장음표시 사용
191쪽
VBoe .XXTNminis. ΛMBO INSCII KR UYD BOE K: 181 CAPUT TRIGESIMUM XXXIV. HOOFDST V K. QUARTUM.
Restiaria alba. Catu Moron. Caiu
RViaria duplex est, ana &- maxime inter
sese disterentes, unde ει utrique singulam tribuimus caput Restiaria acta humilis ac tenuis est arbor, raro virum crassa, cujus Cortex est glaber, ex sulco ci cinereo variessatus, parumque maculatus. unde & tim Leguam quodammodo refert, interne succosus, lentus, flexilis, ae facile a ligno separandus, raros
gerit ramos comamque tenuem , ramulorum ac ra-
chidum supremum lanuginosum est. Folia ab utraque parte ranus insident inordinata, palmam longa, ultra transvertatem pali ni lata , ad oras subtiliter serrata, scis non profutta , multis venulis rugosa, summe ex nigro virentia nec splendentia, insertae al- dicantia & grisca , ad tactum mollia & lanuginosa, quaedam spithamam longa sunt, quaedam dimidio viora, ac plurimum exeo, inferne etiam obscira sunt plurimis lanuginosis verrucis seu tuberculis. Primo propullulantia soliola longe aliam habent indimam, latiissima nempe, ct ad latera unum alterumve angulum gerunt expansum, unde trigona & pentagona videntur, vitis soliis similia, sed mollia, Ec lan
ginosa, haec plerumve progerminam, si veteres trunci amputentur, qui novos emittunt surculos. Folia contrita odorem spirant Si pauca florum, sed facile exsiccantur, ita ut sonora sinti Adulta inserius sunt subrotunda, in medio autem latissima, sex nempe di. itos transversales latae sunt illa. quae palmam longa inti Costae illorum majores, seu primariae rarissimae sunt, & oblique admodum decurrunt, quarum tres prope petiolum concurrunt.
Flores parvis racemis insident, qui primo sunt pallide
virentia, lani nosa, dc pentagona capitula, in stoisitos sese aperientia albos, penta petalos quoque, in quo rum centro decem brevia de lutea locantur stamina, in quorum medio rasosum excrescit ni stillum, Sam. hum fiores reserunt, sed inodori sunt fere, saltem de. hilissimi. Fruinis sunt pilulae quaedam, exterae pallide viren tibus apicit,us obductae, instar capitum Dardat . qui. inmen multo sunt MMel res, totiisque mictus vix ejus magnitudinem habet, non autem acutus est , vel anaerens, sub limois ejus putamine quinque roconduntur cellulae, in quibus semina continentur pusilla, fusea, dc amosa instar illorum Acetosae, sed
Actoris lignum est leve, siceum, nee durabile, ni si siem tempore 2 decrescente luna caedatur,oc sumo induretur, unde lentum, durum, ac durabile est. Hae arbores plerumue Upiosae in planis obcurrunt milibus, desertis hortis, similibusque locis, soli bene expositis, ubi it levem sormant silvam, quae apta quoque en, ut Caryophyllorum arbuseulae in hae plan.
m. I.atine ex soliorum colore, de Perticaria prima, an ejus usu; Malalae Criu TMarra, Catu Moran, Et Tmarra Itam, ex corticis colore, h. e. anguina arbor dc restiaria. Am mice in Hi toea Ametie. h. e. liknum nigrum a corticis colore, quod nomen cum multis arboribus ipsi est Commune, prinprie autem vocatur Mi bua, h. e. I. uani dorsum,
quia cortex, uti dictum est, repraesentat, in I. ti mora Sappis vocatur. In Loeboea Amadun Abbat, taricus si ris, vel magis proprie vocatur Mare In Temata 1 o Mys, de motuloe. Getis. In hisce potissimum crescit insulis Orientali.hus, ibi vulgatissima est arbor. M. Hoc lignum quotidiano in uia est ad aedificationem, tam ad aedium tecta, sepes, ec ad omnia opera, ad quae fustes, pali, dc tigna requiruntur; conis structiones haeris ex ita etiam lamantur, quas non durabiles eire oportet, ac tandem optimum praebet I . m. soco Rustiaria is tu rederi 1, Witte en Marte, ora me helyh van maluander verstatuende, Darm sedere en orander Lapituι geven.
192쪽
soco limum: Nunquam est adhibendum ad quodvis
opus, quamdiu cortice Elt obductum , quum cossi facile generet , sed decorticandi lunt trunci oc rami, qui per aliquod tempus Soli, vel quod melius, sumo sunt exponendi. Tempore quinti Am inensis belli. quod per Ternaten in praese tum Ma ira excitatum est, alius ejus usius, no.i minus utilis quam necessarius innotuit', testes nempe seu igniarios funes ex e jus cortice deverunt, qui alioquin ex lappi putamine sormabantur, qui ulus nobis re ipsa, istius belli tem. pore. multum commodi adtulit, quum antea hi saepius quam maxime desiderabantur, primo externa ruineola pellicula abraditur, a residuus savus cortex seu Iimer decorticatur, qui recens haculis ligneis sontun. ditur. ac per diem ad solem siccatur, ae iam1ῆm R. nis bombardarius ex ipsis formatur, quod facile peruitur. atque a Maeris, ancillis,&quitiis vis instituitur hominibus. si inter nendum nimis eruJccetur, aqua Pauxillum consipergendus est; hic restis est ex susco ruffus, vix digitum crassus, ignemque traii me alit, atque omni in re tam praestans est ac ille Calappi, utraque au. tem in India multo aptioriri sunt Belgarum reste, qui facile putrcsicit,&, si semel sit madidus, non cito exisseratur. Multi cives ct pauperes in Temata, Udora,& Amboim vitium habent per restem hune fabricandum, ita ut aiaae provinciae hunc itidem adquirant. Hujus inventionis laus Boetonensibux est adscribend qui nobis primum hanc demonstrarunt artiorem in Manjpa anno Ios . quum illud bellum saevissimum esset. oeatur itidem Caiu Rr , quia cervi ejus umbram amant, & cornua buic adfricant.
N E N S I S Luber V. cap. XXXV.
De bonderi en negentiende Pisas.
SE a Ramaria species tenuis quoque est arbor
instar' uentis, miro viri crassiciem adtat seu sed rectiorem gerit truncum. Hujus cortex multo melius cutem refert L Maaiquam prioris, est enim glaber, ex fusco niger, multis.
querarvis ac luteis maculis vari atus, multo a teminguior est Da-adisiati .-Mει ad ii stem nendum non ita amin: Ejus solia maiora sunt, ultra IpIthamam longa, 1eptem es octo Dollices lata, ad oras profundius temta, ct in ira comata, in medio latissima, tres aurem magni vervi prope petiolum concuserunt, sintque rugora admodum, & ad tactum lanurinosas acii arena essent conspersa , quales sunt & i periores surculi. Fructus copiosiores simul dependent quam in praecedenti, nec externe molles gerunt apices, sunt auistem pentagoni, seu ex quinque alis constant, qui te. nui libosoque cortice obducuntur, qui in maturis de-hiseit, in quibus ex nigro Olendentia conspiciuntur in . Si rami amputentur, mucus exstillat Papedam referens. Hieus arboris lignum pallidius rui scit quam praecedentis, ac Dagile est y go n. Latine Restiaria seu perlicaria nera & M. Ma. Belgiceo arte sedi. om. Malalee C u T lana Iram,uu Praecedens. Am inice Mulibua, quod inacis proprie est huiu quam priori. In Ilitora --liariter vocatur Umarea, Amare, & Amati, BUey - 14bus Bissam. Daevs. In lembus itidem crescit collibus, ae desieriis hortis, uti antecedens. iv. Altior excrescit prima, hinc ad postes, qui Malalee IMarra vocantur, aptior est priori, hi autem leuiores sunt & fragiliores, unde & Gqu Gabba Gabba dicitur, quod nomen im commune est cum ci pana minore, ac subsequente Ilunut. Ex ejus conice restis etiam desectu alius fabricari posset, non autem ita so. lidus ae praestans est ac prioris. In quibusdam Hiloemii x pagis potus Saguerar hoc Cortice amarus reddi.tur, des veri onat: Baleyenses folia Bintaris aliis
oleribus adcoquunt & edunt. N. B. Hula rapiti nullam adiectam iuveni figamm .
193쪽
ΡΕrticam tertia crassum, sed non atrurn, gerit rii cinn, alim flabroque cortice quo a caeteris distinguitur, S dignoscitur arboribus, atque in binas subdividitur Oecies, lati soliam dia parvi trullam, quae utraque unam eandemum habent sordimam, excepto quod magnitudine disserant. IIum parvisolia vulgatissi ina est, mucos gerens nuc R&ureves ramos: Hujus soliabolitaria lunt, sor- num habentia potitiamum perticariaefrimae, sed lati ra sunt, nec mollia aut lanurinosa instar illius, sed rugosia admodum ct scabra, utὸ petioli ac superiores ramuli , unde & quodammodo spinulosa & arenosa videntur, ad oras subtiliter serrata stat, ac porro si cissima, injucundi adspectus, ct sonora. Folia haec inaequalis sunt mami udinis . atque in. ordinata ramis inlident, quaedam enim sibi tramam longa sunt, ac sex digitos lata, quaedam quinque de lex
sum, mei ren vime esseneschors Mhleed, die honder andere emel se m at, en is inerti Id in tetree Mereten, gravibistitu en Helisiade, zmue Dan eensa oen, malum dat de Haderen in gros Deid versibu- pollices longa, vix quatuor lata, inserius imbrotunda, ae sinuina prope petiolum, ubi trus magni nervi concurrunt cum aliis costis transvorsalibus & venulis,
a quibus folium rugosum est Flores in ample extensis raeemis excrescunt, qui singularis sunt formae, compositi enim sunt ex decem angustis aurcis petatis, inliar stellae ex 'nsis, in quo-
tum medio alia quaedam minora petasa locantur eis. cinnata, aureum reserenies auris omamentum, quod ex mulierum auribus dependet. Fructus magnitudinem Cerasi nigri habet, submintiae lentae , atque in quinque ejus cellulis totidem locantur tenuia, oblonga, α incurva semina, quorum anguli acuti sunt, matu-reseunt autem Octobri & Novembri, floresque producunt sub finem pluviocorum mensium. Fructus v ro ipsi sunt pentagoni instar nuti-Atarus, acii ex quin. que alis seu cellulis ectent eompositi, coloris fumet,
Arboris lignum levissimum, mollissimum,&inuti. iissimum est omnium lignorum, licet crastis constet fibris.& erassum sit. ad Oras silvarum crescit haec an. bor ubique, tam in planitie, quam in montibus, plurimum vero iri arenosis & sterilibus locis. Lari festa praecedenti similis est forma, eius vero
truncus astior est, atque solia plerumque 'ithamani Iorin sunt. qumque & sex pollices lata. eodem modo serrata & vcnosia, multo autem rem ora sunt, nec tantum arenosa , sed etiam pungentibus pilis hirta, praesertim petioli & rami, ita ut dissiculter tractari polunt, atque pruritum excitenti Prucitas eandem gerunt fibrmam cum prioribu sed sunt oblongiores,di. stiti inlaulum inrer: Rus lignum magis albicat, molislius eli, ct fragilius quam praecedentis, nec durabile. Ambae ari ores eortieem gerunt glabrum ci album, quo ab aliis facile dignoscuntur arboribus, quique lentus est uti Restiariae. H. Latine Perticaria tertia , quum terita sit ordine & visui , a vulgo vocatur Malai u totari uti praecedens, verum autem nomen a mboinense est Huniat. UBM. Parvi solia vulgares praebet palo , ad operavero, quae per aliquot temptas durabilia esse mortet. non vel raro adhibetur, latis ia nullum subministrattienum, sed soco utile est ejus lignum.
De Hotaret en taelatiore Plaut
194쪽
TAnarius nobis dieitur talis arbor , cujus cortex m. narius, Tran/- nomen re radange, vera adhibetur ad quaevis rotia tingenda , unde in aqua I scrutis februnt om adder Me netren ismarina durabiliora sunt, nomenque suum olκi- tanen, rent Fu Wr e te gemen, --dκπυnuit, uti Iul. Mailiger exercit. Iav. sis. 12. id do- in 't Me mire dura,I rdere, en diras et v naam cet, a verbo Tan. quod Bclgi e cenotat exteriorem Julius Maliger Exercit. au. Sm. ia. Dera canviridem glumam Nucis juglandis , atque contritum γυ-M Tan, in 't Nederdui Job here mende de troene Ouercus cor em, quo corium pramara ur. Aliquo disser vau em Wianost, en gemalem extensuisse, Farti miles cortices supra descripsimus ad arborem ruoram mede men bet lier berem. Εttet hae et mmo schors nia & IIuigii , quum vero ab incolis binae arbores ad hoc ben π3 Muen beschreven, mare de Amor rubraen Manis proprie opus in usum vocentur , quarum Prima ad gium, mar er ι ιγ de Inla Uers e gentin time ba- minora, altera ad maiora adhibetur rota, hinc ut men etyn , dis te tot est mea gebroten , daque singulari describemus capite. eesse tot Herne, de t rede tot mola neven, raetulis er in zD Rupilies besebrycen. Tunariis minor vilis est arbuscula, haud multo al- lanarius minor of hisne naan DOm, is e n gering tior frutine, ae simplicem tantum gerit traneum, haud brem e , mri Ges teger do ren Meser, bessi με marmulto crure crassiorem , totaque planta qiram maXi- een enisue sta ii, die nisi ueti diuer dan em been uer
me cum Ricino e venit, ac subdividitur in anam ct en de gerim plante Deo g te minentili mei de Riei
miram speciem nus, motae esu in Witte en et te Morie. De Witte morte os omene, heest e en enlesti, dunne, Alba seu vulgaris species simplicem gerit, tenuem, en regre flam, :n de hoc g e van e ea I I re Modin, videlit
de tectum traneum ad Sambuci altitudinem, paucos tauen, m de be ties mel rea grem re essene se orbe, em uentem ramos, qui glabro ac viridi cortice Obdu, die men his ovi viet mei rea gr3s Meel, iat men οὐ asecti sunt, qui calix quali farina consipersus est, qu vegen lux, gel γε rari de Ricinus. abracii quoque poteli, uti in Ricim. Haderen on poter. ieri reng, De B radant, Polia ejus sulit maiora , cordisormia , nullum cat M agret Meu inbum be, en, bet et 'en emia Ohgrue habent sinum, excepto quod interne parvi sit fiexu- it aaris, tace est nen Dicd, en een p.rar Diraera enra, suntque binas spichamas lata, ultra binos digitos maere lang, Ut eeu serte sappe I tete vobr eam. Delongeli,no. in brevem flaceiduinque apicem desinentia. blatiren et D een ureinu gentat, mur non destiae di et juniora solia parum sunt serrata, vetusta Vem non, men nisis, hebarum e en se can 'te de der ς ore Me sed angulus quasi prominet ad majorum venarum ex- rmi, Ner flavi op ren Maondere IM, o mirent ren elis tremum, quodvis autem peculiari insidet Petiolo, ul- lata, de tauten, en et in νυ La otia , Dan binnonam circiter longo, circa ramos, suntque herbacca, bdi, vin tarten mel diergeba me I borro ut, mar de interne concava, Externe simili conspersa Arina, ra- taure en sum hebben van kivno emberet , gery π mirimi vera ac truncus interne medullam gerunt instar Dera fletin v redem man cri eren ta Mar Mad g Ia ,simbuet. Petioli hi subtus solio inplantantur ad intrent me vinxerrvan de violant, en ver relen huntrium civiter digitorum distantiam a parte postica uan datar in T. V rra Me ribben, die tu door 't ν- solii, ibique extenduntur in septem vel novem ma- Neis Madterfoden, gery let Ariam AEn acum, Aetjores eo las, quae totum percurrunt solium uti in in veευ mindere Meren terdet tende. De eo eurder m. Aro , solia in plures minores dividuntur ve- derm is hora te egroen, bene en Maaum gram, gelu nn . F oli omin color est elaucus, qualis & tota arbu- bel xebeeli stem feti etiar: De steten hebben o haren .p. se uia est. Periae 'vem prRId struit , ii uiti' ἀ- inciun. Mon n den tam te mederet en een ander semilaad. ab utraque parte soliolum gerunt squamosum cc deu- re, ias erengrootese bis, Mn de lante getani
Ex alis alii longi di dependentes exere sicunt petim QI den setisti meri andere lange en a angende M. B. qui similia gerunt siquamosa foliola, auae certa Io voret, Gar atam men Gergelseschis agrige hira ergunt glauca capitula superius amminm, Lini capitulis etiel, Dudelis titillen triere Maamoeroene inst es, similia in summo gerulae tria extensa filamenta instar vendiis, en de elat de den gesse, bellan bru nos Rieim, quae ipsius sunt fores. Post soliolorum ut Ut breide hau DI. gesI de Ricinius, 'im ι ha rum lapsum, capitula haec bina, cerna, ct quaterna bior et in Na γ sanun der ost emo blaasses, esu saepe conjuno Gependent tenui ex petiolo, in maxi- men der Iter nopus, 2. I. en 4. det D ruristandismo autem solitaria, quae ad magnitudinem seminum lamen urendos etue, doci annis primimalest ριR cini excrescunt , dc Exterae brevibus & mollibus Mecia uret e ragmot verrenati de Mim vin Ricinus, apicibus obsessa sunt, albaque conspersa farina. Ma- συχι υ tien, Uan buten Mut mei qminiae horte entura rubescunt, inque tres cellulas dehiscunt, in qui- meti Diteten, en met M uno te meel bestraου. 1 e rapatius totidem locata sunt semina, u tali vi non ex- -rden ro veretum, spete su open in me Cel&γει, artioduntur quam in Ricino. Sauciati petioli ac rami in zo veret horis litam, dis met ethnen wela nisi uitia entum ae russum exstillant mucum insur Papedae, fringen , ala in ce Ricinus. De geque se se elin en tuis oui serrum tangens nigrescit: Ad oras silvarum ere. hen gemn een tanen en rs ensvn. gelu Papeda, dis 'titit, inque planis campis circa litus. Der ratino, sinari verr. 't Mas ctan de rarusen eanee bod dian, en ορ uti te Ne en Ovitrent het stranqRutra species praecedenti alb. e similis est, sed pauis De roode morte is de vosr an e vestre geIν , of et etla, minora serit rutia, subtus nabentilatis venuli; per- αι Hren van Liaderen, van onderen re isso ederentexta. quadex etiam petioli sent . ubique glaucχ ob- tib tute, teri rea cistela et n. Ceres mereen blacium. ducta ruina . soliorum quoque color ex.viridi ad green m εἰ heseu, en de ore me cer Marion trutos uniuscum adcedit colorem . uti Ricini rori. Uus rami An poena naar 't seu ne, obhaan de Ricinus Ruber. interne albam quoque gerunt medis iam instar Min. De tu en beram vin binnen uoh mu merg, ab misnbuet. Hujus baccae minores sunt illis Rἰcini, ex ro. De M*n hinen Mender ah do vin Ricinus, Ut cindundo oblique eompressae, uti & opitulum oblique ronden urat scheres, rege iat, geI3 't h o nia Mefitidem nositum est, ae binas quasi barinitas gerit. saat. eu tu re Dardelens hecto; de dostrasses etyn me . Lux spinulae sunt molles, breves & vagi, ac quaevis hora, en Ues, itare hoe Neo 'ten em a tetulehaccae eme unum alterumve obscurum gerit sulcum, non here Dodires , de rves aten in ciuesses, seder inmatur in tres dehiscit cellulas , quarum quaevis ni- hebbenae een sudari hor e , ars Corsimilar, cog rimpelis. grum continet granulum instar heminis coriandri, sed en met εω quies en omisen, et de 't reserende visesse, rugosum est & pellicula obductum, restans vero trio ean o Di Un diu st meri. μυ urris Myten aian de earum caro mucosa eae Granula haec ex petiolis de- seel ens harum, at Casiem de in uens aspendeat ec remaneat, licet capsulae Ociuant.
195쪽
In sex is erescit collibus circa eastellium Victoriam, neι -' op semiue hemisti, emanent v xasee I x iis
ubi deserti sint horti, qui soli bene sunt expositi, floria, Gar verta e Iisynen etyn, en vinea tremis Imr avra ejus anula saepius in hortisprqiciuntur, quae sexam, Mor de Vogest raperden de uris di bubila in de ibi progerminanti thum n gesmeten. ω atrior o omen. Nomen. Lati Tana tui minor alba & rubra, quod Naam. In V MIyn Tanarius minor alba & rubra, nomen derivatum est a voeabulo Tan, de quo Iul. gelaeis vin Y ux ord Tan. may tan Scaliger Ioc. cita Maliger , t. e. talarem tanatum componit. Belgice 2 colorem ranatum ma t. In tDvi ba Mn oen, Ta--m de is e. Malaice&Te acie Sama, a quo de Ueyne. Isaleues en Ternatiam Samae, quaar eam cunctae retium tinctiirae Sanis vocantur. Nomen vi ai bet tanen van nriten Samae genaam Ora. Dub dero Amboinense usitatissimum est Hanoa, in Lariqua be osse Gam is de Mimeten is Hanoa, Op L-Hinan, in Loetaea Lama. Hinan. οὐ tibia Lama.
Loeus. In Amboina raro sponte crescit, notissimum Plota. Het v s in Ambesna iselast in Y eiu, maruero in desertis hortis, rubra haec circa castellum vi- mees in vertatene ιburneu e r ea vind men intrent 'tctoriam obeurrit ad Irartem Orientalem. meri moria, Mn de in uans. M. Plurimum usum praebent conico harum adi Gobruita Het menti gebrun D in de Aboro eme sculatum ad retia ting da, praesertim ad verricula, boum es, tot hel ranen van Ceela nerim, gel 9 m majoribus enim sufficiens quantitas conquirinequit. niaten Mu, tot postre Miten hau men de nod e ortex hie deglubitur, aqua incoquitur , inque illa mariti tot vieti hebben. M usetalla de hos V, Do I tueretia bis terve macerantur, seu fila , e quibus retia in Gaser, en eoopi de nettera i Mee a Diemeis duar in .nestuntur. Hinc russam contrahunt colorem Taras of het garen, Maaar uM men de nertem malentii A. Hierdictum, inque aqua marina durabilia sunt. Inter tin- Mor Ioae re rosse color, die men tant nomi, eno tum pauxillum radicis Curcumae additur, ae rasipa- queiam in zm ter durahe ι. Ondo 't tanen dono rentu, Calappus, ut tinctura melius adhaereat: Folia ob vel nig van de mortel Curcum Gar his , en at Minamolitudinem ab Amboinensibus loco mantilium ad- ras e talanus, op dat de verise te riter lotae. hibentur, quem in finem cunctis majoribus utuntur hianen wer u megent bare grωtte, br de AmMiseransb iis . atque has arbus las circa aedes colunt, me- mela torser eum, Ireb de mei esti dies: et is diu, huius arboris cortex cum rasura cornuum is gr Me bladeren dom, en tot me nee erae Mompior omrum Lundorum, quae ex radice Man eianis ex- irent Dare burran kyden; O mi desse se IR diro eunt, ac cortice timoris aquae incoctas, λοπι, mei Abras eI tun DIus ocres , his mortelo: propinatus illis prodest, qui insentcria & tenesmo vin Mangium Cascolare et Inae , en ia euelle eanlaborant, hujus decocti residuum supra pannum ex- em Lemon Swangi in 't vi Ier seloolt en gedrvistin, tentam. & prolapso intellino recto adplicatum, illud doet Med den renen, die ce Rode Ιου en per Istins δε in loeum sim restituit & consortat, est autem hoc ben. Iieti merosemi van de a Decoctie o ren dia usis malum tenesmo proprium & familiare. Rus Ioeo Mormem op deusMariae anter dammmondis,draefeetiam adhibetur Siri B Nar tenerum solium cum ea. aen sien Min erom Ie rug, en mavit Lem vas, vis lappi lympha oblinitum, & calefactum isti inponitur Iomia in de perfnς gemeen D. Andres me, men οὐ pasu. Hunc in finem rubra potissimum Eligitur spe- 't jonse blad van Sm Boppar, mel Calavus --I dies, alii istum medium trunci sumunt corticem, si smetra, mam gema t en one inda tot At Uer --iumque inolia hiae obturata coquunt, ejusque de- UVὶ men me sM ro e Morte, amere nemo de τωθα- eirium eontra Dysenteriam bibunt, quod comproba. mddelycbors des Rams, holen eis allem in empol mettum saepe fuit remedium Mater, va toegelando, en hinatem V aesce t gens den δε-ιον, unde diuosis ηο hetonden Libro primo cap. 27. de Saces lano o diximus, ineo. In γ eerse Me , Καροει 27. .an ociis Lano larum puerperas post partum duplicem bibere potum, benesu inoeten, dat de Inlandete Maamur exen na humorum primus isto rapite dcscriptus est, alter autem haren ιυ Per a Myrntina et arvam de eersem sequenti praeparatur modo. Recipe corticem hujus 2 M tu pitteι besbreven is. De traude vera autu a fruticis cum cortice Capri ei aspera supra east. Deberod: ne emi des large van de Sama-srπι ,
p. deseriptae, illos simul coque oc puerperis propina de schoresse van Caprificus aspera, hier tamen x tres
die circiter quarto decimo uci vigesimo post partum, ς. hesi reven. fiat dis to - - , on aere' IIaam. pinumque decoctum adhibe ast corpus siccandum Vrstus m sto, mirent 14. ef sto. aagen na v
196쪽
D: HERBARU AMBO INENSIS Liber V. cap.XXXVIIL CAPUT TRIGESIMUM XXXVIII. H O O F D S T V K.
HIE c arbor lamiam ct altitudinem habet Arboris
rubra seu AFau, quae cortice obducitur susco, ni cante, & mόoso, qui interne est lentus, ct viscorus, ae vix senu-digitum crassus, totusque de- eorticari potest. Rami in multos dividuntur breves ramulos, quibus folia insident, per bina ct tria paria cruciata. horum vero extremum tribus plerumque simul eonjuncti, elauditur. Pyri soliis sunt similia, quatuor & quinque pollices longa, binos lata, vetustarum vero a borum thnt minora & angustiora, suntque porro gla
bra, crassa, ac vix notauilitas venulix Oertexta, ad
oras leviter serrata, seu plerumque obuisse dentata. Fructus quaterni & quini simul dependent forma
semi persectarum Uvarum parvo ex racemo, qui sunt duri, rugosi,& susci, quasi arena conspersi, intus duri quoque sint instar volcris Pinangae, insue cen opa vas reeondatur nucleus instar seminis casiang, sed ob-
Arboris lignum satis solidum est, ae tignis utile: Fructus Jadiario in conspectum veniunt, inque tu. vibus eret silvis circa ca)ω Poeti.
Nomen. Latine Tanarius mior. Malalee oebat rede, h. e Phurniacum retium. Belgice gr te T. n-boom.
Λm inice in Leyti mora Ohir. M. A ris cortex notissimum in usu 'est ad ma. jora retia tingenda, uti supra in Arceu suit dictum.
de quo um vide in Albore rubra. eap. 4 I. quum que truncus tam saepe a cortice spolietur, hinc raro fructus prosert Alia mihi demonurabatur arbor pro Oebat rede seu Tanario, quae longas gerebat raeludes . quibus rara insdebant folia Vina sibi obpo ita , ac plerumque crueiata. Cum illis Alani con nictant, atque ab utra. que parte erant acuminata, sed potissimum inseme, atque in ramis seresestilia erant, intense viridia, cinereis
maeulis consipersa, caeterum glabra & fragilia, subtus venulis pertexta lubtilibus , quae plurimos formantsnus. Quinque, sex.& octo pollices longa sunt, tres
Quatuomue digitos lata, Caporis quodammodo ad Aycis ade ensi: II meet e ex is triet iis. . i.ια- est&fiisus, interne albus, saccosus, mollis, aecus, ruffescens, saporis 'rimo dulcis, dein amariotim ter manducandum vis his; qui magnis in frustis exa, die facile divelli potest, ramorum vero cortex rumis est. Truncus Dinarum ulnarum crassitiem hahet, atque ligni meditullium rubet, estque durum vel arduum caedenti, non tamen durabile in aedificiis, quum nimis cito collos generet.
Fructu, Augusto & Septembri bilii tresve simul de vendent magnitudine globuli sci peti, non sphaeriei, sed parum angulosi, ac superius parum umbilicati,
ex cinereo virides & rugosi. instar inmaturorum Mo. spilorum: Intus continent ossiculum ingens & dummatque angulosum, multi que foveis excavatum, tu
nui oblatum came,quae uigitis cedit, 2 Diabilis cst, est ex arena estut composita, saporis austeri: Inv nitur autem in via, suae ad Solam tendit in densis sit. vis: Κilangensibus Ebe vocatur, Penses vero dicebant neutiqiram esse oebat rede, ita lati solium A, m. quod verosimile videtur. Sie quoque corte1 Artaris vestrum ad retia timstenda adhicietur, potissilinum oro a Sinensibus & peregrinis, quod meo judicio si , quum veram Tana. rium sussicienti quantitate conquirere vel invenire ne queant, atque hic cortex hunc in finem multo prae stantior est illo Anigii, qui satis sortiter tingit, sed illo laborat vitio, quod retia consumat dc perdato diu seca suerint suspensia, ita ut supra memorata Tanaiarius ulterius investiganda sit, quum ibrie conrnum erit, uti morensem in Ur haud multum disseris ab
Glula Centes a Vigesima Seranda
197쪽
Amr insera struestris penitus est, hormam &
bosae nigrae ,atquedi Widitur in seminam ct marem. . Femina seu vulgatissima magna gerit folia, oblonge cordata, superio sensim acuminata, novem S und. cim Pollites longa, sex septemve sata, inferius autem lati ima sunt. nec multum sinuosa , ubi petiolus ipsis inplantatur, prope oras scabra sunt, cinioris intense viridis , ae glabra. Foliorum petioli longi sunt 2 inordinati cirea ramos, ex quorum alis alii longiores excrescunt. qui in summo in alios minores iterum dividuntur, quibus stores infident pusilli, albicantes, ex octo miniis constantes, ac lem Laperti, intus flava contiuentes stamina, pistillum vero fructus rudimentum externe obscure viret, luterae Pudipurascii ae domum nisrescit.
Vetustae arboris folia sex pollices longa sunt, qua, tuor cum dimidio lata, junioris vero arboris qua tu ordecim pollicca longa, ae undeeim lata , inserius
autem quinque costae concurrunt. Quivis pcdunculus in summo pomulum quasi sustinet, forma & magnitudinc vulgaris Iambuea, sed paulo rotundius ac
magis compressum, exterae pallide albicans, ad pomi colorem viridem adcedens, intus con avum Penitus, ac superius fovea apertum, ita ut herbacea sit Pellicula, qua fructus obtemtur, in dua auteth ceno 3 hrevi in petiolo verus adparet fructus, magnitudine globuli selopeii, qui ex rotundo parum com- prcissus est, angulosus, ct niger, sub exteriore autem cortice alias reconditur niger nucleus, obscura seu murina obductus lanugine. atque diffra ligno nutamine duriuscula inconsi m venit medulla stantiam habens instar veteris Pinan seu Nacas m sthatae, Qua compressa oleum exstillatinstar seminum Rieini. Totius humas odor ad illum pomi adcedit vel lambosae, quum incipiant prirescere, tantaque
copia ex arbore dependent fructus, ut ovis quasi onusta videatur; Arboris lignum est album, molle, ac iis aquam inbiben , si ad naves adhibeatur. Mas praecedent I smilis est, sed plerumque sterilis. nec ullos producens Luctus, lux folia tangis insident petiolis instar prioris . inregularia in ramorum summo, is brumque petioli inferiori insiguntur parti, ita ut foliam ipsis inpoctum videatur, quod quinque magnis
me spithamara longum , septem , OG , ct novem
pollices latum, firmum, & glabram, erius apex adlatus semeer inesinat, u vero arbor senescat, solia multo in ra exerescunt, hujus arboris medulla prope radices indurescit, aedrarum nigrescit.
Nomm. Latine Arbor Usifera, n. e. arbor ova ge
Deus. Ambae in planis et eunt sivis haud longe a litore sitis, in vallibus iuxta fluminum ripas obcumrunt. ubi mictus in aquam procidentes in mare rapisuntur. dc in litux pro ieiuntur, nullum vero animal illas edit, indicio noxiae esse qualitatis: Femina in ui. Des ora crescit in districtu Senais, Mas in litore
M. Haec arbor non peculiarem praebet usum, excepto quod ex ligno asseres formentur ad sit peri Tem Corre Corra item praesertim ad puppim, quae variis exciditur spiris, quum lienum sit miste de leve, in aqua autEm non valet. Ο ongos ex illo etiam mant clypeos Saloma tis dictost atque folia ob amplitudinem ab Am mensibus loco ferculi adhiben.
tur e Ninum maris cor circa radices exciescens a Iavanis at Haemoploen usurpanar, si cum aqua RO-Mram vel ejus detectu, cum storum aqua conteraturae propinetur, dimidia Terrae Caleeliu addita quantitate, ac pauxilio Nutis Moschatae: Arboris radix externe S interne albicat &scea est, hanc Rhigothorai se inensia servant, quam exhibent eum Pinan- rimasti eatam, si aliquis noxios comedent Cancros , innuesque cibo Tabula
198쪽
γρή HERBARII A MBO INENSIS Liber V. cap. XL.
CAPUT QUADRAGESIMUM. XL. Id O O F D S T V K.
HIta species tabetur illius arboris, auae Rex - n rre ent dit e r een risorte Dan Rex Amatoris, roris, leu Surdi i v, iupra libr. a. u scripta inve- 1VI U SOulam , heten lib. a. bes,eten, re hin nitur, jus femina ha ur, quum vero nimium den bem vostr het momen, de ins v te Mel Larinxer sese disserant, hie peculiari capite eam descri- tan versessit, tib re hem dier in 't oranser exulis M.
suis saepius juxta alias adscendit arbores, tandem vero mili met une Iaa en Lingrandere, men ,εγnde a redat Pin angae crassitiem excrescit, cujus truncus angu- Pina e Mom, hue u en regesint vaniosus & inregularis est . ejus cortex ex cinereo rus. Illam, meo rensebor 19 u3ι den errauineo na , ro se tremfescit. in ramis vero nigricat, siccus est, ae succo fe- inde, cb aan de rauem Deartaebiit, drore, εn ramre destitutus. Ex insmo cortice radices quintam deor. der meri euk p. inici oneresse se se fetisten ει
sum sese extendunt, quae in fibrillas sese dividunt, ge mortesenna beneden. die tu in Negem Derdesen, uti in Varingae trunco id conspicitur. gel1 men aan de Varinga oram viet. Folia ad illa Canarii quodammodo adcedunt,suntque De Maderen Vn die ton de Cana emigranis gelu, seca, firma, a novem ad inodecim pollices longa, erom, di U, Uan P. in let. durnen Iam, doch voren. superius obtusa, seu subrotunda, quatuor & quin ue simp of rona, en 1. du men Heia. ensam enisu polliera lata, atque solitaria circa ramulos brevibus ranam ct in uer v orte messes, de middeo numerιψinsident petiolis, nervus medius utrimque protuberat, ter deo de DI, en hees Wrrnige duaera-riboen, deis paucasque gerunt costas transversales, quae circa quelle tu νωrent de tanto tere vertielm, en de oras divaricant, quarum interstitia tua Timis venuis senstiatun zIn meis ne aderstes digι urgem even. iis repleta sunt. .
. Flores progerminant ex laneo, tenui,& recto pe- Her H IMI mori stan een lange, dume, reeteriolo, vix culmum prata ac tu rius trifido, huius Reel, se Mars een frω-ba m di , disis boum in erim summo tres insiderit flores ex quatuor petatis compo vertiere, dragenae ledere ciet ren blaem nt Dier blaales sti, ad unguem fissa. ac parum cxtrorsum inflexi, colo. gema I, die τοι beneden toe Dan mallander is ten, mris purpurascentis, qui intus repleti sunt staminulis em et nig hvm o elum 23n, vin eumr na denquiduscam luteis, antheras parvas gerentibus, in qu am tratinde, vin binno Ugevult mel reneegeelerum centro pistillum eri tur rotundum, quod in tru- metriasset, met Herae nones bovem op , Ilaande opem romachim excrescit similem minori irimam seu reni, vel Lege liue, uruar uri de uruchten moram , gela endr reuinstar semi. plenae lunae , qui in setius tenui sulco di. liene Namnam, of nris, ef ess em vestrasene meis, visus est, ac planus, sed in medio protuberans, hi nos man, ωι em Eeenem stren ara den hun. plat, deo
cum dimitin ait a- I. lari 14, mram uγιλ liade, at duers- inger lane, α dita exterae glaber, gilvus , tenuique miracula tectus, ε , van buyten essen , vaal, en mel em tan velle enmollis, α lanuginosius, sub qua putamen reconditur hedekt, 'et en movi late in Ygenoetin. daar onere legi tenuibus ex fibris compositum, sed crassiam, in cisus eendunar auge, eoebili ae bos ter, en inde mirae ne en M. centro nucleus planas locatus est, qui in vetustu ten ori, demiae in de stude Druchim scis3ld, mees tauctibus conquassatus sonitum edit, ejusdem caeterum dera de geoante, ται, endroog; Og istae v et is Drmae, alia , & siccus: totus autem Ductus ama- 2wer buter vanyn h naar Rex amaroris of Soulamoerissimus est, eundemque fere gerit saporem, quem POhon trauende . daarmi men heri oes vore een Morte Rex amaroris seu Musamoe Po- , unde & ejus spe- daar van reta. De bitterisia MVt ting aan de hanctucies quoque habetur. Amaritim diu manibus adhaeret, Ilmen . ais men de versera inureten hianGIL Qt enis recentes tractentur fructus. Ex trunci vertice mul- bou ten sani, Vel men ve eis horte en veretverde tauenti breves & intricati sursum di deorsum incurvi ex- op en me maris gesset, est V heu morte lan warm. crescunt rami, radices mentientes. Inseriores radiees De o Merse morte leu etIn Ger vici en dore malaander 'frequentissimae sunt&intricatae, quarum quaedam j - vemuert, mar Dan et mige tangs, en homen den grandia dc supra solum proserpunt, instar Munyori . hropen, gehi Mn Mangi Manai Trunci & ramorum cortex primo salsus est, ae dein te sch sse vansam en ta unis in t reuthra , Garamarus. Lignum est pallidum, leve, dc molle instar m titter. Het hist is blae , t t. .im dat ean
illius, quod uexamarmus gerit, cum quo tipore con- Rex amaroris, mel inim het inimal ceterreni civit, tio
venit. quum observaverim similem amaritium cste in mel tabe Men heb. das erader'o bule rheid in de mori radicibus, omnibusque trunci partibus, maximam ve- telen, en is este δε helen des Ilains, eo de postula inro in fructibus. Recens caestim lignum amarum quo. de Druch en in Het versib ge apta boui heres mera e euque spirat orem, ad illum Antichum ad dentem. hitteren retia, na Anticnolerica tria ende. Nomm. Latine Drauus, juxta Hilo se Lani, Ma- Naam. In et Larrn Lanius na 'e voe, Lani, Mais ni pensibus generali nomine inar dicitur. Temate si- nipera, mel een gemeene mam as. Temata ebo ebus Onne onne. Onne. Lbeus. In Hiloes regione obcurrit circa IVae alam Placiis. Men vina hem est hei Lania van retae, om-6c Liem . item in Manim in litore veteris Tani aro, trant wackal en Lient Ais mera est Manipa, is denuti & in parvis M avor insulis, semper in arenois frand vanous niWam: Alrme sp de lae Esaia solo circa litora. In Ternata quoque reperitur, sed hens vari Mamucu astyd V een randio grant omIrent rarissime , in litore etiam, ejusque statas ibi adbi. de Rrar m. In Ternaten vinci men o , dotb Mersentur contra Choleram seu Upas. rassen, mede op frami, en um umebun ge,runenis
Gut. νbus via est raro obvia , unde & paucis no- Gebrusci Ilet is ren boomne ratam te vinden, dire ta. ac primum mihi demonsista ab AEthiopibus Hi- haloen Oia nox meime bellant. en t is V eer I van de toens s. Eius lignum ad ligna inutile eth, fructus Hilomen Morem gersoni. Ilet horit dei et viri tot tim- autem ejus excellenti pollet virtute Medica, cum vero meren, maar de Cructi Dest tem ytate Meduinale Hare,
199쪽
Soti de conveniente ad curandos illos, qua noxium quendam adsumserunt cibum, quod exploratum sint in talibus hominibus, qui inprudenter venenatos insessierant Boletos, hisce primum nuclei ab alio cum Sira Pinata masticati exhibebantur, ipsbrumque succus propinabatur, unde adsumptum venenum per vomitum rejiciebatur, atque tres hinc reconvalescebant, hinae vero seminae peribant, vel quod nimiam come derant quantitatem, vel quod nimis lem medicam tum
hoc ipus submini batur: meo autem judicio melius fuisset, si fructus hi cum aqua essent contriti & propinati , suis alio enim & adstrictio per Boletos exorta per Pinangam exacerbatur. Ιiclem quoque thiopes tellantur, praestans esse remedium contra omnes venenatos pisces. Manipae incolae radicibus ejus M fructibus utuntur in re Medica potissimum contra Upas seu Choleram, puto autem cunctas trunci par. tes in usum advocari msse, quum eundem gerant a Pomm atque odorem. Internus nucleus solqs adsumptus secessum atque vomitum caullat.
Taltila Centesina Vige a siuarta
ΡAlacra altissima & vastissima est inter allores sit
vestres, quae in montibus coma sua supra alias sese elevat, ata ipsarum princeps esset. neomptum & inregularem gerit truncum, non tantum crassium, sua ui,gulis aliisque herbis obsessum,&cortice ream ac fita obductum: Ii jus solia sunt magna dc ampla , cum junioribus Pangit soliis conve-
ruentia, plerumque triangularia, & inserius rotundis auri lis donata, ubi ec profunde sinuata sunt, ac petiolus inplantatur, qui in quinque sexve mai,an explicatur costas, quarum binae maximae nervo medio proximae, Prope ortum angulum formam, qui in Uetus is si,i iis quam diis. m. ova stit. In , eis plurimis venulis transversalibus completa sunt, atque in inferiore insuper parte foraminula adparent punctata uasi. Folia vero ipca novem dc eccem Pollices longami, immo quaedam pedem, ac sere tam lata, laeto viri. dia, glabra, ecflaecidae Quodvis autem petiolo insidet longo, herbaueo, pentagono, sique dorsum non hinaramberet latera, quadragonus is esset. Ramuli, ex qui hi petioli laodilinati excrescunt, sed arcte sibi iuncti, tali quoque modo an losi sunt, virides, molistes, atque intus rubra repleti medullar Folia ac m. coli ingratum spirant odorem instar Ricini, atqueve. centes petioli viscosi quodammodo sunt, vetuliamin vero ardorum solia multo fiunt minora, a septem nempe ad novem polli es longa, integra, nec angulosa, ac prope petiolum plana, nec sinuosa, ubi tres maj res, ae bini minores concurrunt nervi: plurima veros mul inregulari modo ad ramorum extremum excrescunt parum sinuosa.
Ex soliorum alis simplices dependent peduncilli . plurimis reserti stos lis, quorum concavi calices post flosculorum lapsum diu supersunt emarcidi. Flosculi hi ex Iongis &criensis exerescunt racemis, cui flavescunt,& Mnculis Lingo quodammodo similes sunt, sed magis aperti & inodori . hosce longi insequuntur fructus, siliquas Cannassula fere reserentes.' Arboris lignum ex erassissimis constat fibris, di per longitudinem striatum est, atque molle & fragile. circa
200쪽
O HERBARII AMBO INENSIS Liber V. cap. LII.
eito re , omne enim ejus paries substantia contant molli de fracili. Ah imo etiam in hortis & vallibus progerminat.
ubi mus semen per aves, vol fluminum raptum uel tam tuit, si arbor uansversaliter disteretur, ejus li- num ex multis sibi inpositis volvulis videtur commilitum.
Nomen. Latine juxta Malaicenis Casu P, laeta, nomen hoc serens ab Ame Palacca, qui cela. hris tuit rex in regione Megensi, a si haec arbor rex ellat caeterarum arborum, unde & vocari posset Rex metu . Ternatice AD. Ain inice in Levtiinora Asom Busso. δ M. tu Am inae montibus obcurrit, uti ct in Moluccis, atque in Celebe. In Hiioensibus montibus majori reperitur copia, ubi saepe mmium praebet incommodum. s per ventos disjecta in vallibus decum. bat, quod facile ipsi adcidit, atque ingenti suo trun- eo fiuminum curium prohibet, unde in illo tractu inundationem saepe caussat. Usus. Ex ejus trunco satis lati asseres & trabes foris mari pystunt, quae politae clegantes quodammodo sunt ob pectinum decumam, is non niti ad superiores ae. dium partes adhibendae sunt, non vero ad strata vel sulcia, uti id Amboinensium quidam cives suo perieulo & damno experti suere, qui per commodam Cla- rationem tirnae& dolabrae adlecti suerei vegetativum quoque lignum est, inveni enim in vallibus prilapsis amores, quarum inferior computruerat truncus, non autem verto, atque ubi is terram tangebat, vigebat atque sorebat is adeo luxuriose, a si terrae infixus ci crinius esset, ita ut sine dubio in novam cxcrevisset arborem: Caeterum nullire alius hujus arboris usus Innotuit, excepta Te tensi su itione, nemini scilicet lieitum esse praeter Orang ayen, illis que, qui supria alios sese elevare tentant, hos capiti vel poli aures inponere florex, quum sint decerptim arbore, quae est rex silvarum. II1 ε t m inniras in de ι πιι m Veso sy.
π 'talereus est arbor humilis litorea, Lepe tantum II frutescens, quum vero aliqv. do unicum modo mittat truncum, crus erastum, qui humilis est, incurvus, ct inclinans, hinc inter amores quoque locari potest. Magnam habet adfinitatrem cum Novesia seu Duun Burbe, ita ut quidam ejus putent osse speciem, atque hinc eam denominent. ln binas j- viditur species in terrefram ct litoream Litorea Halecus ad arbores proxime adcedit, quum unum ac sum geminum producat truncum ad viri altitudinem, sed ineurvum & sinuosiam, atque ex cius ravicibus multi laterato cxcrescunt surculi, unde in- regularis saepe frutex cst, corticem gerens glabrum &
Folia eum illis Daun Paroe conveniunt, suntque eordi formia.& integra, quorum maxima sex septemve pollices longa sunt, quinque ac sex lata, plurima vero minora sunt, costas gerentia latcrales parallelas, suntque firma, ac subtus canerea & rugosa, aesi farina ct arena conspersa essent, quod etiam in superiore parie auniorum foliorum conspicitur juxta ipsiorum eostas. Bina sibi sunt obposita, longis insidentia petimtis . odoris gravis di ingrati, qui ad urinam nempe Vaccarum adcedit, ita ut in transitu hie percipiatur& eaput adgravet, praesertim si per solem folia fuerim calefacta & exaltata. Petioli porro. ramuli, cicuncti hui's arbori surculi rugosi sunt. dc arena quas conlpem: Ex foliorum alis longi, tenues, &Hmplices ex roseunt petioli, quibus vertigillatim adere. 1cunt capit illa, quae sese aperiunt iactostulos musicoso . ictus vegran Um, mi meerenderis ser das heri et tras mes eens t