장음표시 사용
141쪽
tionibus, quibus ejus mens illustratur, ut eam ipsam actionem , quam facit, faciat; quin aliam facere possit. Qui vero libertatem ab experientia sta tutam,& demonstratam esse contendunt, adhuc Con cedunt, Voluntatem semper intellectus judietum
sequi; hominem semper in se essicaciter a motivis actu in ipsum agentibus determinari; &in quavis circumstantia id semper infallibiliter
facere, quod tunc opportunum, aut rationi coninsonum judicat. Unde sequitur , hominem submotiυis agendi illi ab intellectu propositis siem per re ipsa ita necessitari ad determinationem, quam capit, adactionem, quam essicit, ut gladius, aut ensis necessitatus est sub impulsone manus, a qua distringitur, & movetur RESPONSIO. Sensus experimentalis sos do- 'cet, nobisque testatur, nos saepius propen Ionibus, ac desideriis nostris resistere; & quum res stimus veram habere potestatem iis obsecun dandi. Quare evidens est, nos esse agentia libera s& quidquid hic in libertatem obtruditur, non nisi errorum. & sophismatum congeriem esse posse.
I. Quid enim primo intelligunt , quum dicunt , hominem semper a circumstantiis , in quibus est, a causis in ipsium agentibus determinari λ Circumstantiat hae, causae har illi sese determinandi occasionem praebent; non tamen sunt suae determinationis causa physica, di essiciens.
Nisi heri cum iis sociis sui siem , nisi me illi
ad ludendum provocassent , me ad ludendum non determinassem; at haec determinatio a me ipso capta fuit, & in me producta a mea potentia fes determinante; non ab his sociis, aut ab hae invitatione.
II. Quid deinde intelligunt, quum dicunt, voluntatem semper intel Iectus judicium sequi judi-
142쪽
judicium intellectus potentiam Leo deteνmInanistem illuminat, non constituit. Postquam judicavi, mihi in datis circumstantiis ita agendum esse, memet re ipsa ad ita lagendum determino . At memet ita determi. nans sentio, me veram potentiam habere , memet ad alia ratione agendum determinandi. Memet ergo ad ita agendum determinans reipsa liber sum.
quod homo semper quovis vitae suae tempore id agat, quod tune opportunum, aut rationi consonum censet , non probat, necessitatem e sse, ut id agat. Haberi potest eoncomitantia inter judicium opportunitatis, aut rationis rei saciendae, & rem ipsam, quae opportuna, aut rationi consona judicatur, faciendam; quin haec concomitantia probet, nexum physicum, is necassarium inter iudicium , ct actionem interis
Supponamus in aliquo ente rationis participe persisam libertatem, quae neque tenebris ullis, neque affectuum impulsibus vel minimum ob noxia sit, di sit veluti divinae libertatis imago . Ens hoc in quavis vitae suae circumstantia id aget semper, quod opportunum, & rationi consentaneum judicabit. Quare quod quis sem. per id faciat, quod opportunum, dc rηtioni con-1onum censet, nullo pacto probat, hi inc potentia pis Ma aliud faciendi carere. III. Quid tandem intelligunt, quum dicunt, hominem in quavis vitae circumstantia ad agendum in vincibiliter determinari ab agendi mori mi, illi ab intellectu propositis An fortasse, motiva haec agendi esse determinationis, & actionis suae causam essicientem hoc ellet praepollere a serere, notiones a UrMEFris Esse causas effcientes, adeoque substantias activas a 39, 24O . An fortasse motiva haec agendi esse determi
nationis, & actioni suae occasonem λ Hoc da
143쪽
mus, modo inter motiva, & actionem influxus physicus, ct necessitans non statuatur. An fortasse , quum homo ad agendum sese ex his motivis determinat , fieri non posse , quin agat ex his motivis ' Verum dicetur, sed quid ineptum dicetur ; tunc enim nihil aliud dicitur , nisi fieri non posse, quin homo rem faciat, quum illam facere supponitur . Atqui huc tandem spectant excogitationes omnes philosophorum fatalistarum , qui postremis hisce temporibus adeo in judicio practico exultarunt, cui necessi antem influxum tribuunt in actio nem , quae illud sequitur, Zc ab eo pendet.
Si enim eorum idea apte evolvatur , apparebit, omnia putida aequivocatione inniti, in qua perpetuo confundunt ρυremam intelleeFus
functionem, quae ut plurimum passiva est , renon libera, eum prima potentia sese determinan eis functione, quae ipsa est actus liber, apparebit, eos in sophistica sua declamatione tantum inepte dicere, seri non posse, quin homo rem faciat, quum eam facere supponitur. xi et r. NOTΛ. Quum demonstramus voluntatis determinationem a judicio intellectus minime necessitari, intelligimus ne cum Clarkio, voluntatem semper ab omni intrinseca necessitate essentialiter immunem esse; sive hominem in quavis circumstantia, & in quovis statu semper esse intrinsece liberum Z Non ita sane. Homo liber non est, nisi quando veram potentiam habet agendi, aut non agendi, sese determinandi, vel non determinandi pro voluntate, atque electione sua . I. Contingere potest , imo re ipsa contingit, in pluribus vitae casibus hominem facultatem non habere se ad aliquid determinandi , aut non determinandi; determisate aά aliquid ira fi , non iam physico cognitionum tuarum, aut
judicii intellectus influxu , sed phyma sua:
Hoc homini contingit in infantia ante Ia-
144쪽
tionis usum. Hoc homini adulto contingeret , si res non perciperet nisi sub rati ode boni vel sub ratione mali. Hoc homini contingit sive in infantia, sive extra infantiam sub his spontaneis voluntatis suae motibus, qui in ipso illos non intendente enascuntur. Hoc homini contingeret sub impulsu supernaturali , quem illi Deus indere posset; & qui tunc suarum potentiarum affectivarum modificatio evadens illum ad aliquid determinate irressibiliter traheret , nulla illi relicta potestate , qua hanc tractionem , & determinationem impedire possit. II. At ex eo , quod homo in omnibus non sit semper liber, non sequitur , illum esse in omnibus agens necessarium. Quod homo in aliqua sua determinatione necessitetur , aut necessitari possit, non probat, illum & in iis determinationibus necessitari, quas iplea sua voluntate, & electione pendere sentit, ac liberas esse: porro hic ipse est quaestionis status. III. Homo postquam sibi ab intellectu proposita percepit, postquam agendi, aut non agendi, aliquid faciendi, vel non faciendi rationes, ct motiva perpendit, nondum ipse suam liberistatem exercuit. Hanc re ipsa non exercet, nisi
quum activa voluntatis suae vi eligit , & sedeterminat id facere, vel non facere, quod illi ab intellectu proponitur.
In hac determinatione exercitis tibe latis principium, & snis est. Si haec determinatio ab ipso pendeat, liber est, si in sua potestate ista non sit, non est liber .
. FALSAE LIBERTATIS IDEAE. areta. OBJECTIO IV. Libertas, inquit Co Iinus , cum natura entis rationalis stare non posse videtur. Quamam enim in homine ratio
esset, si pollet ut verum admittere quod falsum αst, aut ut bonum quod malum est, posito intel
145쪽
tellectus lumine, juxta illud nec ludicare, nee agere; si posset, exempli gratia, bonum videns, malum eligere, aut pejus amplecti , quum melius possit λ Quaenam in homine ratio esset, si posset, ut libertatis, seu acti vae indifferentiae notio postulat , ad bonum, &ad malum indifferens esse, ad voluptatem , dc ad dolorem
Quid tunc valeant poenae, aut Plaenia a qua
vis legislatione proposita , si ad haec homines
indifferentes essent Patet , poenas , dc praemia non fore media ad legislationem tuendam opportuna, nisi homines a poenis, & praemiis propositis moverentur, & determinarentur, uec perniciosam liberistatem haberent, qua potius miseros se esse vellent , quam beatos . Hujusmodi libertas non jam naturae persectio esset, dc bonum I imo vitium esset , & damnum hominem enim ad malum potius, quam bonum eligendum expo
RESPONSIO. Haec objectio innumeris fal-s; suppositionibus innititur, quarum inanitatem
ostendere pronum in. I. Supponitur primum, libertatis Ideam includere potentiam admittendi ut verum, quod falsum est, aut ut bonum, quod malum . At
quaeso, quo haec suppositio innititur nihilo , nisi errore sane palmari. Falsa, quae confingitur, libertatis idea ex eo enascitur, quod judicandi saeuitas cum 1 esse determinandi facultate confundatur. In hac est libertatis sedes, non in illa. II. Supponitur deinde, libertatem esse indifferentiam inclinationis, non indisserentiam det arminationis inter bonum, dc malum ab intellectu propositum; qui adhuc gravis est error. Ferme αδ-ατον , maxime rarum saltem est, voluntatem ad duo obiecta aeque inclinari, quae illi ab intellectu proponantur . At seri omnino potest, nec rarum est, voluntatem, postquam
146쪽
illi duo objecta intellectus obtulit , veram ρ is a diem habere sese suis viribus determinandi ad unum potius, quam ad aliud ; di quod tu bet eligendo , sese ad i Ilud de herminandi ad quod magis, vel ad quod minus inclinatur; ut
quamprimum explicabimus. In hoc .igitur statu veram habet voluntas determinationis Indisserentiam; potest enim quam
vult determinationem capere, Ac sibi inferre; a se enim aeque eligere potest, ct serri in id, ad quod magis inclinaturi aut in id, ad quod
III. Supponitur tertio, quum de poenis, dc praemiis agitur a quavis sive divina , sive humana legislatione propositis, libertatem , sive agendi, & non agendi fatu Itatem essentialiter exeludere omnem rationum, & motivorum agendi, vel non agendi eonsideratiotiemi hominem, ut agens liberum sit, sive ut veram habeat agendi, & non agendi facultatem , necessario esse debere, instar automatis, indisse, rentem ad voluptatem, es ad dolorem, ad unum , aut ad oppositum : quod sane maxime absurdum est. Mea agent s liber veram inseri agendi , dc non agendi facultatem , veram ad ectionem ,
ct ad non actionem activam indifferentiam; at 'neque ii sanat metaphysicae, neque si probatae dialecticae stemus , aut insensibilitatem insertad νoluptatem, dc ad dolorem, aut propensionis indisserentiam ad ea, inter quae seligit ,
aut rationum, aut motivorum neglectum, quae ad agendum, vel non agendum habeantur. Determinatio ex rationibus, ct motivli sit pia , quae agςre, aut non agere suadent, tutior est,
ct apientior; & si his motivis, hisque Tationibus non obstantibus, oppositam coepisti , non propterea minus liber es. Iv. Tandem supponitur, libertatem, ut detur, esse debere quid bonum, & melior ipse,
147쪽
quam non ipla. Sit libertas persectio, & bonum, aut secus. hoc nihil ad rem. Non enim quaeritur utilius me homini fuerit libertate catarere, at quaeritur num illa gaudeat . atqui omnia ostendunt , ilium liberum esse e quare quidquid incommodorum ex ejus bene statuta, ac demonstrata libertate inseras , ejus liberta vis existentiam non infirmabis.1123. OBIECTIO U. omnes homi a Is actiones initium hstbent : quidquie initium habet causam habe M atqui causa omnis est necessaria;
ceterum causae ad effectum relatio non daretur.
RESPONSIO . Argumenti hujus sophisma o
iano versatur in illo termino necessaria. Quare ostendendum est qua ratione, quove seu fu homo sit causa arcessaria, quo non st. . Causa omnis necessaria est hoc sensu, quod causa omnis completa, dc ciens quum operari supponitur, Necessario producit . cujus tunc illa est causa completa. In hoc. sensu necessitas effectum productum assicit , non
Plenam nunc habeo aut incedendi, aut sedendi potestatem: in hoc sum causa libera; nihil enim in hoc me necessitat . Sed si me ad incedendum libere determino , ex hac libera
determinatione orietur motus in se αεeessarius .
usa enim libera quum completa est , & adactionem applicata effectum suum sortiri debet
ita re ipsa essicaciter, ac causa neces aria. II. At quivis essectar necessarius non semper causam necessariam supponit; neque enim repugnat causa libera, quae sese a se ipsa deteris minet ad actionem, quin ab ulla alia causa adactionem necessitetur, aut determinetur.' porro
hujusa odi est homo in actionibus suis liberis.
148쪽
i43 TLeoria anima humani. FALSAE IDEAE DE DIVINA PRAESCIENTIA . ,
si Met4. OBIECTIO UI. I ibertas , inquieis Collinus, cum divina praescientia stare ne- ,, quit. Si Deus enim rei alicujus existentiam praenoscit quatenus a propriis causis penden-M tem; non minus necessaria est haec existen- ,, tia, quam si sui decreti effectus esset: aeque is enim contradictionem implicat, ea uias effe- , , ctum suum non producere , ae eventum ais Deo decretum non contingere . RESPONSIO., Fusius jam ostendimus, qua ratione diυina prascIentia nihil ἡumana liberia stati UeIaι; speramus quoque magnum hoc argumentum ea omni philosophica claritate, ac
rationum soliditate pertractasse , quam illud admittere possit rora, Io I 4, IOII . Hic igitur tantum peculiare hujus objectioianis sophisma breviter ventilabimus. I. Ut fatalista philosophus probet, homines esse causas necessarias, videtur supponere, ine pia petitione principii, homines esse eausas necessarias I per ipsum enim Deus sutura non cognoscit, nisi quatenus a propriis causs pendent ; neque illa ut a propriis causis pendentia noscere posset, nisi causae illae essent necessariae. In hoc casu objectionis ratiocinium
putidum sophisma est 38 . II. Si fatalista philosophus non supponit homines esse causas necessarias; adhuc minus Cori- cludens est ejus ratiocinium; tunc enim quod saluere vult nec supponitur, nec probatur. Nisi enim supponat, hominum actiones esse a causis necessariis, possum ego contra ipsum supponoe re, illas esse a causis librris. Si vero a causis liberis esse supponantur, probare invicte debet, Dei praseientiam illas reddere necessarias .
At enimvero hoc ipsum est, quod ille ne
149쪽
quaquam probat, imo quod omnino probari non potest. Hoc enim esset probare, actionem, quae momento temporis libera supponitur , eodem ipso momento necessariam esse; atque hanc illi necessitatem induci ab extrinseca praevisione itiniam, ut est, adeoque liberam reserente. FALSAE DELECTUS IBEAE. a12s. OBIECTIO VII. Delectus ἰ-UMil;- eas libertatem non dari invicte probat. Ut horimo liber iit , debet ejus voluntas inter bona sibi ab intellectu proposita eligere posse . At voluntas ita eligere nequit: Bona enim ab intellectu voIuntati proposita vel inter se aequalia sunt, vel inaequalia . Si Mualia ; voluntas libero, & rationabili delectu alterutrum praeserre nequit; aequalitas enim quae in illis supponitur , omnem praelationis rationem excludit . Si inaqualia . voluntas Emajori trahi debet; quum enim ipsa necessario bonum amet, potiori ratione majus bonum ama re debet.. RESPONSIO. Voluntas nostra, sue illa animae potentia , qua bonum amamus , malum odio habemus, objectum ullum prosequi ne quit, in quo nulla sit ratio boni, seu veri, sinve apparentis At quoque vel minima ratio ma ti, seu veri , sive apparentis in hoc eodem ob jecto satis est, ut illud voluntas aversari, &rejicere possit. Quare minus bonum in ob ecto satis esse potest , ut, saltem aliquo tempore voluntas in illud prosecutive feratur, & illud eligat; haec
enim ratio boni, quantumvis parva, ex iis rebus est, in quas potentiae nostrae affectivae fe
At vero majus bonum in hoc eodem objecto necessario voluntatis delectum non trahit; propterea quia haec ratio boni , quantumvis ma
150쪽
ma luppo natur, semper in praesenti rerum stadia a leui mali five veri, sue apparentis ratio es con juncta est , quod potentiis nostris affectivis oblatum , potest ipsis esse verum motivum retrahens, Earum propensionibus oppositum , dc vera eχhac parte aversonis,. aut indifferentiae cauta .
Potest igitur voIuntas nostra seligere inter duo bona aequaIia , ct into duo inaequalia ,
quorum neutrum ab aliqua seu veri , sive apparenos mali ratione seiunctum est 1126. EXPLICATIO I. uuminna voluntas αιεν duo bana perfecta aqualia festora poes . Si enim hinc numam aureum A mihi prosein xas, illinc numum aureum B omino similem, aut ita fimilem sael tem , ut nullam inter eos cnversitatem deprehendrum, aut, si mavis, nulta Iam alterutrum praeserendi rationem; senes - , me posse alterutrum pro libito eligere . Porro
delectiis hie non praelationis erit, sed lib.dinis
intectus erit, qui meam libertatem supponit , ae indicat. Si voluntas mea potentia essest usum passiava, ut nonnulli recentiores philosophi perperam contenderunt, evidens est , in se ista modo hypothesi, voluntatem meam ab aequalibus bonis in diversa distractam , veluti a duaebus aequalibus viribus , alterutrum praeserre non
posse. Quamobrem huic hypothesi tum experirientiae , tum sensus intimi testimonium adiaversatur .
Ha . EXPLICATIO II. Voluntas Aumana Iutor duo imaquatia bona eligore porose s sive haec ejusdem speciei, sive diversae supponantur. r. Dico primo, voluntatem inter duo bona ejusdem oste et Inaqualia eligere posse. Si enim mihi ejusdem speciei duo bona inaequalia proia
seras , puta num Os duos, aureum unum, argenteum alterum, quae in ratione boni sint ut octo ad unum; sentio me posse argenteum prae aureo capere; potest enim voluntas mea mino