장음표시 사용
81쪽
Decius Eoi potentia, cui in rebus respondet duplar intellectus, et quis sit sinis intellectualis creas g.
Est autem aliquid in p0tentia dupliciter. Uno m0do naturaliter
respectu eorum Scilicet, quae per agens naturale p0ssunt reduci in actum. Alio m0do reSpectu eorum quae reduci n0 possunt inaclum per agens naturale, Sed per aliqu0d aliud agens, quod quidem in rebus c0rp0ralibus apparet. Quod enim ex puero stat vir est in p0tentia naturali, vel qu0d ex semine fiat animal. Sed qu0d ex ligno si a scamnum, vel ex caeco fiat videns, n0n est inpotentia naturalici sic autem et circa intellectum n0strum accedit. Est enim intellectus noster in p0tentia naturali respectu quorumdam intelligibilium, quae scilicet reduci p0ssunt in actum per intellectum agentem, qui est principium innatum nobis, ut per ipsum efficiamur intelligentes in actu. Est actum impos Sibile nos ultimum finem consequi per h0c, quod intellectus noster sic reducatur in actuum: nam virtus intellectus agentis est, ut phantasmata quae sunt intelligibilia in potentia faciat intelligibilia in actu,
ut ex superioribus patet taphantaSmata autem Sunt accepta per sensum. Per intellectum igitur agentem intellectus noster in actum reducitur respectu h0rum intelligibilium tantum, in quorumnstitiam per sensibilia possumus devenire Impossibile est autem in tali cognitione ultimum hominis finem consistere : nam ultimo sine adepto desiderium naturale quiescit. Quantumcumque autem aliquis proficiat intelligendo Secundum praedictum modum cogniti0nis quo a Sensu Scientiam percipimus, adhuc remanet naturale desiderium ad alia c0gn0scenda. Multa enim Sunt, ad quae sensus pertingere n0n 0 te St, de quibus per Sensibilia nonnisi m0dicam nolitiam accipere p0Ssumus, ut sorte Sciamus de eis quod sint, non autem quid sint, eo qu0d Substantiarum immaterialium quid ditates alterius generis sunt a quid ditatibus rerum sensibilium, et eas quasi importi0nabiliter transcendentes Circaea etiam quae Sub Sensum cadunt, multa Sunt qu0rum rati0nem cognoscere per certitudinem n0n 08Sumus, Sed qu0rumdam
quidem nullo m0d0, qu0rumdam Ver debiliter : unum semper remanet naturale desiderium respectu persectioris cogniti0nis. Impossibile est autem naturale desiderium 8S Vanum Consequimur igitur ultimum sinem in hoc, quod intellectus noster fiat
82쪽
70 THOMAE AQUINATIS ΡUSCULA. in actu aliquo sublimior agente quam Sit agens n0bis c0nnaturale, quod quies stere faciat desiderium, quod nobis inest naturaliter ad sciendum. al est autem in nobis sciendi desiderium, ut cognoscentes effectum, de Sideremia cogn0Scere cauSam, et in quacumque re, cognitis quibxl Scumque ejus circumstantiis, n0nquiescit nostrum desiderium, quo u Sque ejus Ssentiam c0gn0Scamus. 0 igitur naturale desiderium sciendi potest quietari in nobis, quo u Sque primam causam c0gn0Scamu non quocumque modo, sed per ejus essentiam. Prima autem causa Deus St, ut ex superioribus patet, est igitur sinis ultimus intellectualis creaturae, Deum per SSentiam Videre.
Quomodo sinis ultimus intelleoluulis creaturin est Deum per eSSentium ridere, et quomodo hoc possit.
Hoc autem qu0m0d possibile sit considerandum est. Manifestum est autem quod cum intellectus n0ster nihil c0gnoscat, nisi per aliquam Speciem ejus, imp0SSibile est quod p0 speciem rei unius cognoscat SSentiam alterius et quanto magis Species perquam cognoscit intellectus, plus distat a re cognita, tanto intellectu n0ster impersectiorem c0gnitionem habet de essentia rei illius, ut puta, Si cogn0Sceret b0vem per Speciem Sini, cogn0Sceret ejus essentiam imperfecte, Scilicet quantum ad genus tantum magis autem impersecte, Si 0gn0sceret per lapidem, quia cogn0Sceret per genu magis remotum. Si autem cognosceret per speciem alicujus rei, quae nulli bovi communicaret in genere, nullo modo essentiam bovis cognosceret. Manifestum Si autem ex Superioribus, quod nullum creatum c0mmuni edi tun De in genere. Per quamcumque igitur Speciem creatam non Solum sensibilem, sed intelligibilem, Deus c0gnosci per essentiam non p0test. Ad hoc igitur quod ipse Deus per essentiam c0gnoscatur, oportet quod ipse Deus fiat 0rma intellectus ipsum cogn0scentiS, et conjungatur ei n0n ad unam naturam constituendam, sed sicut species intolligibilis intelligenti. Ips enim sicut eS Suum eSSe ita eSt Sua veritaS, quae est forma intellectus. Necesse est autem qu0d omne quod e0n Sequitur aliquam s0rmam, c0nsequatur dispositionem aliquam ad sormam illam. Intellectus autem n0ster non St X pS Sua
natura in ultima disp0sitione existens respectu larmae illius quae est Veritas, quia sic a principi ipSam assequeretur. Op0rtet igi-
83쪽
I. - COMPENDIUM THEOLOGIAE TIturmil0d cum eam c0nge illitur, aliqua disp0Siti 0 ne de novo addita elevetur, quam dicimus t 0riae lumen, quo quidem intellectus n0Ster a De pstrificitur, qui solus secundum Suam naturam hanc
pr0 priam s0rmam habet, sicut ne dispositi caloris ad sormam ignis p0test essu nisi ab ign0, ι 040 lumino in Sal. 35. dicitur : In lumine tuo videbimus lumen.
Quomodo naturale desiderium quiescit ei dirina risio noper SSentium, in qu bentitudo consistit.
Η0 autem Sine adepto, nece Sse est naturale de Siderium quietari, quia essentia divina quae m0do praedicto c0njungetur intellectui dum videntis est sumetens principium mnia c0gn0Scendi, et flans t0tius bonitatis, ut nihil restare p0ssit ad deSiderandum. Et hi etiam est persectissimus m0dus divinam similitudinem c0n Sequendi, ut Scilicet ipsum c0gnoscamus eo mod0 qu Se pSec0gn0Scit, Scilicet per es Sentiam suam, licet non comprehendamu SipSum, Sicut ipSe Se c0mprehendit, non qu0 aliquam partem ejus ign0remta S, cum partem non habeat, sed quia n0n il persecte ipSum cogn0 Seemus sicut c0gn0scibilis est, cum virtus intellectus n0stri in intelligendo n0n 08sit adaequari veritati ipsius, Secundum quam c0gno Scibilis est, cum ejus clarita S, Seu veritas Sit infinita, intellectus autem noster finitus, intellectus autem ejus infinitus est, sicut et veritas ejus De ideo ipse tantum Se C0gn0Seit, quantum c0gnoscibilis est, sicut conclusionem dem0nStr3bilem ille c0mpr0hendit, qui eam per dem0n Strationem c0gn0Scit, non autem qui c0gn0scit eam impersecti0ri 0d0, scilicet per ration0m probabilem. Et quia ultimum finem h0 minis dicimust, alitudinem, in h02 0nsistit h0 minis felicitatis, Sive statitud0, quod Deum videat per ess0ntiam, id se in persecti0nei statitudinis multum distet a Deo, cum hanc beatitudinem Deus per suam naturam habeat, h0m vero eam consequatur per divini luminis participali 0nem, ut Supra dictum St.
84쪽
Quod motus in Deum ad beatitudinem consequendum ossim Iutur motui naturali, et quod beatitudo est in uotu in te
lectuS. Considerandum est autem, quod cum procedere de potentia in actum vel sit motus, Vel sit simile m0tui, circa processum hujus beatitudinis c0nsequendum similiter se habet sicut in motu, vel inmutati0ne naturali. In m0 tu enim naturali prim quidem consideratur aliqua pr0prieta S, per quam prop0rtionatur, vel inclinatur m0bile ad talem sinem, sicut gravitas in terra ad hoc qu0dferatur deorsum. Non enim moveretur aliquid naturaliter ad certum finem, nisi haberet proportionem ad illum Secundo autem c0nsideratur ipse m0tu ad finem. Terti autem ipsa larma, vel locus. Quart autem quies in larma, vel in loco. Sic igitur in intelluctuali m0tu ad finem, primum quidem est am0 inclinans in finem secundum autem eSt desiderium, qu0d est quasi motus in finem, et operatione ex tali desiderio pervenientes : tertium autem est ipsa sorma, quam intellectus consequitur quartum autem est delectati consequens, quae nihil est aliud quam quietati v0luntatis in sine adepto. Si igitur naturalis generati0nis sinis est sorma, et m0tus localis locus, non autem quies in sorma, vel loco, sed hoe est c0nsequens finem Det multo minus motus est finis, vel pr0p0rti ad sinem, ita ultimus sinis creaturae in te lectualis est videre Deum, n0 autem delectari in ipso, sed h0c est c0ncomitans finem, et quasi perficiens ipsum. Et multo minus desiderium, vel am0r, possunt esse ultimus finis, cum etiam hoc
De errore ponentium felicitatem in resiluris.
Manifestum est ergo, qu0 selicitas salso a quibusdam quaeritur, in quibuscumque praeter Deum quaeratur, sive in voluptatibuS 0rporalibus, quae sunt et brutis communes sive in divitiis, quae ad 0nversationem habentium proprie ordinantur, quae est c0mmunis finis omnis entis creati sive in p0teStatibus, quae ordinantur ad communicandam persectionem suam aliiS, qu0d etiam diximus omnibus esse commune sive in h0n0ribus, Vel
85쪽
fama, quae alicui debentur secundum quod finem jam habet, vel ad finem bene disp0situs' est sed nec in c0gnitione quarumcumque rerum etiam Supra hominem existentium, cum in sola divinac0gnitione desiderium hominis quietetur.
Quod solus Deus eS bonus per esSe=ntium, creatur vero per participationem. Ex praemissis igitur apparet, quod diversimode se habent adb0nitatem Deus et creaturae secundum duplicem m0dum bonitatis, quae in creaturis potest considerari. Cum enim bonum habeatrali 0nem perfectionis et sinis, secundum duplicem persecti0nem et sinem creaturae attenditur duplex ejus b0nitas. Attenditur enim quaedam creaturae persectio secundum qu0d in sua natura persi Stil, et haec est sinis generationis, aut acti0nis ipsius. Alia vero persecti ipsius attenditur, quam c0n Sequitur per Suum motum, vel perali 0nem, et haec est sinis m0tus, vel operati0nis ipsius secundum utramque vero creatura deficit a bonitate divina jam cum larma, et esse rei sit bonum et perfecti ipsius secundumqu0d in natura consideratur, SubStantia compo Sita neque est sua
forma, neque Suum SSe, SubStantia ero Simplex creata, et si sit ipsa forma, 0 tamen est suum SSe. Deu Vero est Sua eSSentia, et Suum SSe, ut Supra Sten Sum est. Similiter etiam omnes creaturae consequuntur persectam bonitatem ex sine extrinseco Persectio enim bonitatis consistit in adeptione finis ultimi. Finis
autem ultimus cujuslibet creaturae est extra ipsum, qui est divina bonitas, quae quidem non ordinatur ad ulteriorem finem. Relinquitur igitur, qu0 Deus m0dis omnibus est Sua bonitas, et est essentialiter b0nu S, 0 autem creaturae Simplice S, tum quia non Sunt Suum SSe, tum quia ordinantur ad aliquid extrinsecum sicut ad ultimum finem. In substantii vero comp0Sitis manifestum est, quod nullo modo sunt sua bonitas. Solus igitur Deus est sua bonitas, et essentialiter bonus : alia vero dicuntur b0na Secundum participali 0nem aliquam ipsius.
arto Deus non potes suum bonitatem amittere.
Per h0 autem apparet, qu0d Deus nullo modo potest deficerea b0nitate. Qu0d enim alicui essentialiter inest, non potest ei
86쪽
Quod erectura possit de cerei sun bonitato.
In creaturis autem con Siderandum est, qualiter p08Sit 8Seb0nitatis desectus Manifestum est autem quod du0bus m0dis aliqua b0nitas ins0parabiliter ine Si creaturae. Uno m0d e li0e, qu0d ipsa b0nitas est de essentia ejus alio m0d ex hoc qu0d est determinata ad unum. Primo ergo mod0, in substantiis Simplicibus ipsa b0nitas quae est larina, inseparabiliter se habet ad
ipsas, cum ipsae essentialiter Sint 0rmae. Secund autem m0d0, bonum qu0d est Sse, amittere n0 p09Sunt. 0n enim 10rma st sicut materia quae se habet ad esse et n0n SSe, Sed larma con Sequitur 930 et si etiam n0 si ipgum esse. Unde patet qu0d substantiae simplices b0num naturae in qua subsistunt amitteren0n 0ssunt, sed immutabiliter se habent in illo Substantiae vero c0mp0Sitae, quia n0n Sunt Suae Ormae, nec Suum 880, 0num naturae amissibilit0r habent, nisi in illis, in quibus p0tentia ma-t driae n0n se habet ad diversas sorma S, neque ad 880 et 0n SSe, sicut in c0rp0ribus caelestibus patet.
Quomodo de olunt a bonitu te secundum Sust spersitioneS.
Et quia bonitas creaturae n0n 0lum c0nsideratur Secundumqu0d in Sua natura sub8istit, sed persectio b0nitatis ipsius est in h0 qu0d 0rdinatur ad sinem, ad finem autem ordinatur per suam operationem, re Stat con Siderare qu0m0do creaturae deficiant a sua bonitate secundum Sua operati0nes, quibus ordinantur ad finem. Ubi primo c0nsiderandum est, qu0d de operati0nibus naturalibus dum est judicium Sicut et de natura, quae St earum principium. Unum quorum natura defectum pati non p0test, ea in operati0nibus e0rum naturalibus defectus accidere potest quo rum autem natura desectum pati p0test, etiam peratione e0rum deficere c0ntingit. Unde in substantiis incorruptibilibus si voinc0rp0rei sive c0rp0reis, nullus desectus naturali acti0nis con-
87쪽
I. - 0MPENDIUM THEOLOGIAE 75 tingere potest. In Angelis enim semper virtus naturalis manet p0tens ad suas operationes exercenda S. Sinai liter m0tus corporum caeleSlium numquani exorbitare invenitur. In corp0ribus vero iii serioribus multi desectus naturalium actionum contingunt propter c0rruptiones et desectus in naturis eorum accid0ntes. Ecdesectu enim alicujus naturalis principii contingit plantarum sterilitas, m0nstru0silas in generati0ne animalium, et aliae hujusm0di in drdinationeS.
De duplici principio uotionis, et quomodo, aut in quibis3
Sunt autem quaedam acti0nes, quarum principium n0n Si natura, Sed V0luntas, cujus objectum est b0num, et sinis quidem principaliter, secundario autem quod est ad sinem. Sic igitur se habet operatio voluntaria a bonum, sicut se habet naturalis operatio ad formam per quam res agit Sicut igitur desectus naturalium actionum accidere n0n potest in illis, quae n0n patiuntur desectum secundum suas sormas, sed solum ine0rruptibilibus qu0rum larinae deficere p0ssunt rata v 0luntariae actiones deficere p0ssunt in illis, in quibus voluntas potest a fine deficere. Sic ubi autem n0n 0tes Voluntas a sine deficere, manifestum St, quod ibi desectus voluntariae acti0nis esse n0 p0test. Volunta autem de siceren0n 0test respectu b0ni, quod est ipsius Volenti natura. Quaelibet enim res suo modo appetit suum 8Se persectum, quod est b0num uniuscujusque uespectu boni vero exterioris deficere potest bono sibi c0n naturali 0ntenta Cujus igitur volentis a tura est ultimus finis voluntatis ipsius, in h0 desectus v0luntariae acti0nis c0ntingere non potest h0c autem solius Dei est. Nam ejus b0nitas, quae est ultimus sinis rerum, est Sua natura. Aliorum autem v0lentium natura n0n est ultimus sinis voluntatis eorum unde potest in eis desectus voluntariae acti0nis contingere drhoc, quod V 0luntas remanet fixa in proprio b0n0 0 tendendo ulterius in summum bonum, quod est ultimus sinis. In omnibus igitur substantiis in tallectualibus creatis potest desectus voluntariae acti0nis c0ntingere.
88쪽
Quid nomine boni, et mali intelligitur in rebus.
Est igitur hic c0nsiderandum, quod sicut nomine boni int0lligitur esse persectum, ita nomine mali nihil aliud intelligitur quam
privatio esse persecti. Quia vero privati proprie accepta est ejusqu0d natum est, et quando natum est, et qu0m0d natum est haberi, manifestum est, quod ex hoc aliquid dicitur malum, quod caret persectione quam debet habere. Unde homo si visu careat, malum est ei, non autem malum est lapidi, quia non est natus visum habere.
Quod impossibile est esse aliquam naturum mulum.
Impossibile est autem malum esSe aliquam naturam. Nam Omnis natura vel est actus, vel p0tentia, aut comp0Situm ex utroque. Qu0d autem est actus, p0rsectio est, et b0ni obtinet rationem, cum id qu0d est in potentia, appetat naturaliter esse actu 0-num vero est qu0d omnia appetunt. Unde et comp0Situm ex actu et potentia, in quantum participat actum, participat 0nitatem. Potentia autem in quantum ordinatur ad actum, b0nitatem habet, cujus signum est, quod quanto potentia eSi capacior actus et persecti0nis, tanto magis commendatur. Relinquitur igitur, quod nulla natura secundum Se Sit malum. Item, unumquodque Secundum hoc completur, quod sit in actu, nam actus est persectio ei: nullum autem oppositorum c0mpletur per admisti0nem alterius, sed magis destruitur, vel minuitur, et Sic neque malum c0mpletur per participationem boni. Omnis autem natura completur per hoc quod habet esse in actu, et Sic cum esse, 0 num sit ab omnibus appetibile, omni natura completur per participationem b0ni: nulla igitur natura est malum. Adhuc, quaelibet natura appetit c0nservationem sui esse, et sugit destructionem quantum putest. Cum igitur b0num sit qu0d omnia appetunt, malum Ver e c0ntrari qu0 omnia sugiunt, necesse est dicere, qu0d SSe unamquamque naturam sit b0num secundum se, 0 eSSe Vero malum, Esse autem malum non est bonum, sed magi non SSe malum sub boni comprehenditur ratione; nulla igitur natura S malum.
89쪽
Qualiter bonis et malum sunt di erentio entis,
et co=ntraria, et genera contrariorum. Considerandum igitur restat quom0do 0num et malum dicantur contraria, et c0ntra ri0rum genera, et disserentiae aliquas species, scilicet habitus morales c0nstituentes. 0ntrari0rum enim utrumque est aliqua natura. 0 en enim n0n poteSt Sse neque
genus, neque disserentia, cum gentis praedicetur de re in eo quod qui disserentia vero in eo quod quale quid Sciendum est igitur, qu0d sicut naturalia consequuntur Speciem a flarma, ita m0ralia a me, qui est voluntatis objectum, a quo omnia m0ralia dependent. Sicut autem in naturalibus uni larmae adjungitur privatio alterius, puta, 0rmae ignis privatio formae acris, ita in m0ralibus uni ni adjungitur privatio finis alterius. Cum igitur privatio persectionis debitae Sit malum in naturalibuS, Drmam accipere, cui adjugitur privati formae debitae malum est, n0 pr0pter s0rmam, Sed propter privati0nem ei adjunctam, sicut igniri malum est ligno, et in moralibus etiam inhaerere sini cui adjungitur privatio finis debiti malum est, non propter finem, Sed pr0pter privati0nem adjunctam, et sic duae acti0nes morales, quae ad contrari0s sines ordinantur, Secundum b0num et malum disserunt, et per consequens contrarii habitus disserunt bono et malo quasi disserentiis existentibus, et c0ntrarietatem ad invicem habentibus,n0 pr0pter privationem ex qua dicitur malum, Sed propter finem cui privatio adjungitur. Per hunc etiam modum quidam intelligunt ab Aristotele dictum, quod b0num et malum Sunt genera contrari0rum, Scilicet moralium. Sed Si recte altendatur,40num et malum in genere m0ralium, magis Sunt disserentiae quam species, unde nielius videtur dicendum, quod b0num et malum dicuntur genera Secundum p0Siti0nem Pythag0rae, qui omnia reduxit ad bonum et malum Sicut ad prima genera, quae quid enipositio habet aliquid veritatis inquantum omnium contrari0rum unum Si persectum, et alterum diminutum, ut patet in albo et nigro, dulci et amaro, et sic de aliis. Semper autem quod persectum est, pertinet ad rationem b0ni, qu0d autem diminutum ad rati0nem mali.
90쪽
Quod nihil potest esse essentialiter malum, vel Summe, Sed est corruptio alicujus boni.
Habit igitur qu0d malum est privati persecti0nis debilae, jam
manifestum est qualiter malum b0num c0rrumpit, in quantum scilicet est ejus privatio, sicut et caecitas dicitur corrumpere Vi Sum, quia St ipsa vi Sus privatio. Nec tamen totum b0num c0rrumpit, quia Supra dictum eS qu0d40n solum larma est bonum, sed etiam p0tentia ad larmam, quae quidem p 0tentia est subjectum privationis Sicut et formae. Undu p0rtet quod ubjectum mali sit b0num, non quidem qu0d Si opp0situm malo, Sed quod est p0tentia ad ipsum. Ex quo etiam patet, quod n0 qu0dlibet bonum p 0teSt esse subjectum mali, sed S0lum b0num qu0d est in p0tentiareSpeetu alicuju persectionis, quia potest privarici unde in his quae S0lum actu sunt, vel in quibus actus a p0tentia Separari n0n 0teSt, quantum ad hoc non p0test esSe malum Patet etiam ex h0c, qu0d40n potest esse aliquid qu0d sit essentialiterm Blum, eum Semper op0rteat malum in ali subjecto b0n sun- dari, ac per h0 nihil potest esse summe malum, Sicut eS Summe bonum, qu0d est Ssentialiter b0num. Secundum idem eliam patet, qu0 malum n0n potest esse desideratum, nec aliquid agere nisi virtute b0ni adjuncti, desiderabile enim est persecti et sinis principium autem actionis est forma. Quia vero uni persectioni, vel formae adjungitur privatio alterius persectioniS, autilarinae, contingit per accidens quod privatio, seu malum desideratur, et est alicujus actionis principium, n0 in quantum Stmalum, Sed pr0pter bonum adjunctum, sicut musicus aedificat non in quantum muSicus, sed in quantum d0misi calor. Ex quo etiam patet, qu0d imp0ssibile est malum esse primum principium, eo qu0d prinei pium per accidens est posterius e quod Si per Se .
Quod malum fundatur in bono sicut in Subjecto.
Si quis autem c0nfra praedicta objicere velit, qu0di0num n0np0 te St 8Se Subjectum mali, eo qu0d unum oppoSit0rum n0n Sit Subjectum alterius nec unquam in aliis opp0sitis invenitur quod sint Simul, 0nsiderare debet qu0 alia opp0sita sunt alicujus