장음표시 사용
131쪽
II a 4. Neeestas extrinseca , sive eoaΠIo nunquam in internis voluntatis nostra actibus Bais beri potes . . Si ergo Lumana libertas in fola immunἱtatea eoactione eo fleret , homo semper eget essentialiter liber, quin ulla unquam ea a suam illi libertatem auferre posset .
DEMONSTRATIO . Evidens est , necessitatem extrinsecam , sive coactionem externos voluntatis nostrae actus assicere posse , ut alibi explicavimus t ro97 ). At aeque evidens est, extrinsecam necessitatem , sive coactionem nunquam internos VO-Iuntatis nostrae actus, volitiones scilicet , assicere posse. Si quidem, Ut anima mea intime ad aliquam volitionem cogi posset, puta, ad eam, qua modo scribere volo, sive ad eam, qua mox scribere noluero; necesse esset, ex ipsa coactionis idea, animari meam posse interius cogi ab aliqua causa naturae suae extrinseca , ut vellet quum non vult ut vellet , quod non vult ; ut simul eiusdem rei volitioncm, & nolitionem haberet; adeoque ut duas simul modificationes haberet , quae smul esse nequeunt ; quod manifeste re
Si ergo humana libertas in sola immunitatea coaerione sita esset , ut nonnulli recentiores philosophi contenderunt ; homo semper in internis voluntatis suae actibus liber esset , quin causa ulla intrinsecam suam libertatem illi auferre posset; patet enim, causiana nullam em Cere posse, ut velit , quum non vult , aut ut nolit, quum vult. Q. E. D.
132쪽
non volendum , ad agendum , aut uora agendum.
Si ergo aliquando in homino hae potentia sit, tunc liber es s si quando In homine hac potentia non sit, tune non est liber.
EXPLICATIO . Propositio haec per se manifesta est. Satis erit ergo eam aliquatenus ex Plicare, ut verus eius sensus aperte pateat. I. Adultus , & plena ratione utens , & optime membris valens plenam , atque Completam habet ambulandi libertatem ; habet enim
plenam , atque eo latam potentiam, praemissa
opportuna deliberatione , determinationem producendi , a qua sequetur aut ejus motus , aut ejus quies, prout ipse elegerit.
Quare in hoc est liber no ρ modo quo ad actum internum, qui est ejus determinatio, sed
etiam quo ad externum , qui est ejus motus , vel quies. A sua enim voluntate libera, & de liberata pendet alterutrius actus existentia'. II. Adultus plena ratione utens, sed qui paralysi correptus pedibus uti nequit, plenam habet, completamque libertatem volendi intereia se sacro die Dominico; non tamen libertatem habet eundi quo factum fiet. Quare liber est quoad actum internum, qui est desiderium , & voluntas fac ro interveniendi; non vero quo ad actum externum, qui est motus ad hanc rem requisitus . Interni actus existentia a libera sua voluntate pendet , actus
externi non item, III. Infantulus recens nRtus, Ceterum meminbris , & mente sanus , neque quo ad internos actus , neque quo ad externos liber est . Ejus enim anima , quae nullam adhuc de rebus reflexam cognitionem haber, n que de earum ra-F 6 - tione
133쪽
qui gam nostrae voluntatis interni actus possine non esse liberi, etsi semper ab extrinscea necessitate immunes sint. Q. E. D.
Iiea auctoritas nostra libertatis exsentiam una in nimIter resantur. Es ergo voluntas nostra ab omni tum extriα- seca , tum intrissea nec statis immune in iIsasibus, quos liberos agnoscimus.
habetur in omnibus nostrae voluntatis a ct ibustum internis, tum externis, quos liberos sentimus, aut judicamus. I. sensus intimus nosram Iibertatem nobis te- saturis Exempli gratia, ita de mea libertate, ut de mea texistentia certus sum ; meae libertatis enim ita sensum intimum habeo, ut meae ex i stentiae. Experimentali sensu eorum, quae In me contingunt, novi, si in me dantur determinationes spontaneae , & indeliberatae , quae veluti siponte, inscia ratione, & nu Ilo meae voluntatis arbitrio, in me oriuntur; dari etiam in me
determinationes tiberas , quarum existentia omnino a mea voluntate , meaque ratione proinfecta est: quas elicere pro libito, aut non elicere poteram; quarum aliquas poenitentia , alias
Novi quoque expers menta si sensu eoium , quae in me contingunt, saepius me eIigere aut inter diseros probabilItatis gradus , ut rerum
veritatem assequar , & recte judicare possim ;
134쪽
aut inter diυersas boni oecies', ut absolutum,& relativum boni meritum expendam , & ut deinde pro libito, mea propria determinatione, motuque proprio alterutrum seligam , sive quod magis mihi arridet, sue quod minus. Quare quum haec omnia me liberum esse mihi testentur, me quoque docent , principium , in quo sita est mea potentia electiva , potentias determinans , non esse potentiam tantum pata suam , quae sit tantum determinationum sua
rum, & liberarum volitionum subjectum ; sed
esse potent am asi υam , quae earum est vera i causia essiciens; adeoque meam libertatem, quae
in activa hac potentia sese determinante sita est non esse passivam indifferentiam in ordine ad suas determinationes liberas ; sed indifferentiam activam, quae a se capit , & sibi a se dat determinationes suas. Quod mihi hae in re testatur sensus intimus id ipsum cuique illum interroganti testatur.
I . Ratio nobis existentiam nostra libertatis teis
stadiur. Quid enim de libertate mihi ratio ipsa dicit Dicit ipsa , debere me bonum facere ,
, malum vitare I meque vel probum esse , vel improbum , ut praecepta haec sequor , vel in infringo. Dicit, Deum legislatorem infinite sanctum , atque sapientem, & humanos legislato res, quorum rectas esse leges novi, neque impossibilia, neque absurda jubere. Quum ergo tum divinus legislator, tum humani legislatores aeque mihi praecipiant malum vitare, bonum facere, & ratio ipsa mihi praecepta haec aequissima esse ostendat ; necessario in mea potestate esse debet bonum praeceptum facere, malum vetitum vitare; ceterum B qu absurdum esset alterum praecipere, ac alterum lvetare . Ergo necesse est , ut , vel ego libens in , vel omnis tum divina , tum humana legislatio inepta, dc absurda sit. III. Vniuersi humani generis suffragia liber
135쪽
statem darἰ resantur . Apud omnes enim orbis nationes sive barbaras, sive excultas lex quaedam Lonoris datur , qua laus , & honor factis tribuitur, quae honesta, recta, heroica censentur ; dedecus vero , dc vituperatio factis quibusdam , quae improba , turpia , infamia censentur. Ergo omnes mundi nationes udanimes censent, esse homini υeram facultatem faciendi , quod bonum, vel malum judicatur, ita, ut actiones vel commendatae, vel improbatae omnino ab illas facientis voluntate pendeant ceterum patet , ab actionibus neque vituperationem ullam esse pertimescendam, neque laudem
IU. Infallibilis eatholica eeelesia auctorisas libertatem dari testatur . Certum est primo , humanae libertatis dogma semper inter praecipua revelatae religionis dogmata locum habuisse: hoc scriptura, ct traditio unanimes testantur. Certum est deinde , ea tholicam Christi ecclesiam in fallibilem in judiciis scis dogmaticis auctoritatem habere, ut in philosophia religionis ostendimus . Porro quum novatores liberum hominis arbitrium impudenter impugnare ausi sunt, ecclesia eorum sententias anathemate damnavit, eas scilicet falsas, &christianae fidei contrarias declaravit. In sancta Tridentina Synodo Ecclesia congregata Calvini, & Lutheri errores de libero arbitrio damnans haec protulit : Si quis dixeνία
Iibeνum hominis arbitrium a Deo motum , is exeitatum nihiI eooperari assentiendo Deo exei- tanti , atque vocanti . . . neyue posse dissentire , si velit, ... anathema M. Ses. 6. can. 4.
Hoc ecclesiae i n concilio congregatae judicium errores proscribens, veritates statuit , ut alibi ostendimus . Quid ergo nos docent statuintae hae veritates, nisi homini esse veram potesatem
136쪽
flatam gratiae divinae consentiendi , vel resiis stendi, adeoque veram libertatem Huic ecclesiae congregatae iudicio consor misest altera aeelesia dioe a decisio , qua hetero doxam hane propositionem ut haereticam damnat, & anathemate proscribit: Inflatu natura lapsa ad merendum, o demorendum in so-mise non requirituν Iibertas a necessitate , sed fulsese Iibertas a coactione.
Ex infallibili eatholiete eccles ae judicio , quae non minus Christi ecclesia est quum disia persa est , quam quum congregata , propositio haec est haeretica; ergo ejus contradictoria vera est, & catholica. Consentit ergo in fallibilis eeclesiae catholicae auctoritas &sensus intimi testimonio, & rationi, & universi humani generis suffragiis in li-hertatis nostrae existentia asserenda , atque t sanda. Q. E. D. OBIECTIONES SOLVENDAE.
Praecipua in humanam libertatem recenti Garum fatalistarum argumenta falsis ideis innixa sunt , quas sibi fingunt experimentalis sensus , naturae libertatis, praescientiae Dei, impossibilitatis electionis, judicii practici , virium gratiar, dc concupiscentiae, propensionis in majus bonum , quarundam scripturae , & sanctorum
patrum locutionum. Haec modo persequemur. FALSAE IDEAE SENSUS EXPERIMENTALIS . xxx s. OBIECTIO I. sensus eκperimentalis ad probandam libertatem assumptus, illam ne quaquam probat . Plures enim tum recentiores philosophi magni nominis, qui aeque ac nos .ae ceteri homines experimentali sensu pollebant, definitiones libertatis protulerunt , qu M
137쪽
ejus Natuνa. Libertas. 33 satum, seu rerum, &eventuum necessitatem non excludunt.
Exempli gratia , apud Graecos, & Romanos Stoici, apud Hebraeos Pharisaei, & Essenii fata listae erant , & tamen libertatem quamdam
admittebant, quam statuebant in voluntatis ad-h aesio ne causis , a quibus ad agendum , vel ad non agendum movetur . Pari modo Lutheri ,& Calvini assectae sunt fatalistae; & tamen libertatem quandam admittunt , quam statuunt in potentia passiva humanae voluntatis , ut a gratia, aut a concupiscentia ad bonum, aut ad malum determinetur, & necessitetur saxo73. Contra vero Saducaei apud Hebrsos, Epicurrari apud Graecos, & Romanos, etsi materia listae, non tamen erant fatalistae . Ueram ipsi Iibertatem admittebant, quae qua ratione cum eorum principiis stare possit, ipsi viderint. Quare sensius experimentalis libertatis existenistiam solide non probat; datur enim hie sensus etiam in illis , quorum sententia libertatem excludit. Idem dici potest de universi humani generis suffragiis. RESPONSIO. Sensus expersmentalis homines docet, se essh liberos, ut docet illos, se existere , quocumque modo propriam existenistiam, & libertatem definiant. Neque magis in uno, quam in altero ex his objectis decipi possunt , etsi utrumque perperam possint definire , & a veritate facti , quae sensus intimi objectum est , ad errores ratiocinii transire, qui nihil huic intimo sensui commune habent
I. Factum est , actus nostros , quos liberos judicamus, nobis liberos videri; prorsus ut nobis liberi viderentur, si re ipsa agentes liberi essemus o Quare sensus experimentalis libertatem nostram nobis demonstrat prorsus ut existentiam nostram nobis demonstrat. Si in libertate sensus
138쪽
sus hic nos decipere potest , quare in existenistia non decipiat. II. Dederint philosophi, ac theologi nonnulli libertatis definitiones fatum, aut necessitat om non excludentes. Hoc nihil ad rem. Libertas est vera potentia agendi, aut non agendi, sese determinandi , aut non determinandi. Haec ejus vera definitio est. Quum s talistae ostenderint , homini hanc potentiam non inesse, aut hanc potentiam cum fato, aut ne cessitate stare posse, tunc victores erunt Iro 7 .
III. Ex ideis, quas sibi philosophi , ac theologi nonnulli libertatis finxerunt, sequatur in homine non dari libertatem. Esto . aeque hoc nihil ad rem. Non quaerimus quid nonnulli de libertate
cogitaverint, concesserint, negaverint, asseruerint, impugnaverint. Quaerimus quid de liberistate verum st. IV. Omni aetate homines se liberos senserunt, & censuerunt; at non semper propriam libertatem recte definire, ejusque theoriam cum
ceteris apte conciliare noverunt.
Hinc in eorum principiis errores sunt , &eontradictiones, quae contra libertatis existentiam nihil probant. ra19. OBIECTIO II. Omnes hominis actiones, inquit Collinus, ad quatuor haec genera reseruntur ἔ aut enim res vident , aut de iis judicant, aut illas volunt , aut quod volunt faciunt. Atqui experientia ullam ex his actionibus liberam esse non probat . Prima, enim necessaria est, & sequentis necessitatem trahit: haec necessaria est, dc tertiae nec stitatem trahit atque haec quoque quartae nccessitatem
RESPONSIO. Disso anima έumana in potentiam concipientem, judicantem , volentem, agentem, si recte attendamus, ad hoc unice
opportuna videtur, ut in quaestione de libertat
139쪽
eius Natura . Liberuas I 3st te omnia sus deque misceantur ; videtur enim in anima quatuor distincta ponere, quae distiniacta non sunt . Anima humana principium est simplex, atque unicum aliquando activum, aliquando non item, in aliquibus actionibus liberum, non in omnibus Iosa, is ris4 . I. Res videre est earum perceptionem habere: est earum ideam, vel sensationem admittere. In hoc ut plurimum anima humana passiva
est, & libertate caret ; non enim semper in ejus potestate est has, vel illas ideas, seu sensationes habere, vel non habere. At in hoc ipso aliquando libera est , atque activa; in ejus potestate siquidem est magis minusque ad quas habet perceptiones attentionem adhibere ; ad alias perceptiones attentionem Convertere, quae primarum impressionem minuere possent: motiva attrahentia, aut removentia a rebus, quarum perceptionem habet , invicem comparare. II. De rebus judicare est ut. verum ad miti re, quod verum, ut bonum, quod bonum videtur ἔ aut ut falsum rejicere, quod falsum, &malum, quod malum videtur. In hoc passim anima libertate caret ; non enim in sua potestare est, ut videat, quod non videt, aut ut non videat quod videt. At in hoc quoque aliquando vera gaudet Iibertate; in sua enim aliquando potestate est judicium suum suspendere ad res accuratius perpendendas a16o . Iudicium semper esse actio videtur , sive libera sit, sive necessaria ; hoc enim judicium semper continet internum animae assensum , aut dissensum ; porro hic assensus, vel dissensus semper aliquid importare videtur praeter impressionem a rebus ortam, quae ejus oblectum
III. Res velle est earum existentiam , vel non existentiam determinare. In . hoc anima humana
140쪽
na semper activa est; semper enim vontionem suam ipsa producit; & nunc libera est, quum volitio haec , nulla re animam necessi tante , ab ipsa elicitur.
IV. Faeere quod volamus non est actio a r
rum volitione distincta : anima squidem non nisi sua voluntate agit: ipsi vero velle, & agere unum, & idem est. Potentia faciendi quod volumus , nosmet ipsos a nobis determinandi ad quod volumus, & ut
volumus, id est, quod formalit eae essentiam nostra libertatis constituit ; porro de hac potentia in nobis existente ita certi sumus, ut de pro pria existentia certi sumus. Inter rerum perceptionem, & eorum , quae volumus effectionem media intercedit animae actio, quae ejus volitio, sive determinatio est. Α rerum perceptione determinatio non emavinat, at a determinatione id emanat, quod hie dicitur : facere quod volumus . U. Quare anima humana, principium natura simplex, atque unicum , res videt, &.deiis judicat, modo libere, modo sine libertate. Postea sese determinat ; atque hoc aliquandoneeessitate facit; & sempeu libere facit, quum sensus intimus libere hoc fieri dicit.
Clarkius libertatem in actiυa anima poleuia, Ia indistincte, & nulla limitatione statuens;& ut liberum habens actum quemvis a volun tale emanantem , animae determinationem qua miscumque, volitionem omnem ab anima elicitam,
magis tenebras, quam lucem in questionem de libertate invexit io93, Io99, 1 IO6).xieto. OBIECTIO III. Experientia, pergit Collinus , non modo nos agentia libera esta non docet , imo agentia necessaria nos esse lostendit. Hoc ces m experientia testatur , hominem scilicet quovis vitae suae tempore in vincibi Iiter determinari a circumstantiis , in quibus est, a causis ipsum moventibus, a cogni