장음표시 사용
161쪽
isdem resertus si, easq. passim inculaei. ut integram pagellam legere no possis, in qua mildies non reperias coniunctiones δι qua rem ueluti per transennam attingendam c sis haud ab re duxi. Verum ut ad institutum v ideam , si ex hac Platonis a Plutarcho explanata & dilatata auctoritate, ut latinii sermone si is in duabus his rebus popularem lingua infimito interuallo antecedere demostrabitur longe illa praestantiorem esse, fatendum sit. J ne longius fiat, stillatim nobis de illis est disputandum,& presse agendum, reSq. enucleanda. Veniam autem mihi abs te dari postulo Praese. te,s in rebus in speciem minutis, & exilibus; quaeq. minimum habeant splendoris, tuaq. audientia uix dignae uideantur,ac pueriles magis aures postulent; Grammaticorumq. schmis potius sint, nimium fortasse me esse,in ipsa coget. Prius igitur GONE AGK denomine, in quo cum omnia apud latinos distincta & uaria sint, quid tandem est absurdius ac magis harbarum, & ab omni polite loquendinnodo magis alienum, quam nomen in lingua popu--lari casibus non uariari ξ neque rectos casus ab obliquis ; neque obliquos liater se esse di- , sinctos sed omnes uno modo terminari ; ut ab audientibus internosci non possint; neque animi notio possit percipi Quinquepariata est apud latinos casuu distinctio, quae res duo efficit, nam & linguam uarians pulchriotem illam & elegantiorem, is horridoq. illo beta
162쪽
luarum neque distin sono dissimiliorem facit , & notionem cinimi ui sua explicates apo fit. qua utraque re popularis sermo, in quo omnes casus eodem exitu terminantur, plane caret. Quantam porro partem ad pulchritudinem rerum augendam S commendandam
uarietas teneat, cum Omnes artes, quae opus
suum uariare in primis studenti,ips . loquendi & scribendi facultas, quae nulla in re aeque laborat, tum dictarum illud uulgo acceptum& approbatum declarat, rerum uarietate na--ruet pulchritudinem in primis contineri.Quare uobis popularis sermon is assertoribus, si linguam istam uestram illustrare & commendare cupitis a delectatione, quae ex uarietate capitur , animi & aures hominum sunt desiues cien d r; noua l. delectandi lex est inducenda. Cetussa autem ne linguae huius deformitas ita appareat , diuturnus est & assiduus usus, quo iures a Tn factae & corru itet sunt . a quo ulud Issi 'ile est, ut iam diximus, cogitationem se raricare . In alia igitur lingua hanc turpitudin ε imgamus, in qua lingua nullus corruptu, usu, Ventis 'δe cognationis uim laebaeustet. Iulius amat Fabius, quomodo tandem hic amantem rab amato dignosces Hsc res est Iulius; Dolanc rem lutius; Huc ades Iulius: accepi die Iulius. quaecum in alia lingua absurda&non ferenda auribus snt, cur talia quoque in populari scrmone non uideatur, unus usus facit.
163쪽
ris GON Z. Subsiste uero sAVLI, nec in re quae tam facilis responsu sit, tua intopere exultet oratio. quod casus in latina lingua, idem praepositio adiuncto articulo in Itala praestat. Vides quam facile me ex hoc laqueo expedi tarim. S A V L. Latebram uidebam . sed non est
ea, in qua popularis lingus ignobilitas possit
latere . nam nobis non de notionibus animi
exprimendis, quam facultate esse in omnibus linguis internos conuenit, est instituta disputatio, sed de illis compte & polite exprimendis , deq. utriu'. sermonis pulchritudine &prs stantia . quae pulchritudo in uarietate in primis posita est . ad quam nihil praepositio & articulus iste tuus pertinet. quin etiam decore& ornatu omisso, quod ad uim exprimendi attinet, quam parem in praepositione cum artiaculo & in casibus facis, paucos habebis assensores. Vtrum enim est elegantius ac praestabilius, notionem animi natura & ui uerbi, cui subiecta easistio est, exprimi, an externo adminiculo uocem egereὸEst uero persimilis tua ista ratio, ac si quis eum , cui crura integra &ualentia sint, nihilo meliore conditione esse contendat ilIo, qui pedibus captus non aliter
ingredi possit, qua scipione innixus. GONE.
Non sentis sAvLI te simul cum Itala nostra lingua Graecam reprehendere, cui omnes linguae facile primas concedunt. articulis enimique ipsa ac nostra utitur ξ S A V L. Verum tu' quo Q. fac cogites GONZAGA multa esse in hac
164쪽
re ingentia popularis sermonis uitia, quibus Graeca lingua omnino caret.Principio Graecus sermo articulos ipsos sque ac nomina inssectit; articulos' .ad casuum uarietate in omnibus tribus numeris ipsos quoq. uariates accomodat.
En graecos articulos uarie ac per omnes casus inflexos , uarieq. terminatos, quiq. uarietate sua notiones distinguant, minusq. aures ledat,& satietatem effugiant. at elegans hic noster popularis sermo sui ubique similis est, eodeq. uitio eademq. egestate in articulo, quo in nomine laborat, quem non magis uariat quam nomen, aut casibus inflectit. Lo, la, li, te in omnibus casibus. Deinde Gricus sermo artiaculis contentus est; at popularis noster cum
sentiat nullam uim distinguendi inter se casus articulum per se habere, quippe qui casibus ipse similiter careat, pnepositionem illi addit di, da, a, qua articulus, qui per se iaceret, nitatur. ut tota oratio plena sit duabus uocibus millies repetitis io, la, de Io, de Ia, a lo, ala, dato, da la. Idem est in plurali numero . qua re
165쪽
fit, ut articulus nomini sustentando adbibitus ipse adminiculo egeat . qua re quid excogitari pollit deformius aut uerbosius ξ Accedit ,
quod rem in primis continet, Graecum sermonem nihilominus ut articulis careat, per se acui sua stare; solaq. casuum inflexione R uarietate aeque ac latinu n fg tificant ei' esse4 quod declarant Poetet, apud quos rarus admodum est articulorum usus , Homerus quidem , id quod mox docebo, adeo ab articulis abstinuit, ut integrum eius librum sine articulis legas. quo fit, ut ornatus & decor articulorum usum in Grscam orationem inducat sine illis per se staturam; at in popularem Italum sermonem egestas & necessitas,qui nisi illis fulciatur, stare non possit. Iam uer o quam grauis est illa reprelie . quod in casibus rectis, qui praeposstionis,di, a, da carent ges a patiente discerni non potest. II Maestro ama i I discepolo. Il Romano uince it Greco . qui hic in amate ab am to, aut uincere a uicto discernendo articuli ta-dem est usus csi idem articulus in utroque sit bQuid,quod non semper articulo popseris sermo utiturὸ Giulio ama Cornelio. amatem hic ab amato:non disterno, quod uitium in alia lingua clarius apparebit. Iulius amat Cornelius. GON L. quod in latino sermone casus facit, idem in Italo essicit ordo. S A V L. Cum mari. ca& imbecilla lingua uestra uno articulo pret positionis adminiculo non sitis subnitari,
aliud quaerit, quod est ab ordine, quo ne ipsci quidem
166쪽
quidem satis fulta staret, nisi tolerabilia isthaee
necessitas faceret. nulla est enim alia sensa animi explicandi facultas. Deinde non semper ordo iste tuus agentem a patiente distinguit. Vt illud Petrarcae. Ia uita ii me , si di ista lactera. item illud
Vincitore Alessandro tira uisse. item illud che d Homero dignissima O d'Orpheo Stella commist . & sexcenta eiusmodi.
Sed cum in alias orationis formas hoc uitium sepe cadit, in interrogatione ita frequens est, ut perpetuum dici possit. in qua nihil omnino affert ordo, quamobrem patientem ab agente
discernas. Chi ama Lucretia λ Chi accusa Cornelio Zmi ingluria Fabio Θ& sexcenta eiusmodi . Quomodo hic tandem ex ordine cognosces utrum rogeris amet ne, an ametur Lucretia i Accusetur ne, an accuset Cornelius .Faciat ne, an accipiat iniuriam Fabius ξ Illud ad extremu accedit uitium, qδ est eiusmodi, ut mirer GON ZAG A, qui tibi uenerit in mente Graecς lingus mentionem omo facere, quippe,qui nihil afferre posses, qδ magis contra te faceret, magisque comparatione sua caussam tuam premeret . quae lingua quamuis articulis utatur, nihilo tamen 'minus, quam latinus semimo, nomina casibus inflectit & uariat, ut sine articulis per se stare & haerere possit. quam rem Poetae declarant, apud quos perrarus est arti- ulorum usus. Homerus quidem,ut modo di-
167쪽
xi,illis fere abstinuit, ut in integro libro artic tum non reperias
Homeri carminibus oppone initium Italici
Poematis, Le donne, i ea liter, te arane, gli mora, Le cortesie, le audaci imprese io canto. che furo at tempo, che passerat Mori u Africa it mare, e in Francia nocquer tanto.
In quattuor carminibus octies articulus repetitur, bis prςpositio. GON Z. Etiamnes AvLIde clarissimo illo Italiae lumine datrahere non uereberisὸ diuinum q. poema pervellere non dubitabis. S A V L. Dii meliora. Ego ne ut tanto me scelere Italiae patriae Diuini q. prope uiri memoriae obstringam Z quem immo omnium in primis susipicio quoq. neminem prς- dicare 'leo omnibus Poetices laudibus cmmulatiorem, quippe cuius uersatile ingenium in omni fere poematis genere excelluerit . Non igitur Ariosti csleste prope ingenium perstringo, neque tam proiecta sum audacia aut impudentia, sed popularis linguae sagitia ins ctor, quae ille tollere, linguam ue mutare nullo modo potuit. Ad hoc genus pertinent tria illa, quae apud Graecos articuli sunt, & υ.οτακτιχα appellantur, quod nominibus subiiciantur,
168쪽
cum superiores π τακ- nominentur, praeponuntur enim;latini nomina relationis uocant.
iii quibus eade sunt quae in articulis, qui prε-
ponuntur, peccata. Carent.n.& ipsa casibus eoq. superioribus uitiosiora sunt, quod nullis omnino generibus distinguuntur, cum superiores articuli maris & feminet genere saltem sint discreti. lo. la. hic uero eadem est trium
omnium generum, Omnium q. casuum uox.
Latinus igitur sermo per genera & casus has
orationis partes uariat. qui, quae quod,cuius, cui, quem, quam, quod, quorum, quarum, quibus;magis uariant distinctioresq. sunt, apud Graecos. at popularis sermo ab omni uarietatis elegantia perpetuo abhorrens tot uariata genera, totq. casus una eademq. uoce pronuntiat. qui,ilquale,quae, laquale, quod, ii quale,
cuius,del quale,& de la quale, cui,al quale,&a la quale, quem, ii quale, quam, la quale , quod, ii quale, a quo, dat quale, a qua, da laquale, quorum, de liquali , quarum, delequali, a quibus, dati quali & da te quali. n
que leuia aut parua aut pauca uideri debent haec, quod tres tantum sint uoces, nam cum relationes sint,neque unius priuatae rei notiones , sed in uniuersam orationem sese ui sua fundant, Afinita existimanda sunt, ut infinitus est usus, cum nulla fere sit periodus, quae illis careat . Iam uero quam illud non ferenduCst, tam articulum, quam, quod longe maius est, nomen ipsium, atque adeo totum hunc poX a puta
169쪽
pularem sermonem uno e tribus generibus carere, marisq. dumtaxat & foeminae genus habere neutri expertem hic, haec, hoc . Il, la, pulcher uir, pulchra mulier, pulchrum brachium.
bello liuomo, bella donna, bello braccio. latet deformitas in usu . tolle usum, continuo apparebit. quid enim minus auribus ferendum,
quam pulcher uir, pulcher item brachius ὸ Postremo quantum illud est popularis sermonis& quam intolerabile uitium quod comparandi nomine omnino careat ὸ ut si alium alio doctiorem dicere uelit, non possit. Ad uerbio supletur: inquis, facile defectus, pia dotio. nonego, quod ni fieret, quaerendus alius nobis prorsus esset sermo, sed non tollitur deformitas. quid enim est deformius, quam cum tam frequens sit comparatio, nomen, quod ut sua comparationem exprimat, hanc linguam non habere, sed in re tam necessarii & stequentis usus in alienam opem confugere quod uitiumagis apparebit alterius sermonis similitudine. quis enim non mancam & inopem linguam Gallicam dixerit, quod nomine superlativo careat; ac pro doctissimo, pro sapientissimo , pro continentissimo, ter doctum, ter sapiet tem, ter continentem dicat quod idem in adverbiis facit, ut pro optime, pro iustissime, ter bene, ter iuste dicat. Inopiam & egestatem in lingua Gallica sentimus, at eandem in Itala n5 agnoscimus, quod aeque liberum non sit nobis
in Italico, atque in Gallico sermone iudicium
170쪽
usu oppressum. Ac ne illud quidem popularis
istius termonis in nomine leue est uulnus, aut parum illum deformat, quod a nobis haudquaquam fuit praetereundum, quod eo nominum genere caret popularis sermo, quae duabus syllabis ita terminantur , ludibundus, spectabundus,populabundus, moribundus. quibus nominibus quam scite quamq. commode ac significanter utatur latinus sermo, qui in illo non sunt rudes, plane intelligunt. cum popularis usque adeo illorum sit expers, ut qui latine nesciat, illorum notionem uix animo concipiat. Quae tam multa popularis linguae flagitia si quis mente tenebris euoluta secum reputet, prosecto barbaram huius lingus originem agnoscat, eamq. ut rudem & degenerem auribus respuat, atque animo aspernetur: inscitiam q. atque adeo stuporem illam cum latina comparantium irrideat. Non necesse habeo singula minuta persequi . nam& hora urget ;& altera quae restat pars, hoc est uerbum longioris & maioris est disputationis. in quo tot sunt ac tam insanabilia uulnera, ut nominis uitia, quae attigimus, quamquam nec leuia nee exigua sunt, ludum dc iocum fuisse dicas. GON Z. Iam posthac SAVLI, ut te audio loquentem, feno opus erit Itala hac lingua scribentibus & loquetibus. quod enim os belluarum lingua loquitur, ei non hominum cibus sed belluarum quoque pabulum conuenit. Praeclare igitur se habent tot splendida ingenia