장음표시 사용
91쪽
I. - COMPENDIUM THEOLOGIAE 70generi determinati, b0num autem et malum c0mmunia. Nam omne en S in quantum hujusm0di, 0num S : mni autem pri-Vati in quantum talis est mala. Unde sicut subjectum privati0ni SOp0rtet SSe ens, ita et bonum, n0 autem subjectum privati0nis op0rtet e S Se album, aut dulce, aut videns, quia liae n0 dicuntur de tale in quantum hujusm0di, et ideo nigrum non 8 in albo, nec caecitas in vidente, sed malum est in b0n0, sicut e caeeitaSest in subjecto visus, sed quod subjectum vigus non dicatur Viden S,h0 est quia videns n0 est Ommune enti.
Quia igitur alii est privati et desectus, desectu autem, ut ex dictis patet, potest contingere in re aliqua n0n 0lum Secundumqu0d in natura sua congi deratur, sed etiam secundum quod peracti0nem ordinatur ad sinem, c0nsequens est ut malum utr0quem0d0 dicatur, scilicet Secundum desectum in ip3a re, prout caestitas 0St quoddam malum animalis, et Secundum defectum in actione, pr0 ut claudicatio significat a ti0nem cum desectu Malum igitur actionis ad aliquem sinum ordinatae ad quem non debit m0do se habet, peccatum dicitur tam in voluntariis, quam in naturalibu S. Peccat enim medicus in actione sua, dum n0n Operatur OnVenienter ad sanitatem : et natura etiam peccat in Sua perali 0 ne, dum ad debitam disp0siti0nem et formam rem generatam non pr0ducit, sicut cum accidunt m0nStra in natiara.
De triplici genere actionis, et de malo crustie.
Et Sciendum quod aliquando est actio in p0 testate gentis, ut Sunt omne Voluntariae acti0n0s. Voluntariam autem acti0nem dic0, cuju principium est in agentes scient ea, in quibu actio consistit. liquando vero eti0nus non sunt Olim tariae, hujuS-m0di sunt acti0nes vi 0 lentae, quarum principium Si extra, ut actione naturales, Vel quae per ignorantiam guntur, quia n0n
procedunt a priueipi c0gn0sci livo. Si igitur in acti0nibus n0n voluntariis ordinatis ad finem 60 seclus accidat, peccatum tantum dicitur. Si autem in v 0luntariis, dicitur n0n 0lum secatum, sed culpa, e qu0d ag ns 0lim larium cum sit d0minus Suae ae-
92쪽
ti0nis, vituperio dignus est, et cena Si quae vero actiones sunt misiae, habentes scilicet aliquid de V0luntari0, et aliquid de involuntario, tanto ibi min0ratur culpa, quanto plus de inv0luntario
admiscetur. Quia vero naturali acti naturam rei c0nsequitur, manifestum est quod in rebus incorruptibilibus, quarum natura transmutari non p0test, naturalis actionis peccatum accidere non potest. Voluntas autem intellectualis creaturae desectum pati p0test in voluntaria acti0ne, ut Supra Sten Sum est. Unde relinquitur quod licet carere malo naturae omnibus incorruptibilibus sit c0mmune, carere tamen ex neceSSitate Suae naturae malo culpae, cujus sola rati0nalis natura est capax, Solius Dei pr0prium invenitur.
Quod aliquod nictum habet rationem poenoe et non ortisti .
Sicut autem desectus ac li0nis voluntariae c0nstituit rationem peccati et culpae, ita desectus cujuslibet 0ni pro culpa illatus
contra voluntatem ejus cui insertur, poenae btinet rati0nem. Poena enim insertur ut medicina culpae, et ut ordinativa ejus. Ut medicina quidem, in quantum h0m pr0pter poenam retrahitur a culpa, dum ne patiatur qu0d est suae c0ntrarium voluntati, dimittit agere inordinatam actionem, quae suae laret placita voluntati. Est etiam ordinativa ipsius, quia per culpam h0m transgreditur metas r-dinis naturalis, plus suae v0luntati tribuen S, quam op 0rtet. Unde ad 0rdinem justitiae sit reductio per poenam, per quam SubStrabitur aliquid voluntati. Unde patet, quod c0n Veniens cena pro culpan0 redditur, nisi plus c0ntrarietur voluntati poena quam placeat culpa.
Quod non eodem mo o omnis poena contrariatur voluntnti.
Ν0n eodem autem m0d omni poena St 0ntra voluntatem. Quaedam enim cena est c0ntra id qu0d 0m actu vult, et haec poena maxime sentitur : quaedam ver non contrariatur voluntati in actu, sed id habitu, sicut cum aliquis privatur re aliqua, puta, filio, vel p0ssessione eo ign0rante. Unde per h0 n0 3gitur actu aliquid c0ntra ejus voluntat0- esset autem c0ntrarium V0luntati Si Seiret. Quandoque vero cena contrarium voluntati Secundum
navuram ipsius p0ιentis voluntas enim natui aliter ordinatur ad
93쪽
I. - OMPENDIUM THEOLOGIAE SIb0num. Unde si aliqiris privatur Virtute, quand0que quidem Onest c0ntra aettialem voluntatem ejus quia virtutem sorte contemnit : neque contra habitualem, quia sorte est dispo Situs Secundum liabitum ad 0lendum contraria virtuti, Si tamen c0ntra naturalem rectitudinem voluntatis, qua h0m naturaliter appetit virtutem Ex quo etiam patet, quod gradus cenarum dupliciter mensurari posSunt. Uno modo, Secundum quantitatem b0ni, quo per poenam privatur fili mod0, Secundum quod magis, vel minus est contrarium v0luntati. Est enim magis c0ntrarium v0luntati maj0ri40n privari, quam privari minori.
Quod omnia reguntur divin providentisi.
EX praedictis autem manifestum e Sse p0test, qu0 omnia divina providentia gubernantur. Quaecumque enim ordinantur ad sin0 malicujus agentis, ab illo agente diriguntur in sinem, sicut omn0squi sunt in exercitu, ordinantur ad finem ducis, qui est victoria, et ab eo diriguntur in finem. Supra autem Sten Sum St, qu0d0mnia suis actibus tendunt in finem divinae b0nitatis. Ab ipso igitur De0, cujus hic finis propriti est, omnia diriguntur in sinem: h0 autem est providentia alicujus regi et gubernari,imnia igitur
Divina providentia reguntur. Adhuc ea Uae deficere p0SSunt et n0n Jmper eodem m0d Se habent, ordinari inveniuntur ab his quae semper eodem modo Seia boni Sicut omne m0tus corporum inseri 0rum, qui desectibiles sunt, ordinem habent Secundum invariabilem motum coelestis Orpori omne Vero creaturae muta biles et defectibiles sunt. Nam in creaturi intellectualibus, quantum ex e0rum natura St, desectum v0luntariae actionis inv0niri p0test. Creaturae vero aliae m0 tum participant Vel secundum gene rationem et corrupti0nem, vel Secundum locum tantum solus
autem Deus est, in quem nullus desectus cadere p0test relinquitur igitur qu0d omnia alia ordinantur ab ip80. Item, ea quae Sunt per participali 0nem, reducuntur in id qu0d est per essentiam, sicut in au Sam. Omnia enim ignita suae igniti0nis ignem causam habent aliquo m0do. Cum igitur S0lus Deus per essentiam sit b0nus, caetera ver Omnia per quamdam participationem c0mplementum 6btineant b0nitatis, necesSe est qu0d mnia ad complementum bonitati pr0 ducantur a De0 40 autem est regi et gubernari. Secundum h0 enim aliqua gubernantur, Vel reguntur
94쪽
quod in ordine b0ni statuuntur. Omnia erg' gubernantur et reguntur a Deo.
Quod Deus per superiores creatura regit inferiores.
Secundum h0 autem apparet, quod in seriores creaturae a Deo per Superiores reguntur. Secundum hoc enim aliquae creaturae superiores dicuntur, quod in bonitate persectiores existunt ordi-n0m autem b0ni creaturae consequuntur a Deo in quantum reguntur ab ipso sic igitur superi0re creaturae plus participant de ordine gubernati0nis divinae, quam inferiores. Quod autem magis participat quantamcumque persectionem, c0mparatur ad id quod minus ipsam participat, sicut actus ad potentiam, et agens ad patiens. Superiores igitur creaturae c0mparantur ad inferiores in ordine divinae providentiae, Sicut agens ad patienS. Per superiores igitur creaturae in seriores gubernantur. Item, ad divinam bonitatem pertinet, quod suam Similitudinem communicet creaturis. Sic enim propter suam bonitatem Deus omnia dicitur secisse, ut ex supradicti patet Dad persectionem autem divinae b0nitatis pertinet, et quod in se b0nus sit, et quod alia ad b0nitatem reducat utrumque igitur creaturae communieat, et qu0 in se h0na sit, et quod una aliam ad bonum inducat. Sic igitur per quasdam creaturas, alias ad bonum inducit 'a autem p 0rtet esse superi0res creaturas. Nam quod participat ab aliquo agente similitudinem formae et actionis, persectius est eo qu0d participat similitudinem formae, et non actionis, sicut luna persectius recipit lumen a sole, quae non solum sit lucida, sed etiam illuminat, quam corp0ra opaca, quae illuminantur tantum, et n0n illumi nant Deus igitur per creatura Superiores in seriore gubernat. Adhuc bonum multorum melius est, quam bonum uniu tantum e per congequens est magis divinae bonitatis repraesentativum, quae est b0num totius universi. Si autem creatura Superior quae abundantiorem b0nitatem a Deo participat, n0n 00peraretur ad bonum in seriorum creaturarum, illa abundantia bonitatis esset unius tantum per hoc autem si communis multorum, quod adb0num multorum c00peratur : pertinet igitur hoc ad divinam b0nitatem, ut Deus per superiores creaturas in seriore regat.
95쪽
Quod inferiores substanti intellestiuales reguntur
per SuperioreS. Qitia igitur intellectuales creaturae caeteris creaturis Sunt Superiores, ut ex praemissis patet, manifestum est, quod per creaturas intellectuales omnes aliae creaturae gubernantur a Deo. Item, cum inter ipsas creaturas intellectuales quaedam aliis in Superiores, per superiores in seriores reguntur a Deo, unde sit ut homines, qui insimum locum secundum naturae ordinem in substantiis intellectualibus tenent, gubernentur per Superiore Spiritus, qui ex eo quod divina hominibus nuntiant, Angeli vocantur, id est nuntii. Ipsorum etiam Angelorum in seriores per Superi0re reguntur, secundum quod in ipsis diversae hierarchide, id est, Sacri principatus et in singulis hierarchiis diversi ordine distinguuntur.
Et quia omnis substantiae intellectualis operatio, in quantum hujusmodi, ab intellectu procedit, oportet qu0d secundum diversum intelligentiae m0dum diversita operationis, et praelationis, di ordini in substantiis intellectualibus inveniatur. Intellectus autem quanto est sublimior, seu dignior, tanto magis in altiori et universaliori causa rati0nes effectum con Siderare potest. Superius etiam dictum est, quod Superior intellectus species in t diligibiles universaliores habet. Piimus igitur intelligendi modus
substantiis intellectualibus conveniens est, ut in ipsa prima causa, scilicet Deo, flactuum rationes participeni, et per consequens Ruorum perum, cum per eas Deus inseriores effectus dispensat, et hoc est proprium primae hierarchiae, quae in tres 0rdines dividitur, secundum tria quae in qualibet operativa arte considerantur, quorum primum est sinis, ex quo ratione operum sumuntur secundum est rationes operum i mente artificis existentes Mertium est applicati0nes operum ad essectus. Primi ergo ordinis est in ipso summo bono, prout est ullimus sinis rerum do effectibus edoceri, unde ab ardor amoris Seraphim dicuntur quasi ardentes, vel incendentes. Am0ris enim obiectum est bonum. Secundi
vero ordinis est, effectus Dei in ipsis rationibus intelligibilibus
96쪽
contemplari, prout sunt in Deo, unde Cherubim dicuntur a plenitudine scientiae. Tertii vero ordinis est considerare in ipso Deo quomodo a creaturi participetur rationibus intelligibilibus ad effectus applicatis, unde ab habendo in se Deum insidentem, Throni sunt dicti. Secundus autem intelligendi modus est rationes essec-
tuum prout sunt in causis universalibus considerare, et hoc est proprium secundae ierarchiae, quae etiam in tres ordines dividitur secundum tria, quae ad uniVersales causa et maxime Secundum intellectum agentes pertinent, quorum primum S praeordinare quae agenda sunt, unde in artificibus supremae artes praeceptivae Sunt, quae architectonicae Vocantur : et ex hoc primus ordo hierarchiae hujus dicuntur Dominationes Domini enim est praecipere et praeordinare. Secundum Ver quod in caugis universalibus invenitur, est aliquid primo movens ad opus quasi principatum executionis habens, et ex hoc secundus ordo hujus hierarchiae principatus Oeatur, Secundum Gregorium, vel Virtutes secundum Dionysium, ut Virtutes intelligantur ex eo, quod primo operari maximo est virtu0sum. Tertium autem quod in causis universalibus invenitur, est aliquid impedimenta executionis removens unde tertius ordo hujus hierarchiae St Potestatum, quarum officium est omne quod possit obviare executioni divini Imperii coercere, unde et daemone arcere dicuntur. Tertius vero m0dus intelligendi est rationes essectuum in ipsis essectibus considerare, et h0 est proprium tertiae hierarchiae, quae immediate nobis praeficitur, qui ex effectibus cogniti0nem de ipsis effectibus accipimus et haec otiam tres ordine habet, qu0rum insimus An. seli dicuntur, ex eo quod hominibus nuntiant ea quae ad eorum gubernationem pertinent, unde et hominum custode dicuntur. Supra hunc autem est ordo Arehangelorum, per quem h0minibus ea quae Sunt Supra rati0nem nuntiantur, Sicut mysteria dei: Su. premus autem hujus hierarchiae ordo Secundum Gregorium virtutes
dicuntur, ex eo qu0d ea quae Sunt Supra naturam operantur, in argumentum eorum quae n0bis supra rati0nem nuntiantur Dunde
ad Virtutes pertinere dicitur miracula facere. Secundum Di 0nysium Nero Supremus ordo riu hierarchiae, Principatus dicitur, ut principes intelligamus, qui singulis gentibus praesunt, Angel0squi singulis hominibus orchangel0s, qui singularibus40minibus ea quae Sunt ad communem salutem pertinentia denuntiant. Et quia inferior potentia in virtute superioris agit inferior ordo ea quae sunt superioris exercet in quantum agit ejus Virtute : Supe-
97쪽
ri0re Ver ea quae Sunt inferiorum propria excellentius habent. Unde omnia sunt in eis quodamm0d communia, tamen proprinnomina Sortiuntur ex his, quae unicuique Secundum Se conveniunt. In simu Sautem ordo commune nomen sibi retinuit quasi in virtute omnium agens. Et quia super i 0ris est in inferiorem agere actio vero intellectualis est instruere, vel docere, superiores Angeli inquant tim inseri 0res in Struunt, dicuntur eos purgare, illuminare, et perficere. Purgare quidem, in quantum ne Scientiam removent :illuminare vero, in quantum suo lumine inferiorum intellectus c0nsortant ad aliquid altius capiendum : perficere Ver0, in quantum e0s ad Super i 0ris Scientiae persectionem perducunt. Nam hae e tria ad assumptionem scientiae pertinent, ut Di0nysius dicit. Nec tamen per h0 removetur, quin omne Angeli, etiam infimi divinam essentiam videant. Licet enim unusquisque beatorum Spirituum Deum per essentiam videat, unus tamen alio persectius eum videt, ut ex Superioribus pote Si patere. Quanto autem aliquacati Sa persectius c0gn0Scitur, tanto plure effectus riti cognoScuntur in ea. De effectibus igitur divinis, qu0s superiores Angeli cognoscunt in Deo prae aliis, inseri 0re inStruunt, n0 autem S- sentia divina, quam immediate vident omneS.
Quod per Suseriora corpora inferiora, non autem intellectus
humanus, diSponuntur. Sicut igitur intellectualium Substantiarum una per aliam divinitus gubernatur, inserior scilicet per Superi0rem, ita etiam in seriora c0rpora per superi0ra divinitus disponuntur. Unde omnis motus inlatiorum a motibus c0rporum caele Stium au Satur, et ex virtute caelestium c 0rporum haec infert 0ra forma et species c0n-Sequuntur, Sicut et rationes rerum intelligibiles ad inferiores spiritus per Superiores deveniunt. Cum autem intellectualis substantia in ordine rerum omnibus corp0ribus praeseratur, On Stc0nveniens Secundum praedictum providentiae ordinem, ut per aliquam corporalem Substantiam intellectualis quaecumque subStantia regatur a Deo. Cum igitur anima humana sit intellectualis substantia, impossibile est secundum quod eSt intelligens et volens, secundum m0tus corporum coele Stium disp0 natur. Neque igitur in intellectum humanum, neque in voluntatem c0rpora caeleStia directe agere possunt, Vel imprimere. Item, nussum corpu agit
98쪽
86 THOM E AQUINATIS OPUScULLnisi per motum omne igitur quod ab aliquo corpore patitur, m0vetur ab eo : animam autem humanam secundum intellectivam partem, in qua St 0luntas, imp0ssibile est motu corporali 0- veri, cum intellectus non sit actus alicujus organi 0rp0rali S. Impossibile igitur est, quod anima humana secundum intellectum, aut Voluntatem a corporibus caelestibus aliquid patiatur. Adhuc ea tiae ex impressione corporum coelestium in istis inferioribus proveniunt, naturalia sunt. Si igitur operationes intellectus et voluntatis ex impreSSi 0 ne celeStium provenirent, X R-turali instinctu procederent, et sic homo non differret in suis actibus ab aliis animalibus, quae naturali instinctu moventur ad sua actiones, et periret liberum arbitrium, et consilium, et electio, et omnia hujusm0di quae homo prae caeteris animalibus habet.
Quomodo intelleolus humetalis persicitur mediuntibus potentiis sensitivis, et si indirecte Subditur corporibus
Est autem considerandum, quod intellectus humanus a potentiis sensitivis accipit suae cognitionis originem : unde perturbata phantastica et imaginativa, et mem0rativa parte animae, perturbatur cognitio intellectus, et praedictis p0tentiis bene se habentibus convenientior sit accepti intellectus. Similiter etiam immutatio appetitus sensitivi aliquid operatur ad mutationem voluntatis, quae St appetitu rati0ni ex ea parte, qua bonum apprehenSum est objectum voluntatis. Ex eo enim quo diversimode dispositi sumus secundum concupi Scentiam, iram, et tim0rem, et alia passiones, diversimode Obis aliquod b0num, vel malum videtur. Omnes autem p0tentiae sensitivae partis Sive sint apprehen Si Vae, Seu appetiti vae, quarumdam corporalium partium actus Sunt, quibus immutatis, necesse est per accidens ipsas quoque potentias immutari. Quia igitur immutatio inferiorum c0rporum subjacet motu caeli, eidem etiam m0tui potentiarum sen8itivarum Operationes, licet per accidens, Subduntur, et sic in directe m0tus caelestis aliquid operatur ad actum intellectus, et voluntatis humanae, in quantum scilicet per passi0nes Voluntas ad aliquid inclinatur. Sed quia v0luntas passionibus n0 Subditur, ut earum impetum ex necessitate sequatur, Sed magis in potestate sua habet reprimere passione per judicium rationis, c0n-
99쪽
Sequens Si ut nec etiam impressi0nibus c0rp0rum caelestitim voluntas humana subdatur, sed liberum judicium habet eas sequi et resistere cum videbitur expedire, quod tantum 3pientium St. Sequi vero passiones e0rp0rales et inclinati0nes Si mult0rum. qui Scilicet sapientia, et virtute carent.
Quod solus Deus moret soluntatem homisiS, non re creatu.
Cum autem omne mutabile, et multisor me in aliqu0 primum immobile et unum reducatur sicut in causam, homini autem intellectus et v0luntas mutabilis et multilar mi appareat, nece SSeest quod in aliquam superiorem causam imm0bilem et uniformem
reducantur et quia n0 redueuntur sicut in caligam in corp0rae inleStia, ut osten Sum St, p0rtet eas reducere in cauSas altiore S. Aliter autem se habet circa intellectum et v 0luntatem, nam ctu Sintellectu est secundum qu0d res intell0ctae sunt in intellectu actus autem voluntatis attenditur secundum inclinationem v0 luntatis ad res volitas. Intellectus igitur natus est persici ab aliquo exteri0ri, quod c0mparatur ad ipSum sicut actus ad p0tentiam unde h0mo ad actum intellectus adjuvari potest a quolibet exteriori, qu0 e t magis perfectum secundum esse intelligibile, 0n80lum a Deo, sed etiam ab Angel0, et etiam ab h0mine magis instructo, aliter tamen et aliter Hom enim adjuvatur ab homine ad intelligendum per hoc, quod unus eorum alteri pr0 ponit intel ligibile qu0d40 c0nsiderabat, n0 autem ita qu0d lumen intelle tu unius h0minis ab alter homine perficiatur, quia utrumque lumen naturale est unius speciei. Sed quia lumen naturale Angeli est secundum naturam sublimius naturali lumine h0 minis, h0mo ab Angstl040test juvari ad intelligendum n0 80lum e parte Objecti, qu0d ei ab Angel proponitur, sed etiam ex parte luminis, qu0d per lumen Angeli 0nflariatur. 0 tamen lumen naturale hominis ab Angelo est, cum natura rati0nalis animae, quae per creationem esse accepit, non nisi a De instituta sit Deus autem ad intelligendum h0minem juvat n0n solum ex parte Vecti, qu0d homini prop0nitur a Deo, vel per additi0nsem luminis, sed etiam per h0c, qu0 lumen naturale h0 minis, qu intellectuali est, a Deo est, et per h0 etiam quod cum ipse sit veritas prima, a qua omnis alia veritas certitudinem habet, sicut secundae pr0 positiones a primis in scientiis dem0nstrativis, nihil intelleetui certum
100쪽
88 S. anoMM AQUINATIS OPUSCULA fieri potest, nisi virtute divina : Sicub nec conclusiones fiunt certae in scientiis, nisi secundum Virtutem prim0rum principiorum. Sed cum actus v0luntatis sit inclinati quaedam ab interi0ri ad xt 0rius procedens, et c0mparetur inclinationibus naturalibus, Sicut inclinati0nes naturales rebus naturalibus Solum insunt a causa suae naturae, ita ad tu V0luntati a Sol Deo est, qui solus causa est naturae rati0nalis V 0luntatem habentis Unde patet quod n0n est c0ntra arbitrii libertatem, Si Deus voluntatem h0 minis movet, sicut non est c0ntra naturam, quod Deus in rebus naturalibus operatur, sed tam inclinati naturalis quam olim taria a Deo est, utraque provenien Secundum c0nditionem rei, cujus est. Sic enim Deus re movet, Secundum qu0 competit earum naturae. Patetigitur ex praedicti S, qu0d in corpus humanum, et Virtute eiuSc0rporea imprimere OSSunt corp0ra caeleStia, sicut et in alia c0rpora, n0n utem in intellectum, sed h00 0test creatura intellectualis In V0luntatem autem S0lu Deus imprimere poteSt.
Quod Deit omni gubernat, e quoedam movet mediuntibus
Quia vero causae Secundae n0n agunt nisi Virtute primae cati Sae, sicut instrumenta agunt per directi0nem arti S, necesse est qu0d omnia alia agentia, per quae Deu ordinem Suae gubernationis
adimplet, virtute ipsius Dei agant. Agere igitur cujuslibet ips0rum a Deo causatur, Sicut et motu m0bili a motione moventis movens autem et motum portet Simul esse. Op0rtet igitur qu0d
Deus cuilibet agenti adsit interius quasi in ipso agens, dum ipsum
ad agendum m0Vet. Adhuc, non Solum agere gentium Secundo rum cauSatur a Deo, Sed ipSum e0rum S Se Sicut in Superioribus osten Sum eSt. Non autum Sic intelligendum St, qu0d SS rerum cari Setur a Deo, sicut SSe domu cati Satur ab aedificat0re, quo remoto adhu remanet 880 0mu S. aedificator enim n0n causa te8S domus, nisi in quantum movet ad SSe 0mus, quae quidem m0ti est factio domus, unde directe est causa sistri ipsius d0mus, qu0d quidem cessat de disiicat 0re remot0. Deu autem Si per Se causa direct ipsius esSe, quasi 8Se communican omnibu rebus Sicut sol communicat lumen aeri, et aliis quae ab is S illuminantur. Et sicut ad 0nservationem luminis in aere requiritur perSeverans illuminatio solis, ita ad hoc quod res OnSer Ventur in eSSe,