장음표시 사용
251쪽
232 TUMULANARO DISPUTATION mverum sit , ad corpus omnia referre sapientem, sive, ut
honestius dicam, nihil sacere nisi quod expediat, sive omnia referre ad utilitatem suam; quoniam haec plam sibilia non sunt, ut in sinu gaudeant gloriose loqui
desinant XXII. 52 Cyrenaicorum restat sententia qui tum aegritudinem censent exsistere, si nec opinato quid even
rit est id quidem magnum, ut supra dixi etiam Chrysippo ita videri scio, quod provisum ante non sit, id seri
re vehementius sed non sunt in hoc omnia quamquam hostium repens adventus magis aliquanto contumbat quam exspectatus et maris subita tempestas quam ante provisa terret navigantis vehementius: et eiusmodi
sunt pleraque sed quum diligenter nec opinatorum naturam consideres, nihil aliud reperias, nisi omnia videri subita maiora et quidem ob duas caussas primum, quod, quanta sint quae accidunt, considerandi spatium non datur deinde, quum videtur praecaveri potuisse, si provisum esset, quasi culpa contractum malum aegitudinem acriorem facit. 53. Quod ita esse dies declarat quae procedens ita mitigat, ut iisdem malis manentibus non modo leniatur aegritudo, sed in plerisque tollatur Karthaginienses
multi Romae servierunt Macedones, rege Perse capio vidi etiam in eloponneso, quum essem adoleSems, quosdam Corinthios hi poterant omnes eadem illa de Andromacha deplorare, Haec omnia osdi . . . sed iam
decantaverant fortasse eo enim erant voltu, oratione,
3 Sic coni. Rivius. Egregie Vulgo feri.
in sinu gaudeant B e secum, detur consideras. At recte φη privatim haberet a consideres. CAP. XXII. 52. non sunt in hoc ouum essem adolescens M' omnia inecte olfius post hanc Corinthus a. U. 608. Mummiis dicendi sormulam, quae semper ita deleta a Iul. Caesare instaurata mi sententiae clausula ponitur, posuit Cicero natus . . M. Punctum loco coli. Goereng. ad Ergo Ciceroni Corinthios quosd-Lmg. II. 10, 24. p. 138. captivos in senili aetate eoustituto quamquam aevi V. Adnotata videre licuiti in L 374 90. decanta-ram II. e. cantam aliquanto magis V. Adnot. in . deplorare iam desierant.
252쪽
LIBER III. 23. 233 omni retilio motu et statu, ut eos Argivos aut Sicyonios diceres magisque me moverant Corinthi subito adspeetae parietinae, quam ipsos Corinthios quorum animis diuturna cogitatio callum vetustatis obduxerat. 54. Legimus librum Clitomachi, quem ille eversa Karthagine misit consolandi caussa ad captivos civis suos: ia eo est disputatio scripta Carneadis, quam se ait ineommentarium retulisse quum ita positum esset, viderisore in aegritudine sapientem, patria capta quae Ca neades contra dixerit, scripta sunt. Tanta igitur calamitatis praesentis adhibetur a philosopho medicina, quanta in inveterata ne desideratur quidem nec, si aliquot annis post idem ille liber captivis missus esset, volneribus mederetur, sed cicatricibus sensim enim et pe- delenti progrediens extenuatur dolor non quod ipsa res immutari soleat aut possit; sed id, quod ratio debuerat, usus docet, minora esse ea, quae sint visa
XXIII. 55. Quid ergo opus est, dicet aliquis,
ratione' aut omnino consolatione illa', qua solemus uti, quum levare dolorem maerentium volumus hoc enim
sere tum habemus in promptu nihil oportere inopin lum videri. Aut quia tolerabilius seret incommodum, qui cognoverit, necesse esse homini tale aliquid accidere hae enim oratio de ipsa summa mali nihil detrahit tantum modo asseri, nihil evenisse, quod non
Sic, e duob. codd. Leid et sic O1x. - r. c. m. retin. HE. non quo. 5 Ern. c. a. Orcuisse. 6 Sic W. . . e codd. alimiail Ern. c. vulg. ulla. 7 Sic multi et codd. et Edd. vetto Em. si aliis Atqui 8 Em. c. viag tantummodo. t tua, Oces, Otua, Matusque - - non quia repentina Si tem tantur hinc non opus est, . I. pus obiiciet aliquas, omnem Regmenm Manutio et Lambino pro ora tudinem levat, quid opus est conuone legere ornasti. De re ipsa, solari aliquem his verbis: Nihi tibi ter ad Osic. l. c. p. 223. inopinatum videatur Nonne idem Argi s au Si Monios quibus effecturum suisset tempus Hoc nihil calamitatis accidisset Nei . UIX udem, Sed usu rerum in
. . .. emur, hanc consolationem valere
M. non quovi Sic edadat Wo lissimuri Feriunt enim quidemtius. V. Adnot. i H 26, 4 inopinata forma gravius, sed Regri debuerat Sic semper dicitur e ludo omnis existi non inde, qui linguae latinae ratione, non debuis inopinata sunt, sed quia recentia. G. V. Adnot. in I. 49, 116. Utilis erit igitur consolatio, si qui'cAP. XXIII. 55. Quid ergo opus dem dolor est recens. Nei .
253쪽
opinandum suisset. Deque tamen genus id orationis in consolando non valet sed id haud sciam, an plurimum. ergo ista nec opinata non habent tantam vini, ut aegritudo ex his omuis oriatur seriunt enina ortasse gravitis; non id essiciunt, ut ea, quae accidant, Imaiora videantur quia recentia sunt, maiora videntur ἔ, non quia
56. Duplex est igitur ratio veri reperiendi, non in iis solum, quae males, sed in iis etiam, quae bona vi
dentur nam aut ipsius' rei natura qualis et quanta sit, quaerimus ut de paupertate nonnumquam cuius Onus disputando levamus, docentes quam parva et quam pauca sint, quae natura desideret aut a disputandi subtilitate orationem ad exempla traducimus. Hic Socrates commemoratur, hic Diogenes hic Caecilianum illud,
Saepe est etiam sub palJiolo sordido sapientia.
ψnum enim paupertatis una eademque sit vis quidnam dici potest, quam ob rem C. Fabricio tolerabilis ea suetarit, alii negent se erre posse 57. Huic igitur alteri generi similis est ea ratio consolandi, quae docet humana esse, quae acciderint non enim solum id continet ea disputatio, ut cognitionem asserat generis humani sed significat, tolerabilia esse, quae et tulerint et serant
XXIV De paupertate agitur multi patientes pau
pere commemorantur de contemnendo honore multi
inhonorati proseruntur, et quidem propter id ipsum beatiores eorumque, qui privatum lium negotiis publicis antetulerunt, nominatim vita laudatur; nec siletur
Legendum c. Ε. iis. 1 Sic nonnulli Codd. BSEC. Ern cum aliis omis haec maiora videntur. 2 Sic Codd. aliq. o. an. Ern. c. vulg. aut de ipsius. haud sciam n plurimum in est dicere hic vel ille homo ini hano pro id genua orationis haud lix est, aut omnibus hominibus dubie Nati plurimum Adno malum accidere potest ergo et lata in III 8, 16 Cetern in hac tibi Neide. sormula subiunctivus ponitur, res cognitionem generis humani dubitantius etiam effertur. Genus humanum miseriis et calami-56. Saepe est Est tetrameter latibus obnoxin esse. trochaicus catalecticus. CAP. XXIV. De pauperiate 57. Huic alteri generi Sc per agitur Si de p. agitur. N. Adnot. exempla docendi Nam sere idem in II 12, 28. Dissiligo b Cooste
254쪽
illud potentissimi regis anapaestum, qui laudat Senem, et fortunatum esse dicit, quod inglorius sit atque ignο- bilis ad supremunt diem perventurus. 58. Similiter,
commemorandi exena plis, orbitates quoque liberorum praedicantur, eorumque, qui gravius serunt, luctus aliorum exemplis leniuntur: sic perpessio ceterorum sacit, ut ea, quae acciderint, multo minora, quam quanta sint existimata, videantur ita sit sensim cogitantibus, ut, quantum sit ementita opinio, appareat.
Atque hoc idem et elamo ille declarat,
Ego quum genui, tum moriturum sciri:Jδε TheseuS,
Futuras mecum commentabar miserias:
et Maxagoras, Sciabam me genuisse morialem. Hi enim omnes diu cogitantes de rebus humanis, intelligebant,eὸ nequaq iam pro opinione volgi esse extimescendas.
et mihi quidem videtur idem sere accidere iis, qui ante meditantur, quod iis, quibus medetur dies nisi quod ratio quaedam sanat illos, hos ipsa natura, intellecto eo, quod rem continet, illud malum , quod opinatum
it esse maximumst, nequaquam esse tantum, ut Vilam
beatam possit evertere. 59. hoc igitur esticitur, ut ex illo ne opinato plaga maior sit non ut illi putant, ut, quum duobus pares casus evenerint, is modo aegritudine siletatur, ut ille nec opinato casus evenerit itaque di-edntur nonnulli in maerore, quum de hac communi hominum conditione audivissent, ea lege esse nos natos,
3 Vulgo et ap. m. absunt verba tum moriturum aciNi Cod Beg. AER Leidd. et nonnullae Edd. veti ea exhibent. ale. 4 Em quidem, d flenti coni. 5 Sic Benti locum constiti e Pal. quint et Basilol. in 'thus quod rem contine matam, et e Vatic. R. Pithoean tu qui-hM quod rem continet illud malum. - Ern. c. vulg. quod remedium illud continet, malum. Or e Palati quinto et Oxoun aliq quod rem ςquinis, malum. 4 Ern de D. ε p. quod opinati ais e. m.
. regi anapaestunt Agamemno quod rem continet in quo cardo η pud Euripid. phig. in Aul. v. 15. totius rei vertitur Sic infra V.
255쪽
ut nemo in perpetuum esse posset expers mali, gravius etiam tulisse. XXV. Quocirca Carneades, ut video nostrum seribere Antiochum, reprehendere Chrysippum solebal, laudantem Euripideum carmen illud.
Mortalis nemo est, quem non attingit dolor, Morbusque multis sunt humandi liberi, Rursum creandi morsque est finita omnibus, Quae generi humano angorem nequidquam asserunt Reddenda terrae est terra : tui vita omnibus Metenda, ut lauges sic iube Necessitas.
60. Negabat genus hoc orationis quidquam omnino adlevandam aegritudinem pertinere id enim ipsum dolendum esse dicebat, quod in tam crudelem necessitatem
incidissemus nam illam quidem orationem ex commem0ratione alienorum malorum ad malivolos consolandos esse
Mihi vero longe videtur secus nam et necessitas sexendae conditionis humanae, quasi cum deo pugnare prohibet , admonetque esse hominem quae cogitalio magnopere luctum levat et enumeratio exemplorum non, ut animum malivolorum oblectet, assertur, sed ut ille, qui maeret, serendum sibi id censeat , quod videat multos moderate et tranquille tulisse. 61. Omnibus enissimodis sulciendi sunt, qui ruunt nec cohaerere possunt pro
pter magnitudinem aegritudinis ex quo ipsam aegritudi-
Sic R. b. Gebh. D. Lall. - Ern. c. vulg. attingat. 8 si LBens e coni. - Ern. c. vula mutii. 9 Sic cum codd. ED. IN QVQg. 3 terrae. 1 Si c. codd. aliq ELD. m. - Vulgo eohibes quod defendi potest: coercet impetum cum deo pugnandi. insu lari tamen esset constri . M., cuius exemplum unum asseri For Lex Hirti . AD. c. 23. r.
Euripideum carmen Ex Euri σταρον. pidis sabula deperdita, quae rus Pt erat IbpsimM p. 449. d. 61 cohaerere consistere M Beckii Verba graeca aec simi taphora in hoc loco petita videt Ἀφήμεν ovδεὶς, στις οὐ πονεῖ ab aedificiis, quae compage solvi βροτῶν ne ruans fulcienda sunt. Siciar Θά- τε τέκνα, χἀτω α Resp. r. si unciquo fulcio- , σπείρει νεα cohaerebunt. Inseas. 28 80. is Aoos τε νωκυ- καὶ ταν tute sine beata vita cohaerere ρη ἄχθονται βροτο possunt, nec sine virtute vita beat. Dissiligo b Cooste
256쪽
nem Harii Chrysippus, quasi λυσιυ, id est' solutio
nem totius hominis, appellatana putat quae tota poterit evelli, explicata, ut principio dixi, caussa aegritudinis. est enim nulla alia, nisi opinio et iudicium magni praeseniis atque urgentis mali itaque et dolor corporis, cuius est morsus acerrimus, perfertur spe proposita boni et acla aetas honeste ac splendide tantam asser consolationem, ut eos, qui ita vixerint, aut non attingat aegritudo, aut perleviter pungat animi dolor. XXVI. 62. Sed ad hane opinionem magni mali quum illa etiam opinio aecessit', oportere, rectum esse, ad ossicium pertinere, serre illud aegre, quod acciderit tum denique essicitur illa gravis aegritudinis perturbatio. Ex hac opinione sunt illa varia et detestabilia genera lugendi paedores muliebres lacerationes genarum: pectoris, seminum, capitis percussiones. Hinc ille Agamemno Homericus, et idem Attianus,
Scindens dolore identidem intonsam Omam.
in quo secetum illud Bionis, perinde stultissimum regem in luctu lapillum sibi evellere, quasi calvitio maeror levaretur. - 63. Sed haec omnia faciunt, opinantes, ita fieri portere. Itaque et Aeschines in Demosthenem invehitur, quod is septimo die post diae mortem hostias immolavisset a quam rhetorice quam copiose quas sententias colligit quae verba contorquet ut licere quidvis rhetori intelligas quae nemo probaret, nisi insitum
2 Absunt haec tria a b O1x et delever. V. Gebh. Lall. m. N. uncos admovit. r. resin sine uncis. Recte. 3 Alii codd. et mulineadd. sangas. Sic Ern. Em. c. aliis accesseris. Μale.
Agamemno Homeri Haliad. et impetu prosere Metaphora ducta est a iaculis, quae vel manu, abest o G ωῆάς τε cio καὶ vel machina aliqua torquentur. V. λαδ υχαιων Ernesti. Clav. Ciceron. a. V. Dissiligo b Cooste
257쪽
238 TUSCULANAR DISPUTATIOmmillud in animis haberemus, omnis bonos interitu suorum quam gravissime maerere Oportere.
Ex hoc evenit, ut in animi doloribus alii solitudi nes captent ut ait Homerus de Bellerophonte,
Qui miser in campis maerens errabat Aleis, Ipse suum cor edens, hominum Vestigia vitans.
Et Nioba fingitur lapidea propter aeternum, redo, in
luctu silentium Hecubam autem, putant, propter adi, mi acerbitatem quandam et rabiem singi in canem esse conversam. Sunt autem alii, quos in luctu cum ipsa
solitudine loqui saepe delectat, ut illa apud Ennium nu
Cupido cepit miseram nunc me proloqui Coelo atque terrae Medeat miserias.
XX II 6. Haec omnia, recta, vera, debita putantes, faciunt in dolore maximeque declarato, hoe quasi ossicii iudicio fieri, quod, si qui sorte, quum tin luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt, revocant se rursus ad maestitiam, peccatique se insimulant, quod dolere intermiseriui. Pueros vero matres et magistri castigare etiam solent, nec verbis solum, sed etiam verberibus, si quid in domestico luctu hilarius ab iis actum est, aut dictum plFrare cogunt. Quid ' ipsa remissio luctus quum est eoi secuta, intellectumque, nihil prosici maerendo nonne res declarat, suisse lotum illud voluntariumq
5 Si recte de Turnebi sententia D. Lall. - m. c. vulg. Med ei reisagante mctro. 6 Sic bene locum constiti, - m. c. codd. ei aliq. Edd. veti declaratur.
mo δ α πεδίον τὸ Ἀλήχν κουρανωοῖος ἀλατο, Λέξαι, μολουσν ευρο, δεσποt 'O θυμὸν καeνδων, πάτον ἀ- της, ας- θοώπων Dείνων. p. XXVII. M. se in luctu acerbitatem quandam x M. e. 4e ellemy V. Adnotata in LneScio quam nescio quantam. cs. 24, 8. Adnotata in II 4, 11. n3equvia Nola opinari, er bum compositum hoc loco positum apud Ennium nutriax Graeca se pro simplici quod fieri pol x apud Euripidem in ed. V. 57. q. nunquam; sed loeus ita accipie ' sic se habent: t Usa romissio luctus quum μ'Eγω γυ ἐς ome ἐαβέβηκ' sequuta, ita quidem, ut simul ' ἀλγηδονος, telligatur. V. Adnotata in I. 16 36Dissiligo b Cooste
258쪽
65. Quid ille Terentianus ipse se poeniensi id est
Decrevi tantisper me minus iniuriae, Chremes', meo gnato sacere, dum iam miser.
hie deceritit, ut miser sit num quis igitur quidquam decernit invitusq
Malo quidem me quovis dignum deputem.
malo se dignum deputat, nisi miser sit vides ergo opinionis esse, non naturae malum. Quid, quoi res ipsa lugere prohibet ' ut apud Homerum quotidianae Deces, interitusque multorum, sedationem maerendi asserunt;
Namque nimis multos, atque omni luce, cadentis Cernimus ut nemo possit maerore Vacare. Quo magis est aequom tumulis mandare peremptos Firmo animo, et luctum lacrymis sinire diurnis.
66. Ergo in potestate est abiicere dolorem, quum velis, tempori servienteni. An est ullum tempus, quoniam quidem res in nostra potestate est, cui non ponendae eurae et aegritudinis caussa serviamus pConstabat eos, qui concidentem volneribus D. P0impeium vidissent, quum ino illo ipso acerbissimo miserrimoque spectaculo sibi timerent, quod se classe hostium circumfusos viderent, nihil tum aliud egisse, nisi ut remiges hortarentur, et ut salutem adipiscerentur fuga posteaquam Tyrum venissent, tum amictari lamen
De L. sententia . uncos addidit quos sustulit ori dicens: Asignificaro vult, erentium melius facturum fuisse, si sabulae suae indicem fecisse Ipse so poenient; non enim defuisse vocabulum latin Sic ceperis, videbis vix aliter scribere potuisse Ciceronem Putidum suisset, his non additis, initter ipsum indicem. Ern de Bouli sentcntia: quid ι- Τ. αυτὸν τιμ , id est, ipse a puniens Male. DuV vula tueri iudet, exemplis comparatis haud sane idoneis. 8 r. c. 1x m. et denti in Terent Chre,ue. 9 Sic D e Vatic. alat tori et ed. et Lall. - Ern. c. vulg. quod Ern. c. Gebli omis in. 65. Inrentianus Menedemus, Πίκτουσιν πότε κέν τις να- qui ob filii absentiam se excrucia πνευσειε πόνοιο ἰhRt meavi. Act. I. sc. I. 95 83 'Aλλὰ χρη τὸν μὲν καταθάπτειν,
opud Homerum Iliad. XIX, Νηλέα θομιν ἔχοντας ἐά ἔματι 226 sqq. δακρυσαντας. 66. Urum Alii scriptores Cy-aιην γα πολλοὶ καὶ μητριμοι prum dicunt V. esseling. Ob- αατα πάντα servati. I. 13. p. 44. Dissilia πιν Corale
259쪽
240 TUSCULANABO DISPUTATIONUΜtarique coepisse timor igitur ab iis aegritudinem potuit repellere ratio ab sapienti viros non poterit' XXVIII. Quid est autem, quod plus valeat ad ponendum dolorem, quam quum est intellectum, nihil prosci, et frustra esse susceptum si igitur deponi mi est, etiam non suscipi potest. Voluntate igitur et iudi ei suscipi aegritudinem, confitendum est. 67. idque indicatur eorum patientia, qui quum multa sint saepe perpessi, sicilius serunt, quidquid accidit, obduruindique sese contra fortunam arbitrantur ut ille apud En ripidem,
Si mihi nunc tristis primum illuxisset dies,
Nec tam aerumnos navigavissem salo; Esset dolendi caussa ut iniecto equulei Freno repente tactu exagitantur novo. Sed iam subactus miseriis obtorpui.
Defatigatio igitur miseriarum aegritudines quum saetal
leniores, intelligi necesse est, non rem ipsam caussam atque sontems esse maeroris.
68. hilosophi summi, neque dum tamen sapientiam consecuti, nonne intelligunt, in summo se maluesse sunt enim insipientes neque insipientia ullussi maius malum est neque tamen lugent quid ita quia huic generi malorum non aiungitur illa opinio, reeiuni esse et aequum, et ad ossicium pertinere, aegre sese
re, quod sapiens non sis quod idem assingimus huic
Sic coni. Benti. Egregie. Ern. c. vulg. ratio ac apientia et 3 Sic plures Codd. et pleraeque Edd. vett. - m. c. alhq codd. y Gebli rem ipsam atquε causam fontem Inepte. CAP. XXVIII. 67 apud Euri Stoica discipIina, qui non per se pidem Euripidis versus servantur tam sapientiam consequuti usi, apud Galen de dogm Hippocr. et insipientes iudicantur insipientia Plat. IV. c. 7. apud Bech. Fragmm autem summum malum est eust 167. p. 4920 etiam summi philosophi, nondum εἰ μὲν τόδ' ημα πρωτον se tamen persectam sapientiam conse κακουμένι quuti, in summo malo versanturi καὶ μη μακοα δὴ δια πονων neque tamen lugent, et aegritudi ἐναυστόλουν premuntur, quia huic generi malo εἶκος σφαδάγιν ὴν ἄν, ὁρ νεό- rum s insipientiae nulla admirens scetur opinio officiosi doloris. παγλον χαλινὸν αρτίως δεδεγμέ-.τον' quod idem Scit opinionem, re νον δ' ἀμβλος εἰμι, καὶ κατηρ- tum esse et aequum, aegre ser ντυκως κακων affingimus huic aegritudini, propiri 68 sun enim insipienses E quam homines lusere solent. Dissiligo by Cooste
260쪽
aegritudini, in qua luctus inest quae omnium maxi
69. Itaque ristoteles, veteres philosophos aecusans, qui existimavissent, philosophiam suis ingeniis esse persectam, ait, eos aut stultissimos aut gloriosissimos suisse; sed se videre, quod paucis annis magna accessi sacta esset, brevi tempore philosophiam plane
absolutam ore. heophrastus autem moriens accusasse
naturam dicitur, quod cervis et cornicibus vitam diutumnam, quorum id nihil interesset hominibus, quorum maxime intersuisset, tam exiguam vitam dedisset quorum si aetas potuisset esse longinquior, suturum fuisse, ut omnibus persectis artibus, omni doctrina hominum vita erudiretur querebatur igitur, se tum, quum illa vi
dere coepisset, exstingui. Quid ex ceteris philosophis
nonne optimus et gravissimus quisque constetur, multas ignorare, et multa sibi etiam atque etiam esse discendat 70. neque anten, quum se in media stultitia, qua nihil est peius, haerere intelligant, aegritudine premuntur nulla enim admiscetur opinio ossiciosi doloris.
Quid, qui non putant lugendum viris qualis
sui Q. Maximus, esserens lium consularem qualis L. Paullus duobus paucis diebus amissis filiis qualis M. Cato, praetore designas , Ortu silio quales reliqui, quos in Consolatione collegimus. 71 quid hos aliud
placavit, nisi quod luctum et maerorem esses non put
4 Em e coni putabant Inepte. 4 Ern. . . et Gebi, omis esse. quae omnium maxima se Haec Hieronym ad Nepotianum p. II. verba reserenda sunt non ad pro p. 9. ed. Victor Sapiens iis virxime praegressa, sed ad illa: uod Graeciae Theophrastus, cum e aviana non sis quae sculcet pletis centum et septem annis, se aegritudo omnium maxima est mori cerneret, dixisse fertur, seM. cerris et cornicibus Ovi dolere . quod tum egrederetur odius,etam. VII, 273. Vita, quando sapere coepisset. Vivacisque iecur cerDi, ouibus TO. in Consolatione Davisi insuper aduit ad partes vocat Hieron in Epitaph. Ora caputque novem comicis Nepotiani p. 21. Praetermitto Ma- saecula passi. xim , Catones, Gallos, Pisones, es. Ochsner Ecl. Cic. p. 323. Brutos, Scaevolas, etellos, Scau- querebatur 'mεις, ὁπότ o ros, arios, crassos, arcellos,
ros Myo ζῆν, τοτ ἀποθνήσκομεν, atque Aufidios, quorum non minorraeophrastus moribundus discipulis in luctu quam in bellis virtus fuit, suis dixisse tradituri Diog et quorum orbitates in Consolatio- Laert. V. 6 41. Davisius comparat is libro Tullius explicavit.