장음표시 사용
151쪽
i. Mao, quod illi suffcit, esse contenta ; de majori bono carere , quod suae selieitati non
est necessarium. Numus argenteus aliquem va Iorem babet , adeoque νationam bonI; adeoque rati em habetiqua seligi possit. 'Numus aureus, etsi octies pluris va Ieat, non tamen infinitum habet valorem, adeoque nec infinitam boni vationam ; hac igitur ratione,
sive hac imperfectionis, seu mali ratione, reuinei potest.
Majus bonum minori Oppositum bule νaalainnam bani, suo suam Mni stialitatem non adiis mil. Habet ergo minus bonum etiam majori comparatam semper in se oram rationem boni, qua voluntati placere possit , atque illam
ad eligendum movere ; ipsa siquidem potentia activa est, quae sese ipsa ut lubet determinat;& saepius se ad unum potius, quam ad aliud
oblectum, una potius , quam alia ratione deriterminat, unice quia illi ita placet sese determinam, & Iibertatem suam exercere. II. Dico deinde, voluntatem humanam istaν duo bona in aqualia diversa oeeiet , eligere posse. Si enim inter bona diversae speciei mihi sit eligendum, puta inter praesentem voluptatem , & aeternam beatitudinem; sentio me posse memet ipsum determinare ad voluptatem praesentem ratione boni praesentiae suae; & minrum eurare aeternam beatitudinem ratione main
Ii absentiae, aut distantiae suae. Possum ergo inter diversae speciei bona seligere, quorum alterum infinite parvum est , at sensibile, & praesens; aIterum infinite magnum, at sensibus impervium, & quod modo obtineri non potest. Οχ8. NOTA. In quovis bono, quod in hac vita anima nostra appetere possit , & moalva ait abeutia sunt , quibus in nobis illud asse quendi desiderium exeitat ; de motiυa retrahem G 4 1ia,
152쪽
tἰa , quibus ab eo assequendo nos removet , aut saltem ad illud indifferentes reddit. Exempli gratia, bonum prasens , Θ fensibi motivum attrahens habet in praesenti voluptate , quam parit motivum vero retrahens in ineptitudinem ad plenam, perpetuamque felicitatem procreandam.
Bona aterna, ct infensibilia, cujusmodi sunt quae nobis a fide in caelesti patria promittuntur, motivum attrahens habent selicitatis nobis paratae plenitudinem , & perpetuitatem ἔmotivum vero retrahens objesti insensibilitatem, illud possidendi dilationem , dissicultates sup xandas, ut illud consequamur. Inter diversas has bonorum species anima nostra libera est, quorum nullum illam necessario trahit, & inter quae pro libito eligere potest; singula enim ipsi motiva exhibent &attrahentia , & retrahentia , rationes scilicet boni, & mali. F AMAE ID EAE INDICII PRACTICI.aias. OBIECTIO VIII. Voluntatis determinatio semper a praecedente , & illam producente judicio intellectus necessitatur. Hoc iudieium prauietim in se liberum non est, & semper cum objecto suo, quod est actio, vel non actio, necessario connexum est. Exempli gratia , vir militatis ad duellum provocetur; si ad acceptandum se determinat; hoc ideo est, quia tunc judicat duelli acceptationem bonum esse recusationi praeserendum;
ceterum , non acceptaret. Si ad non acceptandum se determinat, ideo est, quia tunc judicat, recusationem bonum esse acceptationi praeserendum; ceterum accepteret . Quare quidquid decernat militaris vir ad duellum provocatus , determinationem habet non
liberam , sed necessariam; est enim essectus
153쪽
neeessarius judicii practici , quod non habere' 'n est ejus potestate e Potest ne siquidem
ille alias ideas habere , & alias cognitiones , quam quas habetὸ atque eum his potest ne aliter judicare, ac judicat ' atque ita judicans potest ne aliam determinationem capere, quam eam, quam capite Patet, idem dici posse de ambitioso, de voluptuoso , de avaro, ac de ceteris in actione quavis ex iis, quas nos liberas appellamus, adeoque actiones has omnes a judicio practico eas praecedente, & producente necessitari. RESPONSIO. Argumentum hoc magno animi oestro post Collinum urgent & promovent celebres philosophi duo, qui ad hoc nati videntur, ut aetate fac nostra ostendant quo usque ingenii acumen , & libido efferri possit. At re ipsia purum sophisma est, quod quaevis recta mens sentit tunc etiam, quum illud sol.
Hujus sophismatis genericam quandam , &praeviam notionem dedimus, quum ostendimus, judicium practicum terminum esse aequivocum modo significantem postremam intellectus functio isnam, modo primam functionem potentia sese determinantis: quae duo apte distinguenda sunt
& quibus distinctis objectio cadit 111o in. '
Ut totam hanc objectionem sophisma esse ostendamus , in ipso ejus exemplo illam ad analysim breviter revocemus. I. Non potest vir militaris alias habere e gnitiones, quam quas habet ; at iis omnibus , quas habet, apte uti potest. Ab ejus voluntate pendet, antequam ad ac'ceptandum vel recusandum se determinet deliberare, & animadvertere quid illi in tali discrimine faciendum st; principia rationis, &religionis sibi impressa , & duellum acceptare vetantia comparare potest cum falsi honoris principiis, quae non nisi barbaro, dc sero praejudi-
154쪽
eio innituntur, & quibus duellum acceptandum praeeipitur : potest intellectu perpendere quid boni. quid mali, quid utilitatis, quid ine-- modi ab impia pugna , quam meditatur , illi
II. Hae facta discussione evidenter possibili ,& libera, ab hujus hominis voluntate pendet, ut pro libito sese determinet.aut ad bonum, quod in duellci percipit, aut ad bonum, quod in duello non acceptando quaque Per ei pit. Duo haec opposita rationes habent singula boni , & mali, motiva habent tum attrahentia , tum removentia; neutrum voluntatem hominis hujus necessitat, quae determinationis suae domina perseverat II 2I . III. Quum demum hic se ad alterutrum de terminat, puta, ad duellam acceptandum, interius judicat ex suis cognitionibus, & ex suo res percipiendi modo, non jam opas esse necetasario duellum aeceptate , sed se valla libere duellum acceptare; quod fane admodum diver
sum est , & ia quo totus sophismatis dolus l
Quum determinationem capit, aqua duellum sequitur, videt, & sentit, severam potentiam habere determinationem capiendi, a qua duellum non sequeretur ; est ergo liber etiam sub iudicio practico, a qua se ad duellum determinat . Quod vult facit duellum acceptans . at sentit, se quod voluisset facere potuisse etiam
Ir3o. NOTA I. Quod de duel Io diximus de
quavis alia libera determinatione dici potest , in qua confligunt motiva naturalis assa erus ,re motiυa Obligationis. Quare responsio haec generica est , & cuivis actioni accommodari potest, in qua motiva attrahentia sint, ct retrahentia , quae intellectus perpendere possit , de ex quibus voluntas se determinet. I. HO-
155쪽
I. Homo, qui pravis affectibuς obsistit Damfacit voluntatem sese ad actu in honestum , dc
virtuti consentaneum determinans ex motivis, quae non esse pravus affectus cuperet, quae tamen sua voluntas magni facit . etsi maxime vehementibus naturae piopenso nibus adversentur.
II. Homo pravo alicui affectui obseeundans fuam farit OOIuntatem, Iibere se ad actum pravum determinans motivis pravo affectui faventibus, quae tamen ratio improbat , atque condemnat: quibus obsequitur quidem, at quibus se resistere posse, Ac debere sentit. Primus virtutem sequitur, Zc praemium me retur; via It enim obsequium legi propriis affectibus praeferre: a Iter reus est , vula enim pravos affectus obsequio legi debito praeferre. III. Uterque ex indicio praetico bene, vel male agens aeque sentit se actu in se haberemeram potent Iam agendi prorsus oppositum; sive quum voluntas proprios affectus legi, sue quum legem propriis affectibus praesert. Uterque egisgo intime sentit quodnam vero sensu intimo certius testimonium λ δε libertatem habere quum sam exercet; se liberum esse libertate indifferentiae tunc quoque, quum se determinat ex
intellectus cognitionibus , quod esus judicium prRcticum est .lU. Homo in genera semper liber est sub ipso quoque judicio ργaeileo in actione vel eli cita , vel omissa , facienda , aut omittenda;
quum omnino ab ejus voluntate fuit, ut talis actio sive bona, sive mala, existereta, aut non existeret. 1131. NOTA II. Si vir robustus , cui resistere nequeo, me invito meum brachium c 3 it ad actum. in se pravum, reus non sum: si vero vir eloquens me suadentibus verbis ad eundem actum perpetrandum inducit, reus sum. Undenam hoc discrimen , quum uterque mi F. libertatem eripere videatur; primus quidam vi G 6 me
156쪽
mechanica sui corporis, alter vi persuasiva animae suae Discrimen est, quod in primo casu libertate careo in actu, ad quem cogor frustra enim obnitor, ne faciam. Contra vero in seeundo
adhue liber sum in actu, ad quem sollicitor ,
In primo casu actio a mea voluntate non est, quum invita voluntate mea fiat . In ali ro actio a mea voluntate est; non enim existeret, nisi voluntas mea determinationem ca-Peret, a qua ejus existentia pendet.
1132. OBIECTIO IX. Si voluntatis determia natio ab intellectus cognitionibus non necessi inlatur, sequitur , hominem agere posse, quum omnes sui intellectus cognitiones innuent illime agat: & non agere , quum omnes hae cognitiones innuent , agendum esse. Si ergo hoc fieri potest, factum esse supponamus. SupponamuS, inquam, hominem se libere ad agendum determinare, quum omnes sui intellectus cognitiones illi innuant, agendum non esse. Tunc evidens est, hominem fore ens omnino ratione carens ἐει si homo agere potest contra rationis lumen,
di si in hoe libertas sta est, humana libertas
jam non est , nisi potentia ratione abutendi , adeoque absurda. RESPONSIO. Sophisma argumenti est primo, quod confunditur potentia sapienter agendi cum simplisi potentia agendi ; deinde quod Confundantur rationes , quas volumus sequi , cum rationibus, quas deberemus sequi. Duplicem hanc ab objectione aequivocationem deme. I. Alibi monuimus, intellectus munus esse activam hominis potentiam illustrare, non constituere . Uis ergo hominis activa natura sua ab intellectus luminibus non dependet: potest ergo aeque in actione non dependere Dor ,
Sapiens sapienter agere nequit , nisi intellectus
157쪽
uus m ura. Zἰbertas. Is ctus lumen sequatur. At quum homini esse nistiale non si semper in omnibus sapientem es se, homo contra intellectus lumina agere poterit. Vera agendi potentia igitur in homine ad sapienter elicitas actiones non limitatur . t i Duplex im homine agendi morsuum datur,
ratio scilicet, & affectus . Ratio id innuit ,
quod agendum, aut omittendum est: at saepius affectus ad id faciendum inclinant, quod ratio vetat, aut ad id omittendum, quod ratio prae cipit. Quum vero cligere possit homo inter objectum a ratione probatum, &obiectum ab as.
sectibus appetitum, potest ipse ad quod magislibet sese ὸeterminare. Si ad objectum a ratio ne probatum sese determinat , libere , & Ω-pienter agit; si ad objectum sese determinat
ab affectibus appetitum, & a ratione reprobatum, libere quidem agit , at non sapienter. Hinc in poetarum elegantissimo, & maxime molli inclamat sensus intimus in absurdum cognitionum necessitantium systema. Id vult a DLectus, quod ratio improbati in hoc conflictu bonum video, malum ago; melius probo, ad
pejus rre determino . Aliudque eupido , Mens aliud fuadet: video meliora, probosue s deteri ra sequor.
II. Homo necessario ad bonum , cognitum ut bonum, inclinatur; at non semper inc inatione ad bonum, cognitum ut bonum, nece statur. Quare valde diversum est , necessario inclinationem ad bonum habere, & Inelinationem necessariam ad bonum habere. Hoc intrinsecam necessitatem dicit ; illud ab hac praescindit. Inter lona cognita, quae affectivae hominis potentiae assequi possunt, alia a divinis, aut ab humanis legibus vetita sunt. Potest ergo homo necessario in potentiis suis affectivis intrinsecam
inclinationem habere ad bona, quibus frui interdictum sit,
158쪽
si intrinseca haec inclinatio necessaria esset, sive necessitans, in his hominis libertas nore esset et boni eognitio in intellectu inclinationem necessitantem ad hoc bonum in volunta
III. At in praesenti naturae nostrae statu omne bonum cognitum rationes habet bonῖ, ermau, motiva attrahentia, & retrahentia. En ergo in bono quovis cognito, & ab intellectα proposito & aliquid, quod affectivae voluntatis potentiae aversari possunt, & aliquid, quod appetere possunt. Proinde voluntas ut Iubet sese determinare potest; saepius autem sese libere determinat ex iis intellectus luminibus, quae sequi utile, aut cupit, contra ea lumina, quaπsane sentit se sequi debere. FALSAE. GRATIAE, ET CONCIPISCEMTIAE NOTIONES.x333. OBIECTIO X. Hominem liberum anserere est statuere, quo usque in homine gratiae caelestis, & terrenae concupiscentiae vires pertingere possint; vires, scilieet, incommodi animae status, & pravorum affectuum . At vero quisnam haec in se ipso noscere, & definire po isterit multo minus qui hoc in se non possit , in aliis poterit. RESPONSIO. Quin cognoscam, & dehniam
quid in me gratia caelestis, & terrenae concupiscentiae, incommodi animae status , pravi ahia sectus possint ' a firmare possum , me liberum esse , quum meae libertatis sensum intimum habeo. Quare, si etiam in quibusdam circumstantiis non effem liber, dubitare nequeo, ne liber si ira, quum me libere agere sentio. At que hoc analogico 'udieio a firmare pollum, quemlibet, qui ita se habeat, ut ego , quum
me liberum sentio, libertate meae simili gaudere . I. Form
159쪽
L Fortasse sola ratio definire nequit, homi nem semper sub gratia caelesti, & sub coneu-
piscentia terrena liberum esse; neque enim magnorum horum: liberae voluntatis nostrae moto xum intens talem metiri potest.
At in hoc revelatio rationem supplevit; docet enim in fallibili Dei testimonio, a quo ipsa certo procedit, gratiam omnem , & concupi scentiam omnem in se talem esse , cui resisti
II. Incommodus anIma statui in nobis sensibilium bonorum desiderium , aut indigentiam
excitat. Hinc cone πνcentia terrena, quae ni
hil aliud est , nisi hoc magis , minusque vehemens desiderium, haec magis, minus v e. urgens indigentia, quae ad magnum effervescentiae gra dum evecta passis nuncupatur. At quoniam docet revelatio, coircupiscentiam irresisti bilem non esse , docet quoque incommodum animae statum non esse irresisti bilem; sive homini esse veram potentiam proximam , aut remotam res stendi inclinationi, desiderio,
indigentiae, passioni magis , minusve ad sensibilia objecta inclinanti, quibus gaudere illi in terdictum est lxoys . IIL Frustra die es, animam in flatu in eo mado vel invitam ferri in objecta , quae appetis; haec objecta vel invitae diu, noctuque illi obversari ; quibus donec careat bene trabere nequeat, taedio, & moestitia afficiatur, & diis
scrucietur. Probant haec omnia , non jam animam in hoc statu vera ροιιntia carere suis affectibus ,
di desideriis resistendi; sed tantum veram hanc potentiam in hoc statu, luctam, & pugnam , ni & ipsa sentit, postulare. Ratio vero invi- et, probans, animam habere, & se habere credere veram suis des deriis , & inclinationibus resistendi potestatem tunc quoque, quum illis obsecundat, est, quod saepius ipsam poenitet se
160쪽
cupiditatibus suis obsecundasse eo vel ipso tem poris momento, quo illis obsecundat. Paenitentia libertatem indicat. Absurdum Enim est, poenitere te non secisse, quod facere nequibas, te id non vitasse , quod vitare non poteras. Quem unquam poenituit, domum suam de caelo tactam fuisse , Vineam grandine direptam γ aut ostacula hisce infortuniis non oppo
FALSAE IDEAE PROPENSIONIS IN MAIO BON M. xi 34. OBIECΤΙΟ XI. Humana voluntas semia per necessario ad bonum se determinat , quo magis assicitur , sive ad quod magis propensa
est; ut notat , aut ut contendit Augustinus celebri illo textu. Ruod magis nos delectat, se eundum id operemur necesse est . Ergo libertas humana sita tantum est in animas potentia passiva majorem, vel minorem propensionem habendi ad diversa objecta ab intelia lectu cognita qua ab objecto magis. alliciente
trahi possit. . riRESPONSIO. Alibi monuimus, ecclesiae Pa tres duplici modo cons derandos esse ; nempe aut ex propria sententia philosophantes , aut ut dogmaticam christianae fidei traditionem reia serentes & utroque casu cliversam esse eorum auctoritatem: quod in hac, & in sequenti objectione sedulo animadvertendum est ios et LI. Sensu intimo noscimus, nos saepe contra prae dominantem appetitum agere & vehementissimis nostris cupiditatibus vim inferre. Eviisl dens ergo est, aut Augustini assertum non 1atis accuratum esse , aut hujus asserti verum sensum non arripi: porro postremam hanc cli- lemmatis partem tuemur riouod certo probat, sanctum Doctorem non intendisse , humanam voluntatem semper ne-