장음표시 사용
311쪽
prodere, nullo vero pacto hanc in vegetabilibus generatim apparere . si speciem aliquam aquiυoeam offenderem, quae vegetabi sis videretur, in qua tamen sensum inesse certo detegerem, deberem, ut mihi quidem videtur, recte philosophando , hinc inferre, non sane n. Hendi facultatem vegetabili, & animali communem esse I sed illud, quod mihi ad vegeta bile spectare visum est, re ipsa animalium speciem esse, cui, ut leoni, & formicae, verum inest sensitivum principium , quaecumque tandem hujus principii natura sit. III. Multa de polypis praesertim, de coraIlio, deque aliis productionibus his similibus di seruit recens haec philosophia , ex quibus peculiarem classem, etoophytorum scilicet , seu
animalium plantarum, instituere voluit. Adhuc tamen videndum est, num inani sundamento systema, & sententiam suam exaedis caverit; num ibi sensum esse putaverit , ubi tantum motus datur; num in peculiaribus hisce productionibus sensum esse arbitrata sit eo
plane modo, quo in navi magnum nautarum
numerum vehente sensus est, quo sensus est in alveari quindecim , aut viginti apum millia
continente; num continens pro contento sumpserit, ficto illi Micromegali similis, qui e Syrio , dc Saturno in exiguum orbem nostrum descendens, navem in mari Baltico velifican-xem marinum animal esse putat; & exquisti iasino micros copio indiget, ut deprehendere pos-st, navem hanc plures geometras, & nautas vehere , qui illi includuntur, non tamen navis ipsa sunt. IV. Ut ut tamen res habeat, hoc primo certum est , ubi sensus es, ibi ργineipium sensitimum esse , quaecumque demum ejus natura sit.
Certum est deinde, principium hoc sensitivum illud esse , quod speciem animalem vere , dccssentialiter distinguis, atque verum separatio-
312쪽
ejus natura. Immatera alitas. 333
nis lineam inter regnum animale , cui inest ,
& vegetabile, cui non inest, ubique statuit . species enim vegetabilis, cui inesset, jam hoc ipso species animalis fieret . 1182. NOTΛ I. In homine , ut in bruto priueipium Lansitiviam est, sive facultas perceptiones habendi voluptatis, & doloris . quaecumque hujus principii natura sit. I. In homine principium hoc sensitivum est
anima humana'. substantia intelligens simul , di sentiens, omnino, & essentia sua a materia , & a quibusque materiae modificationibus distincta; ut universo praecedenti tractatu jam ostendimus. II. In bruto quovis principium hoe sentiens est anima bruti s exempli causa in leone est leonis anima, in ove ovis anima , in formica sermicae ; sive hae animae eadem intima natura praeditae sint, sive diversa ; quod veros milius est. 1283. NOTA II. In universo orbe nostroianica tantum ώominum oeries est in plures elasses accidentaliter tantum dioer as divisa:
ut in septima philosophiae religionis parte, sua
sectione: ostendimus. Quare omnes animae hu, manar eiusdem intimae naturae re ipsa se censendae sunt; et si fortasse majori, minori ve intima persectione inter se distinguantur; ita ut intelligentia, di sensibilitate duae animae humanae sint inter se ut x ad 2, sive ut et ad 3,sve ut 7 ad 8 , sive ut a 4 ad as, atque ita porro 1332 . Ncin ita de brutis sentiendum est. In orbis
nothri parte tum solida, tum fluida innumerasura brutinum Decies, quorum existendi, sentiendi, vivendi, generandi , sese conservandi
modus aeque varius videtur, ac eorum organa,& figura. Species hae omnes principium senstia viam habent, quod voluptatis illecebris, di doloris metu agit; at in quavis i pecie principium Tom. III. O hoc
313쪽
I εε Τέδoria anἰma ιrutorum. hoc munera , dc sensationes omnino diversas sortitum esse videtur; adeoque & diversam narituram . Leonis anima, seu prine ipium sensitivum a columbae, aut falaris principio tam diis versum esse videtur, quam leonis corpus a coinlumbae, aut falaris corpore diversum est. VARIAE PHILOSOPHORUM DE ANIMA BRVTORNM SENTENTIAE .
1134. OBSERUAΤΙΟ . Quid est anima b νώ- ρεν iam λ quodnam est principium sensitivum, simile, aut diversum in diverss speciebus, quas
omnes . nimat, ac dirigit voluptatis illecebris, aut doloris metu pro diversa eorum natura , eorumque fine aestio haec maximi momentiast tum in se ipsa, tum Vel magis ratione eOrum omnium, ad quae in anima humana re
I. Philosophi omnes omni aetate dederunt operam, ut hoc naturae arcanum detegerent, Quum vero omnibus hisce conatibus parum adismodi prosecerint , dicendum sane, nonnulla esse in natura visibili, magisque nobis obvia, quae magna ex parte vel acutissimi cujusque ingenii sagacitatem semper eludent. II. In animae brutorum theoria , ut in animal humanae , & in quavis alia philosophica theoria ignotum ex noto investigatur, & abdita, atque invisibilis causa ex effectuum ob oculos positorum observatione. Ex hac ne methodo exortae sunt variae philosophorum de anima brutorum sententiae λ Hac certe methodobruta perpendenda, atque observanda sunt. III. Quinque ab antiquis temporibus ad nos usque de anima brutorum sententiae prodierunt, quae illam successive statuerunt esse materiam organicam , formam substantialem, ens imaginarium, substantiam spiritualem , substantiam mediam later materiam, & spiritum.
314쪽
ints. SENΤENTIA I. Materialistae tum veteres, tum recentiores in brutis, ut & in ho- ne verum principium sensirivum statuunt; hoc vero principium in brutis , ut & in homine , est tantum materia organica. 1136. SENTENTIA II. Peripatetici tum veteres, tum recentiores in brutis verum principium sensitivum statuunt; hoc vero principium est forma substantialis. At vero quid est soriama ista substantialis p hoc ab ipss nunquam apte
definitum est. , . I. Peripatetici, quorum nos genericam notionem in hujus operis praefatione tradidimus, in quibusque entibus materiam, & simam sa. tuebant; ut in nostra entium sens bilium theo
Materiam vocabant rem in ente magis indeterminatam, soruaam vero rem determinantem.
Exempli causa, in homine substantia organica erat ejus materia; substantia hanc organicam materiam animans, quaeque hominem potius, quam scimium, aut leonemessiciebat, erat sorma . Ita quoque in peccato actio libera erae mecati materia; desectus rectitudinis, seu conia sermitatis legis erat forma peccati. Haec diversorum entium forma substantialis erat, aut modalis, postiva, aut negativa; ut natura sua vel substantia erat, vel modus, quid postivum, vel quid negativum, sive ens, aut
negatio entis. IL Veteres perἰpatetici ut plurimum materialistae erant. Haec igitur substantialis brutorum forma verisimiliter, in eorum, ut in omnium materialistarum sententia. aut materia erat magis tenuis, aut aliquid substantiale ab ipsa materiar substantia emanans. Reeentiores peνψatetici materialistae non erant. α in eorum indigesta sententia brutorum forma substantialis id ferme fuisse videtur, quod nos substantiam dicimus mediam inter materiam.
315쪽
& spiritum . Erat hoc saltem aliquid me lugnatura plastica, cui neque cognitionem, ne
que sensum tribuebant xetr i. 1287. SENTENTIA III. Cartesius nullum vult brutis inessie principsum sensitivum. Pura automata sunt, & materia orga Rica tantum; in vita plantae vegetandi valde similia ; motu automati arti sciati valde s milia, quod mecha
nicarum potentiarum patentium, aut abditarum Ope movetur; cantu, aut voce tibicini automati Vocans ni valde s milia . quod non nisi perfectum organum est . Uidentur quidem sentire, modo voluptate assici, modo dolore, modo amore prosequi , modo odisse; at nihil tale iis inest , inquit Cartesius ; apparet tantum; pura enim materia sunt; materia vero sensum omnem excludit. Magnus sane Cartesus nobis videtur, quum ut qualitatum occultarum fabulas profligaret, a jebat: cedo materiam, dc motum: mundum in animatum construam seu quum ut sens biles corporum qualitates e philosophia ejiceret, docebat, mundum ut re ipsa est , nihilo ei, qui apparet , similem esse ; seu quum , ut aetatis
suae ingenia e veterno excitaret , elegantem suorum vorticum fabulam proserebat . At vere exiguus nobis Cartesus videtur , quum nulla ratione dicere ausus est: bruta pura autom1ta sunt sensu carentia . Prosecto aetas
illa, cui isthaec Cartesius loquebatur, valde in philosophia jejuna esse debebat, s sententiam
adeo a recta philosophandi ratione alienam admittere poterat. Sane si per hos dies sententia haec primum proserretur , ne quatuor quidem in universa Europa probatos homines invenirent, qui illam admittere, & sequi vellent. t et 88. SENTENTIA IV. Nonnulli, at satis pauci recentiores philosophi, quorum sententia nunquam probata fuit, neque probari, & admitti meruit, brutis animam Diritualem tribuun C;
316쪽
ejus natura. Immateriaiatas. 3I7at humanae specie inseriorem; animam cogitandi , & sentiendi capacem, sed moralitatis, meririli , & demeriti incapacem ex perpetuo liberis ixtis desectu.128ς. SENTENTIA V. Sententia ex ipsa brutorum observatione veluti sponte enascens , quaeque omnium prima prodire debuisset, si humana mens vel ab initio ad verum, aut ad verisimile tendere novisset , brutorum animam esse statuit obstantiam mediam Inter piritum, o materiam ; substantiam scilicet im- materialem , quae neque spiritus est, neque materia ; quae inter utrumque medium tenet, quae sentiendi facultate praedita , animadvertendi , dc ratiocinandi facultate caret. Porro senteniat iam hanc explicare , & statuere pergimus , postquam ceterarum omnium vitia patefece
Sit ne sententia haec eadem, quae recenti O-rum peripateticorum, at aptius proposta, atque statuta, an non st; nihil interest . Satis est si ipsa omnium si rectae philosophiae , ac veritati maxime consentanea. Peripatetici, qui tan- diu, ac toties inania protulerunt , non in omnibus errasse potuerunt a1 3. Philosophia Vero, cujus peculiaris nota est amor veritatis,
ubique , ct semper, neglectis praejudiciis, ct partium studiis, veritatem sequi debet.
I 29 . Ines brutis pyincipium fensitivum , quod
non est simplex materia erganica 3 ut materia lista perperam conte derNnt.
DEMONSTRAΤlo . Ut propositionis hujus
veritas statuatur, fatis est ostendere, bruta vore sensu esse praedita, materiam vero organicam sentire non posse. I. AEque certum est, bruta sentire, adeoque
317쪽
313 Theoru anisa brutorum :homines sentire , adeoque sensitivo principio praeditos esse; iisdem enim probationibus aeque in brutis, ac in hominibus sensus probatur ;neque minus a recta ratione aberraret , qui hune brutis negaret, quam qui hominibus ; ut in altera tertiae sequentis propositionis demonstratione patebit. i . II. Materialistae priueνIum fansitivum bruti non recusant; at in brutis aeque, ac in homine principium hoc esse volunt materiam Organicam, & nihil praeterea. Alibi vero ostendimus, materiam sve organicam , sive rudem , sive motam, sive quiescentem nunquam Omni
Ergo priueipium fensitIvum brutoriam non est simplex materia organica. Ergo principium se stivum brutorum est a materia sue organica ,sve rudi natura ipsa distinctum. Q. E. D.
PROPOSITIO II. I 29 I. Anima brutorum, με eorum ργἰneψIum
fensitivum non es forma substantialis, qua sit
aliquid a materia eductum, aut emanans i ut
periρatetiei eo luνes sensisse videntur. DEMONSTRATIO. Modo vidimus, brutis inesse principium sensitivum, atque hoc a maiateria sive organica, sive rudi distinctum ostendimus a Ergo principium sensitivum brutorum non est forma subsantialss, quae aliquid sit a materia eductum, aut emanans. Quid enim a materia educi, aut emanare potest, quod materiale non sit, adeoque natura ipsa ineptum, ut sit principium senstivum λ Q. E. D.
PROPOSITIO III. - 2292. Bruta non sunt automata sensu eariten ia, ut perperam Cartesius opinatur est.
318쪽
REPLICATIO Cartesi sententia duabus genericis hypothesibus innititur, quas experientia, & ratio plane falsas ostendunt ; nullum sei licet in brutis intimum esse principium motus . nu Ilu m in brutis esse intimum principium
I. In Cartesii sententia nialium inest brutis δntim m prineipium motus. Pura automata sunt a Divino artifice mira arte constructa, natura sua inepta ad motum ullum sibi comparandum at aptissima, ut intime, & extime juxta generIeas meebantea leges motus omnes aὸ mittant,
quos non modo sensibilia corpora , sed & maxime insensibilia communicare possunt, cujusmodi sunt quae lucem, sonum , sapores, Odores, aliaque hujusmodi constituunt. Quid igitur apis est , aut canis in sententia Cartesii λ Bina puta automata sunt , diverso modo constructa, in quibus nullum est intimum
principium motus , & quorum motus omnes producuntur ad genericas mechanicae leges a
Corporum sensibilium, aut insensibilium in illi
intime, aut extime, agentium impulsu. Exempli causa, apis in alυearI parvum automa est, quod nulla motus necessitate , nulloque desiderio afficitur; quodque perpetuo quie- eret, ut horologium abaco impostum, s ni hil illud moveret. Αt odora corpuscula a Boribus emanantia hoc apis automa ingrediuntur. Extemplo automa movetur. Horum, &sequentium corpusculorum impulsus ad mechanicas leger automa impellit; essicit, ut per varios alvearis anfractus descendat, illud deinde in aera evehit, ad flores trahit: os suum, & crura determinat, ut anthliarum prementium, atque adspirantium munus peragant et illud melle gravat, & replet. At quae corpuscula apem ad flores traxerunt,
319쪽
Cartesus inquiri Quum melle onusta, dc faturata est, alia corpuscula, iteratis oppositis impulsibus, & semper ad mechanicas Ieges, eam a floribus expellunt, ac in aera elatam ad alveare, unde exierat, revehunt, per varios favorum sinus ascendere cogunt, & in alveolo statuunt, ubi mel deponi debet.
Pari modo eanis venaticus automa est multo
majus, & ab ape structura omnino diversum .
Nulla canem hunc urget necessitas, aut Cupiditas leporem insequendi , & a lupo fugiendi; nihil ipsi inest , quo aut ut causa effciens ,
aut ut Occasionalis, aut in primum serri possit, aut ab altero recedere. At leporem insequitur, propterea quia corpuscula a lepore emanata illum mechanicis legibus ad leporem insequendum trahunt; lupum fugit, propterea quia corpuscula a lupi corpore emanata illum mechanicis leia gibus a lupo avertunt, atque prOPellunt. Deum immortalem l quam nam philosophiam, quam nam physicam, quam mechanicam ' Quis putasset unquam , magnum Cartesum fabulas
has protulisse, quae, ut patet, philosophico illo vitio laborant , quod alibi vocari diximus sophisma causae non causae 36 γ. Facile ab apis, & canis exemploquitque inistelliget , qua ratione Cartesus in praepostera x sua hypothesi phaenomena universa explicet , quae in brutorum omnium specie quavis observantur. Ubique corpusculorum Impulsos omnia perficit in automatis quadrupedibus , in auto malis avibus, piscibus, insectis, reliquisque. II. Cartesus omne brutis intimum fenos priuisa sum denegat. Nihil in illis agunt voluptas, aut dolor. Lupus estiriens, qui agnum arripit, nulla majori voluptate assicitur praedam vorans, ac assiciatur marinus vortex navim demergensinoque sus, cui sanguis e jugulo educitur, magis patitur, quam dolium, aut lagena , quum
320쪽
ejus natu a. Immaterialiras. 32tUel ip ta hypothesis hujus propositio profecto satis est, ut floci fiat s & confutata habeatur.
Binge sequentes demonstrationes eam omnino proterent, in quibus offendemus, brutorum quorumcumque motus mechanicis legibus tantum
non explicari ; iisque intimum & motus, &sensus principium inesse, ut ubique, & semper
ι 293. DEMONSTRATIO I. Si bruta essent
tantum automata mobilia, nullo instructi intimo motus principio ab organica materia diverso , quod eorum motuum causa esset efficiens, aut octa sonalis; patet, nec dissentit Cartesius, omnes brutorum motus ad generitas mechanica Ieges referri debere. Atqui falsum est, ad has leges brutorum motus omnes referri posse. Hoc ostendo ex phaeἀnomeno, quod in una brutorum specie assum', ut casu sese offert; hoc tamen , mutatis mutandis, facile cuicumque brutorum speciei accommodari poterit. Sit igitur canis venaticus, qui perdicum agmine excitato eas oculis , dccursu sequitur, & aucupem vocare videtur, ut eas insequatur ' I. Canis iste, inquit Cartesius , mechanice, seu ex mechanicis legibus trahitur ad perdices insequendas ab odoris corpuiculis , qui magna copia ex harum avium corporibus emanant. Ferme eodem jure dicerem, arcem, Aut e xercitum ad tormenta bellica trahi ex globis ferreis, qui ex hisce tormentis in arcem, aut in exercitum jaculantur. At enimvero corpuscula haec canem repellere deberent potius , 'uam trahere. Il. Fiat modo , ut canis hic dum praedam magno impetu insequitur eadem via , eadem
que directione , qua recta ad perdices pergit , barathrum offendat . En statim sistit ; deinde dextrorsum , aut sinistror um divertit , aliam viam quaerit , qua nullo periculo , tuto illuc