장음표시 사용
291쪽
IV. Aliquando somnia haec ordinata erunt , & aliquo pacto ad eorum objectum apte rese- rentur ἔ tunc enim paucas illae fibrae casu ex iacitatae, & in sede animae oscillantes casu quoque ordinatae dc aptam in seriem erunt dispositae. Exempli gratia : somnians videbo ab hoc eodem Alexandro subactam Graeciam , Perfarum imperium eversum, Porum victum, eumque Alexandrum Babylone mori ; quia fibrae , quarum munus est has ideas in me excitare ι ex fluidi animalis renovati, ac reparati impulinsu casu in meo cerebro juxta naturalem hanc seriem fremuerunt s6a, ct 364 . 1136. EXPLICATIO III. In accidentali somni statu si anima quasdam cogitationes , aut sensationes habet natura alicui ex his motibus tiberis connexas , quos pedibus , aut manibus suis indere solet, exempli gratia , in statu viis giliae quum has easdem cogitationes , aut senis fationes habet; Anima toto horum somniorum tempore eos. dem pedibus , ac manibus suis motus imprimet perinde ac si re ipsa vigilaret. In utroque statu causa occasionalis eadem est ; ergo dc idem effectus esse debet. 'Ex his magnum phaenomenon explicatur M suum omnambulorum . Noctu alte dormientes somnambuli e lecto surgunt , velles induunt , quo somnium ducit pergunt: aliquando quoque eadem opera mechanica peragunt , quae interdiu vigilantes facere consueverunt; sappius etiam ea aeque bene exequuntur
c RATIONIS PERTNRBATIO AB HOC FLUIDO PENDET.a 237. EXPLICATIO . Bonus animae statua in ordine ad munera intellectus aeque ab hujus fluidi actione, & motu pendere videtur. I. Si diversae hae sedis animae fibrae , cujus
292쪽
.jus ad stuuum an a Ie relatio. 293 ordinatus motus rectum ordinem statuit in eois gitationibus , ac sensibus , dc recta rat Ionis flatum effcit, temere, & inordinate agitentur , nulla serie servata , ut in ebrietate , ac vehe mentibus febribus ; erit hic depravata rationis status ; brevis tamen, qui spiritibus tumultuaniatibus, unde oritur, dissipatis, & ipse cessabit. II. Si diversae hae fibrae sedis animae ad ideas& sensus ejus naturae consentaneos excitandos destinatae nullam permanenter nitidam , atque sensibilem vibrationem patiuntur: permanens hianitidarum , is sensibilium vibrationum d/fectus occasio erit permanentis id earum , & sensuum
defectus. Hic stupiditatis, aut imbecillitatis flatus est r 166 ). III. Si fibrae hae aeedem sedis animae, a quibus & cogitationes, & sensus habentur , per
severanter magno impetu, ac maxima irregularitate agitentur; permanens hac vitIora, ct inoris diuata MItatio perseveranter ideas simul juη- et discordes, cogitationes pariet incongruas , judicia absurda, inania desideria, inanes timores. Hic amentia status est. IV. Si hae ieedem fibrae sedis animae, a qui bus sensationes, & ideae sunt, aliquando, magis , minusve diuturno tempore , motus quondam obtinent violentos, & convulsi vos; motus hi violenti , ct conυώυλi animae occasio sunt idearum exardentium, furentium desideriorum, rabidarum sensationum , noxiarum determina intionum; ex quibus in universo animali machinamento exorientur in ordinati impetus sibi,&propinquis peri culosi . Hic Furoris , aut phre
BITNS NAZ RALES AB HOC FL IDO PENDENT . .r138. EXPLICATIO . Habitus naturales dicuntur quaedam animae, & corporis dispositiones, quae actibus saepius iteratis comparantur.
293쪽
I. Habituum naturalium causa est nescio quae drum impressio in anima perseverans, qua fit, ut xem aliquam quem jam fecimus libentius,aut Iacilius faciamus; sive quod rei hujus imago fre quenti usu altius mente defixa si, adeoque Ia-gilius excitetur, & vividius eluceat: sive quoa fibrae, st nervi, qui dato modo occasione Imaginis, aut sensationis rei hujus agitari conlue verunt, motum, quem habere solent, facilius
Hinc digladiandi usus , cytharam pullandi sexotica lingua loquendi, ligata, aut loluta Ο- ratione scribendi , in his omnibus facilitatem Fluidum an mala in universa physea, &mechanica habituum nostrorum ratione partem magnam habere videtur . organorum a*ItatI diversarum in anima affectionum , seu modi eationum oceaso est . Hae vicissim organorui I agitationis occaso sunt ; at medium phylicum. quo habituales hi organorum motus fiunt, qui Pnimae operationum modo eausa sunt , modo fau , est fluidum animales . . Fluidum animale ex frequentiora per qualindam vias transtu, ex his promptioribus, Vallis dioribusque quorumdam organorum Vibrat IODI bus animae vicissim perceptiones puit , lantiationes, affectiones, quas aut nullatenus habui 1-set , aut quas sine hoc habitu non ita vividas
habuisset. Atque haec est hujus fluid1 actio coninsderata tamquam una ex causis quarundam an Iismae idearum, sensationum, atque affectionum. III. Naturales habitus in mechamicos , rem ratas partiri possent, ut artes , vel mores relin
294쪽
rasy. OBSERVATso . Naturarum diversitas , quae tanta vi in varias animae humanae operationes . influit , tamque varios hominum
mores efficit , & in ordine physico considerari potest, & in morali.
In utraque consideratione haec naturarum diversitas maximam sive ut causa, sive ut effectus ad fluidum animale rationem habet. 126 o. EXPLICATIO I. Naturarunt diverstas in ordine ρυφο considerata in diversa fo-liciorum , & fluidorum corpus anima Ie comminnentium constitutione sita est: Fluidorum quidem, uti sanguinis, humorum, spirituum animalium ; quae diversa praedita sunt in diversis
corporibus mobilitate, tenuitate, pinguedine , inflammabilitate , activitate e fondorum vero , uti carnis, ossium , cartilaginum , membrana- Tum, musculorum , nervorum , fibrarum, quae in diversis corporibus , tum & in eodem cor pore modo majorem habent , modo minorem resistentiam, & elasticitatem. In corporis animalis machina dc vis organica habetur , quae actionem imprimit , & viselastica, quae in actionem receptam reagit. Ex binis hisce viribus conjunctis enascitur natura.
I. ris organica , quo nomine eam naturae studiosi, & physiologi vocant , praeeipue in aeris actione posita est, qui majori, minori ve energia se in aerea vasa insinuat, ibique di Iatatur. in sanguinis, & humorum actione , qui majori, vel minori velocitate per vasa sanguinea ,& lymphatica cireuunt : in actione fluidi animalis , quod majori, vel minori copia , & vi impuIsum per intimos nervorum , & fibrarum meatus , musculorum extensionem , dc dilatalionem pλrit. . Pria
295쪽
Prima haec vis diastoles , sive eorὁIs dilataistionis tum in homine, tum in brutis praecipua, & fortasse unica causa esse videtur.
II. Vis elasiea , cir reagens in naturali qua rumdam animalis corporis partium , uti vasΟ-Tum aereorum, sanguineorum, lymphaticorum, nervorum , ac fibrarum omnium , proprietatesta est , qua constringi , & contrahi contendunt , quum extensiones, aut dilatationes patasae sunt, quibus earum partes ses unctae fuerunt. Postrema haec vis , a qua systoles , seu cordis contractio nascitur , ad magnum elameἰνώ-tIs eo orum phaenomenon spectat , de quo in
Physica susus egimus , & quod in universam
materialem naturam sue animatam , sxe ina nimatam maxime influit PUL 226, 326, 34. . III. A diversa binarum fiarum virium an maiatim acti vitate , organicae scilicet agentis , & elasticae rea gentis , procedit naturarum diis versitas, quae hinc aut diversa valetudine, aut diverso robore praeditae sunt, dc diverso modo ad varias in anima pereeptiones excitandas aptae sunt. Itaque Natura physice considerata est in quovis individuo paeuliaris empitutio Orta ex
roprietatibus, & reciprocis fluidorum, & Ω-
idorum actionibus , quae corpus animale ad animalia munera diversia facilitate & persectione obeunda aptum efficit. 116 i. EXPLICATIO II. Natura ἰn ordinamorali , seu in ordine ad animam considerata est in quovis individuo quaedam veluti poeuliariris anima constitutio saepius peculiari corporis constitutioni valde analoga, Squae ab hac Veis luti pendere, ac procedere videtur. I. Exempli gratia ; anima in corpore natura fene constituto residens omnino diversa esse vis detur, ac diverso modo percipere , & sentire ab anima , quae in corpore perpetuo languen te, caeochymo, hypocondria eo locata st.
II. Quum a bono, aut malo corporis habitu
296쪽
essus ad fruidum an Imale retatis. 297 Pendeat bonus , aut malus corporis habitus ;patet , maximam reIationem dari debere inter respectiva animae, & corporis munera ; & bonum, aut malum animae statum in corporis habitum maxime influere posse; sicuti bonus, aut malus corporis habitus in animae statum maxume influere potest. Aliquando vel sola gravis tristitia optimum corporis habitum vitiare valet ; sicuti magna corporis mutatio sussicit, ut anima omnino diversa esse videatur.
126 1. EXPLICATIO III. Naturae in ordine ad phy sicum , & ad morale consideratae passim dividuntur in biliosas, sanguineas , melanchOlicas, phlegmaticas : atque hinc quatuor veluti hominum classes statuuntur physica, & mo rati eorum constitutione distinctae. I. In bili o bilis magna copia dominatur zhumor hic est amarus, subflavus, resinosus,&sulphureus, qui in jecore a sanguine separatur
ut ad alimentorum dissolutionem , & ad chili
secretionem inserviat. Bilis , principium inflammabile L fermentescens , irritabile , maxime attenuatum , atque activum, naturae vim, atque energiam impertiens animam ad magna incitat, aliquando etiam praeter modum; atque hoc tum in iis, quae recta sunt, tum in iis quae prava sunt. II. In sanguineo sanguis magna copia dominatur, praesertim pinguior , minus irritabilis, magis homogeneus , minus effervescentiae ob noxius, modice calidus, & mobilis. Sanguinei plerumque uniformi , atque hilari natura donati sunt. III. In melaneέoneo magna copia dominatur ni ger humor atrabiliaris , gravis, tenax , tristis, incommodus , acer, inflammabilis , ab exaltata, &ser mentescente bile exortus, quae magna
ex parte serositate, & ductilitate deposita, ser- mentum tamen, &elasticitatem non amisit.
297쪽
Natura, atque indoles melancholica preunari modo propensum reddere videtur ad mi sania thropiam, ad pani eos terrores , ad cordis paI-pitationes, ad dira somnia, ad gravem trist tiam, ad prava molienda, ad seditiones exci
IV. In ρhlegmatiso phlegma magna copia dominatur: humor aqueus , insipidus, frigidus , & apathie , proinde fa Ie , calore, actione , vi, glutine destitutus. Inertia, & intensibilitas phlegmati eae natu rae proprietates esse videntur. 1163. EXPLICATIO IV. Si quem hominem in ordine ad moralia natura seu corporis habitus eis cere debeat consideremus; biliosus ad magna obeunda comparatus videtur; sanguineus ad hilaritatem; melancholicus ad meditandum; phlegmaticus ad nihil. I. Biliosus ad ea aptus est , quae vim , dc energiam postulant; sanguineus, ad ea quae an iis mi hilaritatem , & jucunditatem requirunt ;melancholicus ad ea, quas animi constantiam, di obfirmationem . phlegmaticus ad ea , quae inertiam, re patientiam tantum exigunt. II. Biliosus ad voluptatem ardens est , nee molestia deterretur; sanguineus molestiam fuistit, & in voluptatem vehementer sertur. Me Iancholicus parum voluptate movetur , parum molestia deterretur. Phlegmaticus voluptatem,
di molestiam parum sentit. 1264. NOTA. 'n ordine tum physeo, tum
motali naturae tot, tamque variis modis componuntur, miscentur, compIicantur , muta
tur, imo saepius adeo a se diversae apparent; at ferme nihil eerti inferri possit, si a genericis de peculiaribus judicium feratur. Qua ratione, exempli gratia, ducatur II afesta statio. Is, quae mente ducenda concipiatur 4nter naturam sanguineam , & biliosam ; in
quibus semper necessario habetur sanguinis, &biI4
298쪽
uus suidum an ati relatu . st yybilis eommixtio, cuius aralysis non nisi ex eonis
jecturis plerumque incertissimis mente fierλPotest Ceterum s ex physicis de moralibus iudieium feramus , ex qualitatibus corporis scilicet de
animae qualitatibus, quibus erroribus non eπ- ponimur praesertim nisi animadvertamus, an/ mam , qua humanum corpus regitur, natura sua liberam, ut plurimum non obstringi a principiis organa materialia constituentibus, quibus eonjuncta est, & quorum ministerio operatur.
Aliqua ratione ab iis quidem pendet in suis intelligendi, & sentiendi muneribus, ct in m do, quo res videt, & sentit; at non ita faciis is est in quo dependentia ista sita sit, & quo
addueere debeati definire. Praestans anima tur pe IE sopi, de Socratis corpus informabat. Quot turpes animae elegantiora corpora informa. runt e Natura, seu corporis habitus pecu Iiares quaiadam propensiones parit . ast anima semper eas
ret 63. OBSERVATIO. PhiIosophi nonnulli
ab anima humana definitione initium faciunt;& ex definitione ab ipsis posita ejus naturam explicant. Praepostera haec methodus est. In hac res coisgnita supponitur, ut cognoscenda.exhibeatur . Propterea haec quaedam petitionis principii, aut circuli vitiosi species est. . Anima humana natura, ut & cujusvis alius
substantiae, non nisi analysi apte dignosci potest; ex suis scilicet proprietatibus, viribus , N 6 efferi
299쪽
effectibus rite perpensis ; ut alibi monuimus
Observationes experimentales a nobis in universo hoc tractatu de animae humanae natura,& facultatibus propositae, & explicatae sequentes veritates nobis exhibere videntur, quae universae husus theorias veluti synopsis erunt . 1166. CONSECTARIUM I. AnIma sumana est substantia essentialiter a materia diuincta, ab omnibus materia proprietatibus, drmod eationibus . Cogitatione enim , & sensit donata est ; &demonstratum est, materiam nunquam cogitare, aut sentire posse Io4a, Io46,
na est substantia essentialiter spiritualis. Omni bus enim saeculis , & in omnibus nationibus talem perpetuo se exhibet intelligentia magis minusve acuta, judicio magis, minusve solido, ratiociniis magis minusve profundis, omni cognitionum genere ; cognitionibus magis minusisve reflexis, invicem connexis, futura, praesentia, praeterita attingentibus, non sensifilia tantum , sed, & maxima Infansibilia assequentibus, Exempli gratia , ossiciorum leges , meriti preistium, gloriae illecebras, praeclari facinoris meritum, principiorum veritatem, consequentium
Connexionem , veri , & pulcri gradus in physicis , & in moralibus . Porro substantia his attributis ornata dc unanimi consensu dieitur, ct re ipsa est substantia spiritualis Io . 126 S. CONSECΤARIUM III. Anima hu
mana essentia non est actu lis euitatio, ita ut
is ipsa idem sit ossa, ct cogitare. Ueros milli
anum siquidem est, ipsam in somno non cogi tare, neque in existentiae suae exordiis ; ipsia etiam cogitationes mutat , nec proinde essen tiam mutat quum de triangulo meditari desiis
nens de sphaera meditari incipit , aut de eu,
300쪽
esus ad stu dum animala rela Io. 3orho: & facile intelligitur , substantiam hanc eois
gitantem Innumeris cognitionibus in Archime-Neutono ditatam, non propterea es, sentiam suam amissuram , si peculiarem aliquam cognitionem amitteret. Nulla ergo ex his cognitionibus ejus essentia est; ergo neque earum
Cartesus essentiam Oisitus in cognitatione , ex ostentiam materia in extensione statuit. In primo erravit, ut modo ostendimus; dc in alistero errasse alibi ostendemus. Cogitandi facuItas proprietas est spiri tui essentialis ; aὴualis cogitatio modificatio est spiritui accidentalis . ra 34, or 1378 . 1169. CONSECTARIUM IU. Anima luis mana subflautia es Intelligens , is sent Iens ἔ omnia enim in ipsa duplicem hanc , intelligendi scilicet, & sentiendi facultatem ostendunt .
Eius IntelligeniIa innotescit ex diversis cognitionibus, quibus sese magis, minusve ditatam semper ostendit; modo naturalia corporis, quod anῖmat, organa, a quibus hujus faculta- tit exercitium pendet, vitiata non snt. Ejus fansibilitas & ex sensationibus proprie dictis apparet , quibus physico rerum ordini communicat, & ex sensibus intimis a sensa tionibus non dependentibus , quibus ad socialem, & moralem ordinem elevatur et 176 in . ix o. CONSECTARIUM U. Anima humatana, subsantia spiritualis, es natura simplex; a natura sua si quidem omnem realem partium, di facultatum compositionem excludit rosa,
mana veram , plenam libertatem habee iotis fuis actibus, quos liberos voeant . Horum enim actuum existentia, sive non existentia ab ejus voluntate , & electione omnino pendet.