M.T. Ciceronis Tusculanarum quaestionum ad Marcum Brutum liber primus

161쪽

leat eius rebus secundis, a quo ipse laedatur, non recte dicitur inuidere: ut, si Hectori Agamemnon.qui autem, cui alterius commod nihil noceant, tamen eum doleat his frui, is inuidet profecto. AEMULATIO autem dupliciter illa quidem dicitur, ut & in laude, di in vi itio nomen hoc sit. nam Ac imitatio virtutis aemulatio dicitur;sed ea nihil hoc loco utimur : est enim laudis:&est aemulatio, aegritudo si eo b A. -d. b quod c6cupierit, alius potiatur . ipse careat qui cons.' ' OBTRECTATIO autem est ea, quam intel Iigi Zelotypiam Volo,aegritudo ex eo,quod alter quoque potiatur eo, quod ille ipse concupiuerit. MISERICORDIA, est aegritudo eκ miseria alterius, iniuria laborantis. nemo enim c par ricidae aut proditoris supplicio misericordiaci ςJ νηοcommouet tir. ANGOR, est aegritudo premens LUCTVS, aegritudo ex eius,qui carus fuerit interitu acerbo. MAEROR, aegritudo flebilis. AERUMNA. aegritudo laboriosa. DOLOR, aegritu.do crucians. LAMENTATIO, aegritudo cum eiulatu . SOLLICITUDO, aegritudo cum cogitatione . MOLESTIA , aegritudo perAanens . 9 t AFFLICTATIO, aegritudo cum vexatione corporis. DESPERATIO , aegritudo sine ulla rerum expectatione meliorum . Quae autem subiecta sunt d sub metu, ea sie definiunt: Pl-GRITIAM, metum consequentis laboris, TERxorem, metum concutientem, ex quo fit , ut pudorem rubor, terrorem pallor, & tremor,& dentium crepitus consequatur: TIMOREM

metum ma Ii appropinquantis: PAVOREM, me

162쪽

tum mentcm Ioco mouentem , ex quo illud Ennii. M Tum pauor sapienιiam mihi omnem ex animo

expectorat. LX ANIMATIONEM , metum subsequentem , de - quasi comitem pata .riS : CONTURBATIONEM, metum excutientem cogitata: I, ORMIDINEM,

metum permanentem.' Voluptat S autem page V. C. WH tes hoc modo describunt, ut e malevolemia, si μοι ni sit voluptas ex malo ali crius sine emolumento suo : D LYcTATio , voluptas suauitate au- . eLI dixus animum. deliniens. &, qualis est hae e 'μ aurrum, tales sint oculorum, & tactionum,&odorationum , S si porum : quae sunt omnes Unius generis , ad persundendum animum tanquam illiquefactae voluptates. IACTATIO , est voluptas gestiens , S ie efferens insolentius. 4 Quae autem libidini subiecta sunt, ea sic de- iniunt. Ut 1RA, sit libido puniendi eius,qui videatur laesisse iniuria . Ex CANDESCENTIA au tem, sit ira nasceius, & modo exsistens, quae Θυε - Graece dicitur : ODIvM , ira inueterata: INIMICITIA,ira ulciscendi te, pus obseruans: DISCORDi Α,ira acerbior, I imi ' mo odio,&corde concepta: IN DI GENTI A, libi

uodam, aut quibusdam: qua dialectici appellant: ut habere diuitias, capcre honores. Indigentia, rerum ipsarum est, ut honore m. vi pecuniae. t omni u

autem

163쪽

audens perturbationum sontem esse dicunt, va NTEMPERANTIAM: quae est a tota mente M a recta ratione defectio, sic auersa a priscriptione rationis, Ut nullo modo appetitiones animi nec regi, nec contineri queant. quemadmo 'ta igitur temperantia sedat appetit oncs, ct euicit,ut hae recti rationi pareant et conseruat qae considerata iudicia mentis : sic huic inimica intemperantia,omnem animi statum inflamat, conturbat, incla . itaque , & aegritudi iuri metus , & reliqua: perturbationes omnes gignuntur e X ea . Quemadmodum cinu sanguis corruptus est, aut pituita redundat, aut bilis in corpore, mor bi, aegrotat one'. naicus . tiar - , sic prauarum opinionum conturbatio, & psa rum inter se repugnantia, sanitate animia , 'U' ' v ea 3 liat, morbisque i perturbat. 'ex perturbatiOnibus autem primum morbi coniiciuntur, qu S.I- Q.e vocat i II i E sunt eis mor-- bIScotraria . quae habet ad res cer-- tas vitiosam offensionem, atq. fastidium, te in i V. C. ar de qgrotationes, quae appellantur a Stoicis i rhοΗὸ ἀρρω iciat m, hi R. item oppositae contrariae M.

. . offensiones..tioc loco nimium operae consumitur a Stoici. maxime a Chrysippo, dum morbis corporum coparatur morboruanimi si inititudo. qua oratione minime nece Giaria praetermissa, ea, quae rem continent, pero

tractemus.' Intelli satur igitur, perturbationem , iactantibus se opinionibus inconstin- aer, is turbid si in motu e ue semper. Eum au .

164쪽

orrauit. tem hi seruor concitatioque animi m inueterauit de tamquam in venis medullisque in. derit, tum exsistit & morbus aegrotatio, de offensiones eae, quae sunt eis morbi, , aegrota tionibusque contrariae Haec, quae dico Cogitatione quidem inter se differunt, re vero eois putata sunt,eaqtie oriuntur ex libidine, & laetitiam am cum est concetpita pecunia, nee admhibita continuo ratio,quasi quaedam Socratica medicina , quae sanaret eam cupiditatem tpermanat in venas , & inhaeret in visceribus illud malum,existatque morbus, Ac aegrotatio, quae a uesti inueterata non potant: esque mori ho nomen est auaritia. ' similiterque ceteri δόmorbi: ut gloriae cupiditas,ut mulierosita ,ut

ita appellem eam, quae sis sce mίλο υ- α dicitur,ceterique similiter moe P bi

aegrotationesque nascuntur , quae autem his sunt contraria , ea nasci putantur a me tu , ut II v.c. IMAE odium mulier uris, n γλ e in m γαυε αι-3 o Vt in hominum uniuersum ge. 'is nus, quod aecepimus de Timone , qui in appellatur: ut inlio italitas

ιη est, quae Omnes aegrorationes

P L It blanimi ex quodam metu nascuntur earu rerum inii uniquas fugiunt, de oderunt. ' definiunt autem λης sesqης animi aegrotationem opinatione vehementem a de re non expetenda, tanquam Valde expete da sit, inhaerentem Se penitus infitam quod ante nascitur ex offensione, ita definiunt, 'i-3 nionem vehementem de remon fugienda , I

haerentem Nenitus insitam, tanquam fugien-

165쪽

da. ι3 haec autem opinario, est iudicare se scire quod nesciat. Aegrotationi aut e talia quaeda ' φsubiecta sunt auaritia, ambitio, mulierositas, . ε pervicacia, ν ligurtio, vinolentia, cupedia,& R. si qua sunt similia. est autem auaritia. opinatio vehemens de pecunia , quasi petenda sit,in i' 'haeren & penitus insita. simili': est eiusde per L g Jneris definitio reliquaru . ' ostensionum aute ' ν ω definitiones sunt eiusmodD, ut inhospitalitas, )x o V csit opinio vehemens valde fit gienduhospitem, eaque inhaerens,& penitus insita. si- m εν militer definitur & mulierum odium, ut Hippolyti,& ut Timonis, generis humani, Atque , ut ad ι valetudinis similitudinem veniam eaq. collatione utamur aliquando, sed parcius. qua xvοῦς γε solent Stoici : ut sunt alij ad alios morbos proeliuiores itaq.dicimus grauedinosios quosdam v v ς- re quosdam torminosios, non quia semper sint, sed

quia saepe sint: alij ad metu, alij ad alia pers Vid

turbationem.ex quo in alijs anxietas, unde an V '0 ε xij, in ali j Siracudia dicitur: quq abira disset ei. - ς ε

estq; aliud iracundu esse, aliud iratu dissest ηι si εἰ

auκietas ab angore. neque enim omnes anxii. μή ν φιμs qui anguntur oliquando, neq: anxii semper an ς' guntur ; Ut inter ebrietatem, & ebriositatem interest: aliudque est eme amatore, aliud amatem. atque hec aliorum ad alios morbos pro-esiuitas late patet . nam pertinent ad omne is v. P -is

it perturbariones. ' in multis etiam Viti j appa '

ret: sed n'men res non habet. ergo invidi, ω δώ;δ. cr male uoli, lividi, & timidi, & misericordes, ἰεα et '4 quia procliues ad eas pςrturbationes sunt.

166쪽

non quia semper feruntur. haec igitur procli-mitas ad suum quodque genus, a similitudine Corporis, aegrotatio dicitur,dum ea intelligatur ad aegrotandam proci tui lasosed haec in bo ni Drebus , quod alii ad alia bona sunt aptio. res i facilitas nominetur, in malis procliuitas, ut significet lapsionem e in neutris habeat su-- : verius nomen. Quo modo autem a in corpo

eooονι εθrς morvus , aegrotatio, & vitium: sic in animo γλ. b., 'morbum appellat totius corporis corruptio is . . a Aeδrotationem morbum cum imbecilli.

.rii. - .axm; Vitium, eum partes corporis inter se disivitiori . Menipe Pio prauitas membrorum,distortio, f deformitas: itaque illa duo, morbus, 3e aegrΟ-ώ v.e.,a x xio me totius b Valetudinis eorporis con- Δ, , & perturbatione gignuntur , viis . autem, integra e valetudine , ipsum existit alis. se cernitur . sed an animo tantummodo cogi ' tatione possumus morbum ab aegrotatione / seriansere ovitiositas autem , est habitus, aut affectio in tota vita inconstans, & a se ipsa dissentiens. ita in altera corruptione opi-Ν mionum morbus essiciatur, & aegrotatio i in ν' altera ineonstantia,& repugnantia . non enim' Omnevitium Parte is habet dissentieteis,ut e

rum, qui non longε a sapientia absunt,affectio est illa quidem diserepans a seipla , dum estansipiens,sed non distorta,nec praua. ' morbi

autem, & aegrotationes, partes sunt vitiosit eis: sed perturbationes, sintne eiusdem partesta quaestio est. vitia enim aflectiones sunt manta ετ perturbationes autem, mouentes, ut nomia . possint

167쪽

possintia sectionum manentium partes esse: at que e in malis attingit a Dimi naturam cor poris similitudo, sic & in bonis . sunt enim in corpore praecipua, pulchritudo, Vi res, Valetudo flamitas , velocitas i sunt item in animo .d L. Et νι dicitur,ram eius iudicia, opinione'. cone oris corρολισdant, eaque est animi virtus: quam alii ipsarn eii tempetemperantiam dicunt esse, alii obtemperante ra ιιο cn temperantiae praeceptis, & eam subseqtie me, . nee habentem.vllam speciem suam: led sius in hoe, siue illud sit, in solo esse sapiente. ' 6, Est: aute quaeda animi sanitas, quae initi sipientem etiam cadat, eum curatione medicorum e Per en v et urbatio mentis aufertur. Et, o corporis est coniserba- quaedam apta sigura membrDrum, cum colo tio mentis. ris quadam suauitate: eaq; dicitur pulchrit - & ii, L. do: ucstinanimo opinionum, rudicioruque aequa-hi litas, & constantia, cum firmitate quadam, &stabilitate virtute subsequens , aut virtutis; vim ipsam eo ei nes, pulchritudo vocatur. Iteq. virib. corporis,& neruis,& efficacitati similes smilibus quoque verbis animi vires nominantur. Vellacitas autem corporis , celeritas a pinia latur et quae eadem ingenii etiam Iaus ha-etur propter animi multarum rerum breui tempore perciarsionem. Illud animorum,cor' 'porumque dissimile est, quod animi valente morbo tentari non possunt, corpora possunt .. sed Porporum offensiones sine culpa accide- - . 3ὶ te possunt, animorum non item . 4 Quorum

sd Corporis temperatio, cum ea congruut inter se, ὲ quibus constamus : sanitas sic animi

168쪽

omnes morbi, S per urbationes ex aspernatione rationis euuniunt. itaque in homininus solum exsistunt na bestiae simile quiddam faciut, sed in perturbationes no incidunt. Inter acutos autem, & hebetes hoc interest, quod in seniosi, ut aes Corinthium in aeruginem , sie4IIrin morbum & incidunt tardiuS, & re eantur ocyus: hebetes non item. Nec vero in omisnem morbu,ac perturbatione animus ingeni si eaditanon enim multa efferata,& Immania et quaedam autem humani avis quoque habentor ima speciem,Vt misericordIa,aegrItudo, me tus Aegrotationes autem,&morbi an Imorum

kr.-ν dissiet Ilus euelli posse putantur,quam summa vicia,quae virtvvibus ianv co aria: mornentibuν bis enim mλnentibus , V p λ subi ta esse non ivitia s-- possunt, quia non tam celer,ter sanantur, quaiaia i osse illa colluntur. t Habes eλ, quae de perturba- Παionibus enucleate diisurAnu Stoici, quae Iogi uia &c. ea appeIlant,quia disserundur subditius .e qui . rei sic:vibus qu-ram tanquam 8 se scrupulosis coli.

-on bus enauigauxv ratio, reliquae Asputationis. manhib. cursum teneamus: modo satis illa dilucide dimoru D xerimus pro rerum obscuritate.Α. Prorsus sa-Misit esecis: sed siqua diligenvius erunt cognoscendata,' quaeramus alias: nunc Vela, quae modo d 1

ci Icnebas,exspectamuS,S cursum.' M.Quando & Ois ait js locis de virtute diximus,& saepe dicenda

Se eriv pleraeque enim quaestiones, quae ad vitam sirusto moresque pertinent, a Virtutis sonte ducutur cotibus Quando igitul virtus,est affectio animi costas,

169쪽

Lib IIII. do p.rturbationibus anim . Isr

quibus est , S ipsa per se, suasion te, separata

etiam utilitate, laudabilis: ex ea proficii cuturhonestae voluntates . sententiae, actiones, Omnisque recta ratio:quamquam ipsa virtus breuissime recta ratio dici potest. huius igitur virtutis cotraria est vitiositas. sic enim malo,qua - malitiam appellare eam, quam Graeci appellant. nam malitia,certi cuiusdam viiij nomen est vitiostias,omnium. ex qua cogitantur perturbationes,quq sitnt,ut paulo ante diximus, turbidi animorum,cGncitatique motus auersi a ratione, Scinimicissimi mentis, vitaeque tranquillae . important enim aegritudines anxias, atque acerbas, ammo'. affliguidi debilitant metu. iidem inflammant appuli. . tione nimia. quam tum cupiditatem, tum libi μαιυdinem dicimus, impotentiam quandam animilliar/tur . a temperantia,& moderatione plurimum dis q. Brt. dentem. ' quae si quando adepta est id , quod μή pla I ei fuerit concupitum, x tum fert alacritatem, erit iMq. ut nihil esse, constet, quod agat. ut ille , qui KL, ιμ ea VOLUPTATEM animi nimiam, summum esse sertur Haerrorem arbitratur. eorum igitur malorum incrita.

una virtute posita sanatio est. Quid autem non miserius solum, sed foedius etiam , ct de istσιμε, a formius, quam egritudine quis afflictus, i de, fess &bilitatusque iacens λ cui miseriae proximus est ιta P,V.siis, qui appropinquans aliquod malum metuir, exanimatusque pendet animi . quam virris significantes mali, Poetae impendere apud in feros saxum Tantalo faciunt, ob scelera, animique impotentiam, de superbiloquentiam ἀ

170쪽

ea communis poena stultitiae est. omnibus e-m L- lcm nitri, quorum mens abhrairet a ratione m sem

p si per aliqύ is alijs dolor , alijs terror impender.q t iis atque ut hae tabifice mentis perturbationesicrrstr im iunt gritudinem dico, re metum i sie hilari pcndet δέ res viae, cupiditas avide semp ex aliquid n eκ-1ta fere petens, manis alacritas, id e st, laetitia ge- silens, non multum aifierunt ab amentia, ex quib'iις quo inteIligitur, qualis ille sit,quem tum m

p Min deratum , alias modestum,&Temperantem,acu, sim' constantem continentemque disimus. nO'pς , 2 numquam haec eadem vocabula ad frugalita, tis nomere, tanquam ad caput, referre volu ι error m mus.quodnist eo nomine virtutes Con tine ren-. tur, numquam illud ita peruulgatum esset, ut

i sorx viam prouerbii locum obtineret. HOMINEM pφιφομ FRUGLOMNIA RECTE FACERE. quod idem erim Stoici de sapiente dicunt, nimis admirabiliter . nimiique magnifice dicere videntur. Φ Ergo is, quisquis est,qui moderatione,& co 3 stantia quietus animo est,sibique ipse placat' - ve neque tabescat molesti js , neque frangaturi timore, nec sitienter quid o appeten& audeat desiderio , nec alacritare futili gestiens deliquescat; is est sapiens, quem quaerimus , is est

beatus' cui nihil humanarum rerum aut into . . 1erabile ad demittendum animum , aut nimis

Iaetabile ad efferendum videri potest. quid Onim videaturiet magnum in rebus humanis, cui aeternitas umnis, totiusque mundi nota sic magnitudo: nam quid aut in stud ijs humanis, sinu in vam cκigua vitae brevitati magnum iam l