Gerardi Noodt, ... De forma emendandi doli mali, in contrahendis negotiis admissi, apud veteres, liber

91쪽

8o G ER ARDI N O o D Tparte cxusta, & hoc scivisse venditor, porro subj icitur , Stare vevditiovem , ct venditorem emptori quod interest restituere. quo enim modo potest stare venditio: si pars domus quantacunque, id est, aliqua saltem , ctsi minor, quam dimidia, exstct Θ cum praesertim jam ex Neratio dictum sit , extante minore , quam dimidia, domus parte, perinde nullam videri venditionem, atque ubi tota domus incendio periit. aeque non intelligo, quod ubi quantacunque superest domus pars, paric sublata ; &hoc scivit venditor: dicitur, stare venditionem; & vcnditorem emptori quod interest

restituere: nec additur, ipsum observari quoque; si combusta ante venditioncm sit domus tota , & id sciverit venditor. ut enim concedam , nullam esse domus venditionem , sicut est nulla , cum ante contractus perfectionem inccndio est consumpta domus tota, & hoc scivit venditor, emptor ignoravit: non potest tamen emptori cujus intersit, se non decipi, ob id quod nulla sit vcnditio, adversus

venditorem a quo deceptus est , negari exempto actio qua consequatur quod ejus intersit, se non decipi: ut in anteccillim demonstratum est. Non igitur consentit cum ratione juris tenor g. I. d. l. S7. Ne C

92쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALl L B. 8 INec magis quod sequitur ex g. a. ejusdem loci. Simili quoque modo ex dives tractari oportet, ubi emptor quidem sciebat, venditor autem ignorabat. 9 hic enim oportet O vendiationem stare, ct omne pretium ab emptore ven

ditori , s non depensum est solvi: vel f solutum

st, non repeti. Sic Paulus. Imo sub ejus persona homo alius, quisquis est, imprudens juris; si volumus, sincerum facere judicium,

neglecta ambitione tuendi cuncta in Vcterum scriptis, quantumvis vana atque inepta. quo enim non dicam argumento, sed quo colore vult, venditori ideo, quod ignoravit, domum ante perfectam venditionem esse combustam, adversus emptorem qui id scivit, dari actionem qua Omne Consequatur pretium P an quis nescit , venditionem non minus eX merce, quam ex pretio, consistere Θ nec agi emendo endendoque , ut aut merx aut pretium ja- . Ehetur: sed ut mercis utilitas cum pretii utilitate permutetur ρ Non igitur potuit dici, salvo jure, ubi sciebat emptor, domum quam

emebat, ante combustam esse, & hoc ignorabat venditor, oportere & venditionem stare,& omne pretium ab emptore venditori, si non

depensum sit, solvi. sit nulla emptio; absol-L vat

93쪽

vat venditorem dolus emptoris qui scivit casum inccndit: sed non fert civilis aut naturalis ratio; ut venditor ab emptore petat pretium venditae domus: cum scit, se non habere domum quam ei contra offerat: resistente

bona fide & aequalitate permutationis ad quam pergit substantia emptionis & venditionis. Non opus verbis. ipse sic Paulus I. 34. g. 3.D. de contrahenda emptione: nisi aliud vult, cum vendita re furtiva, Si, inquit, emptor solus sit, non obligabitur venditor: nec tamen ex vendito quidquam consequitur, nis ultro quod convenerit, praestet. Non igitur accedam sentcntiae ejus qui in d. l. sq. g. a. sub Pauli nomine permittit venditori actionem qua cons quatur pretium ab emptore qui scivit, combustam esse domum ante quam ei venderetur: cum praesertim ipse Ρaulus a tali abhorreat sententia d. l. 3 . g. 3. Facilius assentiar existimanti in d. l. s7. g. a. non esse Venditori denegandam pretii retentionem, si quod ultro ei solverit emptor : quia qui sciens solvit quod non debet, id donasse videtur : & ideo nullam habet dati repetitionem I. I. g. I. l. 26. g. 3.D. de condictione indebiti. Satis de pr. g. I. o a.

94쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALI LIB. 83 Superest, ut examinem verba f. 3. ea Verba sunt. suod si uterque siciebat , emptor o

venditor domum esse exustam totam vel ex par te , nihil actum fuisse: dolo inter utramque partem eompensando; ct judicio quod ex bona siderisendit, dolo ex utraque parte veniente, flare nou concedente. Nihil hic dicam de scriptoris sermone fluente nimis inepte. ipse enim sic ostendit, & quemcunque alium potiuS, quam Ρaulum, id est, virum scribendi peritum , repraesentat. Non intercedam quoque; quominus dicatur , nihil actum fuiste: cum uterque& emptor & venditor sciret, domum totam quae vendebatur, esse exustam . primum enim non potuit, ubi non erat quod veniret, persici venditio: deinde, cum uterque scivit, non esse domum quae vendebatur, perinde habenda res est, ac si neuter deceptus esset. Convenit enim osticio Judicis in bonae fidei judicio', ut dolus qui ab utraque parte venit, ab utraque parte negligatur. Illud me moratur , quod additur quasi ex Pauli sententia, exusta domus parte, parte extante, seque nihil actum esse , ac cum exusta est domus tota. ait enim, ut dixi, Paulus in principio d. l. y7. extante domus parte, utique dimidia, aut ma-

95쪽

jore, extare venditam domum; & consistere venditionem; ac coarctandum esse emptorem,

implere emptionem. qua igitur spe subjicitur in g. 3. I. 37. quasi ex Pauli sententia, exusta domus parte, parte reliqua, nihil actum esse putet aliquis, referre, quod in prima legis

parte neuter contrahentium , in postrema uterque, sciebat, domum ex parte combustam esse. sed ea differentia nihil mutat perfectionem contractus qua de agitur: quia lassicit, quod sicut in legis principio ob utriusque ignorantiam, sic in sine propter utriusque scientiam, neuter laesus est dolo malo: ac proinde sicut in principio dixit Paulus , valere domus venditionem , cum dimidia ejus pars aut major, extat tempore venditionis: sic in fine dicendum fuit, stare venditionem domus: cujus pars dimidia, aut major, tempore vem ditionis remansit. Etsi deliberari possit, an Propter emptoris scientiam hic arbitrio Judicis sic minuendum sit pretium; sicut illic propter ignorantiam. quod nunc non excutio.

Adscribam potius Papiniani verba ex L s 8. D. de contrahenda emptione: in qua infelix ille interpolator , quisquis fuit, qui Paulum inae L 37. tam foede commaculavit, aeque aut magis

96쪽

DE FOstMA EMEND. DoLI MALl Lia. 8s magis se sua prodit ineptia. verba Papiniani. Arboribus quoque vento dejectis, vel ab hum- piis igne, dictum est, emptionem fundi non videri esse contractam, si contemplatione istarum arborum veluti oliveti) fundus comparabatur: sve sciente , sue ignorante venditore.

sive autem emptor sciebat, vel ignorabat, vel uterque eorum, haec oblivent, quae insuperioribus casibus pro aedibus dicta iunt.

Sic editur locus. at cui fit verisimile, esse hanc Papiniani connexionem , Arboribus quoque

vento deiectis ἰ quod si quis persuadere sibi

possit: sequentia certe Papiniani esse, non di-Cet, Sive autem emptor sciebat vel ignorabat vel uterque eorum, haec obtinent, quae in superioribus casibus pro aedibus dicta sunt. Ni si potuit

Papinianus , scribens librum x. Quaestionum ex quo est illa lex, conjicere, fore aliquando, ut Paulus libro v. Ad Plautium ex quo desumpta est d. l. s7. Omnes illos casus circa Venditionem combustarum aedium definiret;& imperator Justinianus hoc ejus Fragmentum, e X d. lib. X. excerptum, Ρauli disputationi in Pandectis, post tantum temporis spatium, hoc loco subjiceret. Sed vanitas humanarconditionis, etsi frequens sit & magna, non

L 3 tamen

97쪽

ss GERAR Di Noo D Ttamen ad sui ipsius illusionem adeo desipere potest. 1 CApuae XII. Actionem quae datur pro emendatione doli mali in contractibus bonae fidei, ab Africano se Lpiano dici utilem. Modestinus explicitus difficillimo loco qui est in I. H. D. de pignoribus 9 Θ-pothecis. Fugitivam esse L qi. D. de pigneratitia actione; ct quo pacto ea extricanda videatur. Sensus Papiniani l. I. D. de pignoribus 9 Θpothecis. Impp. quoque Diocletianio Maximiani l. s. C. Si aliena res pignori. Fragmentum GHi quod est in I. 9. f. i. D. de

pignoribus , hypothecis, sub illo Titulo male positum esse ab Architectis Dris. debuisse poni siub Titulo Digestorum , De pigneralitia actione: O quis sit verus GHi sensus. Postem hic facere finem demonstrandae meae

sententiae. est enim certa & clara. nisi vererer; ne cui absurdum videretur, quod dixi, - non valere bonae fidei contractum in quo sit dolus malus, & nihilominus actionem ex eo nasci. unde enim actio , nisi ex obligatione Θunde

98쪽

DE FORMA EMEND. DoLi MALI LIB. 83 Inde obligatio , nisi ex contractu λ denique quis sapiens effectum sine causa animo suo concepit 3 quod si obligatio & actio cst perfecti effectus contractus : qui potes: ex nullo atque imperfecto contractu, qualis est in cujus ingre illa notatur dolus malus, obligatio &actio nasci Θ Sed videamus, ne ca diis cultas nihil essiciat. non enim ab horrct ab usu Iuris, nullum atque inutilem csh bonae fidei contractum, & tamen actionem producere. non postulo, mihi credi : si fides Modestino. is in I. 62. g. I. D. de contrahenda emptione, uui, inquit, vesiciens loca Dcra vel religio is vel publica pro privatis comparavit, licet emptio non

revecti , ex empto tamen adverseus venditorem experietur, ut consequatur, quod interfuit ejus, ne deciperetur. At enim ratio non sinit, esse

effectum sne causa ex qua nascatur. Non hoc praeterit Modestinum , neque alios Veteres Jurisconsultos. contra illi , quia intelligunt, non valere bonae fidei contractum in quo ab initio sit dolus malus, facile concedunt, eum non contineri actione quae solet dari, perfecto& valido contractu: utique invito eo qui deinceptus sit: ut supra dixi. sed nihilominus, si ejus intersit, agere ob dolum malum, quod

99쪽

88 GERAR DINOOD Tsuadet bona fides, rem perinde accipiunt, ac

si valeat contractus I. 4. D. de contrahenda emptione: ita nec causam habent, ne patiantur, emptorem, Verbi gratia, aut venditorem, aut Creditorem , ad emendandum ex bona fide dolum malum agere utiliter e X empto, aut vendito , aut contraria pigneralitia actione.

Sic Africanus L 3 o. f. i. D. de actionibus empti se venditi r &, nisi fallor, dicit, utiliter exempto agi , pro utili ex empto actione agi: qua loquendi forma & lustinianus utitur L ult. C. de hereditate vel actione vendita. Sed quid opus disputatione Θ clare illa actio qua de agimus actio utilis vocatur ab Ulpiano l. 9. f. ult. 9 l. II. D. de minoribus. Amplius a Modestino l. 22. D. de pignoribus O bpothecis. verba Modestini, quia continent elegantem definitionem, minime tamen perspicuam , apposui, ut e X plicem. ea verba

sunt.

Si Titio qui rem meam ignorante me creditoriouo pignori obligaverit , heres extitero, ex postfacto pignus directo non convalescit, sed utilis pigneralitia dabitur creditori. Hanc solam speciem ex Modestino repraesentani Juris Architecti. sed mihi persuadet loci In scr i-

100쪽

Inscriptio, quae Inscriptio est, Modestinus lib.

vii Diferentiarum, Modcstinum praeterea tractasse aliam, ex qua haec praesens profluxit:& utriusque differcntiam prope eo e Xecutummodo quo a Paulo factum est l. 4 i. D. de piagneratisia actione: nisi quod longius , quam Paulus , perrexit. utile igitur erit, speciem utramque examinare: initio facto ab hac quamcx Modestino non descripsere Iuris Arcnitecti. Ea species est. Titius creditori suo pignori obligavit rem alienam: quam pignori obligare non poterat. is Titius factus est ejus rei dominus : sive quod domini heres fuit: sive

quod eam rem a domino accepit e X causa emptionis, aut simili alia. Haec species. ex hac quaeritur : an rei alienae pignus ex eo convalescat, quod Titius factus est pignoris dominus Θ Duplex inspectio est: una de Edicti verbis: altera de ejus sententia. Ouod ad priorem attinet quae Circa verba itonsumitur : sic

rescribunt Impp. Diocletianus & Maximianus I. s. C. Si aliena res pignori data sit. Cum res quae necdum in bonis debitoris es, pignori data ab eo, postea in bonis ejus esse incipiat: ordinariam quidem actionem super pignore non competere, manifestum est. Imperatores vocant or-M diva