장음표시 사용
221쪽
ejus Potentia sensitIνά . Mirpraeceptis, quae omnes ad bonum societatis tendunt, diligendis, atque colendis. ri 93. NOTA. Impia philosophia a sola sociali propensione, atque ab hominum utilitate ortas voltAt & natu νa.legem, & fociales virtutes , quae societatis cujusque bass sunt,& fundamentum. Alibi ostendimus , praeposteram esse hanc philosophandi rationem; in hac chimaericam es
se natura Iegem 3 vistutes vero sociales, ut justitiam, rectitudinem, probitatem, fidelitatem, gratum animum , amicitiam , majoribus obedientiam, inter stultas, dc insanas res esse re
AMOR CONSANGUINEOR M. is 6. EXPLICATIO. Ab amore proprio in hominibus exoritur amor sanguinis; sive prae- dilectio illa, & ille praelationis affectus, quo
magis ceteris consanguineos nostros prose quimur. iI. Pater peculiari modo natos diligit, ipsum enim referunt, & ejus veluti partes sunt, hi ipsi εχ iguum , is peculiare dominium constituunt, cui ipse praeest; ipsius sesicitatem facturi sunt, in senectute adjunae ut o futuri , ejus nomen , gloriam, stirpem, quidquid demum magis cordi habet propagaturi sunt.
Filius peculiari amore patrem prosequitur , patri enim vitam sbi datam debet k educationem, amoris beneficium: patris quoque gloriam, honorem, sortunam gloriae, honori, sortunae suae veluti commixtam videt: in patre necessarium amicum invenit , cujus amicitia, dc subsdia nunquam illi sunt desectura. Uaria haec motiva, quae omnia ab amore proprio derivantur, officii moti υtim ingens non exeludunt; hoc enim in ingenuis animis Om-
222쪽
xis Thracla anima humana . nium maximum motivum est . at ipsum quo
que eum amore proprio rese ordinato stare potest; ut de virtutibus, dc vitiis agentes in philosophia religionis ostendimus. II. Maritus uxorem peculiari amore prosequitur; haec enim jucundum illi suarum voluptatum objectum est , sortis suae inseparabilis Comes, veluti alter ipse: haec enim ad obitum usque est amiea illi necessaria , cujus sors generatim sumpta suae conjuncta , ac commixta est. Eadem amoris proprii motiva uxorem --xito devinciunt. Mutuus con jugum amor minus posset, si principia , quibus enascitur minus activa essent , minusque sortia, ac vincula , quibus adnectitur, minus arcta, minusque duratura.
Nisi tam valida motiva, ct principia essent,
mutuae libertatis amissionem nunquam compensare potuissent, nec mutuae obligationis viniscula perserenda reddidissent, nec incommoda , molestias, sollicitudines familiae alendae, atque educandae necessario adnexas subire fecissent. III. In aliis consanguinitatis , & assinitatis
gradibus decrescit amor, ut gradus remotiores fiunt; in eadem enim ratione amoris proprii motiva decrescunt. Magis itaque amatur, dc amari re ipsa debet germanus frater, quam patruelis frater, magis consanguineus in linea diis recta, quam in collaterali. a197. NOTA I. Ex hac amoνδε ρνυνii the νIa plura exigua phaenomena perbelle explicaniatur, quae passim observamus. Hoc ipsum quam Vera , dc n Murae, ac rationi conse.atanea sit ostendit. Exempli gratia τI. Quare passim magis diligitur amicus non
eonsanguineus , quam consanguineus non amieus.
Hoc ideo est, quia amici magis, quam conis
sanguinei societas jucunda est, δc voluptatem parit; dc voluntatum, ac indolis cum primo
223쪽
e us potent ἰa sensitIua . M I ympathia libertatem quandam , hilaritatem ,
commodum animae creat, quae Omnia cum altero non obtineret. II. Quare passim eonfanguIustus non amicus in mico mon eon anguineo strafertur, si quando aut
dignitas, aut munus aliquod utile alterutri obtinendum sit Hoc ideo est primo, quia, aut dignitas d
Cora, aut munus utile parenti sollicitatum censetur honor, aut bonum in universam familiam redundans, cujus pars sumus; deinde quia heia nevolentia in conjanguineum , etsi minus tmnera , & sens bilis, censetur tamen benevolem tia neeessaria , is inrites abilis, quae nobis in rerum discrimine deesse non possit, benevolentia vero in amicum censetur benevolentia tib
Ma, is amovibilis, quae absolute cessare possit. Prima igitur praelationis titulum habet supra
αIteram. Hinc vides, amorem proprIum , etsi sertasse explicite non animadvertat, habere tamen natura ipsa in omnibus acutissimam , & accuratissimam metaphdisicam sensus. III. Pari modo, quare amor sanguinis descendit magis , quam ascendat sve quare parentum in filios amor vividior , ac vehementior est amore filiorum in parentes Amor proprius hoc quoque problema solvet.
Pater in filiis parυtim dominium videt sibi obditum ι filii in patre dominum vident amantem quidem , & beneficum ; sed tamen dominum , qui praecipiendi jus habet, arguendi, domesticas leges ferendi, communia bona pro libito administrandi. Amor proprius hac in re magis in patre allectus, quam in filiis, illum
his magis arcto nexu devincire debet . Beatos sane dicam parentes, qui auctoritate non imminuta, se filiis amabiles reddere norunt, qui opportuno in eos servato dominio ,
illos sibi amicos, dc aliqua ratione sbi aequa
224쪽
et 14 TseorIa an Ima humana. Ies facere sciunt. Hi sanguinis amorem ascenis dere faciunt serme aeque , ac descendit. 1198. NOTA II. Sanguinis vincula laxantur quum dividuntur ; roborantur vero , si coninstringantur; amoris enim proprii commoda eadem proportione minuuntur, aut augentur. I. Consanguineos quis habet plures, fratres puta, & sorores: horum aliquis, quum nil tale putabatur, morte abripitur. En bonum, quod aufertur, auxilium, quod
deficie ; pars nostri nobis hac morte veluti su lata est . Gravis dolor hac jactura percipitur ;at in superstitibus amor proprius medelam in venit, dc levamen. II. Unicus est frater , aut soror unica ; &morte corripitur .
Gravissimus hic dolor est , & vitam ipsam
nobis invisam facit; quas unici in orbe sup ressemus moestitia cruciati, & infortunio prostrati. 1199. NOTA III. Idem ferme contingit in patriae, & nationis vinculis eo debiliora haresunt , quo magis dilatata, fortiora, quo magis
Exempli gratia , in Gallia GHIus de alio
Gallo non nimis sollicitus est , cui solo nationis. vinculo coniunctus sit : hic enim tantum vicies millies millesimam sollicitudinis partemsbi vindicat, quam Gallus nationi debet. In Sinens regno Gallus de alio Gallo maxime sollicitus esset ; ibi enim hic Gallus a I- teri sympathia, & nationis vinculo alligatussbi eam totam sollicitudinem ab hoa vindica-Tet, quam nationi universae, a qua abest, deberet . AMOR PATRI .
inoo. EXPLICATIO. Ab amore proprio proincedit amor patria, sive sympathia illa, qua
225쪽
esus Potentia sensitiva . 22 nos regioni , in qua nati sumus , maxime addictos essicit.
Amoena vallis. quam Draco vix e montanis
suis fontibus elapsus, & iam indomitus torrens partitur, atque irrigat: ridentia plana Chabotti, & Planae, jucundi colles Phaniasi; amoena loca, ubi primum lucem aspexi, ubi infans educatus fui a matre earissima , quae jamdiu
diem extremum obiit, quaeque conjugum, matrum, virtutum omnium, pietatis in Deum ,
misericordiae in pauperes exemplar fuit; dc a
patre aque carismo recens morte sublato sumiamo moestissimae familiae dolore , ac patriae ipsius Iacrimis, qui semper fuit dulcissimus filiorum
suorum amicus, amicorum delicium , propinquis, ct indigenis consito acceptissimus, saepius etiam illorum arbiter, & iudex ea sola auctoritate, quam intelligentiae , rectitudinis, & probitatis ama impertitur: dulcis pat a , natalis tellus, mihi tu semper in mente versaris, tui mihi gratissima semper est recordatio . Te iterum aliquando in v sendi spes me summa, ac jucundis, sima assicit voluptate. I. Pars organica naturae humanae aliqua in regione crescens, Zc sese explicans. , sese sensim sine sensus conformat analoga quadam ratione aeri, quem haurit; cibis, quibus alitur , caloris, aut frigoris intensiati , in qua casu sta est. Si patria mutetur quid continget Densor aer, natali rigidior, minusque elaiasticus non ita libere interno sinus permeat ,
quibus sbi iter facere debet; sanguinem, humores, fibras, organa non apte percellite animalia, aut spiritualia munera aut inertia reis linquit, aut languere snit. Hinc in humano composito inertia, torpor , languor, eX tenua
tio, incommodus hominis status, quibus purius illud caelum appetit, tepidius, ridentius, sub qua ire lius habebat, dc beatior vivebat. II. Λer subtilior, socior, adustus magis, quam Κ s nam
226쪽
216 Theorsa an Ima bumana. nativus se, nimis libere, nimiaque vehement Ialpulmones , sinus, & vasa omnia aerea pervadit: nimia facilitate, nimioque impetu sangui nem, & humores agitat; naturalem sbrarum, organorum, totius humani corporis statum perpetuo fatigat, atque immutat. Hinc etiam inhumano composito ineommoda, nulla quies , taedium, molestia , languor, quae Omnia mi istioris caeli , minusque devorantis desiderium creant, sub quo majori placidarum, Ec gratarum sensationum copia fruebamur , dc beatiorem vitam vivebamus.
Laponem a gelidae gonae horrendis rigoribus, aut Λ thiopem a torridae zonae ardenti calore, ad mitius clima, puta in Galliam, aut in Italiam transfer . Regiones hae horum hominum organis non erunt analogae; dc irrequietus eois Tum animus Lapo alae, & AEthiopiae desiderio torquebitur, & tam vehementer angetur, quam Galliae, aut Italiae desiderio angeretur Gallus, aut Italus, si aut ad circulum Polarem , aut ad aequatorem transferretur. Quum quisque vel ab incunabu Iis patriae mois Tibus , dc consuetudinibus assueverit, cogitanis
di, sentiendi, agendi modum sibi sensim sine sensu effinxit, qui extra natale solum insolens
Qui patriam deserit, naturam is Iuti mutare, Ec novam induere debet . Novas hie sibi ideas e cingat oportet , nova desideria , novos habitus, novos ferme sensus. Quid inde ' perpetua haec contentio, non intermissus hic inmaturam nisus, ut cum extraneis sociatim vi-VRt, amorem Proprium torquent diuturno, at
que ardenti jucundae, ac liberae illius vitae de Iderio , qua in patria fruebatur. III. Infantia, dc adolescentia dulcis, ac plaiseidae scelicitatis aetates sunt. Tunc magna bonorum copia fruimur; sensationes enim viviis
dae, & elasticae objectum suum apprime asse.
227쪽
ejus Poeantἱa sensitiva. et x quuntur, Ac omnem solatiorum, ac voluptatum vim percipiunt. Paucis tunc malis agitamur ;nondum enim animadversici irrequietas cogitationes, & curas excitavit, quae praesentes voluptates amaritie spargunt, & futurorum eventuum molestias , & incommoda praecurrunt. Quum quis firmiori aetate ad exteras terras transmigrat , incommodis, ac molestiis asscitur, quibus in patria non vexabatur : & immere caeli diversitati tribuitur, quod ab aetate mutata esset repetendum. Hinc amor pro prius patriam expetit, ubi infantiam, aut adolescentiam transegit , dc cum iucunditate vi xit, quae illi semper menti gratissima obversatur, & quam in novo domicilio frustra quaerit.
I 2o I. NOTA. Amor patria non semper tantum est sympathia ad ejus physica. Sςpius m
ratia amplectitur, dc iis vehementer afficitur. Aliquando vires acquivit, Ec restro quodam corin
ripitur, quo patriam considerans ut Totum p .iaticum, cujus pars quisque civis est, ct cujus vices secum communes sunt, vivide excitatur ad eam defendendam, ad ejus Iura tuenda, Mejus gloriam ulciscendam, ad ejus hostes e
Si patria in ordine ad. politica, dc mo ratia consideretur, ejus amor in civibus crescit,
aut minuitur ad normam commodorum , quae
illi amorem proprium conciliant, atque devin ciunt. Princeps de patria magis subdito est solis licitus, homines summo loco nati , magis yl be ; nationis liberae cives magis civibus nationis δεσποιω sub at de patria solliciti sunt. In Romana republica civis quispiam patriae in politicis consideratae amore vehementissimo ardebat; e re sua siquidem erat quam maxime, ut incolumis servaretur; & ingenio, dc viri te ad maximas dignitates evehi poterat. In Turcarum imperio nemo privatus patriae
228쪽
semper enim vilem servum futurum novit, quae cumque patria vicissitudines subjerit. Quum omnia commodi , dc amoris proprii vincula , quibus patriae devinciebamur , soluta sunt; quum extra patriam sumus, & sne ulla ad res patriae physcas, vel morales relatione,
majorem, aut aequalem bonorum, & commodorum copiam invenimus tunc amor patriae ,
praelatio haec , & praedilectio cessat , & evanescie ; & juxta vetus adagium : ubi bens , ibῶpatria. AMOR GLORIAE, INVIDIA, ZELOTYPIAE. ixo 2. EXPLICATIO I. Ab amore proprio Enascitur amor gloria, famae, praelationis. I. Gloria est fama existimationi conjuncta , aliquando etiam admirationi ; haec est egregio merito noto obsequium praestitum. Excellentia nostra persuasio nos ipsos allicit ;Nos enim propriis ideis extollit; & hujus exaltationis sensus, si certa sit, omnium perceptionum nostrarum gratissima nobis est. Exellentiae nostrae persuasio apud ceteros nos allicit ; in ipsis enis iucundam nobis nostrum adeam excitat, cum qua nos identificare gaudemus; in ea enim multiplicari, aut aeternum vivere nobis videmur. Gloria apud posteros considerata bonum tantum post humum esse videtur; at illi, qui eam sibi paratam sentit, bonum re ipsa praesens est. Posteritatis elogia hominis ingenio, & inventis clari auribus insonuerunt . Quum illa proin mereri studebat, ea praevidens illis frui coepit. At vero , prassat ne tanta perferro , ut illa
adipi amur Uulgus nihil praestanti viro similis, & omnino diversa sentiens , procul dubio
Animis sublimis , ingenio praestans , quo a apud
229쪽
Hυ, potentia sensit a. 219pud posteros gloriam jure expectare possit, se lasse assirmabit ; ac arbitrabitur , Homerum , Uirgilium, Demosthenem, Ciceronem , Eucli dem , Archimedem , Cartesium , Neutonum , Sophoclem , Cornelium , Pindarum . Rusilaum doctarum suarum vigiliarum locuples praemium consequutos fuisse , si vel unico instanti communem admirationem praevidere potuerunt , quam apud posteros eorum immortalia nomina adepta sunt. Ut quam dum viverent voluptatem cepe
rint summi isti viri percipiatur , quum ex se-eretis suis domiciliis gloriam hanc sibi parari videbant, dc eorum nomina immortalitate donari ; sortasse ipsos aequare, aut ipsos esse oporteret .
reto 3. EXPLICATIO II. Ab amore proprio procedunt invidia, dc zelotypia ; affectus satis noti, melius percepti, quam definiti. I. Inυidia est tristitia orta ex alieno merito vel felicitate, quam invidus habere vellet , dc non habet. Invidia saepius est obsequium, quod
invidus merito, aut virtuti vel invitus exhibet. Cave tamen invidiam eum recto indunationis sensu confundas, quem saepe ingenui animi experiuntur, quum videant indignis, & vitio turpibus munera, dignitates , honoris gradus conis ferri , quae omnia meritis, dc virtuti debebantur; quaeque meritis, & virtuti collata de e rum ab usu metum ademissent. II. Zelotypia est illa molesta, dc tristis agitatio , quam amor proprius experitur quum bonum amittere, aut cuma iis dividere timet
quod solus ipse, & semper vult possidere.
In magis communi, magisque violento Zelotypiae genere zelotypia affectus , a zelotypia consuetudinis, morum , legis est distinguenda .is Altera, inquit celebris Montesquieu, est se , , bris ardens, ac devorans οῦ altera frigens, at
, , aliquando terribilis , cum indifferentia , &
230쪽
se contemptu componi potest. Altera , quae a se moris abusus est , ab ipso amore nascitur r, , alterR ad mores tantum spectat, ad nationisse alicujus consuetudines , ad leges municipa -
les . ad moralia , aliquando ad religionem is ipsam. Mahumetes suis sectatoribus sedulam se is minarum custodiam commendat: Confusius is hoc ipsum aeque inculcavit. VIII. Invidia, & Zelotypia supponunt , idem
bonum , aut eandem boni speciem a pluribus affectari; & hujus ambitus rationem sequuntur . Exempli gratia, vir militaris docti hominis gloriae non invidet , neque doctus gloriar militaris; in ambobus enim amoris proprii diversum objectum est. At vir militaris alterius militaris gloriae inis videt , doctus alterius docti gloriae ; in utro que docto viro amor proprius eandem gloriam affectat, quam obtinuisse vellet, si illa caret , quam solus vellet, si consequutus est. Hinc ita
manat amor solatri, seu necessitas aliquo pacto extra se vagandi Duo praecipui stimuli hominem incitant , ut extra se vagetur, & ut in se reverti timeat .
quod scilicet in se ipso invenit , & quod e
tra se invenire sperat. . I. In se homo duo tristia , & molesta invenit: scilicet propriae infelicitatis, & propriae
obligationis ideas. Sua infelicitatis Idea terrenorum bonorum inanitatem , & instabilitatem exhibet , mortis proximae certitudinem, vitii turpitudinem, Ocstimulos , divinae justitiae apparatum. Sua obligat Ionis idea plurima illi exequenda exhibet, eaque incommoda, & terrentia ineristem