTUS
clarat coplicatas cum natura, & constitutione motus, O
ditur autem ab infiηito, reliciendo infinitum actu, comprobando infinitum potinate: &hoc iure primo faciendum fuit, quoniam si corpus physicum actu infinitum es.set, non moueretur, infinitum autem potentia intrinse-- cus constituit motum,& cst communiugeohtinuo,conuς. nitenim infinitum, ne dum continuo,uerum ctiam discreto, numerus nanq; in infinitum est natus augeri, propterea ut struaretur motus reliciendum fuit injinitum actu,
& fuit approbandum infinitum, potestate: Ad hoc quom colari, quia infinitum ab antiquis pro principio omnium statuebatur, propterea priino reliciendum fuit: Considerationi infiniti secedit loci, & inanis explicatio, ut comprobetur locus , relicitur inane, nam locus satis proxime
concurrit ad constitutionem motus, cum motus Omnis ,
uel sit ad locum, uel circa locum uel illis conueniat , quae sunt in loco,mox sequitur cosideratio Temporis sine quo non fit motus,& modo aliquo idem est cum primo motu;i Tempus aulcm locum supponit, cum locus etiam motu antecedat ; in his itaq; omnibus congruens seruaturor do, cum post definitionem motus,& explicationem quid sit,ea explicentur, quae ad eius constitutionem conducunt qui ordo etiam clarior elucescit,considerando,quod infinitum pertinet ad esse ipsius motus,locus ad constitutio nem,tempus ad motus mensuram dum constituitur; Quibus absolutis, in quinto libro Philosophus iterum ad in
tum reuertitur, iam enim erant Explicata omnia pertin
tia ad motus constitutionem; & quia post rei definitione& pertinentia ad cam sequitur diuisio, iure in quinto so imitur motus a mutatione, ac insuper motus in suas species potiores distribuitur, ostenditurq; in quot praedic mentis reperiatur, diuiso autem ad quaestionein simpliacem pertinet, & ad rem simplicem explicandam condi cit:hinc euenit,quod Aristo.in contex. ai. eius libri, cCL
155쪽
2 V T L I B EI R. t Q VIA R T Vzs. et asIigens epilogo,que declarauerat, inquit:Quid igitur m quid quies," sint mutationes, & qui ex mutationibus sint motus patet ex dictis. &c. adeo. quod nectit declarata iri tertio cum declaratis in quinto indicans ii termedia eme declarata , ut complicata cum hac consideratione motusi absolutis attinentibus ad quaeitionem simplicem, accingitur Philosophus ad compositarum cX-plicationemn declaraturus qualis sit motus es&propter quid, declarat uarios terminos ad id conseruntes, veluti quid sit limul, separatim tangere, inter,consequenter. contiguum, continuum r& quoniam considerando qualis sit
motus,primo occurrit unitas,& multitudo eius, de unita te,& oppositione motuum verba facit,& dcclarat qui us rest unus motus,qui non: quis motus cui, uel quieti, vel motui opponitur,ac ita quintum librum absoluiti mox in sexto quia ad unitatem motus requirituriv sit cotinuus , cuius solum nomen explicauerat in quinto , absoluit declarationem continui,manifestans continuum non constare ex indiuiduis: Insuper,quoniam continuatio motus pedet ex mobili, ideo cum consideratione continui accommodate nectitur ea consideratio,quod omne quod mouetur sit continuum,& corpus: Praeterea cum motui conueniat infinitum in diuisione, & potestate, quatenus continuus est, ostenditur ei non posse conuenire infinitum absolute ratione terminorum, quia initia,& fines, eius sunt nulla enim mutatio, vel motus est infinitus cum t dat ex opposito in oppositum,opposita, namq; tei minata sunt,
ita simul declarat qualis si motus, S propter quid talis
sit : Postremo rc manebat explicanda potis ma assectio motus,nempe aeternitas uam proposuerat in calce sexti cuius cxplicatio exposcebat praecedentium omnium declarationem,ad quam, ut paratiores accederemus,nos disposyiit in septimo:persecit autem illam in octavo, manifestando cum aeternitatem, tum modum, & causam aetem S a nitati S,
156쪽
Nam iure merito primo depriMipiis, ni racdeessessio bus disseruit. Ages de affectionibus iure orditur a motu , Caeterarum considerationem conuenienti ratione inseruit cum M. si deetationibus moturuDisputans de motu primo absoluit attinentia ad quaestiones simplices, mox ad compositas. Demum de motu verba faciens primo illium desinit secta doditi idi tertio qualis sit ostendit. Postremo potissimae affectionis motus causam patefaciti
resoluendo aetemum motum in aeter L motores ut gruente fine cum explicationem, tum librum intalum . ret,ac perliceret. t
157쪽
R a s C I. A honore dignus, summoperem humane conditioni conueniens est Prudentiae habitus; proptcrea pro eius cogntitione , & adeptione summopere quidem omnibus, praesertimi
me illis laborandum est, quibus f lici sorti contigit , ut in Urbe libera sint orti, & ad magistra tuum dignitates cis parata sit via: & iure profecto, nam
158쪽
r i DE H ABIT IBUI INTELLECTU svi in sexto de moribus . capit. octavo. docet Philos phus, Prudentia,& ciuilis scientia idem sunt habitus, nomini autem dubium est, Civilem scientiam es ic habitum regium,quo intrinsecus constituuntur, recteq; sormantur, nedum viri probi, optimiq; fami liae patres, verum insuper Cives regii,& Principes, ut etiam sine Regno rectius merentur dici Principes, quam sine Prudentia cum Regno et De Prudentia itaq; verba faciens, ab eius definitione exordiens dico cum Aristotele in 6.Ethic. Prudentiam esse habitum cum ratione vera coniunctum, ad agendum idoneum, in bonis humanis occupatum; quam definitionem caeterorum definitionibus esse praeferendam existimo: non enim me latet Prudentiam a Plotino definiri,
quod sit Intelligentia inferiora declinans animumq; dusponens ad superiora. A' stoicis , quod sit scientia bon rum, malorum, & mediorum: A' Speussippo Platonico, quod sit ius, quae per se ipsam ad humanam beatitudinem ducit. Vel quod sit, scientia bonorum, vel malorum diaspositionem foeticem praestans, qua quid agendum sit, &quid declinandum indicamus: Verum huiusmodi definitiones variis obiectionibus euerti possunt, firmior proculdubio ea est,quam ex sententia Aristotelis retuli, per qua iure Prudentia dicitur ratio recta, quoniam omnis in humana actione obliquitas , omnisq; a rectitudine declin tio pariter est declinatio a Prudentia, & lapsus in impru- dentiam ι Insuper dicitur recta agendi ratio, quonia non Prudentia est primum principium actionis,hoc enim intellectui practico conuenit,sed prudentia dicitur esse regula, mensura, rectam ratio, perquam intellectus praticus ita prudenter agit ut artifex per habitum artis recte artifici sa opera construit: Dicitur Prudentia ratio recta, non quidem omnium,sed agibilium: Prudentia enim tanquam in materia propria non in rebus natura constantibus; non inartificiosis, sed in solis humanis actionibus versatur, lim
159쪽
manae autem actiones illae dicuntur, quae in hominis potestate sunt col locatae, & ex nostra consultatione, ac praeclectione proficiscuntur ; hinc ea, quae ad Prudentiam pertinent necessitate carent & non uno, sed multis modis fieri possunt Quod si nonnunquam Prudentia, vel ad Artis, vel ad Naturar,vel ad Dei opera se conuertit, id facit non quia ea eL primo instituto consideret, sed ut in attinentibus ad illa,actiones nostras recte disponat. Versatur itaq; Prudentia in humanis actionibus,& non quidem in parte, sed in uniuerso earum genere. Nulla enim est humanae vitae conditio, nulla aetas,nulla sors,nullus deniq; gradus, in quo Prudentia locum non habeat, & cum versetur int,mnibus, in eis tamen praesertim fulget,que magis sunt ardua,maioris sunt momenti;& ad gradum vitae eminentiorem pertinent: Hinc colligimus Prudentiam csse quidem utilem Ciui absolute magis tamen esse frugi feram ei, in magistratu constituto, in Principe vero necessariam. Insuper assero Prudentiam in Cive esse conspicuam, in m
sistratu fulgere, lucere demum in Principe; in Principe
enim,ut errata, ita virtutes maiores sunt,quam in caeteris,
cum Principes sint exempla at torum,& se habeant Principiorum instar, ex quorum exigua permutatione maxima sequitur in caeteris permutatio, vel uti languente capite, membra cuncta languere necesse est . Constat itaq; Prudentiam accurate esse considerandam.
Patet insuper quomodo dicatur no principium actionum, sed recta ratio agibilium . Demum est conspicuum Prudentiam in cunctis humanis actionibus versari,presertim tamen in eminentioribus,& magis arduis resuISere.
160쪽
v DE NYrAE duplex dicitur essetanus, unum narural e,alterum humanum, Prudem, tia naturali dicuntur praeditae, Apes Formi cae,Ηirundines, variam animalium genera, quae per naturae instinctum quasi sutura pri uideant, fauos conuenienter constituunt, grana colligunt,& condunt: Regiones pro temporum mutatione permutant, quae Prudentia in eis firmior, & constantior,quam in homine esse videtur,cu magis in munerum functione conueniant, & admirabilius, ac firmius operentur et Verum quamuis haec, Prudentiae nomine honestetur, non tamen Prudentia censeri debet, sed umbra eius, nec ei conuenit definitio Prudentiae, cum iumentis,& feris, neq; etiam actio c5ueniat ut in a.Phy.asserit Aristoteles neq; eis conuenit consilium,sine quo prudentia esse non potest,sed id, quod faciunt,solum officiunt per instinctum Naturae, tanquam per causam potiorem,& dirigetem,Vt in a.Phy.8o. affirmat Philosophus,ac insuper auxilio Phantasis,quae inseris obtinet locum mentis,ut in calce a. de Ai ima,manifestaturi Instinctusetamen Naturae in ea effectione obtineτPrincipatum,ut recte etiam nouit Scotus,cognitio uero ei tanquam instrumentum famulatur, qui Naturae instinctus nil aliud est, nisi propensio insequens animam illius ani malis,ut est forma materiae,& natura eius, quamuis enim eadem anima sit natura,& cognostens , Vario tamen modo dicitur operari, ut est natura, & ut est cognostens, sic itaq: in seris solum reperitur imago Prudentiae: in pueris quoq; proprie sumpta Prudentia locum non habet; sed solum in eis conspicitur Prudentia pro conuenienti disposi-