장음표시 사용
131쪽
n6 S opsis Amasiis Societatis AESU
Regiuae ubi- r . Neque una tae nationis calamitas. Obiit etiam ra. Februarii Uls-spone Catharina Conjux Joannis III. & Caroli V. soror, iamina sanctissimis ornata moribus, nostrae Societatis mater suavissima. Multae preces, di iupplicationes institutae pro ipsius impetranda valetudine secere manifestum, quant amore omnes eam prosequerentur. Sed jure merito inter ejus selicitates illa numeranda, quod preces non sint auditae, neque in tantum dolorem, de qu. antea, sit servata. Dum aegrotaret, assedere nostri, ut piis alloquiis adjuvarent. Sepulta est in coenobio Bethlemitico. Legavit Domui Professae r 6oo. cruciatos, thecam Reliquiarum pretiosam,& veram erigiem B. Virginis a D. Lucapictam. Ejus Confessarius Michael Turrimus Augusto mense abiit in suam Pro
Ebotensi GL Iς. Gregorius XIIL I . Maji expedivit Bullam, qua concedit, applicari Assiit his Collegi. Eborensi Commendam, sive Abbatiam coenobii S. Salvatoris de Passiod suisti. ' de Sousa Ordinis Benedictini in Dioecesi Portuensi. Pontificis litteras executioni mandari jussit Serenissimus Collegii Fundator. Inita legitima possessio Julio sequentis anni per Joannem Perelium sacerdotem nostrae Societatis. Habet Rector Collegii jus praesentandi ecclesias quinque, Abbatias vocant. Deinde creat civilis rei Judicem, aedilem, de praeconem. Habitant illic nonnulli de nostris, ut bona, ct jura procurenti Reataoiae. IC Quae de peregrinationibus piis, missionibus, sermonibus Quadragesimalibus Eborae intra urbem, & in locis finitimis, a superioribus annis non ab- lusere. Dum reficitur publicus aquae ductus, per nostros e cisterna Collegii subventum carceri. Dux Medinae Coeli redux in Hii paniam, salutaturus Cardinalem gratias agit, quod esset adeo liberalis in Societatem, dicens eam fidei clypeum, ubicunque sit. In Gymnasiis exceptus Academicis plausibus. Parhonor obtigit Theotonio Brigantino, qui Dominica tertia Octobris anni proximi fuerat in templo Domus Professae consecratus Archipraelut Eborensis, Coadjutor, de suturus siuccessor Cardinalis, huius anni Decembri iniit possessionem. Cardinali 1 sibi i7. Ossa tua ac cineres in Eborensi Collegio conquiescere statuerat Car--.ita , dinalis. Januario mense erectum a sundamentis e politissimo marmore sepulis chi um. Super illud appendi jussit insignem picturam Divi Hieronymi asportatam e Bethlemitico monasterio, ubi sepeliri mens ejus fuerat inter parentes Reges ksed mutata sententia placuit Eboram transferri tabulam, cujus author fuit Michael Angelus inter pictores aetatis suae facile princeps. Profecti ad I 8. Quatuordecim iter ad Indiam ingressi sunt, septem Lusitani, unus,ad ε . Belga, reliqui ex Italia. Eos inter clausere vitam martyrio Rudolphus Aqua- viva Neapolitanus, filius Ducis Atriensis, Georgius Carvallatius Lusitanus Vi sensis,Georgius Fernandius Algainiensis. Die 1 . Martii portum egressi. Ibant etiam Imperii Sinensis grandia lumina Michael Rogerius, Ac Matthaeus Ricius. Omnes in tres divisi naves nullam omiserunt industriam, ut comitibus itineris solent utiles. Navigatio contigit prospera. Perevinatio Is. Conimbricii sacram excursionem Solabim adornavit Ignatius Mar- μ' - tinius fructu multo ministeriis nostris reportato. In urbe Potruenti Promotus cultus divi M. Pantaleonis, et usque honori Sodalitas erecta. Adventus 2 o. Advenit hoc anno in Lusitaniam Joannes Petrus Massaeus, huc missius, scriberet historiam propagationis Evangelii per vastissima Orientis regna, quod
tantae rei nusquam essent incorruptiora monumenta, quam in Lusitania. Placuit ejusmodi praetextus ad eum arcendum e Romana Curia: caulas refert Sacchinus. Scripsit apud nos de rebus Indicis a primis ejus navigationis initiis ad tempora Regis Ioannis III. tanta Latini sermonis ubertate, & maiestate, ut nihil sublimius desiderari possit. Dissicultas in M. Angrae inconsolabilis maeror tenuit cives de plebem, abeunte Petro - Gomio heroe Apostolico. quamvis dilata suerit illius reversio propter litteras Senatus id postulantes; hoc anno jussus est eam insulam deserere, shque Lusimae rellituere. Ubi res vulgata, nullum non moverunt lapidem. sum ,
132쪽
infimique, ut impedirent. Cautum sub gravibus poenis, ne quis commodaret scapham ad navem subeundam. Additae sunt, noctu, dieque excubiae circa risinstrum Collegium, ne posset elabi. Die, qua navim conscendere statuerat, per rexit ad littus. M populus, & nobiles confluxεre. Obstitum est enixissime. Dilapsi nautae, nemo suit, qui auderet scapham littori applicare. Pene civium humeris reportatus in Collegium. Videns Gomius tot obices, tantisper dissimulavit. Dum ex navibus regiis phaselus ad sinum ab urbe remotum applicabatur, cum minus putatum, Gomius jam erat in tuto. Ulyssiponem appulsus, contendit Eboram, ubi Dominici Adventis tempore verba secit solito pro-
I a. E Madetrensi Collegio aliquot sacerdotes per insulae vicos & pagos' 34ri
excurrεre populum erudiendo. Navigarunt alii ad insulam de Portu sancto. ' - Ubique naviter procurata animarum salus. illud magni momenti fuit ad insiuiae bonum. Inter Episcopum, & Comitem Calletensem insulae Praesectum ardebat controversia circa praestantiam sedis: inde fiebat, ut nunquam simul intereusent alicui solemnitati. Res erat non boni exempli. Collegii nostri Rector alium, & alium alloquendo, sic plenum aleae negotium temperavit, ut iis finita
sit. Ad commodiorem aedem lacram translata est Eucharistia. 2 3. In Residentia Angolana I a. Maji vitae finem posuit Garcia Simonius, Moritur P. Alenquerit natus, Superior nostrorum, quibus praeibat exemplo. Ex quo pem si mi imo'. venit Loandam, sudavit indefesse cum in excolendis Christianis, tum in ethnicis ad fidem traducendis. Per Pagos AEthiopum discurrens, eorum cremavit idola sine numero. Brevi didicit indigenarum linguam, ut mirarentur Nigri, quod Ambundorum idioma tam recte pronunciaret.
Cm novo Rege illico aliam faelem publica negotia induere. Principes, Moisinis,
quibus erat aliquod jus Henrico succedendi, applicarunt curas in tantam spem. Inde nostrae Societati nata est non parva molestia, cumprimis in Castella, ubi omnibus Regiis Ministris Societas erat isdes in oculis. Ajebant nostros in Lusitania nodum esse, & moram, qub minus Henricus legitimum successorem pronuntiaret Philippum nepotem ex sorore. Nec sibi tuendae satis erat innocentia. Etenim quid ad Castellanos Patres culpa Lusitanorum Numquid illi hos incitabant Θ aut quod erimenὸ idem habitus, & Institutum δα. Illud verissimum, Societatis curas eo spectasse, ut partem non haberet in negotio, quo nullum erat plenius aleae periculosae. Arcebantur, quaecunque possent luspicionem movere. Propterea eum Dux Ossenae Philippi Legatus secum duxisset Consessarium nostrum Ludovicum Gusmanum; summopere Lusitani Patres adnixi sunt, ut reverteretur in Castellam, ne crederςtur ipsum nostros movere ad se pro Philippo in negotio successionis involvendos. ideo sunt aggressi confidentius, quod insunae Dux esset tam adictus Societati, ut
aliquid exquisiti Duci Conjusi suae missurus Ulyssipone, aliud gratius piae Dominae non invenerit, quam schedam, qua Patres Domus Prosessae testabantur ipsum per consessionem animam eluisse in ea domo. Uterque enim nostram cietatem dignabatur amore singulari. Idcirco Dux nostrorum consensit voto. 3. Quod multi detraherent Leoni Consessario Regis, vocatis ad se Dynastis, Henricus verbis disertissimis declaravit, nec in eo, nec in aliis negotiis Leonem se immiscere; id a se postulasse Generalem, id te Leoni denunciasse. Proinde non esse, cur Societati nutriant infensos animos. . Duodecim ex Europa ad Indos dilceis me, Lusitani quatuor, caeteri Pinsecti in diversarum sentium. Praeerat omnibus Petrus Gomius. A multis annis id ιμ- DEum precibus,. id P. Generalem rogabat litterit. Promiserat lacra missae cen
eum ei se daturum, qui primo nunciasset, se destinari ad Iaponensem expeditio-
133쪽
p Balth. Bararetra it in An olain. prosecti ad redimendos eaptivo . Moritur valis Iategius. Redeunt in Astea nostri captivi. Notitur P.
nem. Venerat Villavis sa , ubi postulante Duce Catharina dies quindecim missionem valde utilem habuit; cum Michael Sousa Visitator, qui tunc .crat Eborae, coram sociis declaravit Gomium voti factum compotem. s. Incredibilis fuit Gomii laetitia, incredibilis sociorum sancta invidia. Permoti illius exemplo certatim se conjiciunt ad Visitatoris pedes, qua verbis, qua lacrymis se quoque mitti obsecrant. In urbe tantus omnium dolor, ut di-clitarent, velle DEUM urbem suam punire, quod inde transferret alio Gomi um virum justum. & sanctum. Volebat Generalis Collegium in Japonia sun-
dari: ad rem nullus aptior Gomio apparuerat. Archiepiscopus Theotonius inultis oneravit donis, quibus muneraret Principes Christianos. Equidem nemo Japoniae operariis, & neophytis Τheotonio magis favit: nam & suis expensis curavit typis dari illius novae Ecclesiae illustres progressus & labores. Ibat in eo numero Petrus Bernus natus Asconae in Italia: unus suit e Martyribus Salsetanis. Tagum egressi 2. Aprilis. s. Mortuo in Angola Garcia Simonio nostrorum moderatore, missus, ut succederet, vir eximius Balthasar Barretra, earum regionum magnum lumen. Illi comes additus Fructuosus Noguetra non sacerdos. Io. Octobris sublatis anchoris in altum provecti. Habitabat per id tempus Eborae Barretra, dc Quadragesima proxima missionem habuerat Corucii. . Septembri mense Amator Rebellus,& P. Andreas Alvarus navigarunt Argelium ad redimendos Lusitanos captivos, quorum magnus numerus illo a Barbaris fuerat asportatus. MenseJ ullo Alexander Vallaregius e captivitate redditus Lusitaniae, omnes adhibuit curas in contrahenda pecunia, reditui us ad miseros inde educendos. Rex praeter magnam aeris summam tribuit pretiosos lapides, ornamenta ad sacrum faciendum , & litteras commendatitias ad omnes Praefectos arcium Lusitanarum in ea regione. Nuncius amplas dedit facultates, di necessaria ad Italos redimendos.
8. Itinere terrestri Hispal contendit, inde transfretavit Septam. Ejus socius Emmanuel Gon salvius mari profectus. Numerosa pecunia, quam portaverat, liberavit multos. Ita reditu P. Vallaregius, ut jam dixi anno Ing. se viens Septae insectis pestilentia mortem oppetiit gloriosam. s. Diversis mensibus venere nostri captivi. Aprili e Tituamo Franciscus Alvarus; Majo Petrus Martinius, & Joannes Noguesta e Festia; Iulio e Titu- amo Balthasar Diasius, cum eo reversus Ruysius Gomius, quem diximus annosiaperiore nussum Tituatnum ad captivos recuperandos cum P. Antonio Britto; sed Brittus morbo contracto Septam ad curandum corpus secesserat, ibi mo tuus calendis Februarii, sepultus in templo PP. Trinitariorum, natus Mourae in
dioecesi Eborens. io. In domo Prosessa Ulyssiponensi I s. die Julii hora post noctem mediam secunda ad illud divinum animorum concilium, cael inique abiit venerabilis senex, hujus Provinciae parens suavissimus, & amantissimus Simon Roderi. cius, unus e primis sociis S. Protoparentis Ignatii, heros omnium virtutum os namentis cumulatissimus : cujus vita typis mandata est in volumine de domicilio tironum Ulystipone, & in Anno gloriose.
II. Simon natus VouZellae, oppidum est in Betrensi Provineta dioecesi Visensi. Conlinguineus fuit S. Abgidii Dominicani. Lutetiam Parisiorum misesus istudiorum causa, visis illic S. Ignatii virtutibus, & exemplis, ipsi se junxit Comitem. Eum Romam secutus particeps fuit laborum omnium, quibus primi Patres nostri praelusere huic minimae condendae Societati. Cum adhuc nota erat a Summo Pontifice confirmata, postulante Joanne III. Lusitaniae Rege aliis quot Ignatii socios ad fidem in India praedicandum, designati Simon, & Xave. rius. Quo in Orientem navigante, Simon jussu Regis substitit in Lusitania, ut in ea Societatem JESU propagaret: quod praestitit annis duodecim, fuitq; pri mus in priae a ea Provincia Praepositus Provincialis. Suia exemplis, ac docume
134쪽
lis fundavit ae direxit, donee a S. Ignatio missae constitutiones. Ab eodem
vocatus Romam praebuit submissionis exempla anno Issa. memorata.
ra. Placuit sanctissimo Fundatori Simonem in Italia detinere. Illic vixit ad annum I 6 . quo migravit in Hispaniam. Deinde Lusitaniae restitutus anno I 73. Honores temper exosus, acceptavit munus Confessarii, de Magia stri Joannis Principis filii Regis, quod tanto Societatis nostrae parenti , qualisJ annes fuit, morem non gerere duxerit impium. Postremis tamen annis ab Consessarii Regis Sebastiani munere se excusavit. Egregius erat in sustinendis aequo animo rebus advetiis. Plurima ipsi cum DEO familiaritas. Socios r xit magis exemplo suo, quam verbo. Corpus suum tanquam hostem domestia cum castigationibus stesit. Somnos non cepit, nisi vestitus, quem rigorem etiaam servavit in morbo supremo. Ut se Christi mancipium testaretur, serro s dit in suo pectore Crucis effigiem, quam paulo ante mortem socio Ostendens
dixit, ne putaretur miraculum, a se exaratam primo mutatae vitae servore. . I 3. Phthissis lenta eum paulatim consumpsit, & sic extenuavit, ut omnia ossa corporis numerarentur. In tam diuturno morbo dolores immensos
pertulit. Autuabat desideriis intuendi DEum, Coelites, ac primos Societatis Patres Ignatium, Xaverim, S alios. Si dabant sipem vitae producendae, cupio,
reponebat, unice in seisi, se esse cum Chriso, Et; Hei mibi, quia incolatus meus prolongatus es. Assidue indulgebat piis alloquiis cum Deo, lacrymis
sponte sua faciem irrigantibus ι idcirco gaudebat solitudine. Conjiciens tuis stare supremum agonem, jussit ad se vocari, quotquot domi erant, ut valedic
ret, quibus & patemam impertivit benedictionem, precatus DEum, ut eos vi tutum augeret incrementis, usque ad ultimum anhelitum compos suae mentis.
Corpus post iusta pesbluta conditum ad imos fradus arae principis. Postea sunt ossa inclusa Sareophago in templi pariete, ubi modb cernitur politum marmor incisis litteris, cujus lint ossa, indicantibus. ψr . Ibidem Mense Augusto decesiit Ioannes Noguetra Coadjutor, qui Montur
saperiore M o redemptus venerat ex Africa. Exanitati labores sub dirissima servitute multum fregerant corporis vires; acuta febre superveniente sic oppres- 'sus, ut diu inter vivos esse non potuerit. Is . morae a8. Novembris vitam deseruit P. Petrus Andrada natus Vil- II 3 A laelongae dioecesis tantiponensis. Morbus ostendit thesauros virtutum. Nihil eo humilius. Percontantibus Medicis, ut haberere Laeto vultu solitus respondere: Bene, tanquam qui Deo videndo est proximus. Saepe in Coelum oculis di manibus seblatis repetebat hymnum: Calesis urbs Prusalem. . I 6. Ibidem 3. Augusti corpore laxatus est Iosephus Rebellus Coadjutor, natus Monte majote novo. Sic deditus erat labori, ut ab eo non abstinuerit, donec pedibus institit. Id omnes laudabant, & mirabantur, cumprimis Gaspar R dericius etiam coadjutor, quiJosephum jam lecto affixum non semel rogavit a Deo post mortem sibi impetraret, ut primus obiret in Collegio. Mortuo Rebello, protinus sequentis Septembris die an obiit & Rodericius natus in Castello Penalvae c., -- dioecesis Visensis. Idcirco ereditum est Rebelli apud DEum preces mortem Gaspari obtinuisse. I . Calamitates auxit lues epidemica mense Februario. Adolescens pessii Ul1GAnglus, qui studio urbis videndae Ulyssiponem venerat, primus est perculsus, p*di tres alii domus, ubi divertit. Chirurgi, qui curam illorum egerat, filius, at- que alii domestici morte sunt correpti, nec dubitatum contagium esse. Sine mora missi extra- civitatem, quiqui suspecti erant, ut probaretur, quid rei foret. Sopitum potius, quam extinctum malum. Mense Iulio cum caloribus sitiis re- . surrexit. Erecta domus, ut vocant, lalutis. Sed non fuit, qui pretio ullo induci posset ad ejus curam suscipiendam. Rex, Archiepiscopus, & Senatus r sarunt Patres Domus Professae, pro charitate Societatis vellent curae habere
domum illam, de tot miseris prospicere.
135쪽
rao Symmis Amafinis Societatis IESU
rg. Omnes hanc sibi expetebant provinciam maximo servore. Cor cessa Patribus Petro Mascarento, & Fernando Prado, qui migrarunt ad illam ct mr Elutis aedem. Interim dies sacrata D. Rocho adversus pestilentem Patrono intemplo Domus Prosessae celebrata, quanto fieri potuit apparatur aulaeis Regis vestitum templum. Archiepiscopus Parmensis, qui sui Ducis jus succedendi in regno procurabat, auxit solemnitatem indulgentia plenaria. Nam Pontifex. concesserat, ut qin semel in anno coram Crucifixo ipsius Archiepiscopi die ab eodem destinata, recitaret quinquies orationem Dominicam, & salutationem Angelicam, coeleste illud lucraretur donum. Constituta D. Rochi die, crevit concursus & solemnitas. Ipsa die consultum est, an Regi Ulyssipo propter conrasium deserenda. Placuit morari, quod hactenus pauci, & hi leviter malo
solvitur . Is. Solutum hoc anno tirocinium Domus Professae, misiis tironibus u ,.sus, Eb.ram, & COnimbricam: nec amplius cogitatum de illo restituendo. nam
prudentius visium alere tot operarios, quot erant tirones, quorum necessitas, sublato choro, multa non erat in ea domo. Notitur P. 1 o. Dum sacerdotes consulunt insectis peste, periculis omnibus eorum, ..... tauri propositis; percellitur lethaliter P. Ferdinandus Pradus, ac morte rapitur' a a. Augusti. Mastarentus in suis ad Majores litteris haec ait: Hodie bori quinta prosectus e terris ad Caelum noster P. Prauus, omnibus susceptis Sacramentis lauis animi sense, ct pietare, ut expresseris arcumstantibus lacumas. Ingenue fateor me non potuisse ad finem perducere verba, Domine, non sum dunus. Comploratus ab omiabus tanquam parens omnium. Gus modesta, obedientia, mam suetudo, ter charitas hanc domm tomm sibi devinxerati Haec Mastarentus.
Natus est Carraredi in Transmontana Provincia. 2 tu vas' a I. P. Mascarentus dum opus urget, a a. Septembris emat sanctissimam animam. Duos menses insumpserat nocte, dieque intentus & animis, & co poribus sanandis, cum illi suboritur in facie metuendus carbunculus. Invicta patientia tulit curationes atrocissimas. Nulla omissa remedia, nulla cura in eo servando. Rex id negotium suis commendavit Medicis, sed arte omni plus Usuit malum. Rex nuncio mortis audito, periit, inquit, tam jonis remia, m. Mascarentus ortus monte majore novo e parentibus praecipuae Nobilitatis. Illius erat munus in Domo Prosessa Procurutorem agere addictorum carceribus ct triremibus. Solitus dic , post martyrium nullum genus mortis sibi magis esse cordi, quam contractum insectis peste serviendo. Anno sequenti dicam reliquos in pestilentia labores e nostris exanclatos. -I Dos 2 a. Incolae Domus Prosessae miserorum auxiliis semper intenti, magnam n u et sus, pecuniae vim collegere ad redimendos captivos, ct triticum ad distribuendum ... 'i' egenis. Sex & quinquaginta supra centum, quos debita alligaverant carcer bus, soluti sunt, ac expuncta debita. Liberarunt triremibus undenos , qui tempus expleverant, & tamen detinebantur. Iulio mense imposita manus si
prema sacello D. Sebastiani, quod fieri jusserat Camarina Regina. Stetit s
pra duo millia cruciatorum. Hoc Societas donavit Martino Gonsalvio Came-ὸ rae, cujus ibi conduntur ossa una cum ossibus nostri Ludovici Gonsaluti C merae eius fratris. Rex Henricus cymbalum dedit pendens novem pondo. Sepintum domesticum auctum est campo empto mille & quingentis cruciatis.
Primus iam a 3. Die Ir. Maji positus est primus lapis Collegio D. Antonii jussii R sis Fundatoris. Regebat Collegium P. Christophorus Gouvea. Res transacta
sine ulla solemnitate, aut caeremonia ob temporum calamitatem. Iunio mens Conventus habita Provinciae comm. Electus Romam iturus Procurator Ludovicus Vas- concellius. Id Romae non probatum, quod hominum penuriam, quae non dambatur, argueret. cum iam idem Pater Romam contendisset, tulissetque in alio conventu suffragia. 24. Corumbricae magna pompa Septembri mense celebratae sunt exequiae Emmanuelis Menest, ejus dioecesias antistitis, qui cum Sebastiano perierat. Habuit funebrem laudationem noster Petrus Marimus, qui in eodem infausto prae
136쪽
lio a Mauris fuerat captus. Etenim Menesius, dum vixit, Societatem nostram benevole complectebatur. Convictorum Collegium ibidem extinctum I cum solvirer a enim id onus nobis Sebastianus imposuisset, eo mortuo, non erat, cur molestius mam curam amplius sustineret Societas, quam semper gravem, di quieti nostrae insensam existimavit. 21. Multi sacerdotes e nimbricensi Collegio prodierunt ad sacras per- ,sission agendas missiones. Dominicis diebus Quadragesimae, & Adventus o. socii di tirones egrediebantur in vicos & pagos urbi vicinos ad populum fidei mysteriis erudiendum. Haud minor socios Eborenses ardor incendit. Viginti paria in finitimis paraeciis coelestis doctrinae pabulo rusticos pascebant. Octo sacerdotes cum sociis per diversa oppida missiones obeundo populos ad viam salutis capessendam instruxere. Ad Alsarbia, rogante Hieronymo Oetorio Sylvensi Eapiscopo, ivere Hieronymus Diasius, & Simon Payus, sacerdotes. Adeo viro doctis. simo placuεre, ut cum ipse animo destinasset feriis sextis concionari, reliquerit eas conciones obeundas Patribus, dicens, nolle se fraudare oves suas tam fructuosis concionibus. In agro Eborensi fraus detecta per nostros, qua puer a parente arte daemonis imbutus admiranda patrabat. a 6. Eborae coepit esse usui triclinium ab Rege Fundatore aedificatum. Trietinium Rus longitudo complectitur III. palmos, latitudo qo. Tectum nititur S. columnis e marmore politissimo; eas dedit Collegio Rex Sebastianus detractas ex nobili poriicu, ut creditur, Romana, quae surgebat in soro urbis, ubi nune est fons marmoreus structus ab Henrico. Id constat ex ipsius Henrici litteris datis ad Senatum Eborensem a I. Augusti anno I 37o. Primo triduo cum prandii, tum coenae tempore vel Lusitane, vel Latine de pulpito dictae orationes. Di bus post triduum sequentibus multae fuerunt verberationes in triclinio pro regni necessitatibus. Postridie Pentecostes Archiepiscopus Theotonius nobiscum prandere dignatus est novi coenaculi celebritatem aucturus. a . In urbe quoque Eborensi nostrorum cura plurimae meretrices de coeno abductae. Ne in idem relaberentur, rogatus Archie iscopus, ut domum 'institueret Conversarum. Annuit postulato, & hactenus fiat ea domus, resu-gium hujusmodi i minis, quae lupas exuunt, ut induant agnas. 28. In caneris domibus erat quidam tenor constans qua in scholasticis docendis, qua in aliis exercendis Instituti ministeriis. In Angola sacerdos Bal-RMAnxol thasar Alphonsus degebat cum Coadiutore. Residentiae in annos singulos dabat Rex 4so. cruciatos. Balthasar, cujus virtus magna fuit in dil pensandis idolis, discurrens per Corimbam, flammis tradidit domos quindecim plenas idolis, & veneficiorum instrumentis.
Penissimum calamitatibus annum ingredimur, quo fortunae iniquitas Lusi-Moritur ex
ano irata nomini funditus evertit ipsius potentiam. Coepit cumulus in η 'st fortuniorum ab Regis Henrici morte postrema die Januarii, qua suerat in lucem editus. Licet vulnus immane omnem nationem perculerit, specialiter pupugit Societatem nostram, quae in terris non agnoscebat chariorem sibi parentem. Gras Iante pestilentia Ulysii pone, cogitur Henricus, nimium iam attrita valetudine, Almeirinum secedere. Praeter amictam valetudinem cruciabatur importunitate Principum, quibus erat jus in regni successionem. Quod negotium mei non est instituti. Commisit aliquot viris illustribus litigium terminare, qui ipso de vivis erepto menses aliquot gubernarunt. a. Igitur Princeps sanctissimus, qui, dum vixit, nihili magis in mente habuit, quam annos aetemos, videns propinguam mortem totum te tradidit curis, quas tempus poscebat. Aderant illi de nostris Leo Hentiquius ejus Consessarius, & Georgius Serranus Praepositus Domus Prosessae, qui scripsit nullam lauouius Franco. M
137쪽
Iaa S opsis Annalium Societatis VSU
rem per id tempus majus adferre illi potuisse solatium, quam loqui, & cogitare de nostra Societate , de ipsius Collegiis, de laboribus in adjuvando proximo , di institutione Lusitanae jnventutis. 3. Die postrema Januarii post consessionem, & susceptam Eucharistiam
dixit Patri Leoni, se ex nimia debilitate intelligere, mortis impendere horam. proinde flagitare, se sacro ceromate inungi. Differenda tantisper unctio vide batur. Septima noctis hora Luna deficiente rex coepit deficere; protinus eum
sacro injunxit oleo Archiepiscopus Ulysii ponensis; id petehae Rege, quod in ejus foret dioecesi. Invocato frequenter sanctissimo JESU Nomine, & simula- eris Crucifixi ac Deiparae debasiatis, ad preces Ecclesiae pronunciatis verbis plaumi, mirabilia testimonia tua, admonuit, tacerent, velle se considerare illa verba;& haec suit poshrema Henrici vox: nam quo momento finitus Lunae delectus,& ejus anima corpore soluta, undecima noctis hora, aetatis anno sexagesimo Octavo. Regnavit annum, s. menses, & totidem dies. . Morienti adstitere Ludovicus Granatensis Dominicanus, F. Damia nus ordinis S. Francisci, Leo Hentiquius, & Georgius Serranus Societatis JEB, omnes egregii virtute. Nostri cadaver posuerunt regio more. Locatum in
sacello regio palatii Almeirinensis: ibi fuit, donec Rex Philippus transferri jussit in templum Monasterii Bethlemitici. Interim Residentiam habuimus Almeirini, ubi aliqui de nostris assiliebant. Id factum jussu Antonii, qui Regem sevocaverat. illo pulso, Rex Philippus imperavit id Oricii a nostris non interinrumpi , dum cadaver esset Almeirini. Sustinebat expensas Collegium UIysi,
ponense, cum Eborense alieno aere gravaretur.
s. In testamento commendavit successori suo tribunal Inquisitionis, o dines SS. Hieronymi, Dominici, Francisci, nostram Societatem, eiusque Colle gia, & Universitates. Supellectilem sui privati sacelli legavit Eborensii Collegio. Galerum cardinalitium, uti olim fuerat Roma missus, super tumulum locari iuia sit in nostro Eborensi templo. Ubi nuncius de ejus morte perlatus Eboram, talentium, de maeror inconsolabilis nostrorum corda occupavit. Veniebat in mentem illa paterna familialitas, loca ipsa, & lapides, ubi sederat, excitabant desideria parentis suavissimi. Vix domi posuere pedem, di oculos, ubi non essent
obvia Henrici erga nos amoris monumenta.
s. Justa illi perlolvit Collegium. Coenotaphio serviebat ipsummet Mausoleum marmoreum, quod sibi struxerat in templo. Concionem lugubrem habuit P. Ludovicus Alvarus, in qua perennes fuerunt lacrymae. Mense Maselio Academia sito Conditori parentavit regio apparatu. In medio templi mulistis gradibus erecta moles honoris quadrata, complectebatur unumquodque latus o. palmos, altitudo triginta quatuor. Vespere habuit laudationem funebrem sermone Latio Se istianus Batradas. Sequenti mane sacerdotes Academiae una cum i 3. Franciscanis nostras frequentantibus scholas recitaruunt ossicium, missa
sub infula solemniter est decantata. Sequitur idiomate Lusitano laudatio de suggesto. Versus pariter intimi doloris indices suspensi legebantur. 7. Conimbricae nostrum Collegium parentavit, Colma Magalanio h
bente orationem Latinam, Ignatio Martinio Lusitanam. In Societate universa pro ipsius anima facta quindecim Missae Sacrificia a quolibet sacerdote, a non sacerdotibus totidem recitatae Virginis coronae. Leo H enciquius aliquot negotiis compositis, Conimbricam secessit, quietem sumpturus. 8. Virtutes Henrici, de quibus suse in volumine domicilii tironum Eborensis Collegii, sueiunt excellae. Virginitatem servavit integram . nec ullum peccatum abominatus magis, quam quod laederet castitatem. In pauperes lar-hiisimus, in augendum divinum cultum magnificos Reges aequavit. Pauci fuisere Principes, quos liberaliores experta Societas nostra sit: eam amavit intime, quod tuis ministeriis esset orbi utili ima. Nobis flandavit, ac dotavit Eborae regale Collegium, quod alit ad i7o. socios, ct Academiam hanc omnem v
luit Societati nostrae subditam, cui adiunxit Ieguum Purificationi. Collegium Pria
138쪽
pro Theologis laeularibus sub cura Societatis, & nosocomium pro scholasticis. mus est monumentum insigne Collegium nostrum Ulysii ponense. Bracharensis est Consundator; talis & dici potest Collegii Portuensis. Quidquid nobis donavit, & quae condidit Collegia Rex Sebastianus, majori ex parte Henrico debentur pro Sebastiano rem publicam administranti. s. Cum tantus, tamqne sanctus fuerit, non deerat nostris diebus scriptor, qui in eum pennam acuit, typisque mandavit de Henrico ob privatas rationes, quae vel mediocriter prudentibus justissimam pariunt indignationem. Si enim legisset scriptores, non dico Societatis, sed alios omnes, qui sancti herois praelo dederunt sacta, & virtutes, erubesceret tot ineptias effutire, quas ego non resuto; ruunt enim mole sua. I o. Servamus morae in tironum sacello venerandum hujus Principis m numentum, simulacrum Crucifixi, ante quem in privato suo sacrario res divinas commentabatur. Forte aediculam sacram flamma corripuiti sui periculi Henricus immemor in medium irruit incendium, ulnisque complexus Crucifixum de flammis exiit illaesius, tellante Deo illius pietatem evidenti prodigis. Caeteram supellectilem licet pretiosissimam Vulcano lubens consecravit. II. Quam liberalis fuerit adversus alias sacras familias, praesertim divi Bernardi, dicent earum scriptores, & refert noster Antonius Vasconcellius in eius vita Latine conscripta inter alias Regum Lusitanorum. Nos progredimur
ra. Furebat adhue Ulyssipone anni superioris pestilentia. Loco nostro- uoreui ses. rum, quos rapuit, successerunt alii, salutis domum moderaturi; & hos par fa- ἰςndo inse' .ctum involvit. Periere in ministerio Petrus Correa, Laurentius Fonseca, Balthasar Eslevius, sacerdotes; Ruysius Gomius, Andreas Anius, Alexander Coelius, adsutores. Hi domus Prosessae erant incolae. Pepercit incendium P. Roderico Goesio, qui fuerat Magister soluti tirocinii, P. Melchiori olivetis, qui redierat e captivitate Asricana, & Balthasari Diasio etiam reverso ex Africa. 13. Nee Collegium Divi Antonii publico se bono subtraxit. In par titione paraeclarum ab Archiepiscopo facta, datae Collegio paraeciae S. Sebastiani,& altera GAngelis dicta. P. MichaeliVasaeo serviendo insectis consumpto successit P. Ludovicus Hentiquius D. Francisci Borgiae consanguineus, quem voravit postis I. Aprilis. Hune excepit P. Franciscus Albuquerqius, & ipse obiit charitatis victima. Franciscus Alvarus Coadiutor redditus ex servitute Africana, post diligentem curam operi pio navatam, cum jam videbatur extiugui pestis, illa perculsus interiit. i . Non solium Ulyspone malum: transit Con imbricam,& Eboram pestis coniis ubique edita praeclara exempla. in oppido quatuor leucis Conimbrica dissito in , miseris tulere luppetias P. Hieronymus Fernandius, & Ruysius Brittus Coadjutor: ibi aliquot menses morati redierunt incolumes. Plus negotii facessivit stiburbium Cellas, quod pestis sub finem anni proximi coepit incendere. Su currerunt P. Gaspar Ferrazius, & Ludovicus Mendius Coadjutor. Illic hospistantibus in domuncula providebatur e Collegio. Tres menses plus labor tenuit; subinde sospites domum reversi sunt.
I s. Principio Junii e templo Collegii sacri supplicatione desertur Eueharistia ad sacellum domesticum. Erat ibi Leo Henriquius: non sine horrore a dii has voces e sacra pyxide: dimitte me,puniam, puniam. Eadem verba repetivit Dominus ab ostio sacelli usque ad aram. Interim Leo flagitabat ardentius regno veniam, Domino semper respondente r Nou, non, dimitte me, pumam, pumam. Mane sequenti, Leone preces easdem iterante, missae de sacra hostia eaedem voces. Per eum mensem Eucharistia fuit publice in sacello exposita , sociis in orbem succedentibus ad fundendas preces, crebrisque verberationibus
16. Mense Iulio urbem pestis adorta. Socii sunt missi in diversas Collegii Residentias. Vastus Pirius cum Bis tironibus in Carquerensem, alii in
139쪽
la SVnopsis Hunalium Societatis JESU
Cansensem, o. in Villam stancam prope mundam, nonnulli ad Pedrosum,& Cariam. Caeteri substiterunt in Collegio adhibita providentia, quam res poscebat. Cives, instituta salutis domo, flagitarunt Rectorem aliquos de nostris, qui juvarent. Destinatus P. Antonius Mendius, & Nicolaus Peretra. Diebus non amplius Is . Mendius superstes a. Augusti peste tollimr, sepultus pro petaediculam D. Sebastiani inter oliveta. Amodo lapis sepulchralis nomen ipsius& charitatem testatur. Postliminio Nicolaus s. tumoribus perniciosis prostratus. Ivit auxilio Ludovicus Mendius, de quo supra n. I 4. feliciter Nicolaum curavit. Jacuit & ipse tumore duplici ἔ sed sibi restitutus, omnibus consuluit indefessa charitate. Conquirebat ad urbis portam ex Civibus subsidia, & ex Collegio ; quibus subIevabat miseros Uterque cessante malo, curatis omnibus ita Collegium revertitur mense Novembri. Illud par miraculo, quod ex nostris 8 o. qui domi remanserant, quamvis peste insectorum consessiones exceperint, ne ullus quidem malo amatus sit. ω is ora. I . Par strages Eborae. Aprili mense veniens Archiepiscopus Theotonius Almeirino, cum grassari pestem Alvaladii intelligeret, Rectorem nostruinoravit, eo mitteret sacerdotem unum. Visum Rectori, contenderet Franciscus Soarius ex Almondovare, ubi cum socio populum concionibus instruebat. Aberat tribus leucis ab oppido, cum inde nuncium accepit, posse redire Almon-dovis, quod duo PP. Franciscam succurrissent.
i 1 Mente Majo pestis Eboram succendit. De Collegio quam plurimi
in diversias missi stationes; relicti, qui possent laborantibus auxiliari. Salutis aede instituta, se devoverunt illic serviendo aegris, & gloriose occubuerunt P. - , Franciscus Rodericius, & Martinus Alvarus Coadjutor. In urbe consessiones excepere, Laurentius Freitas Prosessor moralis scientiae, quem raptum peste si
pelierunt In templo nosocomii; Georgius Peretra, qui absolverat Philosophiae Magisterium, & postea multis annis in Angola, ubi est mortuus, desudavit; Antonius Pirius, Andreas Alvarus, & Franciscus Soarius Portuensis, qui migrans in Brasiliam, in ea provincia exhalavit animam. Gaspar Rodericius sacerdos habebat curae nostros peste laesos, in Villam Loredum mitas , quales
silere Rodericius & Martinus: dum procurat eorum salutem, moritur piissime. Cirumhυ, νε- I9. Praedictis malis Octobri mense accreverat aliud subitaneum, quo sistite . mul Conimbricae decubuere lecto s o. socii, & Eborae, quotquot erant in Collegio. Catarrhum vocant. Eo miseriarum ventum est, ut aegre, minus male habentes, inservirent aliis. Voluit Deus Opi Max. ut eadem, qua simul utrobiq; coepit, velocitate desineret. Ei fioloni, a o. Visus est etiam ignis adversus hujus nationis gentem inardere. In- apud ilisuum sula D. Georgii, una ex Tertiis, passa lamentabile incendium. Praelusere cala si ' L mitates terraemotus creberrimi. Die 3 o. Maji suere itemores primi, quibus fiant eversae nonnullae domus. Eorum frequentia tanta unt,ut brevi temporis spatio sint numerati sexaginta. Continuarunt ad postremam Junii diem. Tunc in monte vicino oppido Velas, quod est insulae primarium, fissa terra, coepe-gunt erumpere immensa flammarum incendia, igneae massae, sive liquefacti lapidis torrentes & flumina a volutari in auras fragmina rupium ἔ Omnia tam horrendo tonitru , ut orbi dies suprema imminere videretur. ai. Alii per singulos dies, & alii hiatus de novo facti flammam vomen tes multiplicarunt horrores. Multi mortales absumpti I periere pecora, cinere,& arena ex hiatibus in nubes, ex his in terram cadentibus, & obruentibus pabulum. Magna multitudo, desertis patriis Laribus, plenis scaphis, & lembis ad
alias insulas confugit. Erat omnium rerum facies lamentabilis. Collegii nostri Angrensis Rector convenit Episcopum, offert nonnullos de nostris, qui serant miseris auxilium, pro re domestica maiirum iubsidia, quibus vitam alerent ; r gare illius Dominationem, ut in tam pio opere nos velit juvare. Annuit Episcopus, multaque liberaliter dedit; quibus acceptis in pene obrutam insulam navigavit P. Petrus Fremus, vir per cra insulas virtutis notae. a 2. Antes
140쪽
22. Ante auroram videt e mari igneum torrentem instar liquidi metalli latram plurimis ulnis. Magno illi stupori 'it metuendus strepitus ex hiatu, ua
de 'vomebantur flammae. Lembo ad terram propinquante, e regione hiatus tot iacet crepitus adversus lembum, quot posset edere magna classis diplosis tormentis , ad hanc enim sermam eorum fragor accedebat. Idem contigit alteri lembo supervenienti: quodque erat magis mirandum, res fiebat eo ordine , quo
solent classes tormenta displodere, non turbate, non simul, sed suis spatiis. Nihil his territus Fretrius in terram prosiluit, & tanquam Domini Angelus ab
exanimatis Duore excipitur, tum conciones habens, tum audiens confitenteS,
tum instituen supplicationes, tum dividens subsidia, novam faciem rebus induxit. Quaesiturus nova subsdia, etsi obstabant omnes, Angram revertus. Cuncta ex ordine memorat Episcopo. Ceriatim Angrenses cives de suo contulerunt Eleemosynas, quibus ad insulam alius sacerdos properaravit, moratus, donec quievit horror. 23. His DEI flagellis supervenit bellum, ex quo domibus nostris incomis stilum, remo da non vulgaria manarunt. Etenim Henrico mortuo, plebs Scalabitana Regem proclamavit Antonium Ludovici Principis nothum. Hic Mysis Ulylsipo.
nem occupat, unde pestis causa Nobilitas recesserat. Gubernatores ab Rege defuncto relicti concessereCetobricam ι inde, metuc:ntesAntonium,mari Castrum
Marinum in Algarbiis petunt, seruntque sententiam successionis pro Rege Philippo. Dux Abulensis Imperator exercitus Castellani per Helviam ingressus Lusitaniam, nemine resistente, duxit copias Cetobricam, ibi conscensis navibusci triremibus regiis ad Castalium exposuit exercitum. Augusti 13. prope Alcantatam oppidum vicinum Ulyssi poni profligavit Antonii tumultuarias copias, qui capite vulneratus profugit. Destituta milite, ducibusque Civitas Abulensi cessit, qui suburbia militibus suis diripienda dederat; cum in his sit fundata nostra Domus Prosessa, magnam jacturam patiebatur. a4. Collegium D. Antonii, quanquam multa pertulit diebus octo, quibus ad praedam suburbia concessa militi, tamen indemne servatum industria P. Christophori Gouveae Rectoris, qui sibi initio turbarum conciliavit Antonium, α postea Ducem. His diebus providit Patribus Domus Professae spoliatis, &omnium egenis. Simul aluit ad quingentos cives in Collegium receptos. Eam adhibuit curam, ac solertiam, ut de rebus pretiosissimis civium in Collegio conditis subreptu ut suerit nihil. as. Dux Abulae, ut erat rei bellicae expertissimus, usus victoria misit
Sanctum Avitam cum equitatu post Antonium, ne spatium haberet redintegra di copias ι secessit enim ad Interamnensem Provinciam. Dum Ulyssipone sunt hujusmodi turbae, Conimbricae periclitatur Collegium. Adhaerebat urbs Antonio. Plebs rumore inani permota divulgavit, nostrum Collegium esse pleniam milite Castellano, & armis, ut repente captam urbem traderemus Regi
Philippo. Hac persuasione plebs imbuta die sacrata Michaeli Archangelo, classicum sonantibus templi Cathedralis, paraeclarum Salvatoris, & S. Petri campanis , seditione facta irruit adversus Collegium: securibus lacerant scholarum valvas, alii scandere per murum, multi ad ostium posticum, multi ad communes
nos theranos, proditores patriae, latrones vocant, necandos omnes.
26. Egressus Michael Sousa Rector cum aliis Patribus ad communem januam, aegre furentes cohibuit, jurando, ut ipsi poposcere, intra Collegium Castellanos non esse. Sequenti die Garcia Alphontiis Bela urbi praesectus ab
Antonio cum apparitoribus, ct satellitibus rediit ad Collegium denuncians Rectori, oportere nos e Collegio recedere, ut tanto metu plebem liberaremus. Tunc Rector osteadit commeatum Antonii, quo iubebat, abstinerent omnes avi Collegio inferenda. Id remedium vir prudens ad extremam necessitatem adeptus fuerat. Illo viso, quievere. Paulo post reversi, ad abigendos, inquisunt, timores oportere oculis suis domum inspicere. Ut pacate res fieret, secum
perduxere aliquos viros Ecclesiasticos nobiles. Discurrerunt per Collegium, at