M.T. Ciceronis Tusculanarum quaestionum ad Marcum Brutum liber primus

141쪽

Lib. I In agrisudine tinianda.

, A fissi faidem me quouis diluum destorem . . . malo se dignum deputat, nia miser sit. vides I ιλ. r. ergo opinionis esse , non naturae malum.quid, Aquod res ipsa lugere prohibet ut apud Ho-

merum quotidianae neces', interitusque mut-- Grum, sedationem maerendi afferunt: apud D quem ita dicitur, .is 1 nmrre nimis mulios, aιque omni luce, ω' In radenteis. ημα mis Cernimns : νι nemo poseis maerore vacare . παν- Ν, ' Quo magiν est aequum tumulis mandare par

a, F irino animo , c luctum lato sis Dira πῖγ' diurniν. . . . - πιαν77ς Ergo in potestate est , n abiicere dolorem, cum velis, tempori servientem HAn est ut 3um tempus, quoniam quidem res in nostraa sim potestate est, o cui non ponendae curae aegritu 'dini, causa serviamus Constabat eos, qui c cidentem Uulneribus Cn. Pompeium vi. λλα

dissent, cum in illo ipso acerbissimo, miser- χἀτμεν rimoque spectaculo sibi timerent, qRod ναταθά'elasse hostium circumfusos viderent, nihil . . tum aliud egisse, nisi ut remiges hortarentur, πένει ut salutem adipi cerentur fuga et postea ' ra Θανο quam Tyrum venissent, tum afflictari, lamentarique coepisse. timor igitur ab ijs aegri

142쪽

, vera non poterit 3 Quid est autem, quod plus q ut φν valeat acl ponendum dolorem , quam Curi τι δ' η - est intellectum, nihil profici, & frustra esse ιν susceptum λ si igitur deponi potest,etiam non suseipi potest. voluntate igitur, & iudicio su-ἀνωτον scipi aegritudinem confitendum est. t idque ' Lυ κα- indicatur eorum patientia,qui cum multa sine saepe perpessi, facilius ferunt, quidquid acci-κου- νωγ d e. obduruisseque sese contra fortunam a Em latii bitrantur: ut ille apud Euripidem, .is q Si mihi nunc ινις ιι erimum iunx et dies,

,, Nec μηπ- ui assem salo rδη σια ,, mi dolendi Gruse, ut intacto equulei πόνον, is Freno repente tactu exadtantλιν nouo . . , e .. Sed iam r subiectus miseriis obtorpui . . Defatigatio igitur miseriarum aegritudines Mem , cum faciat leuiores,s intelligi necesse est, non EIὼe rem ipsam, causam, atque fontem esse maero, aris. ' Philosophi summi, nec dum tamen sa-μεε α pientiam contecuti, nonne intelligunt . tria G lis summo se malo esse sunt enim insipientes etu neque insipientia ullum maius malum est: ne ,α , que tamen lugent . quid ita λ quia huic ge- νεορυμ neri malorum non assingitur ina opinio. re- Πωλον, ' esse, M aequum et de ad ossicium pertin

143쪽

re, aegre ferre, quod sapiens non sis. quod idem affingimus huic aegritudini, in qua luctus inest i quae omnium maxima est. ltaque Aristoteles, veteres Philosophos accusans,qui iexistimassent, Philosephiam suis ingeni js esse

perfectam, ait eos aut stultissimos, aut glori sus mos su i me : sed se videre, quod paucis an nis magna accessio facta esset, breui temporeis Philosophiam plane absolutam sore . t Theo. . phrastus autem moriens accussasse naturam dicitur, quod ceruis, & cornicibus vitam diuturnam, quorum id nihil interesset: hominibus , e quorum maxime interfui siet, tam iube. exiguam vitam dedisset: quorum si aetas po tuiuet esse .longinquior, futurum fuisse , ut, omnibus persectis artibus , Omni doctrina hominum vita erudiretur. querebatur igitur se tum , cum illa videre coepi siet, exstingui . Quid λ ex ceteris Philolphis nonne optimus,& grauissimus quisque cωnfitetur, multa se. ignorare ' & multa sibi etiam, atque etiam esse discenda λ neque tamen,cum se in media stultitia, qua nihil est peius,haerere intelligat,

aegritudine premuntur . nulla enim admisce-

o tur opinio ossiciosi doloris . ' quid , qui non putant lugendum viris ρ qualis fuit laximus is efferens filium consularem : qualis L. uPaulus , duobus,paucis diebus, amissis filijs i φρ ualis M. Cato, praetore designato, mortuo ρων alio et quales reliqui, quos in consolatione collegimus. Quid hos aliud placauit, nisi. quod luctum. cima Iem esse non putabant

144쪽

' riseul quae Ηιonum ',iri Ergo id, quod alij rectum opinantes xv. c. iZaegritudini se solent dedere, x ij turpe putan-bi ιμπι tes aegritudinem repulerunt. ex quo intellI- 'aitur , non in natura, sed in opinionet eueti ritudinem . Contra dicuntur haec . ' Quis 1-tam demens , ut sua voluntate maereat ὸ natura affert dolorem. cui quidem Crantor, cinquiunt , vester cedendum putat. premit' enim . atque instat, nec resilii potest . Ita- ei regii ι oue Oileus ille apud Sophoclem , qui rela-φοι. & ita monem antea de A i ac is morte consolatus e L. L. set, is cum audisset de suo , fractus eli. de cuius commutata mente sic dicitur :Nec vero tanta praeditus sapientia - . Dui seu im ea . oui alιorum arumnam rictis

' alleuans , Non idem , cum fortuna mutat impetumia ' Conuersat, clade ut subita istangatur sum L, n0n m t , m praecepta exorant . γψis yy eum disputant, hoc student efficere, na P- ς μ' tu eae obsisti nullo modo posse . ij tamen saxen -- tur, gmnores aegritudines luscipi, quam n

tura cogat . quae igitur amentia , Ut nos quo innue idem ab alijs requiramus ' sed plures at sunt causae sulcipiendi doloris . primum illa opinio mali, quo viso , atque persuaso aegri . . tudo insequitur necessario. deinde etiam s aratum se mortuis facere ,di grauitereos lu-- geant, arbitrantur. accedit luperstitio mu-: Iiebris quaedam. existimant enim, dijs im- mortalibus se tacilius satisfacturos, si eorum - Plaga per ui.-st , di stratos esse i . . . , 2 fateao-

145쪽

Lib. III. de πνἰtudine lenienda. I 37

lateantur. sed haec inter se qua repugnent, plerique non vident.laudant enim eos . qui aequo animo moriantur: qui alterius mortem aequo animo serant,eos putant vi perandos . quasi

fieri ullo modo possit, quod in amatorio sermone dici solet,ut quisqua plus alterum diligat, quam se, ' Praeclarum illud est, di si qnaeris , rectum quoque , & verum, ut eos , qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nota metipsos amemus: ut vero plus, fieri nullo pacto potest. ne optandum quidem est in amici, tia , vi me ille plus, quam se a amet: ego ii .kesba Ium plus quam me. perturbatio vitae, si ita sit, atque officiorum omnium , consequatur. sed P de hoe alias: nunc illud satis est, non attribue --ere ad amissionem amicorum, miseria nostram, 'ne illos plus quam ipsi veIant,si sent iant: plus/ eerte,quam nosmet psos, diligamus.nam quod aiunt plerosque consolationibus nihil leuari, adiunguntque , consolatores ipsos confiteri se

miseros , cum ad eos impetum suum fortuna - K conuerterit: utrumque dissoluitur. sunt enim

ista non naturae vitia , sed culpae stultitia aute . -- accusare quamuis copiose licet. nam de qui ἡ non leuantur,ipsi alios admiseriam inuitant: M. & qui suos casus aliter ferunt, atque ut alijs auctores ipsi fuerunt, non sunt vitiosiores, qua re plerique,qui auari auaros,glorie supidos floriosi reprehendut EST ENIM PROPRIUM ltultitiae aliorum vitia cernere , obluisci suo . rum. ' Sed nimiram hoc maximum est expeti mentum, cum constit aegritudinena vetustate

tolli

146쪽

tolli, hanc vim non esse in die positam, sed In cogitatione diuturna. nam si eadem res est, di idem est homo: qui potest quidquam de do Iore mutari, si neque de eo, propter quod do Iet quidquam est mutatum, neque de eo, qui dolet λ cogitatio igitur diuturna, nihil esse in re mali, dolori medetur, non ipsa diuturnitas. Hie mihi afferunt mediocritates:qui si naturales sunt, quid opus est consolatione λ natura enim ipsa terminabit modum. sinopinabiles , opinio tota tollatur. Satis dictum esse arbitror , aegritudinem, esse opinionem mali praesentis, in qua opinione illud insit,ut aegritudinem suscipere oporteae. ' additur ad hanc definitionem a Zenone recte, ut tua opinio prae sentis malis sit recens. hoc autem verbum sic interpretatur, ut non tantum illud recens e velit, quod paulo ante acciderit, sed qua diu in illo opinato malo vis quaedam insit, & vi- .geat,& habeat quadam viriditatem, tam diu et s. . appelletur recens: ut a Arthemisia illa, Mausi, .c. 11 li,Cariae regis, uxori quae nobile illud Halicae

ctu, eodemqye etiam consecta contabuit. huic erat illa opinio quotidie recens : quae tum --ρ η' denique non appellabatur recens, cum Vetu state exaruit.Haec igitur officia sunt consolantium, tollere aegritudinem funditus, aut seda Te, aut detrahere quam plurimum, aut supprimere, nec pati manare longius, aut ad aliam traducere. f sunt qui unum ossicium consola-

eis Putent, malum illud omnino non esse , Ut Clean-

147쪽

Lib. III.de aritudine lenienda.

Cleanthi placet. sunt, qui non magnum malum, ut Peripatetici. sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epic rus. sunt,qui satis putant - - . .

Ostendere,nihil inopinati acciduse, e nihil ma ii Chrysippus autem caput esse censet in conia ΠΤ .solaado, detrahere illam opinionem moerenti, si se officio fungi putet iusto, atq. debito. sunt

etiam,qui haec omnia. genera consolandi colis ligunt . alius enim alio modo mouetur a suisere nos omnia in consolationem unam coniecimus: erat enim in tumore animus,& Cmnisa in eo d tentabatur curatio. sed sumendum tempus est non minus in animorum mori is, datae- uam in corporum .i ut Prometheus ile Ae - ώβ:-r. schyli, cui cum dictum esset, , , -tqui, Prom ιheu,te hoc tenere existimo, ,, e Mederi posse rationem iracundia . Respodet, is o,, ' siquidem qui tempe)liuam medicinam κ ad- . ' Ρ η

is Non adgrauesens vulnus illidat manui. r tionem -- i Erit igitur in consolationibus prima media I cina,docere aut nullum malum esse , aut ad- ' 'na dum paritum:altera,& de communi condi- - cione Vitae, & propriae,si quid sit de ipsius, qui Φ' μ maereat, disputandum: tertia, summam esse stultitiam frustra confici moerore, cum intelligas, nihil posse profici. nam Cleanthes quidem sapientem consolatur: qui con Iativisne non eget. nihil enim esse malum , quod turpe non sit, si lugenti persuaseris,non tu illi 'Iuctum , sed stultitiam .detraxeris. alie mi in au lum tempus docendi . &. ramen non satis mi - tu

148쪽

hi videtur vidisse hoe Cleanthes , suscipi Hl-

quando aegritudinem posse ex eo ipso, quod i L. furea esse summum malum Cleanthes ipse i fatetur. ιων&itas quid enim dicemus cum Socrates Aleio isto. v. c. biadi persuassisset , ut accepimus , eum nihil shominis esse , nec quidquam inter Alcibia adem, summo loco natum , &quemuis baiulum interesse . cum se Alcibiades afflictaret . x o ..e lacrymansque Socrati stipplex esset , ut sibi. 2 : virtutem traderet, turpitudinemque depelleis yὶ ret: quid dicemus , Cleanthe P L num in illa. ' . re,quae aegritudine Alcibiadem afficiebar, ma.

I L ηώid, li su isse ξἰ quid illa Lyconis, qualia sunt

ina L, O . qui aegritudinem eX tenuans, paruis ait eam is nisalia rebuβ mouer fortune , SE Orporis incommo-Ωὴὶρ dis , non animi malis . quid ergo illud, quod in ut m Alcibiades dolebat, non ex animi malis viis ti, sque emutabat AA Epicuri con blationem I.νὰαι Iatiβ est ante dictυ m. ' quidem conso- si c. , latio firmi illina est, quamquam e usitata est, cis,iad,.& saepe prodest: Νοn tibi hoc soli. Prodest hale ilia . O quidem, ut di i , sed nec semper, nec omni--issilia bus.sunt enim, qui respuant : sed refert, qu cim. modo adhibeatur, ut enim tulerit quisque eoo v e rum, m qui sapienter tulerunt, non quo quis. iuibu, que incommodo affectus sit, praedicandum est. .nchrusippi ratio,ad veritatem firmissima est i,aii. ad tempus aegritudinis, dissicilis. o magnum o nov.e Hpus est, Probare maerenti, illum suo iudieivi, hiari & quod se ita putet oportere facere, maerere.. Η nimirum igitur , ut in causis non semper ut mur eodem si tu appellaunus mi

149쪽

, trouersiarum genera sed ad tempus, ad con αtrouersitae naturam, ad Personam accomm ' μου. e. fedamus: γ sic in qgritudine lenienda. nam quam in quisque curationem recipere possit,Videndum diae lenistro est. 'sed nescio quo pacto abeo. quod e λς L qua a te propositum , a Perrauit oratio. tu enim de quiΜ.eua sapiente quae sietas. cui aut malum videri nul ratione, tum potest, quod vacet turpitudine , aut ixa recip. ρε patuum malum , ut id et obruatur sapienpia ιδ,νide vixque appareat ., qui nihil opinione assingat, dism .R assum atque ad aegritudinem; nec id puteῖς iis q q. v. es rectum, se quam maxime excruciari, luctuqu'Obso reιαρ confici: quo prauius nihil esse possit . edocuit sol tamen ratio, vimhi quidem Videtur , cum hoc lasse leg. . ipsum proprie non qu reretur hoc tempore rώειών ν ne quidem itum esse malum, nisi quod idem diei turpe posset. tamen ut videremus 3 quid ir o. v. c. quid esset in aegritudine mali, id non natura , nil quod la esse, sed voluntarIo iudicio, ela opini inni 'ἐse mala - errore contractum, ' tracta dum est autem a : O quod bis id genus aegritudinis , quod unum est om ide H. e

- nium maximum, ut, eo sublato , reliquorum ita remedia ne magnopere quaerenda arbitraremur sunt enim certa, quae de paupertate certa

quae de vita inhonorata , ela in gloria dici soleant . . separatim autem certae scholae sunt de

exsilici , de interitu patriae , de seruix ut ν L. qua de debilitate , de caecitate , S de omni calu: I in quo nomen poni solet calamitλtis . haec tia dispu-

Grae ei in singulas scholas, Sc in singulQs Οιὰ istiGBros dispertiunt opus enim quaerunt- 9 sqv- dilectatio

150쪽

1 2 & tamen,ve medici, toto corpore curando, ta . P minimae etiam parti, si condoluit, medentur: - . sic Philo phia, cum uniuersam aegritudinem sustulit, tamen, si quis error aliunde eκstitit,sic pauperta S momordit, si ignominia pupugie, tal, exsti si quid tenebrarum offudit a extilium, aut eΟ- ιι m. rum , quae modo diκi, u si quid exstitit: & sinL. 7 qi singularum rerum sunt propriae cololationes r de quibus audies tu quidem , cum voles : selfiugularsi ad eundem fontem reuertendum est, aegritu: reru, dcc. dinem omnem procul abesse a iapiente,quod

inanis sit, quod frustra suscipiatur , quod non . natura exoriatur, sed iudicio, sed opinione , sed quada inuit tione ad dolendum , cum id decreuerimus ita fieri oportere . t hoc detra 8scto, quod totum est voluntarium, aegritudo erit sublata illa moerens e morsus tamen, M' contractiunculae quaedam animi relinquentur. . hanc dieant sane naturalem, dum aegritudInIR

nomen absit, graue,tetrum,funestum. quod e

sapientia esse, atque, ut ita dicanti, habitareo nullo modo possit. Atqui stirpes sunt aegritudinis, quam multae, quam amarae 3 quae , 1PUν, trunco eueris, omnes elidendi sunt,&,ri ne

cesse eriesi fingulis disputatibnibus . superestenm nobis hoc, cuicuimodi est,otium. Sed ratio una omnium est aegritudinum,plura nomIna. nam & inuidere, aegritudinis est,& aemu Iari,&obtrectare &mitereri, angi, lugere, Tere , aerumna affici, lamentari, sollicitara ,

dolere , in molestia esis, afflictaru sperare.