장음표시 사용
101쪽
requiritur qu0d Deus esse incessanter tribuat rebuS, et Sic omnia non S0lum in quantum esse incipiunt, sed etiam in quantum in e SSe con Ser Vantur, comparantur ad Deum Sicut sactum ad lactens laciens autem et laetum portet e Sse Simul Sicut 0Vens et motum. Op0rtet igitur Deum adeSS Omnibu rebu in quantum Sse habent: esse autem est id quod rebus omnibus intimius adest, igitur oportetistum in omnibuS SSe. Item, quicumque exequitur suae providentiae ordinem per aliqua media cauSas, neceSSe Stquod essectus illarum mediarum cauSarum c0gnoscat et ordinet, ali 0 quin extra ordinem Suae providentiae caderent: et tanto perfecti0n Si providentia gubernantis, quanto ejus c0gnili et ordinati magis descendit ad singularia, quia si aliquid singularium
a c0gniti0ne gubernanti Subtrahatur, determinatio ipsius singularis ejus providentiam dissugiet. Sten Sum S autem Supra, quod necesse est omnia divinae providentiae Subdici et manifestum est quod divina providentia persectissima est, quia quicquid do Deo dicitur, Secundum maximum c0nvenit ei. Oportet igitur qu0d 0rdinati pr0videntiae ipsius se extendatis Sque ad minim0s essectus.
Quod Deus omnia dissoni immediate, reo diminuit
Slium Supientium. Secundum h0c igitur patet, qu0 licet rerum gubernatio fiat a
Deo mediantibus causis Secundis, quantum pertinet ad providen-liae executionem, tamen pS di Sp0Siti O, Seu ordinati divinae pr0- videntiae immediat se extundit ad omnia. 0 enim sic prima et ultima ordinat, ut ultima et singularia aliis disp0nenda committat 40 enim apud homines agitur propter debilitatem c0gnitioni ipsorum, quae non pote Si Simul vacare pluribus : unde Super i 0re gubernat 0re disp0nunt de magnis, et minima aliis c0mmittunt disp0nenda, sed Deus Simul multa p0 te S c0gnoscere, ut Supra OStensum est unde n0 retrahitur ab ordinatione maxi-m0rum per h0c, quod dispensat minima.
Ratio uessu milentur ostendere, quod Deus non habet providentium de purticularitiis.
Potest tamen alicui videri, qu0 Singularia non disp0nantur a De0. Nullus enim per Suam providentiam di Sp0nit, nisi quae c0g-
102쪽
noscit Deo autem cognitio singularium videri p0test deesse exh0c, quod singularia n0 intellectu, sed sensu c0gn08cuntur. In Deo autem qui omnino inc0rporeus St, 0 p0te8 0880 singitiva, sed solum intellectiva cognitio. Potest igitur alicui videri ex h0cqu0d singularia a divina providentia n0n ordinentur. Item, cum singularia sint infinita, infinit 0rum autem n0n4038it esse cognitio infinitum enim ut sic est ign0 tum , videtur quod singularia divinam cognitionem et providentiam effugiant. Adhuc singularium multa c0ntingentia sunt horum autem non p0test esSe certa scientia. Cum igitur scientiam Dei oporteat esse certissimam,
videtur qu0d singularia non c0gn0scantur, nec disponantur a De0. Praeterea, Singularia n0 omnia Simul sunt, quia quibuSdam Suc cedentibus alia corrumpuntur Deorum autem quae n0 Sunt, non
p0test esse scientia. Si igitur singularium Deus scientiam habeat, sequitur qu0d quaedam scire incipiat, et desinat, ex quo equitur eum esse mutabilem. N0 igitur videtur singularium cognit0 et disposit0 eSSe.
Solutio proedicturum rutionum.
Sed haec acile solvuntur, si quis rei veritat sim consideret. Cum enim Deus seipsum persecte cognoscat, portet quod cogn0Scat 0mne qu0d in ipso est quocumque modo. Cum autem ab eo sit 0mni MeSSentia et virtus entis creati: quod autem est ab aliqu0 vim tute in ipso est , necesse Si quod SeipSum cogn0Scen cognOScateSSentiam entis creati, et quicquid in eo virtute est, etiam Sic cogn0Scit omnia singularia, quae virtute sunt in ipso, et in aliis Sui causis, nec est Simile de cognitione intellectus divini et nostri, ut prima ratio procedebat: nam intellectus noster cognitionem de rebus accipit per species abstractas, quae Sunt Similitudine formarum, et non materia, nec materialium dispositionum, quae sunt individuali 0nis principia. Unde intellectus noster Singularia c0gn0Scere non p0test, sed Solum universalia cintellectus autem divinus c0gnoscit res per essentiam suam, in qua sicut in prim principi virtute continentur n0 80lum formae, Sed etiam materi : ut ideo n0n solum universalium sed etiam singularium e0gnitor est. Similiter etiam non est ing0nveniens Deum in sinita c0gn08cere, quamvis intellectus n08ter infinita c0gnosc0re n0np08Sit. Intellectus enim n0ster non p0test simul actu plura c0n-
103쪽
siderare, et sic si infinita cognosceret c0nSiderando ea, oporteret quod numeraret infinita unum p0st unu In qu0d est c0ntra rationem infinitici sed virtute et potentia intellectus noster infinita cogn0Scere poteSt, puta, omnes 8pecies numerorum, Vel proporti0num, in quantum habet sufficiens principium ad omnia cognoscenda. Deus autem multa Simul c0gnoscere p0test, ut supra 8- tensum est, et id per quod omnia cognoscit, Scilicet sua essentia, sufficiens est principium omnia cogn0Scendi non Solum quae Sunt. sed quae eSse possunt. Sic igitur intellectus noster p0tentia et virtute cognoscit infinita, qu0rum cogniti0nis principium habet, ita Deus omnia infinita actu considerat Manifestum est etiam, quod licet Singularia, corp0ralia, et temporalia non Simul sint, tamen Simul eorum Deus c0gnitionem habet. 0gn0scit enim ea secundum m0dum Sui esse, qu0d est aeternum, et sine successione. Sicut igitur materialia immaterialiter, et mulla per unum c0gn0Scit, Sic et quae non simul sunt, uno intuitu conspicit et sic non p0rtet
quod ejus c0gnitioni aliquid addatur, vel subtrahatur, per h0c quod singularia cogn0scit. Ex quo etiam manifestum sit, quod de
contingentibus certam cognitionem habet quia etiam antequam fiant, intuetur ea prout sunt actu in suo esse, et n0 Solum prout sunt futura, et virtute in suis causis, sicut nos aliqua sutura c0stn0Scere possumus. C0ntingentia autem licet prout sunt in suis causis virtute sutura existentia, non sint determinata ad unum, ut de eis certa c0gnitio haberi p0ssit, tamen pr0 ut sunt actu in Su0 S8e, jam Sunt determinata ad unum, et potest de eis certa haberi cognitio. Nam Sortem sedere dum sedet, per certitudinem vi Sioni S, 0gn0Scere possumus. Et similiter per certitudinem Deus c0gn0Scit omnia, quaecumque per totum disgursum temporis aguntur in Suo aeterno. Nam aeternitas sua praesentialiter t0 tum temp0ris decursum attingit, et ultra transcendit, ut sic consideremus Deum in Sua aeternitate fluxum temporis cogno Scere, Sicut qui in altitudine speculae constitutus, t0 tum transitum viatorum simul intuetur.
Quod Deus Solus cognoScit Singularisi futura contingentia.
Manifestum est autem, quod h0c modo sutura contingentia cog-n0Scere prout sunt actu in suo esse, quod est certitudinem de
ipsis habere, 0lius Dei proprium est, cui proprie et vere compe-
104쪽
THOMAE AQUINATIS OPUSCULAtit aeternitas unde futurorum praenuntiatio certa p0nitur SS0 divinitatis signum, Secundum illud Esaiae 44. Annuntiante quin ventura sunt in futurum, et sciemus quia dii estis vos. Sed c0g-n0scere sutura in Sui causis etiam aliis c0mpetere poteSt. Sed haec cogniti n0n Si certa, sed c0njecturalis magis, nisi circa essectus, qui de neceSSitate ex Suis causis sequuntur. Et per hunc modum medicus pronuntiat infirmitates suturas, et nauta tempestate S.
Qito Deus omnibus adest per potentium, SSentium, et proe- Sentiam, et omnisi immediate disponit.
Sic igitur nihil impedit, quin Deus etiam singularium effectuum c0gniti0nem habeat, et eos immediat ordinet per seipsum, licet
per cauSas medias exequatur. Sed etiam in pSa executione quodammodo immediate se habet ad omnes effectus, in quantum omnes caugae mediae agunt in virtute cata Sae primae, ut quodamm0do ipse in omnibus agere videatur, et Omnia per Secundarum causarum ei possunt attribui, sicut artifici attribuitur opus instrumenti. Convenientius enim dicitur quod laber facit cultellum, quam martellus. Habet etiam se immediat ad omnes essectus, in quantum ipse est per se cauSa essendi, et omnia ab ipso ser-Vantur in esse : et secundum hos tres immedialos modo dicitur Deus in omnibus esse per esSentiam, potentiam, et praeSentiam.
Per Ssentiam quidem, in quantum esse cujuslibet est quaedam participatio divini esse, et sic essentia divina cuilibet existentiadest, in quantum habet esse sicut causa proprio effectui : perp0tentiam vero, in quantum omnia in Virtute ipsius agunt per praeSentiam Ver0, in quantum ipse immediate omnia ordinat et disp0nit.
Quod soli Deo conveni miricula facere.
Quia igitur totus ordo causarum secundarum, et Virtu earum est a De0, pSe autem non producit suo essectus per nece SSitatem, Sed liberam voluntatem, ut Supra ostensum est, manifeStum Stqu0 praeter Ordinem causarum Secundarum agere poteSt, Sicut qu0 Sanet ill0s, qui secundum perationem naturae Sanari n0n
105쪽
p0sgunt, vel laciat aliqua hujusmodi, quae n0 Sunt secundum
ordinem naturalium causarum, sunt tamen Secundum Ordinem
divinae providentiae, quia h0c ipsum quod aliquando a Deo fiat
pr0pter ordinem naturalium causarum a Deo dispositum est propter aliquem sinem. Cum autem aliqua hujusm0di divinitus fiunt praeter Hrdinem eati Sarum secundarum, talia facta miracula dicuntur, quia mirum S cum essectus Videtur, et causa ign0ratur. Cum igitur Deus Sit causa Simpliciter nobis occulta, cum aliquid ab eo sit praeter ordinem causarum Secundarum n0bis
n0larum, simpliciter miracula dicuntur. Si autem sat aliquid ab aliqua alia causa occulta huic Vel illi non est simpliciter miraculum, sed qu0 ad illum qui causam ignorat. Unde contingit quod aliquid apparet mirum uni, qu0d non Si alii mirum qui causam
cognoscit. Sic autem praeter Ordinem cata Sarum Secundarum perari solius Dei est, qui est hujus ordinis institut 0r, et huic ordini non obligatur. Alia vero omnia huic Ordini subduntur, unde miracula lacere, solius Dei est, secundum illud Psalmistae. Qui acit mirabilia magna 80lus. Cum igitur ab aliqua creatura miracula fieri videntur, vel non Sunt vere miracula, quia fiunt per aliquas virtutes naturalium rerum, licet 0bis occultas, sicut est de miraculis daem0num, quae magicis artibus fiunt vel si sunt vero miracula impetrantur per aliquem a Deo, ut scilicet talia opstretur. Quia igitur hujusm0di miracula solum divinitus fiunt, conveni senter in argumentum fidei a SSumuntur, quae Soli Deo innititur. Quod enim aliquid prolatum ab homine auth 0ritate divina dicatur,
nunquam c0nvenientiu OStenditur quam per pera, quae S0lus Deus sacere potest. Hujusmodi autem miracula, quamvis praeter ordinem causarum secundarum fiant, tamen non Sunt simpliciter
dicenda contra naturam, quia hoc ipSum naturalis ordo habet, ut in seriora acti0nibus superiorum Subdantur. Unde quae in c0rporibus inseri 0ribus ex impreSSi0ne caeleStium corporum P0Veniunt, non dicuntur Simpliciter SSe contra naturam, licet sorte Sint quand0que contra naturam particularem hujus, vel illius rei, sicut patet de m0 tu aquae in fluxu et refluxu maris, qui addidit ex lunae actione. Sic igitur ex ea quae in creaturis accidunt Deo agente, licet videantur eSSe contra particularem ordinem
causarum Secundarum, Sunt tamen Secundum ordinem universalem naturae. 0n igitur miracula Sunt c0ntra naturam.
106쪽
QMd dieantur esse aliqua casualia et fortuita.
Quamvis autem omnia etiam minima divinitus dispensentur, ut ostensum est, nihil tamen prohibet aliqua accidere a casu et sortuna. 0ntingit enim aliquid respectu inserioris causae esse fortuitum, vel casuale, dum praeter ejus intentionem aliquid agitur, quod tamen non est fortuitum, vel casuale reSpectu Superio ri cauSae, praeter cujus lenti0nem n0n agitur, sicut a tot de domino, qui du08 Servos ad iamdem locum mittit, ita quod unus ignoret de alio, horum concurSus caSualis est quantum ad utrumque, non autem quantum ad dominum. Sic igitur cum aliqua accidunt praeter intentionem au Sarum secundarum, fortuita
sunt, Vel casu alia, habito respectu ad illas causas, et simpliciter casu alia dici possunt, quia essectus simpliciter denominantur Secundum conditionem proximarum causarum. Si vero habeatur inspectus ad Deum, n0 sunt 0rtuita, Sed provisa.
Utrum fatum sit siliquet natura, et quid Sit.
Ex h0 autem apparet quae sit ratio sati Cum enim multi essecius inveniantur casu aliter pr0 venire secundum considerationem secundarum causarum, quidam hujusmodi effectus in nullam superiorem causam ordinantem eos reducere Volunt, quo totalitern0gar fatum necesse est. Quidam vero hos essectus, qui videntur casti ales et fortuiti, in Superiorem causam ordinantem eo reducere voluerunt, Sed corporalium ordinem n0 transcendentes attribuerunt ordinationem corporibus primis scilicet caelestibus et hi satum esse dixerunt vim positi0nis siderum, ex qua hujuS- modi esse tu contingere dicebant. Sed quia osten8um est, qu0d intellectus et voluntas, quae sunt propria principia humanorum actuum, pr0prie c0rp0ribu caelestibus non subduntur, non potest dici qu0d ea quae casu aliter, vel fortuit in rebus humanis accidere videntur, reducantur in corpora celestia sicut in causam Ordinantem Fatum autem non videtur esse nisi in rebus humanis, in quibus est et sortana De his enim solent aliqui quaerere, suturae0gn0Scere volentes, et de his a divinantibus responderi consuevit unde et satum a sando est appellatum, et ideo sic satum
107쪽
I. - OMPENDIUM THEOLOGIAE 5p0nere e S alienum a si de Sed quia non solum res naturales, sed etiam res humanae divinae providentiae subduntur, quaeia Sualiter in rebus humanis accidere videntur, in ordinationem divinae providentiae reducere oportet. Et sic necesse est oneris satum Onentibus divinae providentiae omnia subjacere. alum enim Sic acceptum se habet ad divinam providentiam sicut proprius ejus effectus. Est enim explicatio divinae providentide rebus adhibita, secundum quod Boetius dicit quod satum est dispositio, id ostordinatio immobilis rebus mobilibus inhaerens. Sed quia cum infidelibus quantum possumus, nec nomina debemus habere communia, ne a n0 intelligentibus erroris occasi sumi possit, cautius est fidelibus, ut sati nomen reticeant propter hoc quod satum con venientius et communius secundum primam acceptionem sumitur. Unde et Augustinus dicit . d Civit. Dei, qu0 si quis secundo modo satum esse credat, sententiam teneat, et linguam corrigat.
Quod no=ι omnia Sunt eae necesSilute. Quamvis autem ordo divinae providentiae rebus adhibitus cortus sit, ratione cujus Boetius dicit, qu0d actum est dispositio imm0bilis rebus m0bilibus inhaerens, non tamen propter hoc equitur omnia de necessitate accidere. Nam effectus necessarii, Vel contingentes dicuntur secundum conditionem proximarum ad Sarum. Manifestum sest enim, quod si causa prima suerit nece SSaria, et causa secunda uerit contingens, esse eius sequitur contingen S, Sicut prima causa genserationis in rebus corporalibus inserioribus est m0 tu caelestis corporis, qui, licet ex neceSSitate pr0Venial, generatio tamen et 0rruptio in istis inserioribus provenit contingenter propter h0c, quod eati Sae inferiores c0ntingentes sunt, et deficere possunt. Ostensum S autem, qu0d Deus Suae pro Videntiae ordinem per causas inferiores exequitur. Erunt igitur aliquiesse tu divinae providentide contingentes secundum conditionem
Quod dirina pro ridenti manente multa sunt contingenti.
Nec tamen esse tuum contingentia, vel causarum certitudinem divinae Providentiae perturbare poteSt. Tria enim sunt quae provi-
108쪽
00 THOMAE AQUINATIS OPUSCULA dentiae certitudinem praestare videntur, scilicet insallibilitas divinae praescientiae, es cacia divinae voluntatis, et sapientia divinae disp0sitionis, quae vias rassicientes ad effectum consequendum ad invenit, quorum nullum contingentiae rerum repugnat. Nam scien fiam sit insallibilis est etiam c0ntingentium suturorum, in quantum Ddus inluetur in Suo aeterno sutura, prout Sunt actu in Suo S80, ut supra exp0Si tum St. Voluntas etiam Dei, cum sit universalis rerum causa, n0 Solum eSt de h0c, quod aliquid fiat, sed ut sic fiat. Η0c igitur ad me ac iam divinae voluntatis pertinet, ut 0n 80lum fiat quod Deus vult, sed ut hoc m0do fiat quomodo illud fieri vult. Vult autem quaedam fieri necesSario, et quaedam contingenter, quia utrumque requiritur ad complementum esse universi. Ut igitur utroque modo re proVenirent, quibuSdam adaptat necessarias causas, quibusdam ero contingentes, ut sic, dum quaedam fiunt necessario, quaedam c0ntingenter, divina voluntas efficaciter impleatur Manifestum est etiam quod per Sapientiam divinae dispositionis providentiae certitudo serVatur, contingentia rerum manente. am si hoc per providentiam hominis fieri p0test, ut causae quae deficere potest ab essectu, sic ferat auxilium ut interdum indeficienter sequatur essectus, sicut patet in medico sanante, et in inses cultore contra sterilitatem Vitis adhibendo remedium, multo magis h0 ex sapientia divinae dispositionis contingit, ut quamvis cau880 0ntingentes deficere possint quantum est de se ab effectu, tamen quibusdam adminiculis adhibitis indo scienter Sequatur essectus, quod ejus c0ntingentiam non tollit. Sic ergo patet quod rerum contingentia divinae providentiae certitudinem
Quod divinoe providenti certitudo non Goludit
mulsi a rebuS. Eodem etiam modo perspici potest, qu0d divina providentia mnente, mala in mundo accidere p0SSunt propter desectum causarum secundarum. Videmus enim in causis ordinatis accidere malum in effectu ex desectu causae secundae, qui tamen desectu a causa prima nullo m0do causatur, sicut malum claudicationis
cauSatur a curVitate cruris, non autem a virtute animae motiva.
Unde quicquid est in claudicati0n de motu, resertur in Virtutem motivam sicut in causam quod autem est ibi de obliquitate, non
109쪽
cau Satur a Virtute motiva, sed a cruris curvitate. Et ideo quicquid in alum in rebus accidit, quantum ad hoc quod SSe, Vel Speciem, vel naturam aliquam habet, reducitur in Deum Sicut in cauSam. Non enim pote Si esse malum nisi in b0n0, ut ex supradicti patet. Quantum vero ad id qu0d habet d desectu reducitur in causam inferi0rem desectibilem. Et sic licet Deus sit universalis omnium
cauSa, 0 tamen Si cauSa malorum in quantum sunt mala, Sed
quicquid boni eis adjungitur, cauSatur a Deo.
Quod non derogat bonitati Dei, quod mala permittat.
Nec tamen hoc divinae bonitati repugnat, quod mala SSe permittit in rebus ab eo gubernati S. Primo quidem, quia proVidentiae non eSt naturam gubernat0rum perdere, Sed salvars Requirit autem hoc perfectio universi, ut sint quaedam, in quibus malumn0 possit accidere : quaedam vero quae defectum mali pati possint Secundum Suam naturam. Si igitur malum totaliter excluderetura rebus, providentia divina non regerentur res Secundum earum naturam, quod SSet major desectu quam singulares desectus quit0llerentur. Secundo, quia b0num unius n0n 0test accidere sine malo alterius, Sicut videmus quod generatio unius non est sine corruptione alterius, et nutrimentum leonis, n0n est Sine occisi0ne alterius animalis, et patientia jugii non est sine persecutione injusti. Si igitur malum totaliter excluderetur a rebus, sequereturqu0d multa etiam bona t0llerentur. 0 igitur pertinet ad divinam providentiam ut malum totaliter excludatur a rebus, sed ut mala quae proveniunt, ad aliquod bonum ordinentur Tertio,
quia ex ipsis malis particularibus commendabiliora redduntur bona, dum ei c0mparantur, sicut ex obscuritate nigri magis declaratur claritas albi. Et sic per h0 quod permittit mala esse inmund 0, divina bonitas magis declaratur in bonis, et Sapientia in ordinati0ne malorum ad 0na.
Quod Deus specialiter homini providet per gratiam.
Quia igitur divina providentia rebus singulis secundum earum m0dum providet, creatura autem rationalis per liberum arbitrium est domina sui actus prae caeteris creaturis, necesse est ut et ei
110쪽
08 THOMAE AQUINA TIs OPUSCULA singulari modo provideatur quantum ad duo. Prim quidem,qiuantum ad adjumenta operis, quae ei dantur a De Secundo, quantum ad ea quae pro Suis peribus ei redduntur. Creaturis enim irrati0nabilibus haec solum adjumenta dantur divinitus ad agendum, quibu naturaliter m0 ventur ad agendum : creaturi Suero rationabilibus dantur documenta et praecepta Vivendi. cnenim praeceptum dari competit, nisi ei qui est dominus sui actus, quamvis etiam creaturis irrationabilibus, praecepta per quamdam similitudin0m Deus dare dicatur, secundum illud Sal. XLVIII. Proeceptum p0suit, et non praeteribit, quod quidem praeceptum nihil aliud est, quam dispositio divina providentiae m0vens res naturales ad proprias actiones. Similiter etiam actiones creaturarum rationalium imputantur eis ad culpam, vel ad laudem, pro eo quod habent dominium sui actus, non 80lum hominibus ab homine praegidente, sed etiam a Deo, cum h0mines non S0lum regantur ab h0mine, sed etiam a Deo. Cuju Scumque autem regimini aliquis subditur, ab eo sibi imputatur qu0 laudabiliter vel culpabiliter agit. Et quia pro bene actis debetur praemium, culpae
vero debetur poena, ut Supra dictum est, creaturae rationale Secundum justitiam divinae providentiae et puniuntur pro malis, et praemiantur pro b0nis in creaturis autem irrationabilibus n0n habet locum cena, nec praemium, Sicut nec laudari, nec culpari. Quia vero ultimus sinis creaturae rationalis facultatem naturae ipsius excedit, ea vero quae sunt ad finem debent esse fini proporti0natas 2cundum rectum providentiae 0rdinem, c0nSequen eSt ut creaturaedati0nali etiam adjut0ria divinitus c0nserantur, n0 S0lum quaestuat proportionata naturae, Sed etiam quae acultatem naturae excedunt. Unde Supra naturalem acultatem rationis imp0niturh0mini divinitus lumen gratiae, per quod interius perficitur ad virtutem et quantum ad cogniti0nem, dum eluvatur mens hominis per lumen hujusmodi ad cogn0Scendum ea quae rationem excedunt et quantum ad eli 0nem et assecti0nem, dum per lumen hujusmodi effectus hominis supra creata omnia elevatur ad Deum diligendum et sperandum in ipso, et ad agendum ea quae talis amor requirit. Hujusmodi autem d0na, Sive auxilia Superna
turaliter homini data, gratuita vocantur duplici ratione. Primo quidem, quia gratis divinitus dantur. 0n enim potest in h0mine aliquid inveniri, cui c0ndigne hujusmodi auxilia debHantur, cum