장음표시 사용
61쪽
18 Fr. Zypori Iudex, Magistratus,
In notorijs causa pera xi , ae ubi de
tacto eo stat: nonitent in tetis.
remodiciis, vadimoni js, missione ex primo S secundo decreto; reus comparens delationem habet viginti dierum pro deliberatione. Auth. oferatur. C.de lιtu comest. Di latori is utitur, i j'que ad litis contestationem. .excep. C. de probat. nec sine dilatione de satisdationibusitatuitur, de ordine cognitionum, de excusan dis contumacibus,de admittendis vel reiiciendis, qui alieno nomine iudici js interueniunt, de aptitudme libelli, de illustranda editae actionis specie, de mutuis petitionibus, de te giuersantibus ad contestationem cogendis; satur & dilatio ad sistendum aliquem in iudicio. i. sauciui. C. de Dei. Quid i quod Iustin. Neuel. I iue.*.sed σboc. altero litigatore disceptationi renuntiante, si alter dicere quippiam adhuc velit, mensem iubeat indulgeri, & secundum, deinde adhuc & tertium. Neque iuuat lex . O io. D. de serjs l. r. ct a. C. de dilat. l. s. de Iud. nulli bi enim quod is tradit asseritur, nec quia producendis testibus spatia dantur, ideo
reliquis actibus negantur, fateor nunquam tanta frivolis suis ledata quanta hodie.
Scrupulosas ceremoniarum iudiciariarum
praestigias, quibus & ipse Iudex fascinetur, ut quasi sensus motusque impos, pene nihil ossici j praestare possit, nisi quod partes cNegerint,
postquam iam mutua pugna lassar procubucrunt, veteribus ignotas fuisse concessero, resecandasque esse : quod porro tempora iudiciis distincte peragendis inuenerint necessarium, non id omne conuellendum est, non praeser tim Canones longa sapientissimorum Pontificum lucubratione laborati. Sed sane Platonis forma vi una oratione actores, una rei defungantur, bene se habeat,
ubi de facto constat, de i ure quaeritur; verbi gratia, post duellum Horatiorum & Curiatiorum solus ille, qui victor euaserar,in publica laetitia sororem, ob sponsum interemptum lugentem, occidit; factum liquidum erat:
quaerebatur iusta ne satis indignatione sororem priuatus occiderat; an meritis in Rempub. delictum condonandum esset y poterat accusatio, poterat defensio una utrimque oratione peragi, una die, una consultatione sententia ferri. vii Ionoc. III. c. ad nostram de iureiuri rectissime dicit de ordine Iudiciorum proce dere, ut in manifestis Iudiciarius ordo non obseruetur. verissimus sepius cense ur ordo
Sed varietas negotiorum ulteriores eo gressiones introducit. aliquando actioni resi-ilitur sola negatione, aliquando ea excepti
ne eliditur , aliquando alia allegatione opus est adiuuandi rei gratia, quae replicatio,& duplicatio dicitur,& denique triplicatione,alii Dque ulterius. Institui. de except. 2 replicas. cum
quidem sola negatione reus se defendit, expedita res est, iniuncta actori probatione & dii tione breui in eam concessa; sed ubi ex Ptiones,replicationes, luplicationes,triplicationes ,Θ& caeterae obuoluuntur, longiora spatia
Quid si iure Romano utatur reus i t. 9. C. F. de excipi. Si quidem , inquit, intentionem actoris simul & sta probatione defuere con dis, nulla tibi defenso ne- mes omnia cessaria est. Quod si is nimium suerit confisus, pro ueml-. productis testibus eorumque testimoni js r signatis deprehendat actorem intentionem probasse sussicienter , consecta nunc una lite, aliam ingeret reus excepti ψne proposita,in qua cum sat actor, huic esse locum exceptioni vion in yrari conuenit. d. I. 9.. Igitur actor nunc reus considat etiam cxceptioni deesse probationes, camque adeo inia ficietur, oportebit a reo testes produci, a Iudice audiri, interrogari; quae ab ijs dim erunt publicari. quod si tum rursus liqueat cxce tionem esse probatam, actor replicationi se accinget ; inficiabitur rursus reus; testimoni js probabit actor , di deinde ulterius pro negotiorum varietate.quot in uno actu scenae,quot in una actione iudicia latini ius iure Canonum in c. pastoral. x. de excep. & moribus nostris quaecumque reus alleganda habet, simul & semel, ut loquuntur, proponere iubetur; probationes simul viri imque fiunt, sub praestripto virisque termino; testimonia simul resignantur, in ea testcsque simul dicitur, simul testium fides propugnatur,testimonia in speciem contraria concilia
tur ; simul S iudicandi calculus porrigitur. Tametsi porro in his non uniformis ubi- Sque stylus, & ordinis iudiciari j filum ; pleri DiStyIu, Vul.
que tamen in locis in eo conuenit, ut petitio- g proce nem proponat actor, respondeat reusi repli- d di
cet actor si videatur, duplicet reus: acta deinde ad Iudicem deserantur. is si quid in Duplica noui sit ad summam rei pertinen , super eo triplicandi actori, N: deinde quadruplicandi reo facit facultatem. actis denuo repetitis si de facto conuenit, in quo causae status versatur, de iure pronunciat Iudex ; s in facto di L sentiant litigatores, probare eum iubet ad quem spectat, & utrumque quidem si ita porteat; designatis etiam capitibus , si in paucis rei summam consis cre animaduerterit, ut
reducat in viam quadrigas saepe vagabundas,& litigatores in circuitu causae ambulantes: i determinate at loquin, si multa admodum sint capita, ut sepe accidit in iis, quae non via regia ad metas fias deducuntur, sed per con- lecturas, praesumptionum, indiciorumque diuerticula, atque alias cum in una causa diue .s quaestionum status apparent. Siquidem cum extra iuridicialem statum agitur, causae decisio ex probationibus dependet, dissiciles eae sunt, perpositiones distinctas iuuari solent: eas fateri vel negare cogitur aduersarius: consessio in iure facta summa probatio est, adeo ut pro iudicato consessus
Negatorum fidem facere oportet, actorem prius quidem , quia eo non probante reus a soluitur; et si is nihil praestiterit. Sed eo asserta probante reus exceptiones, in quibus censetur actor, probare tenetur: at loquin inte tionem actoris non elidet. sed per mores uterque
62쪽
Senator. Lib. II. Cap. VII. 19que simul, quod sibi incumbit , probat.
Evidentia facti, delatio iuramenti , Praesumptio iuris, vice probationum saepe sunt, quae alioquin proprie per telles & instrumenta
Testium fidem Iudex aestimat: pars obiicit, ii quid eorum integritati derogat. recte ante auditionem ; sed picrumque protestatur tantum integras sibi sore exceptiones. & si ex illis decisio causae pendet, permittitur Opponens eas probare, & alter in contrarium Probare intcgritatem.
Iudex ipse telies audit, aut si per alia negotia non licet, aut illi alibi habitent, Iudit iloci committit, seu alteri , qui ei examen remittit. Parte praesente, aut contumace iitrant restes veritatem se dicturos, quantum cis in
Producuntur intra praescriptam dilationem, trinam saltem, & audiuntur si Iudici vacate sin minus , iurant intra id tempus; &post examinare potest Iudex cum vacat. ita quidem pure ; Mynsng. cent. 6. Obs s T. seu cum allicr fieri nequit. alias satius praesenti &recenti iuramento moueri, neque dimitti iam aduersario notos in pericula praeuaricatio
Instrumenta , chyrographum , epistola, cautio, apocha, seu qualiscumque scriptura rem gestam continens, ad probationem producuntur. inde hic documenta vocantur.
scriptura priuat i scribenti haeredibusque nocet , ut si quis testamento modum sui matrimoni j adscripserit, non autem alijs. Publica autem actis publicis comprehensa, seu coram Magistratu gesta continens, & publicis scri-nijs tradita plenam fidem facit. Proxime accedunt instrumentaNotariorum,qui in voluntarijs quadam tenus hodie Iudices sunt. sed ea & testibus firmari debenti per alios testes infirmantur: secus qu1m stricte publica. Priuata etiam testium subscriptionem desiderant. ut priuato si ripturam suam negante per eos
probari possit. Id quidem hodie necessario
non seruatur, sed scriptura negata magnas patitur difficultates comparatio literarum. de qua l. 2 o. C. de probat.
In his omnibus ipsi autographa ad fidem
faciendam requiruntur. exemplum , index, copia, calumniose scriptura vocatur. l. 2. D.
O d. inst. seu quae calumniandi anum p beati inde & instrumentum non habet fidem ex reserente, nisi & illud relatum producatur. Not ei. ut ston ac larg. i I9. g. ct bos insit. Rurben. si quis. C. de edend. l. rhim. D. deprob. Depositio autem apud acta instrumcntis perpetuam fidem conciliat. Nouel.7 . g.Pι autem. ver de quibus. l. hac C. de donat. Post probationes, disceptationesque mutuas super fide testium atque instrumentorum tandem quousque voluerint auditi utrimque concludunt negotium litigantes; aut si alter tergiversetur,terminus ei praescribitur; secum diis etiam & tertius; ac Iudex causam pro
eonclusa habet: neque exinde quid facti coram illo proponitur, sed iuris allegationes secretae, quae de actis non sunt, & quas Iudex supplere deberet, ad iuuandam eius diligentiam porrigi possunt. Si nimia olim difficultas negotii, non ex facto, sed ambiguo iure videbatur, ipsi Principi relatio fiebat. l. r. θ tσt. rit. C. de relat. rescript is Codex est plenus. Hodie id non pau
sim permissim. Nouel. Pt Iud. non expetit. Ia . fluthen. nouo Iure C. de relat. non tamen veti
tum semper: scd cum extricare reni marte suoqucunt Iudices, & post magnos sumptus nimia est dilatio. quam causam praefatur L No in e ras. & mores admittunt relationes, & alicubi sub poena nullitatis iniungunt: nec d cretales at pernantur. c. intimati de appeti. Atque hae de litibus sunt relationes communicanturque partibus, adiuncta tota causae serie,& litis actis. l. s. C. de relat. aliae sunt relationes de negotiis publicis. de quibus instat. s. c. 9.
Id porro in omnibus litis. partibus pro suprema lege usurpari potcst, ut quae ad princi- Causa Ialem causam pertinent, quam breuissimis cipali brepatiis circumscribantur; accessoriae porro de uestermini satisdationibus v. g. aliaeque liticulae incidentes, cursum illius non remorentur, nisi omni- Σπιοῦ no tales sint, ut causae principali praeiudi- incidentescent, atque illis non cognitis haec cognosci quaestiones non possit: quam si quidem breuiter expedi. morandus, re conuenit, multo minime haerere oportetisti ix suo
inaccessoriis dii cutiendis. dant.
In omnibus autem utilissima esset Antoni- renae constitutionis obseruatio in I. orat. D. defe- 'riis, denuo sancita in l. i. in princ. C. eod. aqua non distat. l. su. D. eod. c. constulit. x..de Of. tiones sine delegat.ut non nisi semel detur Vnius rei iudi- perempto-cio exequendae dilatio seu,ut practici loquun- Πη tur, ut omnes termini sint peremptori j. Denique necessarium est, ut Iudex teneat cognitionis suae rationem, non litigatorum assectibus obsequatur prorogantibus causarum spatia praetextu iudiciariae obseruationis.
Enimuero breuitati litium valde proficeret 9. partes initio litem contestari voce, non scriῖ- Partes meto, & per sese si possint; sin miniis, adsint sal- se litem v tem, subsidiario oratorcs viantur, atque ita φς con ς causa tota initio agitetur. si de tribus capellis 'ς μ ream esse viderit Iudex, ex tempore expediat;si grauis momenti, & dubi j iuris, de facto tamen conueniat, permittat utrique breui scripῆto atque intra paucos dies ius suggerere; sin autem exscripto iudicandum est, & legitimae causae constitutio facienda, schedae apud acta deponantur; resellantur utrimque, contradictaque dissoluantur,& continuo iudicandi potestas fiat. In statu autem causae inficiali ad testes deueniatur,&, ut supra diximus, pergatur. vi rectissime Imbertus ad mores nostros triplicem hunc causarum statum constituit, exequiturque; iuridicialem, legitimum,& inscialem. In tit. Dr. lib. I.c. 36. & Lagus in Methodo Iuris tit. de sit. comesi. sub fiu. ut in Oratore suo
Quintil. pluribus locis de statu disserit,desinit, diuidit, & explicat, Censeat
63쪽
fellendum a saluandum termini si.
6o Fr. Zypaei iudex, Magistratus,
lo. Censeat autem semper Iudex, pro cauis aut, ut exiguum dicam tu, domestica gallina, hunc uis causae necessitate scripto,an voce peragenda sit; ordi. cui non in qua aufertur prouincia litigare,sed ali- Vmp 'xe, nario, an extraordinario cursu t semperque bi cxrrere, ct ibi probationes eorum, qua pertulit 'S meminerit Iustin. const. t r. Nou. praecepta exigi, ct aut plures expensas pati, quam rei oli' post bisue ' Praesidi dantem iubere, ut Iudici studiost, ut matio est, aut inopiam ingemiscentem ferre. eun-
motivum, v. causas cum summa equitate cognoscas, ac breuio- demque ad finem sedere pedaneos Iudices hi dς Dcto res quidem, o maxime qua vitioiu conditionis ho- continuo iubet c. 3. nrasatino mox, O meridie,' i minum sunt, sine scripto decidat, o diiudicet, ct θ 3 estere audientei causas. sub stliemate annin i muis inter se homines contentione liberet. tationis audire pedaneos iubet usque ad boo. Subsediti, in Nam paucae sunt cauta hodie, quibus non solidos in antiqua auri caritate ) quod recte annotuit ocii, possit nimia ordinis iudiciari j obseruatio re- Ant. Contius sine scripto interpretatur,id est, usque ad laxari, re sufficere, quae Clem. Saepe de rer, R. sine scriptis utrimque voluminibus. sed tamen proponit. I n qua Constit. singula poene verba per notas breues allegati oves consignabantur; monita singula ad Iudicem ferunt; eo autem adcrant enim Iudicibus serui publici, qui in im ne tendunt omnia , ut lites fiant quam notas capita allegationum reserebant, unde tabi euissimae. eum scopum si sibi semper Iudex Notarii sunt dicti . compendiosa ligna erant, se fulto A proposuerit, si coactionem suam iudiciumque quibus integer sensus inerat, integrar pcriodi
ad formam omne direxerit, multum sane Reipub. priua- significabantur. hoc modo causae minorcs no- Clemetitiive taedue singuloruin commodaucrit. tis tantum, non scripto agitabantur. Ad eum
ς ῖς' Sic de lust. Nouel. 8 o. c. a. Desenseri squale finem pcri inci quod LClem. πι dicit petiit 4 PRβ ollicium nunc Vatile passim dc siderari potesu nem faciendam sine scriptis, siue verbo, actis
3 iniungit, ut procuret incidi negotia, ut non longi- tamen continuo inscrendam. In su- ω- tudo eis fiat temporis, o maxime agricolis,o cum Sed & tamen cauere Iudicem oportet, ne Ie
V omni iustiuia Iudices vrgeat,cum festiuatione rei breuitas noxia fiat dum prolixitatem fugit. sliis risense εἴ eu contentionibus absoluere , ct litibus liberatos, in nou sic tameη, inquit, ludex litem abbreuiet quin ue quid ista uitatum, oe sit ciuitates remittere. ct Neael. 79. Sed etiam, probationes necessaria, ct defensiones legitima ad- cesurium pedanei Iu- inquit, accelerari lites sancimus monachis illatas, mittantur; non ita litigatores angulie conclu- unx xv tdic -d le' νι - mem eorum occupetur circa luissessicitudi- det,quin causam suam dicere, testibus, instru-- 'μ- nem , is reliciiιν liberati sacri, Operibiu Obset un- mentis se munire, ceteraque omnia ad eam ne-dent. scd & de clericis Noael. 8s, iubet cum cess4ria expedire possint. nec partibus suis et- magnanimitate, & velociter lites corum deci- iam deerit iudex. sed interrogabit, inquit Cle-di, ut non propter eiusmodι causes sacris amo- mens,parret siue ad earum instantiam,siue ex ofveantur obsevijs, o tam oporteat Deum placari, scio,quandocumque hoc aequiras suadebit. Cons O decentia sacerdotibus agi, auditor fis detinean- nat lex ai. D. de interrogat. Et Plato in somtur, ct istis tur bis, atque inbarente tumultu lii; - mula supra scripta Iudicibus interrogandi offigantium animabiu , si tamen de criminibus come- cium iniungit icubi causa discussione eguctitiniantuar; s quidem ciuilitias, non transcendente Vt Clemens VIlI. dum omnes nullitates ielite mensium duorumpatium c quantum absunt sustulit consi. inci p. tit. s. Id. Feb. is 9 a. satis hodie morest in ex quo luis contesta ο st,quate- scrupulosos litium labyrinthos ex consequennus breuis imponatur causa terminus. ti expeditos voluit: excepit tamen Clemens inutili ,
Eandem ob causam Iussi defensorum ciui- tria genera nullitatum: eam quae est ex dese- dilationi: tatem resuscitauit energiam,& auxit,ut singuli ctu citationis; quae ex desectu mandati;deni- bu , in suis locis breuem litium expeditionem nan- que quae ex desectu iurisdictionis. nam & hascisci pollint. Fit enim , inquit, in suib. de de- naturae leges sanxerunt. inauditus enim nemo fenssc congruentia utilis, si Iudicum sumant Osf- damnari potest. non auditus etiam est, pro cium ciuitatum defensores, O Prouincia Pra es quo falsus tantum Procurator interuenit, Zevidebitur quidem Indumn Iudιx potius esse,ct hoc sine iurisdictione nemo ius dicit. Privatus si honestior apparere.quanto enim quis praest meliο- quid statuat, tyrannus est. Ipse Deus ordinemribus, tanto maior ipse ct honestor est. audient iudici j seruauit in Adamo de Gomorrhaeis, quoque leuiora crimina, o castigationi competeυ- Genes 18. in Achan, Iosue 7. in villico, Luc. 16.rι contradent, o eos, qui in maioribis criminibus Ad illum;Attan ubi est in secundis, Clamor mul- capiuntur, detrudent in carcerem, o mittent σου tiplicatus est. Descendam ct videbo, O c. in tertio Prouincia Prodem. sic enim fruetur unaquaque sorte extracta, & Vocato eo atque consesso, ciuitas cura iudiciali, se omnis gens sub maiori prolato furto, constito de corpore delicti: &constituta Iudice maiorem sentiet prouidengiam. vltimus diffamatus erat; quid audio de te, sta Lademque ex causa Iudices, Auib. de Iud. c. s. In ultimo iudicio generali citatio erit pertu-
Audient, inquit spedanei Iudi oes Jemnes qui- bam generalis D. Paul. ad Theg. . iniussu se in
d in litem usque ad trecentos solidos existentem, voce Archangeli, o in tuba Dei descendet de cala, sub suemare annotationis. sic enim velocitus uter o c.Recte Eccl. 1 I. Anuquam scruteris, ne repreiudicabuntur, o circulis cognitionalibus ac tem- hendas, intellige prius,ct tunc increpa. Igitur saporis contritione omnes litigantes liberabuntur. ut tendii est Leges nostras iubere inducias quam
in Prouincia quidem ideo etiam causas deci- paucissimas , atque breuissimas litigatoribus di idem Iustin. Nouel. V. mandat, Quid enim, dari, atque Iudicem curare oportere, ut Omncs inquit, durius quam iasum circa sublationem bo- controuersiae quam critissime dirimantur: L ο-uli aut equi, iumentorum alicui si, qui picκdum, rariene, o knt. D. de serjrι. r. 2 7. C. de dilat. Noueti
64쪽
bemus, C. de Iudiciis. maturo tamen & non praecipiti judicio. nam quia dubium non est, ut ait
Cic o q. in Vcr.quin omnes omnium pecunia suur
in eorum potestate, qui iudicia dant, ct eorum qui iudicant, praecipitatio salie in iudiciis maxime pernitiola est.
Et quanquam apud Turcas, aliosque barba
laque i ros , nec actionum formulae, nec judiciorum incisem n normae. ut apud nos locum habeant,& sint qui,t apud probent et ulmodi expeditionem; tamcn du- Tutori tot.bium non est, quin ea lummam i pe iniustis cur. tiam inuoluat , neque cile ob aliquorum abusum caelestem virtutum e terris eliminandam.
vi multa Dei beneficia possidomus,quibus nublatenus carere velimus, ideo quod aliqui abutantur. vi maiὸ ctiam senserunt qui medicina,
eiusque prosetates omnes E Republ. profligabant , idco quod aliqui non rectit ea scientia essent usi. ut nugivendulus liber Octaui j Pisani, contra Iumconsultos similesque non serialectione, sed risu dignus sit, & non aliud tempus mereatur, quam quod seriis ineptum est. 8. Quod porro quiritur apud Ageli. Debeatne
Quando Iu Iudex inter cognoscendum id, quo dicto quae dc qu-ς ς ς lit 'te opus cit,dicere, Se quaerere,etiamsi cu-dς -ς, tu, id dici queri ve interest,neque dicat,neque explicita3 A postulet ῆ Patrocivarι enim, inquit , prorsus θος supplate esse aiant, non iudicare. Sed Imperatores Diocl.& Max. in l. rv. C. Pr qua desunt aduocat. de eo
ambigi noluerunt i Non dubitandu est,inquiunt, Iudicem si quid a litigatoribus vel ab his qui negotiis assistunt niuius fuerit dictum , id supplere, o proferre,quod sciat legibus is iuri publico couenire. Id quod tamen per postrema verba non pauci restringunt, ut non ea suppleat Iudex, quae facti sed qus Iuris sunt: sed ego existimo lon-
ge aliam suisse Imperatorum mentem. certum
enim est, Iudicis ossicium esse secundum le- ' ges iudicare, quamuis litigatores idiotae fueris,per se causam dixerint, adeoque constitutiones nullas,senatusconsulta, picbiscita, leges nullas allegarint; utpote quas nesciant. neque es de re dubitari unquam notuit, aut Imperatoria decisione opus este: sed de ijs suppledis, quae facti sunt, merito dubitari potuit, &dubitauit apud.A. Gellium Phauor. Id decisum voluerunt Imperatores, si quid minus fuerit dictum, id supplere aiunt: neque leges
supplere; sed quod legibus de iuri publico
conueniat. non quod iudex quod narratum non est a litigitoribus ipse narret ;etiamsi ante pri iratim rei notitiam adeptus esset, sed
quod suis iudicibus Plato praecepit lib. 33. de
M. dial. 9. vi considerent quodcumque dicIum, res non dictum perquirendum putant. Atque ita Alex. in t. s. Cese transact. Iulex, inquit,queret de quanta pecunia vominatim transactum sit. Scilicet ea inquisitione opus erat, ut sciretur num pecunia, quae putebatur, sub transactione comprehensa esset. Facit aequitas LM. D. interro eat. Clem. saepe. Persinterrogab .de verbIgnis Si enim causa cognoscenda Iudici demandata est,
omnia demandata esse intelliguntur, sine quibus ad notionem veniri non potest. Sed hae, Fr. Dpai ricrum Tom. a.
inquies, partes patroni sunt, non Bidicis, imo
Iudicis: si litigatores aut patroni defuerint partibus suis, quo minus Iudex liquidum caulae statum deprehendat. id vero cum generatim Iudici commistiam intelligitur, non rei causam,non actoris sustinere, non huic,non illi suffragari,aut ullius fauori quidpiam dare dicendus est,sed inuestigare rei,de qua quaeritur, veritatem; suae notionis subsidia poscere. laudatissimum est Salomonis exemplum: quanta solertia suppleuit, quod deerat litigatibus matribus de prole viva de mortua,quae tame alias
dcfectae probationibus dimittendae fuissent. In omni ergo Iudicii parte ubi Iudici vide bitur non satis proposituin esse, non satis dia serte distinctum, ut definiri possit negotium, interrogando supplebit id , quod noscendo
causae statui deest, & probationes exiget,quarum desectus definitione remoretur. hinc ea, quae praxis Puncta ossi ij vocat,nascuntur,& frequentissima sunt apud nostratia tribunalia. perquirente Iudice ea quae causae desiunt, & litigantes tota aliquando via aberrantes dirigendo i non id datur personis, sed causae, sed Iustitiae. Porro ex facto ius nascitur, fictum obscurum sit , tanti sper oportet ut ius m lium Iudici non minus obscurum sit: factum interrogando Iudex excutere, umbras
iuri depellere, lumen causae adferre, decisioni facem accendere possit: qui,si non velit,si damanet eum quem absoluere, si absoluat quem damnare face ea accensa debuisset ; aut si non liquere dicat; quis inquam ossicio Linum dixerit I si coenatum hospitem quamuis laute, per tenebras, non praelata ὲ famulo taeda quis dimiserit, non functum amico ossicio dixeris; s nec viri boni quem vides errantem viam
non monstrare; si non boni hospitis, boni viri ossicium praestant qui hoc negligunt; boni
Iudicis sane officium non praestiterit,qui contempserit. A pud subsellia non errare,non hospes esse, sed in luce veritatis ambulare, sed ta- , bitationem firmam habere vult Astraea ; aures illa non tantum habet,sed & oculos acres monaudire tantum eius mystam oportet, sed & eriter perspicere,ubi controuersiae veritas limreat,eruere interrogando,Perquirendo eam ex
obscuris, & demum proferre, quod statu ne
gotii iam cognito sciat Iudex legibus, O iuri
publico convenire. Haec tamen ita agere Iudicem oportet, ut is
nec grauitatem suam offendat, nec litigatorei si ui dicentes interrumpat, dicturos sorte quod stimi ruaerere volet: neque enim uno hiatu omnia uitate. 'icuntur: praecipitis id ellit, non celeris tan-tdm, non grauis. quin nec iplis partibus peramittere Iudex debet, ut inuicem se conis dant, medios sermones intercipiant, sed loquendi vices seruent ; atque ipse suas i scilicet non in singulas periodos, sed in finem, cum non aliud a litigantibus expectat, quae scire
vult,quae clarius explicari reseruet, ac proponat . ita etiam, ut ex rogandi modo nihil eius
quod sentiat deprehendi possit.non oculi,stos, vultus, lingua animi indicium praeserat ante sententiam, F Prae .
65쪽
Praeter haec magnum momentum adsertrei bene cognoscendae, bene iudicandae testium interrogatio, si ab ipso Iudice fiat. in ipsa Gctione cnergia est, quae non se effert in imaginem scripti testimoni j. Vnde recte Imperator Adrianus rescripsit se testibus, non testimoni js credere; atque iterum testimoni js apud se
locum non esse. sane stolas, oculi, vultus, VOX, gestus, apparens relisionis reuerentia, aut neglectus, constantia, titubatiove testimoniorum fidem firmant, vel eleuant. Vnde idem Imp.
Tu magis scire potes quanta fides habenda fit testibus, itemque ex sententia animi tui te astimare oporter, quid aut credad, aut parum probatum tibi
opineris. Dispiciet enim ipse Iudex qui simpliciter visi sint dicere,virum unum eundemque meditatum sermonem attulerint,an ad ea quae interrogantur ex tempore veri Iimilia responderint. l. 3. D.de te'. quae tanti fecit Ius . vi in causa criminis testes etiam in alia prouincia morantes coram exhiberi iusserit. ει ouel. 9o. c. s. non ei suffeccrit examinari a Iudice regionis. Ratio est apud eundem Adrianum. nam inos,inquit,interrogare soleo. Si occupati Lsimus Imperator tanti secerit testis praesentis examen, non facile debent Iudices,quibus minor rerum moles incubat, a partibus suis illud reiicere,aliisve causae iurissive imperitis deman.
dare, qui nesciant, quid pro notione negoti j, quid pro testium exploranda fide, ex variis rei gestae circumstantiis interrogandum sit. Quod si porro ita Iudex aliis negotijs distineatur, ut huic dare se non possit, vices saltem suas non imperito alicui Scribae, sed Iureconsulto non ignobili committat, qui si quid in
vultu, estu, sermone testium extra quod scriptum est deprehenderit, quo religio iudicantis moueri, vel causa penitius nosci possit, non
Sed de coronidis hic loco Iubet quaerere, quia traditum est,ad ossicium Iudicis pertinere , sine actione agentem 1 limine Iudicij repellere , de ineptum libellum reiicere, an si actor certam actionis speciem non proposuerit, id Iudici praestandum incumbat nam varie disputatum est; actorem, nisi actionem exprimat,audiendum non esse. & olim quidem necessarium suisse nihil dubitatur: quando &impetrare actionem, & nec silaba quidem praescripta cadere oportebat. sed id sublatui . est. & Thul denus quidem nouissime, de causcorrup.Iud. libo .c. Imui Iudicia hodierna multis superfluis exoneranda recte tradidit, contendit neque spolianda esse necessirijs, atque inter haec editionem esse actionis speciatim signatae.quod Imperatores ex vetere iure formulas tantum impetrationesque sustulerint, non actionum speciatim signandarum necessitatem. Eni mucro necessarium id non esse ratio suadet,dummodo ita factum narretur,& peti tio applicetur, ut hanc ex illa nasci ham exta. cto ius oritur constiterit. diserte ita Alexan. III.rescripsit c.6. x. de Iud. dummodo negotioiarum natura,& specialis actionum ratio non secus exigat. qualia sunt,quae egreste exequitur
Lagus in meoiao Iuris, rit. deliber. & ulterius obiicit Thuldenus.qui tamen recte addit etiam i js casibus quibus actio diserte exponendast,non seuere illud requiri ut nominatim fiat, sed satis esse si ita ciscumscribatur factum, uti. intelligi perspicue possit, ex qua causa agendi
quis litem reo intendat. Porro Imperator sublatis sormulis, & impetrationibus , quod actionem nihilominus negotio competentem esse voluerit,non signiscat nomen actionis se desiderare, sed causa' propositionem, ex qua ius persequendi in Iudicio quod sibi deberi existimat actor, intel- ligatur. quo modo dicimus neminem sine γ ctione experiri, vel alicui competere actionem. l pupil videamin, D.de negor.ge'. quid
enim , cum non in antiquam sylvam reducamus iudicia , sed praescindamus tantum luxuriantes palmites, si eos qui rei suae superesse gnari satis sunt, & eloqui possunt, voce siue scripto causam suam agere alibi per se voluit,& nos assentimur, cogemusne eos, qui in Mstraeae adyta numquam penetrarunt, sed simplicem veritatem exhibere natura tantum δίrerum usu didicerunt, iuris vocabula, quae nec mediocriter eius periti omnia nouerint, pr
loqui; ut Anabaptistς scripturas recitant haud dixero. Simpliciter, inquit Alex. ct pure factum ipsum,ct rei veritarem secundum formam Canonu, ct Sanctorum Patrum instituta inuestigare curetis.
Defententia dicenda, V orssime γαλα
postquam in lite satis utrimque dictum, T.
scriptumve est,ad Iudices acta deseruntur, oldo Solis qui sacrum, ut vocat Plato, suffragium serentes,iudicio finem ponunt. atque ordo quidem in dicendis suffragijs non idem ubique neque
semper fuit. diuersimode etiam ipsi Romani sunt usi, sed maximὸ pro dignitate fuit primo
ordine sententiam dicere. & quia rogabantur sententiae, praerogari dicebatur, qui priori l com inde praerogativa. In municipi eorum,in quit Papinianus, in ι. θurij 6. F. vlt. D. de δε- cur. potior causa habetur in schi js ferendis, quia pluribis eadem tempore sufeti,s iure decurionis decorati sunt: sed o qui plures liberos habet, in suo collegio primuι sententiam rogatur, catero bonoris ordine pracestu. Coacta vero curia qui1- quo prout dignior erat altiore loco sedebat; tum duumvira,si res dissicilior erat, nomina tim singulorum sententias inquirebant,ordine seruat qui in albo scriptus erat. I. I. D. de Alb. scrib.ι. s. s. restituim D e decur. Sed recte Dionisius Halicarnasius lib. 6. & Dion. Cassius M. existimarunt periculosum esse secundum ordinem dignitatum singulos gradatim consus, ut assuetum refert in senatu Romano Ageli. lib. I .c7.perire libertatem iuniorum, aut ins riori gradu consistentium, cum necessitas s quendae sententiae a maioribus ingeritur, quorum authorita. caeteros pertractura sti
66쪽
Quae nec oti numerum descien ae
Inde Piso apud Tacitum, Quo loco censebis n. I. de senat. Inter prudentes odiosa verbosi- . Casar 'fli primus; habeo qVod sequar : si post om- ras. sufficiunt intelligenti pauca. Narrauerunt nes; vereor ne imprudens distentiam. Ariopagitae fabulationes.sed non ut lex tua. Psal. a. o. Scit de globolis ideo deliniebantiquos hodie lequun- nullus debet immodestis vocibus perstrcpc re, tur Veneti: albo abibluunt, atro condem- aut tumultibus perturbare, nullis, etiam fallis nant. vanisque aut obstinatis disceptationibus con- Romani viva voce sententiam dicebant, tendere, scd quicquid dicatur sic miti ilia a illustres quidem Senatores,l. n.D. senat. alij verborum prolatione temperetur, Vt nec audii cellionem faciebant, in eam partem quam dictites offendantur , nec recti iudici j acicssequebantur : & quod maiori parti placuerat, perturbato animo insicctatur. Trid .s a. in tabulas reserebatur et senatus consultum Et quanqtiam sit rara temporum felicita , ubi T. vocabatur, aut decretum decurionum. sed de sturire qua velis, ct qtra sentias di cro liccat. Vt si ei burii postmodum tabulis & scripto tacite vota se- Tac. i.bibl. tamen credat lcmper Iudex quod si, cti liberrebantur. quod malo exemplo introductum ubi ad se redeunt, voluntas Regum labia uilla. tatti Plinius i. 3. epist. id musmax.ct l. q. ad eundem Prou. I 6. circumspecte tamen loquatur, non queritur: prudenter tamen Titus irius, cum dicax sit,iaeque acerbis faceti is quempiam irri- Iudicio domestico Caesarem adhibuisset, deat, maxime Principem. nam earum apud praescripto sententiam proferre voluit; ne om- potentes in lorium memoria est , praescitim , ubinium sententia fieret , quae 'Caesaris fuisset. multum ex vero traxere , acrem sui memoriam re- Senec. l .clem. c. i . nec minus recte in supre- linquunt. Tacit. lib. s. o I s. lud ita se trabeat, mis Galliarum Curijs sine ordine vota rogan- ut dicendi modus dulcoret amaritudinem au-tur,prout quisque Relatori proximus assidet. diendae a Principibus veritatis. nam simplici- Cicero Mi.6.in Verrasos est, ait, Siracusanis,ut ras er libertas ni adsit modus in exsilum verta usu . si qua de re ad Senatum referatur, ricat stuleuria Tac. bist. lib. s. & sicut urbs patens , ct absque qui velit: nominatim nemo rogatur, ct tamen ut murorum ambiιu; ita vir qui non potes tu laqueis quisquc honore, cir aetate antecedit,is primus solet do cohibere stiritum suum. Prou. t . quare Ec- sua stonio dicere: idque a caeteris ei conseditur si cle. c. q. noli citatus esse in lingua tua. Vbi &qu udo Iaceant omnes, tunc sorte coguuὶur dicere. quomodo utile aut necessarium cst libere ve- Alibi Iuniores dicunt sententiam priores. rum promatur, & si dicendi modus rei dicen-Gana.dec. i. dae ingratum saporem temperet; Reip .consul secandum est quidquid metum adferre litur,& priuatae dicentis, atque Iustitiae.quod potest, quicquid in dicendo libertatem one- si fieri nequit, quin priuatim ineatur malarare.ι. i. g,οncransis D. quar. rer. aer. Non enim, gratia, neque in opportunum tempus res dis- inquit Chrys. sim ille est proditor veritatis, qui ferri potest ; tamen veritatem non abdicarerra grediens veritatem, palam pro veritate men- oportet, I ustitiam non ostendere. praeponderat daciuin loquitur ; sed etiam ille, qui nou libere ve- enim publica dicendi necessitas priuatae diritaIem pronuntiat, quam lιbere pronuntiare opor- centis utilitati. Nam recte Salust. Ego ita com-ret,aur non libere veritatem defendit, quam liberὲ peri, omnia regna, ciuitates, natione ι, usque eo, de cvdere conuenit, proditor eli peritatis. c. nolue prospcrum imperium habuisse , dum apud eos rea arimere II. q. s. consilia Paruerunt: ubiatimque gratia, timor , υ- Quare de ad libertatem etiam voti pertinet, luptas, ea corrupere , post paulὸ imminutas opes, Vt rationem quis non deserat quod a par& ademptum imperium, seruitutem impositam. salis contraria numerum videat. Nonsequeris tarbam hac publica cuique prae sua carior esse debet. ad faciendum malum , nec in iudicio plurimorum Curare ad extremum Iudicem oportet, Vt scquiesces scutentia, ut a vero devies. Exod. 23. sententia certa sit, non ambigua, aut aliquo du- Vcritatem semper Iudex qmnibus, quae luc bio respersia. g. curare. In it. de actisu.rol. tit. dein vita chara habere potest,anteponere debet, seni.que sine cert. quant.&. quia sententia libelloncque in pectus dimittere quod veritas odium consormis esse debet, relicitur libellus obscu- parit. amicus sit Plato, amicus Socrates,ma- rus, incertus,generalis. l. nai.C.de anaL excepi. gis sit amica veritas. cogitet se caetera omnia Iudices qui ambiguis,incertis, obscuris verbis . . ante aram Iustitiae seposuisse.Et quoniam non utuntur , non litem finiunt, sed alias serunt, tam bene cum humanis rebus agitur, ut melio- generant,suinptus au3ent, disceptationes prora pluribus placeant, non turbetur si contraria ducunt,& sportulis luis tantum prosunt. aliqua sententia communis elle dicatur sunt Igitur accuratissima actorum discussione& communes contra communes: sunt & opi- facta , corumque ad leges circumspccta appliniones sine examine receptae,ad modum quo catione, ne quid ab iis discrepet,ritu conceptis auium quis una volat caeterae seqvqntur: ideo- verbis in tabellam sententia refertur, de iuxta sive non numero, sed rationi deserendum cst. Constit. qs. Extrauag. Leon. , Iudicis manu ι ob carnem. in. D. le test. Dec, cons. 48 i. n. Ia. obsignatur,& ore Iudicis proprio, nisi illustris Vbi multa Panorm. inter quaest. suasq. q. vers sit, qualis de Episcopus habetur, aut hodie abilcm multum. Thes. lec. s 7.is. Io. actuariis pronunciatur; absoluendo, aut con-Modus votum dicendi & hoc comprehen- demnando in id quod in iudicium deductu indit, Vt laconicus sit.nam veritas in paucis con- fuit,non aliud etiam in litis sumptus, damna, sistit; neque oportet prudentioribus dicendi & id quod interest,si iustum,aequumque hic- locum auferre. Rebur. Di l. semina j. seuasores rii. Calvianiae quidem , & lcmeritatis haec Fr. Zypat operum Tom. a. P a Ptana .
67쪽
64 Fr. Zypaei IudeT, Magistratus,
poena est. ideoque iure quidem sine dolo &culpa, ut in re facti,aut iuris admi, luna obscuri litiganti non imponitur. sed Edictum ann..1 si I. art. 9. non facile id admittit. Taxat hodie expensus Iudex,actoris libello comprehensas, earum quantitate a reo diminuendo contradicta.
De Appellatione eius ite Instantia.
CI condemnatus iniuste iudicatum putat,re medium habet appellationis ad superiorem Iudicem, aut delegantem, a quo non iurisdictio, sed cognitio tantiim delcgata Diti con-ccisum omnibus quibus non interdictum. non concessum contumacibus, non confessis, non ter prouocantibus, non de momentanea possessione, non de re quae dilationem non ferat; non ab interlocutoria reparabili,alimentis, visitatione, correctione, aliisque casibus diserto iure vetitis.
Interponendum intra docem dies a pronunciatione, aut scientia, At copia Notarii, coram quo in scriptis fiat; nam si vitia voce coram Iudice, illico fieri debet. Admittendum. a Iudice, datis dimissorijs, additis actis,& si visum, causa cur sic iudicauerit. sine dilatione: saltem infra dies triginta, nisi casus sit, quo non liceat appellare. quando Iudex reiicit appellationem,&;si causam adiecerit, Iudex appulatus de negotio non cognoscit antequam cognouerit de appellatione. Inchoandum apud superiorem oblatis dimissorijs, & actis intra tempus a Iudice aut stylo praescriptum. a iure bimestre datum arpellanti a pedaneo, aut delegato, semestre ad magistratus, biennium olim & dein annus ad Principe .alioquin exinde fatales dies currunt. Prosequendum intra praescripta similiter tempora. alioquin appellationem fata illa ad
interitum urgent, sententiam firmant. quam tamen adhuc examinari aut roborari aut corrigi vult Nou. I 2 6. q. in omnibM.quam duo ubique usus seruat, sed causae desertione contentus est
seruat tamen, Vt si appellans tergiversetur,appellato liceat praeuenire, litem introducere, &prosequi. sed iure Pontificio ea tempora a Iudice pras tibi possunt & coarctari, & a superiore ex iusta causa aduersus lapsum restitutio dari. c. ex ratione. late ibi Phil. Franc. de appell. Panorm. &alij eodevι rit. Moribus sori saecularis, apostoli non petum tur, instantiae prima & alis perpetuae sunt. tempora tamen tarta introducendae appellationi
praescripta sunt, ita ut alioqVin ea deserta habeatur
Si ex ijdem actis appellans ius dici petit sudex mox ea discutit: bene pronunciat iudic tum, vel mala; corrigitque, vel confirmat: cxpensis etiam & mulcta i eos. q. ne temerὸ C. eQp. temere appellantem castigat. Quod si quid non dictum prius allegare probamq; velit appellans,id ei permittitur,facta de appollato cadem facultate. modo non ad nouum caput pertineat, sed coniunctum sit i is, quae Uud pri
rem Iudicem proposita suere.ι. 4. C,de temp.q- , emendare enim actionem in eodem iudicio. f. in mutus Instit. de act. n alio potest. vi illud est in quo mutatus est Iudcx. neque testes Pr
duci potnant super ijsdem omnino aut directe contrarijs capitibus, super quibus in prima instantia alij auditi sunt. cIaternitatis. x. de test
A summis tamen tribuqalibus appellatio in- όterdicta est. violim a praesecto praetorio. tum . ut aliquando liti finis imponatur: tum qui R e cessu creditum cst, summos Iudices pro sapientia ac luce dignitatis suae non aliter iudicaturos esse, quam ipse Princeps foret iudicaturus.ι. I.D.
estic. μ f. prat. Sed & friuola appellatio vetita est, sine ratione interiecta, & protelandi tantum causa, in eamque reiiciendam, dc per eam tergiversantes puniendos, Iudices ut incumbant strenuo Reipub. conuenit. Nec miniis ne a rebus minimis iudicatis a pellatio foueatur; nam non miniis iniquum quam absurdum est,quod Φpe euenit, ut super minimis causis maximi Iudices inquietentur,& homines propter minimas causas magnis fa- tigentur dii pendiis, ut forsan totius litis aesti- matio ad sumptus iudiciales non sussciat. Auerbent. de appess. q. illud etiam. Appellationem causae si fieri potest ex iis- dem actis decidantur: sin minus,propositis una o schedula gravaminibus,& altera iustificationi- 'bus,vol nouis factis, si ex eorum considerati ne sententia mutanda est, breuissimis tamen omnia terminis peragantur. atque in criminalibus semestri,iuxta constitutionem Pij V. aut saltem biennali, iuxta Conc.Trid. expediant, neque tertio prouocare unquam liceat, neque in correctione, ali istiue singularibus causis, neque nullitas sine allegatione iniquitatis. aut citationis,mandati,aut Iurisdictionis desectu at,
Affinis appellationi est supplicatio, cum a o
summo Principe eiusve Senatu iudicatum est. . 'quae non nisi lcmel permissa est. l. s.C. t pree. 6 luti' Imp.U. si supplicabatur intra decem dies, iudi- dicati executio suspendebatur, nisi satisdar tur.& iure quidem ex supplicatione procedebatur sicut ex appellatione. Propositio etiam erroris seu reuisio vicina Propositis est, sed non nisi ex iisdem actis fit, & iudica- ςrrori
tum interim executioni mandatur.
Restitutio etiam in integrum aduersus rem Restitui. iudicatam minoribus datur. C. si aduersrem iud.& executionem suspendit C. in integ. re'. post. ne quid noui. Querela etiam nullitatis ex Iurisdictionis, incisae. aut personae litigatorum non qualiscatae, sor- .maeue iudiciaris desectu executionem suspendit.ldi Prator.*Narcel. D.de re iud. l. rit. C. ex salsi l. nisi tres se int sententi e conformes.
nullitas ut in tribunalibus Ecclesiasticis hodie ex causa Iurisdictionis, mandati, citationis
68쪽
tionis sex Glem.VIII. decreto proponi iantum potest, nec in ulla causa alia attendi, ita
nec in saecularibus frequentatur. Imberti Di cur. ad ν. nurum quando.
9. Appellatio ad iudicis iniuriam non perti-Juditantem net. ι. ao. de appel. ideoque uec indignὸ sene ' Iudicem conuenit,si quis ab eius sententia ap- pellauerit neque de se quis tam eximie seni ire debet, quasi labi non possit. dummodo inno-
centes manus, animum ab omni passione alienum,sine ignaua imprudentia ad causae notion , sententiamque dicendam attulerit. nam ut ex conlilio, ita & iudicio non fraudulento nemo obligaturi sed ad fraudem reducitur insignis imprudentia, atque lata culpa. '
Graue non oportet rideri cui ulcumqtie retracta
ri itidulum, quia verito exagitata sapius magis stletidesiit in luce: ct pernicies reuocata in iudicium grauids, ct sine paenitentia condemnatur. nam fructis diuima est iustitiam sapiur recenseri.c. Grave 3 s. q. 9. & Conc. Sard. Episcopus,qui aut ille, aut i ii ἡ aliquem eiecit, patienter accipiatri negotium discutiatin, vel νι probetur sententia ritu a pluribus, ves emendetur. quae Innocenti j& Concili i Sard. monita optandum esset, ut expenderent multi sudices, qui excandescunt vel ad sonum appellationis a suo iudicio interpositae, vel ad inhibitionem pertinacis progressis;ad definitivam autem iudicii sui emendationem,perpetes sumunt simultates,& Iudi cibus,praesertim delegatis,qui post eos in aliam luerunt sententiam, verbis perpetuo, atque re ipsa insesti sunt. tanta ceria philautia, non charitatem , quae non cogitat malum, non iusti-
. . Vni sententia lata, & rata est, nullo adi1. pellationis aut alio remedio suspensa, rei 'Ex cinio iudicatae fit executio; siue per actionem iudi- rei iudicλ otii 3.3.νθ. P .eod. siue implorato Iudicis Osificio : ut passim hodie usus seruiti nisi hanc impibrationem, cum Gudet. in comm. tur. u. cs.c.6. ab illa actione non distinguamus. Intia quae D moatis olim diuersa tempora concisat potis sunt; hodie non seruantur, nisi quae stylus aut Iudex dederit.'cum res itisa est restitui, quae in
promptu est, nulla mora contumaciae Permittenda est. l. rebitorib. 3 i. o. de re ita. alioquin idoneum tempus Gribuitur. eo lapso per execu , toreri &, si opus per manum militarem, L qui restituere. D. e rei rin ιδ quuiu in D. ne rii M. et qui in pus misi. res aufertur, aut pio necunia exhibenda pignora capiuntur, distranunturque. mobiles primum res,deiu immobilendeantque iura Se nomina. mores eum iuris ordinem non seruant, sed quod promptius se onseri , executioni subiiciunt. per licitationes plus offerenti addicunt,etiam ipsi victori. ι tic si ex catis tua. pig. nonnumquam possidenda pignora creditori traduntur donec ex fiucti-D. ZIpsi Herm rim, a.
bus satisfiat; &ilicubi immobilia aliter distrahi omnino non permittunt molies,alicubi non nisi multo post tempore, ex fluctibus summa
confici non polleto Per detrulionem etiam in carcerem cogitur damnatus sententiae parere, di excommunicationem in remedium aliud non perest. Triis dento s. 1 s. c. S. Speciem rei iudicatae habent consesso in i, iure ficta, tanta um cessio,t ansactio, iusiurania Assini e cdum, arbitri laudum, voluntaria contrahem ς tium condemnatio, contractus iudicum sigil- munitam lis muniti, instrumenta guatentigionata,& ps sto est Iudicum officium illud est hisce postulantibus. Cum punorum pretium omnibus ctedits 4ribus non sufficit, praeseruntur hypothecari j cidio a tersonalibus: inter hos causa crediti: inter il- pcerogati. los ratio temporis quo pignus datum est, po- ux.
tius ius facit, sue specialis sit hypotheca, siue
generalis: ex conuentione.vel in causam iudicati accepta: siue express ,siue tacita. hi si quod apud nos conuentionalis nisi coram Iudiceret . sitae facta reale ius non tribuat, aut practationem, nec generalis sine immobilium designatione. saluo tamen dotis, & fisci priuilegio, eiusque qui sit aedifici j restitutionem, militiae 'emptionem ἰ aut i ut ad priuilcgiarium crediatorem peruenerit, pecuniam dcdit. Omnium creditorum exactim rationem habet Iudex in distributione precij,ex pignorum distractione redacti, iuxta titulos D. σC. cui potior in pi M. quorum priuilegia breuiter complectites '. lx Pi ,
Π Xegimus quae ad morem triodumque ilia larisdicundi spectare videbantur, quasi mirndicem de transcursim. quo filo Iudex telam iudicii texendam habeat.qua in re nec illud postoli reiiciendum puto, i .ad rime. i q.οῶ- t. nia bon 'ὶ,oseckndam ordinem fant. Ordo si- o do tututes iudiciarius inima est iurisdiatonisi dum. Mi duri modo meminerimus in caulis quibusdam tu iris ordinem esse, nullum ordinem seruare. Ut, inquit Cicero pro Rabr. p b. sapientia Iudicisis hoc, νt non solo vi quid possit, sed etiam quid debeat, ponderet: nec quantum sibi permissum meminerit, sita etiam quatenus commissum'. quo scis licet iure, quo ordine, quo ritu, more ma lorum,an se a specialiter mandatis praescrip
dinem iuris non seruatum obliget ad restitutionem verbi gratia,si inquisiuit cani iuris orado non permitteret: si consessionem extorsit,
69쪽
66 Fr. 'paei Iudex, Magistratus,
cum indicia idonea non essent, dici post Leg. inscriptione fieri solet; nuntiatioetiam ma de Iustita. 2.c. 20. d. I 8. Ampla spacia paterent f ad Euangelicam rosurri solet quis iudin si in eam dissertationem descendere iuberet, culam, quae delatores ad expensas temerariasque de toto ordine iudiciario concinnari pos- obligat agmine quadrato incedere debet, ne sed o nos supra hac lib. c. 7. satis pro instituto recta iustitia vllo: decumque insultu dem-
diximus. Plura extans insignvim aut horum το&- menti quippiam capere possit. Et nos quidem . ua in eam singulatim rem disertὶ scripta. ad t/ iterum Edicta Principum, & I structiones maria, quibus lubet haurire, dimittimus. Apud dirigunt, di nominatam Edictum ann. t 6 a Gnos ex edicto Principum I 2. Iul. I 6 II. i.y. gr. 34, 19-M LA*-3ss in AET 4 e. qui stylum habent emologatum, manda- Lnimucro id imprimis cauendum, ne quis q. 'ta & instructiones suas exaste seruare debent, temetu in numerum remum vocetur. tam si Inquisitis ' & si quid mutatione eget,ad Principem reser- enim Iudices etiam Episcopi habeam in suis ne speetali ordinandum re et qui non habent emologatum, ad curiam Dioecesibus liberam potestatem adulteria &seruant. Prouincialem recurrere: eo interim usuri,quo scelera inquirendi , ulciscendi., iudicandi; utuntur superiores illius territori t. ted art. q6. c.perniciosam de usIM. prouincias & dioeceles pro securitate maiori de mitur, Ut in crimi- suas obire iubeantur, & vilitare, de vita &nalibus causis Iudices, qui ordinarium cer- conuersatione subditorum quaerere; c.Romana tumque stylum prucedendi non habent, eo v- de cen b. in o. non tamen speciatim de authore - . tantur qui decretus est pro suo prouinciali criminis inquirere possunt, nisi super eo tam' Concilio. omnia enim hic Concilia Prouin-.ipsies laesi siti c. cem oporteas de accusat. adeo ocialia stylum, ordinationes, & Instructiones VI generati in rogare,non nuncupatim tantumi Principibus praescriptas pridem habent; in- possit ; & rogati etiam iurati occultum auth ter reliquasque instructiones non infimum lo- rem deserre non possint. I es de iusi.lib. 2.c.29. cum ea obtinet, quam Carolus V. Imperator de iudice dubit. Iq. n I i 8. nullus est pro crimi-mtauis dedit, ro. August. 13 3t quam insigni ne,iupri quo non laborat infamia,seu clamia libro, quem synopsin praxeos ciuilis appellat, insinuatio processit,puniendus;quinimo super excussit Paulus Merula. affines alias instructio- hoc depositiones contra eum recipi non de-nes comparauit, do in ordinem iudiciarium hent. c. inquisitionis. s. r ria de accusat.c. qua ι- analitice digessit. '2. ibid. ne quidem tametsi duo vel plures Porro quia omnia, ait Cicero pro carinita, tines iurati ascrant. d. ι.inquisiuionis. nisii forte iudicia aut distrahendarum controuersarum, aut quis crimen confisitis sit,aut committat i ii iu- maleficiorum punitndorum causa reperta sunt. in dicio, aut paleiactum iri ex generali inquisi- illis minor cura est, in his maior. non tantum ti e ut aduersus bonum publicum sit,ut cri- . quia in illis de re minori, pecuniola, agellovo men laesae Maiestatis.Diuinae vel humanae. astitur, in his de statu, de vita hominis ; sed & Less ibid. d. l . Scipio minor Caium Limium pra- quod in ciuili controuersia ipsi litigantes peria tereuntem cum vidisset Hunc, inquit, virum scioculo suo expendere debρnt, iure, an iniuria a- peierasse et rerum quomam nullus eum deseit, non ant, defendantve, & poenis suis coercentur possum simul esse ct a cusator, o Iudex. Plut . intemere litigantes: at in iudicijs criminalibus, aporb. Praxim saeta larium Iudicum contra- iisque quae t Ger ex ossicio instituit,non alio riam, ut infamia praeuia non requiratur,. excu-
nodia Iu , sed si o marte Iudex progreditur. sat Less iis d. m. 3i di Filii ucius cor. 19s.&.ut in bello noti solet iterum peccandi lo- i idem tamen requirunt ut Iudex non inch ecus siperesse, ut L inachus respondit veniam ex se iudicium,sed a Iiquid praecedat,quod in- . oranti errati in praelio commissi': ita ubi de re quisitioni viam aperiat, de Iudicem ex ossicio criminali agitur, vix est ut errore commisso procedere cogatiquod vices infimiae suppleat, res in integrum p8ssit reis tui ntes sapi-- decim id g in caulas conglomerat Fil- tu Iuditis cogitare sibi tantum ese permissum bucius no s. orall. eust. I 6. non admattit quantum commissumst o creditum, o non solumi tamen Lemus eandem praxim in Praelatis Ec- potistatim est dassam, verum etiam dem ba- esciust cis Db. i . isso. praesertim aduersus . bitam esse memini Fe, posse quem Oderii absoluere,. persion'Ecςlos ica , Itpote quq um propa-
. . quem 1 oderit condemnare: ct simpcr non qua lati desectus plus Reipub. noceant,quam cor, i' sed quid laxo religio cogat, cogitare, recti0 prosit. Vt omittamus Concit Trid. sus' Ita Cicero pro Cluentio. vult lex & religio. 2',c. . innovasse dictum tanqualiter o qua quod iustum est etiam iuste fieri insontem do, & ab omnibus obseruari iussisse.
recte absolui, reum rite condemnari. inod si tam lariis eX igitur ne s. inquira- Maranta quidem tractat. de Orsin.ivdic. pari. tur n.ius vocetur sine praeuia anfamia; quanto 64. o peruemtur tu ei um t Iinis cauendum est, ne citra praeuiam infa- . casus in quibus iudex procedit ex ossicio,. , becessitatem , dc crimi mγ grauitatem,
qui eapropter delicatiori diligentia sunt tra- q in Larcerem comprogatur,t qui per se d. .ctandi; nos generatim comprehendemus sub se infamat quapropter Prauaxi clericos te, . nomine caucrum criminalium, non rigore meraric, vel per iniuriam incarcerantes in ex nominis ad scelera restricti,sed petantithesim c mmunicationem I id .c. clericos debent. litium ciuilium de pecuniariarum. In crimina- exqvi. in 6. dc recte Marcus Antonius G libus ergo iudiciis Iudex aliorum motu &, nsiens. praxi c. 29. tradit, Neapoli noni meta carens ruo hodio accus usu n ca rara clerico inisi adsint probationes sum
70쪽
cientes ad condemna pdum. vel saltem ad tor- .volumina inuoluere: ea in pectoris scrinio ita. quendum ; dummodo clericus non sit suspe- bere Iudex de t& causis in suum praeto-ctas de fuga. ob quam & Trid. in atrocioribus rium delatis applicare & habere , inquit Cic delictis necessariam detentionem admittitisti ro pro Cluenti in consilio legem, fidem,religionem,
23. c.6. detentionem vocat Concilium , non aequitatem: libidinem aurem, ct inuidiam, metum, carcerem. adestque addit; in omnibus casibus cupiditarer omnes amouere: maximi aestimare ea ratio habeatur, ut iuxta qualitatem delicti scientMm mentis suae, qua vi a rijs immortalibus ac- ac personarum delinquentes ips in loco de- cepimus qua a nobis diuelli noη potest. Eadem fe- centi custodiantur. & bene d. Edictum au. rὶ habit Innocentius let in Q. I. de sent. in c. iis 6M .art. 39. vetat ossiciarijs cuiquam iniicere concipiendis sententi,s ct ferendis prae oculis has mantis, qui fixos habet lares, nili in sagranti beat solum Deum. delicto deprehenso, aut ex Iudicis decrem, . i
cui ex informationibus iuxta art. 38. semiplena probatio delicti,aut vehemens su icio luaserit, aut accusator formalis requisiverit, ubi is admittitur. Iterum breuibus dilationibus peragendi sunt rei, peccantque grauiter qui morarum taedio, carcerum, aliorumve incommodorum fastidio , eos a Rigunt, & non aeqvd in excu-
Quo minus per sordes iudicetur. & ap
sando,quam accusando laborantiquod virum' pendia publica statuta senti tot. t. C e anMn. ebdEιὰ Pque inculcat d. Edictum ara. . o. u i ct capitat. I ustinianus sane munerum capturam Multo autem magis peccant Iudices,si non seuere prohibens, a fisco stipendia Iudicibus is . , lassicientibus indiciis neque ex iuris ordine dari iussit r a litigatoribus accipi aliquid ve- praestripto reum quaestionibus subiecerint.quet tuit, praeterquam Iudicibus pedaneis. Novel- sufficiant breuiter di Terit Leg d. i . repetit la 82. e. Nouess. I s. c. 16. ubi fere idem Fili luctus n. 19s. pluribus exequitur Farinae. de defensoribus ciuitatum dicitur.&quatenus tria. de iudiciis, ct tori. aliique. id in Francia olim obtinuerit,belle resert L Maxime autem in ipsa condemnatione fraude os . lib. i c. 8. quomodo sportulae atque peccatur ,si praeter ordinem iuris crimine de- huiusmodi emolumenta pro Iudicum opera inprehenso consessione illicite extorta reus ple- voluendis actis,examinando partium iure, di- 'viatur : cu. L antep. in lin. D. de quast. ubi ob ctandisque sententi js, successerinti & sane opinquaestionem illicite habitam imp. sententiam tandum erat, ut iure& antiquis moribus res irritavit. Les . d. 18. Fili luctus v. 199. qui v- staret. iniquissimum enim esse Cic. censet Iutrique sequent. cc. prosequuntur Iniurias quae stitiae mercedem petere: sed & illud tamen fiunt in iudicio ab accusatorriteste, Advocato, iniquissimum, ut labor in damno sit. Itaque reo,&c. quas hic prosequi non est huius insti- dum Iustinianus .ssico onus stipendiorum im-tuti: dummodo id repetamus spectare ad Iu- posuit; fiscus locuples erat, seu meliori fortu- dicem , compescere omnes eos qui adyta, & na, seu maiore parcimonia,seu frugaliori oeco- sanctitatem iustitiae temerant sua improbitate. nomia. nam belli sumptus res eius gestae sum- ibique iudex semper illud Deuter. e. 36. di- mos etiam fuisse plus satis arguunt. unde&ctum observet, iuste quod iustum est proseqmeris. nulli salarium tribuebatti ii si iubente Princi- non iuste, prosequitur,qui ordine i iure prae- N. Lnulli. C. de praeb. E. LIq. mature perpen- scripto non prosequitur. lis meritis. Hodie ubique sere terrarum Prin- Super haec autem si non ad mensaram deli- cipes non lassiciunt aulicis oneribus, cum decti imponatur plagarum modos, poenaque ad olim domantales reditus bellis insuper geren- culpae proportionem non exigatur; si is cui dis suificerenti tributa populorum , subsidia parcendum suit. ob delicti, personae, sexus, belli, etiam in alias causas abeunt, ut vix dig- aetatis, aliasve circumstantias, ad rigorem ple- na Iudicum stipendia a si seo solui queant,vix ctatur ; si cuius poena asperanda potius iust, dum alicubi pars aliqua nisi ex mulcti , alii. Parcatur. . is que id genus subsidiis. maxime in Gallia. Vbi Ad prosundum autem peccatorum venit.si etiam ipsa Iudicum ossicia subitasta veneunt; insontes puniat sontes impunc dimittat sciens, .de qui emunt, utinam mercaturae suae incre prudens, cum de causa rite liqueti de culpa la- mento lites non seminenti Magna prosectota,quae dolo comparatur eui,leuissima in cau- olim stipendia fuisse Iudicum discimus extiti e lsa capitiali cognoscenda iudicandaque, non si- Od. de Annon. o capietat .ariust aliunde passim. nit hic locus multa dicere.hoς sane casu vitam Vetus institutum fuit, ut Resp. Praesidibus dae huiusmodi culpae valet illud Democriti, annonas,& pecoribus eorum alimenta siubmia Magistratin Optimus Iudex esse iudicatur, qui cuὸ iste igit,ct inistraret. t. 2.C.de curs pubi. quin & Magistro Nouiu- lente iudicat ira tus exeuntes mulis, tabernaculisque, &omst, ης Dixi initio. huius cap. exegisse. nos cursim .sepellectili instruerentur Liu.sib sa. Augustus di quae ad morem modumque iuris dicundi pem vero magistratui prouinciarum pro supellecti. iii ''tinent;ad dictionem inquam ipsam iuris. nam ii ac caeteris necessariis certam pecuniam nu- quod attinet ipsa caustrum iura, non fuit ani- merauit. unde utensilia locari desierunt. ita vimus ea tangore; Oceanum lagredi, tota Iuris postea cum Iudices promouerentur, argento,