장음표시 사용
131쪽
nosq. ad Ciceronis iudicium & imitationem conformemus : ac uiam, quam ille eloquentiae parens atque antistes nobis patefecit, insistere atque ingredi ne dubitemus. quo in loco paullo magis libet immorari;remq. planius explicare. Cicero igitur ἀ- αν infinitionem dixit, s stimabile, . λογαν comparatio
nem pro portione,πρόληψιν anticipationem, προανιαν, prouidentiam, - , iis indifferens, eL fatum, siue enuntiatum, sue pronuntiatum. .liando demonstrationem, πραε- ένα producta, uel praecipua, ἀποπροωγένα reiecta, συναιωων asia sensionem,πολιτικο , Ciuile ac populare comprehensionem καταληπτον comprehensibile, μπα Θεων coniunctionem siue consensum, sue conuenientiam naturae, δοροατα Decreta sapientiae παργειαν perspicuitate euidentiam ,παθου Motus animi, πρέ- decorum ἱ notitias rerum ιντελὲχ- continuatam quandam & perennem notionem, ordinis conseruatio nem ιυγυμ αν securitatem animi, θυμσιν excandescentiam, globum, ηα)ημον officium, κα- πνγορηριατα quae de quodam dicuntur, rectam effectionem, Wολοιαν conuenientiam, O 6ντες finientes orbes θεοματα percepta,φαντασίαν uisum, -τητά qualitates, Onακὸν orbe signiferum,& alia complura. quae in linguam latinam induxit partim noua uocabula latinisq. hominibus antea inaudita, ut ipse ait, fabricando, partim usitatis latinae linguae uocibus graecas interpretando. GON Z. At multa sunt, quae
132쪽
Cicero latina facere aut non potuit, aut non aulas est . Cuiusmodi sunt ἀπο γματα , ἀσώματον bonorum τυ-ὰ quq ad finem pertinent; πο
vi α quet eius sunt efficientia ικυσαν τροπον ,
alia complura. Deinde quae noua uocabula liqui doctrinas latinis litteris tradendas suscipiebant, fabricabantur, ea scimus.Romanis hominibus nimis dura uideri solita; eorumq. aures ab illis uehementer abhorruisse, ut disside ter & uerecunde & ipse Cicero & reliqui noua uocabula formarent. a quo igitur nos concensam hanc licentiam habemus, ut audacter &immodice id facere nobis licere putemus , qIipsi linguae latin s auctores & Antistites tam patce ac modice, & quasi uerecundantes facere solebant Θ Vt multis uocabulis gricis ipsis uterentur, neque illa nouis latinis auderent inte pretari . S A UL. Verum illud non addis Go NZAGA, Ciceronem & ceteros doctos uiros, qui sese doctrinarum studiis dabant, uulgi iudicium ea in re reprehendere solitos; Quinctilianum q. quantum qualemq. Rhetoricae artis praeceptorem interdum stomachatum nonnullorum insolens fastidium, qui ens & essentiam, & alia eiusmodi ut nimis dura non se rent . atque, ut me tibi indicem, prudentis &ingenios uiri esse statuo, ad tempora sententiam accommodare; seq. ad illorum mutationem conformare . inusitata erant Romano populo bellicis occupationibus perpetuo disten
133쪽
to doctrinae & Philosophiae studia , qui alii in
nullo magno pretio habebant, alii etiam aspernabantur tamquam res futiles & inanes, Romanaq. grauitate indignas. quin etiam nonnulli ea studia dicebant esse iuuentuti corrumpendae; atque a militaribus laboribus ad oti lam & desidem uitam traducenda . nihil igitur mirum est, eos homines, qui doctrinarum studia partim aspernabantur, partim etiam det stabantur, nouas uoces ab usu forensi abho retes a repudiatis studiis inductas auribus admittere noluisse . quaeres doctos uiros uerecudiores ac timidiores faciebat.Verum bellicosa
illa ac gloriae plena tempora luctuoso Italiae fato abierunt; mutataq. Omnino est ratio. nos
enim doctrins studia toto pectore amplexi illa
in summo honore habemus I ingensq. hominum multitudo maximam aetatis & operae partem, quin etiam nonnulli omnem ipsam aetate& operam in illis ponunt , frequentissimaq. tota Europa ac celeberrima sunt Gymnasia, ad qui ex circumiectis & longinquis quoque regionibus ingens iuuentutis uis quotidie confluit . ut repudiari non debeant uocubula, sine quibus doctrinae explicari non possunt. Quod si ita uerecundi sumus, ut noua uocabula ac latinis hominibus inusitata fabricari religiosum sit, at graeca ipsa uocabula, quibus uti latine loquentes semper in laude posuerunt, usurpo mus; eaq. latinis litteris scribentes datinisq. casibus graecis omissis inilectentes ac nominantes
134쪽
tes latina faciamus. quq res adeo in hae Ii gua usitata est , ut doitrinarum omnium & a tium nomina, quaeq. ab illis tractantur graeca fere sint omnia, uerum, ut dixi, latinis litteris exarata, latineq. pronuntiata & inflexa. ut non modo nos, sed ueteres illi, qui a nouis uocabuiis abhorrebant, non magis illa graeca,quam latina esse existimarent.Sexcenta sunt atq. adeo infinita Grammatica, Rhetorica, Logica, Dialectica, Philosophia. Non enim παροατι- aut ρητορική dicimus, aut graeco more inflectimus, ut secundus casus sit πη-πως, φιλοσοφι 'ας sed Gra-matica, Grammaticae; Topica, Topicae; Phialosophia, Philosophis. Mathematica Geometrica, Astrologia, Musica, Poetica, Theologia , Philosophia, Physica, Politica, Ethica ,
Oeconomica, Chirurgica, Comoedia , Tragoedia , Epici, Elogia, Exameter, Pentameter, Trimeter , Hendecasyllabus , Dactylus, Spondeus, Choreus, Trocheus, Harmonia, Prosopopoeia, oriographia, praeterea omnes sere uerborum & sententiarum figuret, metapho-rg, tropus, apostrophe, hyperbole, parenthesis, synedoche, antiptosis, ano malum, hype batum, antiphrasis, paraphrasis, sed quid ago aut quid ea sigillatim persequor, quq uniuersedi uno uerbo dici possunt, omnia Grammaticorum & Rhetorum uocabula. Idem in Mathematicis & Medicis animaduertere licet. quoruomnia fere uocabula graeca sunt latine pronu-tiata, innexa , ct terminata, quet a Graecis acce
135쪽
pta atque usu pertrita non iam pro Grscis, uel ab ipsis ueteribus,sed pro Latinis habebantur, ad hoc horizontes, eclipsis, coluri, paralleli, arcticus, antareticus, planetae, cosmograph ia, geographia, topographia, tropicus, Zodiacus, m lancholia; ephi mera, hemitritea, phlebotomia, ut etiam latinis nominibus omissis multae enim sunt harum rerum latinae uoces graecis tamquam magis propriis ac magis rem declarantibus libentius utantur ι idq. omnibus approbantibus & laudantibus. idem uidere licet in architectura, in qua maxima uocu pars graecae sunt peristylium, epistylium, stylobatus, zophorus, acroteria, triglyphi, metopae, bales,anterides , hyperthyrum, triclinia, oeci, gine- carum, andronitis, xysta, hypocaustum, apoditerium, apotheca, pinacotheca, hydrauli
ca. Quod si nemini dubium umquam fuit,
quin omnes artes tam ill , quq mechanicae, quam quae Iiberales appellantur, singulae sua propria rerum , qus ab illis artibus traetantur, haberent uocabula ab usu forensi segregata ,
quaeq. in illa tantummodo arte nominarentur, in hoc genere habeamur grcca haec nomina , ac scholis inclusa in doctrinis q. dumtaxat irae
elandis, usurpata;ab illis in foro & in aliis scribendi generibus, si ita uidetur, abstineamus. Q amquam Romani ipsi multas res in forensi
ac domestico & quotidiano usu graecis uoc bulis nominabant ἔ eaq. non iam pro graecis
sed pro latiuis usurpabant,Chirographun, sin
136쪽
grapha, Ephippia, strat agema,&alia complura, ad haec omnium fere rerum, quae ad architecturam & aedificationem pertinent, uocabula . inrem igitur morem Cicero & reliqui
omnes ueteres in graecis uocabulis in Latium inducend:s instituerunt, eum nos ad reliqua, quae illi non tractarunt, perducamus illorum
exemplo & auctoritate inducti. Et qui et' mologiam. amphibologiam, ironiam, idololatriam, & sexcenta alia tamquam latina ab illis pronuntiata & inflexa ac terminata , qu sq. his nominibus subiecta sit notio, etiam a Rrscarum litterarum ignaris intelligi videmus, cur ab analogia, adlaphoria, en telechia , sympathia & eiusmodi reliquis abstineamus, non uideo . quid declarent uulgo, inquis, non percipietur . ne illa quidem, quq diximus, uulgorum percipiebantur, cum primum in latinam linguam inducta sunt . quae tamen res doctos homines non deterruit ab illis usurpandis .&qui latine scribunt, litteratis tantum hominibus, & in scientiarum studiis uersatis scribunt. quae nostra ratio auctoritate quoque priscorum illorum patrum i qui Iuliis & Claudiis im- perantibus tum cum latinus sermo eiusq. quotidianus& forensis usus maxime uigeret, relicto Idolorum cultu Christianae religioni nomina dabant, comprobatur. Idem enim seruarunt prisci illi latini homines Christiani facti in quibus complures fuerunt ingenio, eloquetia i doctina pres stantes uiri. Hi omnia fere sa
137쪽
crorum ordinum, ac sacrarum rerum, nostraeq.
religionis nomina a Grscis accepta latina fecerunt, quod genus sunt, Clericus, Laicus, Catechumenus, Acolitus, Exorcista, Hypodiaconus. Diaconus, Presbyter, Episcopus,Chorepiscopus , Synodus, Ecclesia, Oecumenicus, Haeresis, anathema, Dioecesis, Paroecia,
Martyr, Baptismus, Eucharistia, Mysterium, Mysticum, Holocaustum, Pentecoste; & cetera, quae longum fuerit. Quid igitur dubitamus, aut quae tandem ratio prohibet , quin omnia,qus docendi necessitas postulat, grica
in latinu sermonem transferamus, Veterum auctoritate inuitati, illorum q. iudicium sequentes, ac necessitate ipsa compulsi ; distinctionemq. illam, quam disputationi nostrae praemuniui, retinentes, illud l. nobiscum reputanteS, non haec eius generis esse, quae ab usu populari & forensi inducantur noua uocabula. GON L. Isto modo omnia omnibus linguis dici poterunt,nihilq. posthac erit, cur sermones inter se comparemus I alium q. alio uberiorem deditiorem dicamus, falsoq. Lucretius & ueteres omnes patrii sermonis egest tem conquerebantur, si quidem alienis uocabulis pro suis uti liceat. Ego uero latinam linguam non iam suam, sed alienam plane esse existimabo, in quam tanta uis exicrnorum uerborum inducatur, neque scientias & artes latino sermone tractari umquam concedam, sedgrico aut, ut tibi hoc gratificer, graeco lati-
138쪽
no. SAUL. Non in eo, ut paullo ante diaxi , positas urbis Romae, atque imperii fortunas putabant Romani, ut expauescerent in rebus nouis neque antea auditis aliena nouaq.
uocabula in linguam suam inducere , neque idcirco Romanam linguam alienam fieri, &suam esse desinere existimabant: Vt non minus Romanam Vrbem , aut populum initritium esse tum credebant, cum non unum aut
alterum hominem, sed integros populos Ciuitate donabant, ut cum Omnem Albanum populum, quem diruta Alba Romam commigrare coegerunt, in Ciuitatem acceptum nomine & iure Ciuium Romanorum esse volu runt, illorum primoribus etiam in Senatum lectis. Ego quoque libentius grseas illas u ces latinis uerbis exprimerem, atque indifferentiam, incorporeum dicere, cum prssertim eorporeum apud latinos legam. nune quoniam hoc religiosum esse plerisque uideo, in latinaq. lingua casta & integra ab omni contagione seruada diligentiores cautiores sumus, ne dicam morositores,ac ne quid grauius etiam addam, quam ipsi illi ueteres latini, exquisitiusq. nobis, si Diis placet, iudiciuassumimus, ac piaculum nos putaremus admittere, si possibili & impossibili uteremur, quae uocabula inuinctilianus docendi Anti stes non horruit, ad illud confugio, quod ne
mo reprehendere possit ; quoq. aures suas c5taminari non debeat putare. ut ueterum me
139쪽
plo in doctrinae studiis & artibus tractandis graecis uocibus utatur . Deinde non nobis nunc de latina lingua in primis est instituta disputatio , sed illam cum Itala comparamus . in quare miror illud ad egestatem coarguentidam a te assent, quod ego tibi possim referre. Quid enim Zminus grscis uocibus in artibus, di doctrinis Italo populari sermoni est utenduquam latino aut felicior ea in re est Ita Ius sermo aut parallelum, tropicum, sphiram, ho-rirontem, octogonum, apostropheta, hyperbolen, hexametrum, endecasyllabum, Elogium aliis quam graecis uocibus nominat f liciusq. homoeomeriam, anace phale Osin, analogiam, sympatiam , en telechiam , etymologiam, enthymema uerbis Italis popularibus quam latinis explicabitis ξ qus si in Italam linguam accepta pro Italis pronuntiatis, atque Itala haberi uultis, & esse contenditis, cur ea dem in latinam inserta latina existimari non debeant, nemo dixerit,nis idem diploma Pontiskium aut Caesaris ostendat, quo plus iuris sit Italo populari sermoni, qtiam latino cpncessum, ut grica aliena uocabula in Italam linguam translata Italica sint habenda , in latinam inducta, non item latina censeantur. Verum ego tenere me non possum, quin quae sepe de hac re animo agitaui, uobis expona. Ego enim quorundam hominum rationem mirari non satis possum, qui in quo a ueterum similitudine 2 usu maxime recedunt, in eo sese illorum
140쪽
illorqm esse persimiles & imitatores in primis
putant; quin etiam uno Cicerone latinam linguam terminant, neque alia uocabula, quam quibus ille usus est, usurpare fas esse putant..quod si suscipitur, tum uero non nobis modo, sed Rompnis ipsis hominibus alia lingua qua renda fuisset, qua animi notiones explicarent. Etenim si quis rationem ac summa subducat,
atque omnes uitae nostrae partes, urbanasq.& rusticas res circumspiciat, maiorem fortause numerum earum rerum,quae in quotidianum usum tum cadebant, quas non attigit Cicero, inueniet, quam earum, quas nominauit, id
quod ex ceteris scriptoribus liquido apparet. Verum ne a proposito longius recedam, haec ipsa prima nomina quam multa sunt in latina lingua, quae in Cicerone non leguntur. a quiabus ille non iudicio, aut quod parum latina illa putaret, abstinuisse existimandus est , sed quod in res, quas tractabu, non cadebant. quod si quis contra sentiat, is & ratione & re ipsa refellitur. qui enim flagrantiam dixit, qui
peruersitatem , qui impuritatem, insaniam, socordiam, inscitiam, debitionem ac sexcenta atque adeo innumerabilia alia, cur idem a fragrantia, diuersitate, puritate, uesania, uecordia, peritia, perditione abstineat aliqua igitur differetiae ratio ab iis qui cotra pugnant, comminiscenda est. Sed quomodo re non conuincantur, cum innumera eiusmodi sint,