Vitae Italorum doctrina excellentium qui saeculis 17. et 18. floruerunt. Volumen 1. 20 auctore Angelo Fabronio Academiae Pisanae curatore

141쪽

rsa C ARCANUS mi contentione didicit, auxilio. Porro optimis disciplinis, ac gravioribus, politicis si

diis ad majora Reipublicae munia se compa. ravit; domo ita semper abditus, ut nec quemquam unquam adiVerit; semperque , quoad

vixit, vix domi conveniri passus fuerit ab iis, quibuscum a condiscipulatu conjunctissinae vixit. Hic tum sorte Hieronymus Pan- dolsellius, Marchionis Trapani siliaster, vir summe philosophus , ac non poenitendus philologus , egregius de jurisconsultus, nonnullis aequalibus omnino a literatura non alienis auetor fuit, ut nova A ulorum Academia

constitueretur, quorum in numero prae reliquis fuere Μartorellius , Μarchitellius, ini- minius, Berardus, & Ferdinandus Gallani Fratres, aliique in penitioribus studiis subacti, qui aliquid de antiquitate, vel iurispru

dentia per vices patria lingua conscriberent. Huc invitatus etiam est Paschalis . Sed flectere illum minime valuissent, ut inter illos adlegi pateretur, nisi unus omnino Ferdinandus Gallanus, vir non minus optimis artibus eruditus, quam ingenii praestantia, Sc amoe nitate speetatissimus , amicitia ac auctoritate

142쪽

sua id praestitisset. Annos itaque natus unum& xx. illuc accitus est: quae res Omnivis conlegarum animos exhilaravit. Hujus vero modestia diutius heie defatigata , dissertationes novis de argumentis pro more pronu elavit , in quibus rerum ordo. 8t judicii maturitas comparet, multa doctrina; tanta enim perspicuitate , Sc exquisitissimo verborum delectu graviores naturae cauSSas exponit, prosilindaque Philosophiae contemplatione Metaphyessicas subtilitates deducit, quae manifesto em incunt, qualis in ea fuisset futurus, ni quid ipsum aliud ex alio divertisset. Harum nonnisi quinque supersunt, quarum ne Praesidenti quidem Pando isellio copiam commodasset nisi Academiae statuta id maxime efflagitarent . Maxtae autem Carminum Cieearellium elegantioris, subitaeque poeseos studiosissimum , nonnulla Italica poemata, quae. inter Academicos recitavit, recrearunt. A quorum lectione adeo se jucunde, vehementerque raptum esse Sensit, ut graviter affirmaret, nihil dulcius illis esse posse, quibus nonnihil sapiant poeticae suavitates . Interim Serenissimus Carolus III. tunc temporis Siciliarum,

143쪽

nunc Hispaniarum Rex, literatorum hominum

numen praesentissimum , ad artes optimas , ae liberalia studia iuvanda incitatissimus majorem alacritatem, celeritatemque in enucleandis , inlustrandisque monumentis, quae ex Veteris Herculanei effossionibus nuper extracta, omnium vota excesserant, Europam, ac Regem ipsum extulerant, qui sumptus ex vero retios in illud eruderandum insumpserat, excitare sategit. Quare Tanusio rei ta demandat , ut eruditissimi quique illius aevi viri

summa cura, ae diligentia seligerentur, qui maximo cum Archaeologiae foenore omnem operam, industriam, laboremque in illa eo serrent . Quod nobili evento comprobatum est. Mirandum sane opus, ac Carolo dignum, in quo stupendae artis deeus eum penitioris eruditionis segete cerim Hete a Tanusio, qui quantum acumine ingenii valeret, si usquam alias , hic quidem certe patefecit, xv. viri totidem rei literariae decora deleeti , qui statis diebus convenirent, productos a sesbetus exposituri. Ac ne quod optimis legibus instituerat, non perfecisse videretur , in Franciscum Valletiam oeulos conjecit, eui ve-

144쪽

PASCHALIS Issluti Scribae perpetuo hujus Herculanensis Academiae, quae quis pro re nata intulisset , digerenda committeret. Verum Valletia senio conseictus, & viribus prope collapsis ab eo munere avocatur. Hioc in Paschalem, quem Tanusius sibi adjunxerat, ac a soro in regia Scrinia, quo plus otii foret iis rebus perficiem

dis, evocaVerat , totum id oneris refunditur, ut eodem Styli. tenore , quam quisqine male' riam congesserat, exornaret, elimatamque disponeret . Heic Paschalis, qui aegerrime tulerat a Rege Academicum fuisse renuntiatum per regios codicillos decimo sexto Kalendas Ianuarias Anni Μ Dcc LV. hane delatam sibi fuisse provinciam gravate quantum habuerit. incredibile est. Praeter enim quam, quod Rdelatis honorihus.. vel dignitalibus maximopere abhorreret, tum illud veritus est, ne

a suo secessu ea muneris persunctione divelleretur. Quocirca imparem se tanto oneri

fassus, Vacationem ab ea impetrare contendebat. Quum id vero non potuisset pro Tanusii dignitate, proque Targiani pristina amicitia, qui hominem adoritur, expugnatque, Rictum est, Ut non amplius restiterit. Quo

145쪽

is 6 CARCANUS in munere obeundo illud maximopere mirandum fuit, quod is cui ne respirandi quidem

idoneum tempus suppeteret, adeo PromptuS , ac copiosus operi furficeret, perinde ac expeditissimus , ac admodum a negotiis vacuus esset. Hujusmodi autem spartam assecutus ad imum atque alterum omnino Picturarum tomum hoc negotium ita transactum eSt, quamdiu scilicet congressiones illae viguere . At sane ex eo tempore, cum virorum illorum dissociati penitus coetus essent; nam Tanu

sius hujus Academiae Praeses meritissimus, qui maximum magistratum obtinebat, innurrieris gravioribus curis distractus, illis inter esse satis non habebat; ipse unus tanto prope intolerabili oneri accurrit, licet aliae ex aliis in diem ingruerent curae, ac reliqua tria

Picturarum, nec non aeneorum monumentorum duo volumina, mira felicitate . ac labore 'quanto maximo concinnata ad extremum vi tae spiritum perduxit. non sine literatorum hominum totius Europae miraculo. Iamque typothetarum manus experiebatur nonum de

lucernis 8t candelabris, licet infirmo corpori vires non sufficerent. Sed inchoatum jam Schona

146쪽

PAs CHALIs 1s Ibona ex parte elaboratum, nobis sata inviderunt ; ac nihil aliud quam undeviginti hujus tabulas praelo commissas non sine ingenti animi dolore, dimidiatum opus, nec facile ab omnibus perficiendum, habere ingemiscimus ; maxime si ex mira illa felicitate, quam

ex usu sibi compara Verat, metimur. Tanta enim celeritate utebatur, ut per Subsecivas

horas ad illud conscribenduin veluti ad laborum levamen , quod aliis certe curarum summa suisset, se contulerit. Qua ex re cum Omnes admirarentur hominem perennibus politieis distentum oecupationibus, laboriosissimas stupenda eruditione plenas adnotationes ad Herculanensium monumentorum illustrati nem conferre , quod vix esset credendum maledici tanto viro deesse non potuerunt. Obtrectatores enim nonnulli eodem solo na. ii , invidia laudem virtutis ut obtererent, illum numquam hujus operis auctorem extitisse . praedicarunt. Sed multorum obtrectationem devicit unius virtus. Ipse enim istorum audaciam , qui in eo laedendo se aliquam consecuturos sperabant utilitatem , non modo non

coercuit, sed sprevit; quin etiam quis ci

147쪽

xs8 CARCANU sderet 8 tantum ab aucupanda gloria edito.

rum voluminum Herculanensium absuit, ut plane numquam se suisse auctorem cuiquam dilucide, ae eitra tergiversationem aperue rit . Sed qui praesens meritas praedicationes aversatus est, absens prohibere non potuit; nam quantum laudis' illi ex hac re pervenerit , vel ex eo est intelligere , quod exteri quique huc convenientes, propter eximiam nominis gloriam , cum illo colloqui cuperent,ae ejus formam cognoscere studerent, qualis esset, quem tanti operis auctorem absentea suerint admirati; majoresque sui praeconeS nactus suisset, nisi tanti viri modestia , ac austerior institutae vitae ratio id omnino prohibuisset. Absentes vero quem numquam noverunt adamarunt; ae eum praestantem Veluti Herculanearum rerum interpretem adivere . Forte enim inter Herculanei eruderata marmora, quaedam in Isiacae aedis soribus inscriptio eruta est, de reparata Isidis terraemotu collapsa aede a Numerio Popidio, eum esset annorum sexs. Ηane pro modulo quisque Suo tum nostri, tum exteri homines interpretari eonati sunt; quorum in numero Geor.

148쪽

PAs CHALIS IS9gius Henricus Μartini Lipsiensis Scholae ad Divum Νicolaum Rector literarum laude si

rentissimus . Hie commentarium in eam pari eruditione , ac critice conscripserat, in quo plura praesertim de vocula sexs, quae non paucas eierat turbas, copiose disseruerat. Hunc

dono Paschali mittit, datis ad eum e egantibus literis, quibus viri emunctae naris, cui proprio quodam jure componendae hujus motae litis ad io competeret, exquisitum jud

cium accipere significabat. Interea cum exteri , ac cives omnes in eo exornando commen dandoque convenirent, statim consecutae uni

Serenissimi Caroli III. auctori gratulationes , datis ad eum regiis codicillis , quibus se ex lectione illius voluminis incredibilem percepisse voluptatem indicabat. Regisque largitatam exinde Paschalis expertus est, annua Sibi pensione attributa, quam Rex Clementissimus, cum in Hispaniam navigasset florentissima illa Regna gubernaturus , ex suo aerario helchane illi pendi omnino voluerit. Sed veniam mihi non denegari confido, si tantisper e Via quasi divertens aperiam, quid maxime Tanu

cium impulerit, ut ad regia Scrinia illum

149쪽

xεo C ARCANU sevocaret , captum hominis doctrina, fide, az

prudentia. Non solum enim vir hic πολιτικω-

τατος, qui probum , & apprime doctum, ac

commissa sanctissime custodientem requirebat, noverat maximam moderationem animi

istius 8c aequitatem, sed prudentiam ac commissarum sibi rerum fidem intellexerat. Forte fortuna liber editus est eruditissimus, qui

maximam auctori excitaverat admirationem ;omneSque cuperetri noscere , quem fuerant

admirati. In hunc librum contulisse aliquam literariam opes hominem nostrum non levis erat suspicio. Quare Tanusius idem sciendi studio captus, Iosepho Romano integerrimo Senatori hanc curiosam inquisitionem demandat . Romanus, apud quem motae gravissimae litis actio erat de avita quadam illius domo, improvisus eum adoritur , 8c 'cum eo coram agit, quo velit commissum sibi arcanum consilium prodere. Sed frustra ; nam hoc quoque ex disciplina Pythagoreorum se didicisse dixit, naturam nullam rem voluisse homini esse faciliorem, quam commiSSatacere . Et quamquam magnis conditionibus ab eo invitaretur, qui omnem operam, ae

150쪽

PAsc FIALIS I 6 I industriam ei locaturum pollicetur, quibus

causa staret, abstinuit, quo minus soras e rumperet arcanum, quod amico molestissimum accideret. Tantum Vero abfuit, ut Romanus id aegre tulisset . quin eum perpetuo adamarit, ac ad Tanusium conversus dixerit:

Hic quidem laudabiliter peregit Chilonis il

bus rebus factum est . ut Tanusius tempore dato adierit ad Regem, eique , quum multa

de illo omni liberali doctrina politissimo, deside, qua commissa praesertim fideliter celaret, commemorasset, hoc adjunxit, huic uni totum Herculanensium antiquitatum onus incumbere , ac maximo studio, & diligentia singulari illis adesse. Quare ut aliqua dignitatis specie in graviora publieae rei negotia eum pertraheret, decere Regem sapientissimum, ut in regiis scriniis eum locaret. Nihil renuit Rex, ipsumque eo militatum ut veniret invitavit. Itaque hic fecit, ut vere dictum videretur: sui cuique mores fingunt fortunam. Tanusius igitur hunc sibi adjunxit magno studio, quod in homine fidem, Sc in .dustriam magnam perspiciebat, non dubitans