장음표시 사용
51쪽
popularem istam linguam , quam tantopere amplexaris, insectari. non quidem, ut illam
prorsus extinctam & exterminatam uelim; aut eos, qui illa res suas litteris mandant, accusem ac uituperem , multos enim egreptos ac doctos & ingeniosos uiros, iniuria assicerem, qui in ea magna cum industriae & eloquentiae gloria & nostra & superiore aetate sunt uersati, sed ut latinam linguam infinita laude illi anteponam. Te igitur uestigiis tuis sequens quinque, quas attulisti rationes, eodem ordine persequens de unaquaque s gillatim disseram, ac singulas euertere conabor. Quam rem antequam
facere ingredio , querelam quandam , quam animo inclusam iustus dolor exprimit, profundere cogor, fatumque Italiae conqueri, atque Italorum iniquitatem, ingratum'. & hostilem
in Patri in animum iusto dolori ignosci postulo accusare. qui cum gentium & orbis imperio, quod maiores nostri tot sescula obtinuerunt, sint orbati, illius saltem memoriam non modo non contendant retinere , sed eam , quantum in ipsis est, obscurare & obruere, ac prorsus ex omni recordatione delere nitantur. Quid enim aliud agunt ii, qui, cum utraq. lingua & latina, & recentior haec popularis Ita ambae sint, eam expellunt, qua tum Itali loquebantur, cum orbi terrarum imperabant ;quaeq. ideo Regia Italorum lingua iure possit appellari, quod ea Italia orbis terrarum Regina loquebatur ; contra eam retineanr & colant ε
52쪽
lant, quam Italia omni in illam irruente atqu8 incendiis & ruinis grassante Barbarie una cum durissimo seruitutis iugo accepit ul, mulum , tanta est ista in quorundam ingeniis pe uersitas, ut gratior sit illis foedissimae seruitutis, quam florentissimi imperii recordatio ξ libentiusq. linguam frumnarum & dedecoris testem usurpent, quam gloriae & maiestatis admonentein recolant quae res eo detestabilior est in Italis, ac magis uituperanda, quo latinum sermonem apud exteras & transalpinas gεtes maiore in pretio esse videmus, ut nulla earum si, quae nobilissimam hanc & Regiam linguam nostram non patriae ac populari suae anteponat, magnoq. illius perdiscendae teneatur studio. ut etiam eos pueros, qui doctrinae studiis sese dant , & in Gymnasiis uersantur, non alio qua hoc quotidiano uelint sermone uti, quo faciliorem & expeditiorem eius usum habeant.
Splendidus est hic locus & dignus, qui omni
uerborum copia dilatetur; omni q. ornamentorum genere illustretur, sed hanc laudem cocionibus reseruo . Hic cum BoNCOMPΑ-GNus ac no modo ii, qui idem , cu fAVLIossentiebant, nutu significarent, sese illius orationem magnopere approbare, uerum etiam
ii, qui stabant a GoNZAGA, commoti uiderentur, GON ZRGA, si, inquit, latini sermonis usus Italis libertatem uindicare, amissumq. imperium posset recuperare, opinionem, in qua sum, princeps scilicet repudiarem . nune
53쪽
non intelligo,quod adiumentum latina lingua in libertate asserenda aut imperio pariendo sit nobis allatura. SAUL. Si ad recuperandum
imperium nullum latinus sermo momentum facit, ad retinendam certe tantae maiestatis tantiq. decoris memoriam ualet. quam nullo modo debemus obliterare . quod ii faciunt, quantum in ipsis est, qui extinguere latinam lingua
contendunt . verum ut ad disputationem tandem accedamus, prima ratio tua fuit perpetuus omnium populorum usus, cum negares ullam umquam nationem duos habuisse sermones; alterum quo loqueretur; alterum, quo lcriberet. Accipe ad hanc rationem, quam in speciem firmissimam primam opposuisti , quot
modis respondeam. Principio haec ratio dog-ing ipsum tuu redarguit ac plane perimit . nam si hoc suscipitur, ut unaqusque natio eodem sermone scribat, quo loquitur, cum uniue sar Italiae nationes uno-eodem sermone minime utantur, sed singulae suum sermonem habeant alterum ab altero longe diuersum, efficietur , ut unicuique nationi suo sit sermone
scribendum; neque iis solum, quorum sermopolitior habetur & suauior, sed iis quoque,
quorum rudior est & incomptus. Bergomatibus igitur, Foroiuliensbus, Liguribus, quorum populorum sermo non ceterorum modo existimatione, sed etiam ipsorum mei conses.sione asper plane & agrestis est, atque incom
54쪽
hil dici potest absurdius, tum id a uestra ratione plane abhorret, qui unam esse omnino Iinguam Italica, qua scribatur, vultis . G O N Z.
At inter Italicos hos tam multos tam q. uarios sermones tanta est similitudo, ut plures sermones appellari non possint; unus'. tantum sit existimandus Italorum sermo . quippe quod singuli hi sermones ab omnibus Italis intelligatur sine doctore; Hetruscaq. haec , quam uocamus lingua,breui & facile sine schola in quotidiano usu possit perdisci. Vt Grsca lingua semper una est existimata; quamuis nonnulla essent in illa propria nationum idiomata nonnullis in uerbis inter se disserentia, qui tamen ab Omnibus Grscis, ab ipsis q. etiam mulieribus ac pueris intelligebantur. Una igitur eademq. censenda est ea lingua, qui pluribus nationibus communis est ad intelligendum, quamuis no- nullis loquendi formulis diuersis inter se nationes illae utantur. Longe diuersa est latinae lingus ratio, quae plane aliena a nemine Italoruintelligitur, nisi ab iis, qui illam longo & assia duo studio a Magistro perdidicerunt. S A V L.
Nemini minus quam tibi G O N Z A G A tuiq. si milibus responso haec conueniebat, qui huius, quam Hetrustam uocatis, linguae antistites & magistri illam in artem ita accurate redegistis, regulis q. uestris conclusistis, elocutionum formis traditis, extra quas egredi, aut uerbum omnino ullum nisi ex praescripto uestro usurpare religio sit, ut non modo ceteris
55쪽
Italiae populis, sed ipsis quoque Hetruscis linguae forma a uobis sit petenda . neque ad rem pertinet, linguam hanc sine doctore intelligi. nam non de intelligendo, sed de scribendo est instituta disputatio. Hetrusca autem lingua recte scribi non posse contenditis, nisi ab eo, qui longo studio eam a uobis regulis q. uestris perdidicerit ; quosq. habetis huius linguae auctores Petrarcam, Boccacium, & reliquos diuturna lectione & assidua tractatione contriuerit . quod Bembum & nonnullos alios se fecisse gloriari solitos accepimus. Quare si aliena ea est lingua, quae sine doctore non percipitur , fateamini necesse est, si consentanea loqui uultis, non minus aliena scribere eos, qui hac prς-ceptis & legibus uestris circumscripta, quam eos, qui latina scribunt. quo fit ut Itali, qd reprehendebas , alia lingua loqu*ntur, alia a uobis scribere cogantur. G O N Z. Non alia lingua dicendum est illos loqui , alia scribere, sed limatiore scribere, rudi ore loqui. SA VL. Limatius & politius scribere eiusdem nationis homines suscipi potest, qui uero Foroiuliensem linguam non aliam ab Hetrusca intelligit, huic non ingenio, sed sensu opus est. Nihilo enim magis rusticanus Hetruscus Foroiuliensem loquentem intelligit , quam Latinum . Quid enim ξ an non innumerabilia uerba, &nomina, tum etiam praepositiones, &coniunetiones ceteraeq. orationis partes eaedem sunt
latinar& Italae lingua Ut loquendi sormis &
56쪽
terminationibus casuum, masis quam uocabulis, quς pleraque eadem sunt, dus hae linguae inter se differant, potiusq. Itala corrupta latina, quam alia a latina dicenda sit, id quod facile ex disputatione nostra apparebit. Neque Gricorum Idiomatum similitudo quεstioni nostrae apta est. nam perfecta & approbata erantea apud Graecos idiomata; singulaeq. nationes suo quaeq. idiomate sine reprehensione utebatur. quain rem uos Italis uultis interdictam, quos ad necessitatem linguae uestrae perdiscenda ,eaq. scribendi adigitis. neque Ligurem modo,aut Bergomatem , sed ceteros quoq. Italiae populos non a uobis tradita lingua scribentes irridetis. Deinde quomodo hoc sumis; omnes prouincias, Omnesq. gentes eadem lingua loqui & scribere solitas, neque duas linguas umquam habuisse; perpetuumq. hunc esse populorum usum an non uides argumentum istud tuum cotraria quamplurimarum nationum auctoritate ex multorum iam saeculorum qiatibus
refelli Z notum est quantam orbis partem Mahumetana impia religio occuparit; quot sint eam sectam profitentes prouinciae; quamque tota Asia & Africa late patentia Regna uariaeq.
nationes. quae omnes lingua inter se non minus, quam nostri gentes differunt. unaquaeq.
enim natio suum proprium habet sermonem ab aliis ita diuersum, ut quemadmodum apud nus, ita apud illos unius prouincia sermo ab alterius prouinciae hominibus sine interprete
57쪽
non intelligatur. alia enim lingua utuntur Turcae, alia Perses, alia Syri, alia Mauri. At omni- 'bus his nationibus una est communis Arabs lingua nemini patria ac propria, praeterquam
ipsis Arabibus. Hac lingua, quod ea Ieκ ipsorum conscripta sit, quam in aliam linguam uerti nefas putent, res sacras; illius a. religionis mysteria, ac disputationes de illis tractant, quique se se ad sacrarum rerum, atq. etiam ad cuiusuis dinstrinae studia conferunt, eam Iinguam a doctoribus, ut nos latinam perdiscui; turpeq. fuerit sacerdotibus ac legis peritis litteratisq. hominibus non hac lingua siue loquendo, siue scribendo uti. quae res & argumetum tuum plane evertit, & ignauiam nostroruhominum coarguit . qui tardio latinae linguae
perdiscendae, ad patrias longe ignobiliores, id quod apertissime apparebit, deflectunt. Quod
cum ceteris Europae nationibus dedecori est, tum uero Italis iis de caussis, quas commemorauimus, etiam criminosum. Verum ego si tibi
illud uelim dare,omnes nationes eodem in stribendo, quo in loquendo uti sermone solitas, illud tu quoque mihi uicissim concedere cogeris, quod nullo modo potes inficiari, id illas ideo fecisse , quod unus tantummodo effetapud singulas sermo; neque esset, cur duos sermones eadem gens haberet, quorum alter ab altero manaret. quo fiebat,ut nemo ad alienigenarum sermonem, & a suo longe diue
sum ; ab aliisq. principiis profectum, quod ni-
58쪽
hil cum patrio sermone haberet coniuncti aut smilis, in scribendo confugeret. Vt nihil mirusit, homines una tantum lingua utentes, & aliens prorsus ignaros atque expertes eodem sermoneo fuisse locutos,& cogitationes suas ii teris mandasse. At nostra longe diuersa est ratio, apud quos duo sermones uigent ac floret, si eos duos libet appellare, qui proprii nostra sunt; atque in Italia nati atque alti. quoru qui, ut docebo, nobilior est, & praestantior, laturus mortuus dici non potest, cuius usus numquam sit intermissiis, sed iam inde ab illius origine usque ad tempora nostra saltem scribendo , quae pars longe est pristabilior, retentus, ut temporum continuata declarat series. nullum enim umquam fuit, quo haec lingua scriptoribus caruerit . quin etiam Italico , Gallico, Hispanico sermonibus iam inductis multa tamen sicula fuerunt, quibus non aliter fere, quam latine scriberetur. QSare debemus nos quoque uestigia priscorum persequentes nobiisssimam patriam latinam linguam nostram tenere, populari Italica prae illa ignobili & manca , id quod liquido apparebit, spreta. quippe quae nihil aliud sit, ut dixi , quam latina lingua
corrupta & deprauata. G O N Z. Hoc uero aures ferre non possunt; ingensq. piaculuc omitti puto, linguam patriam nostra Itala ita aspere&probrose appellare, quae non latina corrupta uocanda sit, sed pulcherrimae matris latinae lingus pulchrior filia. SAUL. Tuuero il-
59쪽
ro illam, ut libet, filiam appellato, modo id
memineris, tum eam conceptam & natam, cumisera parens omni barbarum gentium colluuioni prostituta ex incesto cocubitu illam protulit. GON L. Tu uero SAULI uide, quanto te parricidio Patriae obstringas. S A V L. Meo periculo pecco. Quid autem per Deum immortalem est indignius, quam filiam hanc
degenerem & notham tanta esse audacia, taq. proiecta impudentia, ut matrem per summum scelus& impietatem extinguere conetur ξ V rum ut temperemus a maledictis, tolerabiliores essent, qui eiusmodi portenta loquuntur, si munera inter parentem & qualemcumque hanc filiam ita partirentur, ut populares partes & quotidianum usum filiae darent, domesticarumq.& familiarium rerum tractationem illi permitterent i latinae uero linguae annis iam graui & maiestate lua uenerabili a sordidis "idianis ministeriis uacationem concederent ; illam q. eximerent e uulgi & opificum x consuetudine I ac grauioribus negotiis eius operam & opportunitatem reseruarent; eam q. doctrinae studiis tractandis & explicandis; utrae praeceptis tradendis ; caussis agendis, Historiis scribendis , iudiciis exercendis , epistolis de magnis & publicis rebus dandis, legibus & decrctis publicis codendis adhiberent.
60쪽
& doctrina praestantes , qui omni scriptor utri genere & uarietate hanc linguam uersarunt , omniaq. ista, quae commemorasti, patrio sermone tractarunt. quibus nescio, quid absit de magnorum scriptorum Iaudibus . S A VL. Quasi uero ego no te eodem crimine &qui- de grauiore possim codemnare, qui eos, qui Iatine hoc tempore scribunt,reprehendendo, non animaduertis, te tot hominum, qui aetatis nostrae clarissima Iumina fuerint, consilium, damnare. Insignes quidem uiros eos fuisse non egauerim, quorum tam egregia extent ingenii monumenta populari sermone litteris mandata. uerum celebrior esset hominu fama, maiore l. cum gloria totam Europam peruagaretur, si praeclaras res, quas tractarunt,iatina lingua ceteris nationibus nota in manus hominuexire uoluissent . qui nunc angustis Italis terminis includitur. Verum ut ad propositum rodeam , quod tibi paulo ante dedi, perpetuum esse omnium gentium usum, ut sua lingua scribant, magnam habet exceptione. multi enim quorum nome hac scribendi laude est insigne, aliena quoque lingua sibi sepe scribendum &loquendum duxerunt,quam rem non priuatos homines modo, sed populos constat fecisse, idque multis de caussis.quarum prima est imperium , quod quamplurimos populos no modo ad scribendum, sed etiam ad loquendu hac ipsa latina lingua impulit . ut non modo multae in Europa gentes, sed in Africa quoque &