장음표시 사용
141쪽
minus tamen dulcedine aliqua participat, autem Graecis malaetus dicitur. Fel terrae. y-χellatio haec ex minore cetauria maiori adiecta. sensu.Co- sat enim re ipsa maioris radicem dulci Idam modo sapore dotatam,minoris uero amaro:quaretii quod amarum est, minori & non maiori conuenit, quod Plinius Otiam testatur ubi de minore agens dicit, Hoc centaurion nostri fel terrs uocant,propter amaritudinem summam.
c ENTAURIAE MINORIS.c A P V Τ ΣXXV. St& centauria minor, a Graecis elleborites uocata, Prophetae haema heracleos, Aegyispi l amaranthum,Daci stir2Σila, Itali febrifugiam,alii multiradicem. Chiron Centauis rus has herbas duas inuenisse, di eas Asclepio dedisse fertur, unde Sc nomen centauriae tenent. Nascuntur locis solidis oc fortibus. i Ad uiperae morsum. Herbae centauriae minoris puluer in uino exhibiis tus,aut ipsa pisata in uino ueterita potui data, ualia
dissime proficit. α Ad oculorum uitia.
Herbae centauriae minoris succo oculos inunges, aciem oculorum extenuatam sanat, adiecto etia melis
te mirifice idem proficit: caligantibus quos oculis claritas restituitur recte facile. Nequis in hoc perti
culum incidat, centauriae minoris manipulum in uirini congio coquito, ac triduum maceratum eXimito,
inde cottidie ad heminam mellis Attici mixtum,iei aius bibat. Ad
142쪽
Herbam centauriam minorem decoque in aqua ad tertias,& ea ea dabis bibere quantum poterit, stanabitur.
Herbae centauris minoris succum dabis ut supra, miraberis bonum esse 'ium.
Herbam centauriam minorem ex aceto tritam dabibat,mox discutit uenenum.Item centauris radices Pondere denarii unius in tribus cyathis uini bibatur. COMMENTARI I. ENTAURI A minor herba est minutis foliis, hyperico aut origano similis, angustioribus et longioribus soliis: caule anguloso, paululum alto fruticante:flore in puniceo lychnidis colore purpurascete: semine tritico simituradice parua, tenui S superuacua nullius* usus t succo efficax δc gustu amara,autor Plin.&Dioscorides. Elleboriteso Ellebori res ab elleboro dicta uidetur,id tamen qua ratione, haud satis compertum est, nisi quis saporis quandam similitu dinem in causa esse uoluerit, qui tamen in centauria hac amarus, in elleboro acer 8c seruidus est, siue quod flore purpurasche sit utrunq;. Ab elleboro item huc irrepsisse uidetur Saltera appellatio quae est multiradix, licet cen
tauriae minus bene coueniat: una enim tantum radice nititur centauria, non pluribus uti elleborus. Febriiugi am. Febrifugia dicta est, eo quod febres fugat Sc procul a corpore pellit, est* nunc multo in usu contra febres. t Chiron Centaurus.) hinc Saturni&Phyllirae fuit risclius, qui Sc Centauros & omnes aetatis suae homines bo nitate&iustitia antecelluit. Nauigauit cum argonautis,
quorum medicus fuit, Medicinam δέ herbarum uires im
143쪽
. ix cΟ ΜΜε NT. G. HVMELBERGii uenit,& ab eo medicinam didicit Aesculapius, quod hie innuit Apuleius, cum Chironem herbar: has Asclepio, qui Aesculapius est, tradidisse refert.Qui Aesculapius Aia pollinis filius, quoniam adhuc rudem 3c uulgarem medicinam paulo subtilius excoluit, in deorum numerum reaeeptus est, ut refert Celsus. Μanipulum. innipulus sicitur a manu, manualis herbae fasciculus. Congio.)Congius, qui Latine chus dicitur,mesurae genus est, contines sextarios sex:sextarius uero lances siue cotylas, qua S heminae diculur, duas. Cotyla uero diuiditur in duo acetabula, acetabulum in tres cyathos, cyathus uero inquatuor mystra, cochlearium autem mystri dimidiu est. Amplius chus pondere uini quatuor dc decem librarum est,olei noue, mellis quinq; dc decem. Sunt enim cuiusq; materiae mensurarum pondere plurimae differentiae, au tor Africanus .Sed alii, ceu Vegetius &Priscianus inultimis mensuris nonnihil uariant, dicentes mystri tertiam 3 Partem esse cyanaen,quae duo cochlearia capit. Ad au riginem. id est ictericiam. Dicta est autem aurigo a pallore auri, quem bilis per uniuersum corpus fusa reprs senui. tat. Ad lumbricos)tineas.) id est contra uentris anianalia-uermes,qui a lubricitate lubrici dicti sunt,& ali quando lineae appellatur, ceu apud a. Serenum,& non raro apud Plin. Et per has duas appellationes omnia uermiu genera quae in corpore humano generans,intelligit.
Rε ς β prosopites aut prosopes uocata est,
alijs bacchion, aliis elephalosi , alijs elephas, alijs nephelion,Itali personaciam, alij dardaniam,alii manifolium,Galli belliolen, Daci riborasta,
144쪽
ng pEROONAci A. c A P. YYYVI 3Tii Ad morsus serpentium. Herbae personaciae succum cum uino uetere da st in potionem,omnium serpentium uel colubri morsus mirifice sanati, Ad sebres acerrimas. Herbae personaciae foliis cinges febricitantem,statim mirifice sanat 5c effugat febres.; Ad uulnera, etiam si caceraverin ta Herbae personaciae aqua foueto, deinde ipsam in nitro re axungia 5c picula ex aceto tere, di in panno inducito & imponito.
Herbae personaciae succi cyathum unum ex mel lis Attici cyathis duobus ieiunus bibat,liberabitur.
Herbae personacis radices cum sale marino tritas morsui imponito,mirabiliter sanatio Ad uulnera uetera quae humorem praestant. Herbae personaciae radicem Θc spinam quae in Ioiscis siccis nascitur aequali pondere conteres, ec impoanes puluere mollissimo,perfectissime sanati
Personaciae succi cyathum unum ex mellis cyrathis duobus bibat. CO MMENTARI LMR QNACI δε haec est, quam nunc unguIam
caballinam uocant,& duas species habet, ut Simon Ianuensis scribit.Vna malo quae in marginibus aquarum semper inuenitur, maiore solio, nec angulis sicmanifestis,&parua radix eius,odorise
145쪽
ra, quam quidam cassulam cordis uocanti Altera minor, quae campis S locis siccis nascitur, Zc in vineis. Graeci arcton nuncupant, δέ a Dioscoride lib. . cap. os. cucurbi . tae solia habere traditur, minora tamen, duriora, nigriora δc hirsuta. Caulem albicantem, dc si aliquando cauleni non proferat. Radicem grandem, intus candidam, foris nigram:Plinius lib.iς. cap. s. per latam uocatinquiens, Per blatam, quam nemo ignorat, Graeci archon uocantu folia habet maiora etiam cucurbitis, &hirsutiora, nigriora 8c crassiora,radicem albam 3c grandem.Germani ex ungulae caballinae interpretatione uocant. Cur aute personacia sit diista haec herba, causa est quod ea propter foliorum amplitudinem uterentur ad personatos faciendos,quae causa etia fuit ut a Graecis prosopites S proibpes, quod personatam in Latino sonat, fuerit appella ta licet sub personatae nomine Plinius libro.capite iam dictis, aliam ab hac personacia, quam una mutata litera persolatam uocat,herbam intelligat, utpote quae a Grae cis aut arction aut petasites appellatur. Et Galenus arcti nomine dc personaciam hanc & petasiten aliquado compr hendat. Bacchion. Bacchion dicta est quasi su rens Sinsana,eo quod in ludis ad personas usum praeberetbacchantibus. Elephantosis.) Elephalosis appellata est elephas a magnitudine Sc sorma folioru ad pe des elephantis. Quae soliorum magnitudo dc forma fecit etiam ut a Latinis inanisolium dictum sit a manu. Nitaphelion.) Nephelion dictum est quasi nebula, eo quod
personatis usu suo tanquam nebulam obducat, quo mi nus agnosci possint. Dardana.) Dardana aut una mutata litera bardana est appellata, quoniam lappae, quam. I. bardanam etiam dicunt, sit congener. Colubri.) C luber serpens est in aquis degens, cuius etiam plures iunis differentiae 8c species. Cancerauerint. id est in canincri naturam transierint. Qualis uero sit morbus cancer,
dictum est supra cap. i. Nitro Nitrum similes
146쪽
PERIONA cIA. cap. YYYVI. N a salis natura non multu distans,unde aliquando cum adiuncto sal nitrum etiam appellatur, Arabice baurachialiud ab eo quod nunc sal nitru 8c sal petrae uocant, cuius in bobardis δc tormetis illis tonitruar is usus est. Sunt uaria nitri genera,de quibus plura Plinius lib.sucap.ro. Piculao Picula diminutiva forma dicta est a pice, quaeduum generum est,Iiquida 8c spissa : de quibus Dioscorides Itb.i. cap. 8c ss. Plinius lita u. cap. ν. Ad ulcera siquae humorem praestanto id est,ad ulcera humida 8c sanie purulenta fluentia. Nam uti Galenus Therapeuticae lib.f. tradit,In ulceribus tenuius excrementum, sanies 8cictior dicitur,crassum,sordes:ex hoc sordidu, ex illo hu mi dum redditur ulcus.Et ut humidum siccantibus eget, tit sordidum, quae expurgent.
o M A R o N Graeci, Romani fragum nuncupant.Nascitur locis opacis et mundis eccollibus. His est praedita uirtutibus.
Herbae fragi succum ex mellis uncia potui datum miritae proficere certum est.
Herbae fragi succus cu pipere albo 8c melle mixtus potui datus,mirificu est remediu. gito ea mundus.co MMENTARII. PS NERs A fragi, quam fragariam no malediXeris, - omnibus nota est, quum etiam, ut Plini' uer fraga gignendo commendetur. lys constat trini. , a quorum numero triphyllon, t h
147쪽
146 CUM M ENT S. ΗVMELBERGri id est trifolium haud perperam quis nucupauerit,& non pentaphyllon,id est quin folium, ceu Plinius facit, qui lib.is.cap. s. fragariam herbam cum quinq;folio confundit. Caeterum fragariae herbae fructus sunt fraga & terre stria humi in herbis nascentia mora, quu maturuerunt colore russescente dc odoris optimi, a quo S uerbo frago quod odorem reddo significat,nomen habet. A Germa nis erdber uocantur.Graeci comaros appellant, ob similitudine friti tus arboris unedonis 8c arbuti uocati, cuius fructus similis &cogener est hiis terrestribus fragis, teste 2. Plinio lib.isaap.14. Suspiriosos o id est difficulter spirantes Nasthmustos, de quibus copiosius dictum est in Antonio Μusa. Colicoso id est, eos qui colicum do lorem pati utur Est autem coIicus dolor, qui in intestino pleniore crassioreve fit, quod colonuocatur: licet pluri mi uehemetissimos quosq; dolores in quacunq; parte intestinorum fiant, ad colum reserant. Mundus.) id est purus a re Venerea dc omi inquinamem die dc nocte illa.
HERBAE IBIS cI. CAPUT XXXVIII.
GRAECIS appellatur alth ,alii althaean rhizan, alii elaeomolochen, alij molochen agriis
an aut creticen,alij anadendromalachen, aulli sycophyllon,Italli ibiscum uocat, alij mauuatuscum.blascitur locis humidis oc campis.
Herba ibiscus pisata cum axungia uetere &im, posita, tertia die sanat. Huius herbae experimentum
α Ad collectiones quae in corpore
148쪽
DEt in Is co. c A P. XXXVII, 34 IHerba ibiscus decocta cum isnograeci Θc lini stanimis polline di imposita, duritias omnes discutit. 3 Ad omia encatesmata in corpore. Herbam ibiscum cum malua erratica & scenogrsco decoques, ec eadem aqua fouebis, & haec omia leares ec encatesmatis impones.
Herbam ibiscum perinde ut supra decoques eum singulis, postea ut encatesma ex aqua calida intestinufouebis,tertio die sanabitur.Experti sumus.co MMENTARII. BIS c V S, aut si mauis Graeca uoce dicere aIthsa quae Latinis quom in usu est, dc utram etiam eandem herbam uocari Palladius lib.H.cap. in mense Octobri autor est dices, Althaeae, hoc
est ibisci folia &c.) quae δc qualis planta sit, dc quae Graeci
nominis appellationis* ratio 8c causa, docet nos Dioscorides libro x.cap.iss inquiens: Alth sylvestris maluae genus est. Circinataefolia cyclaminis modo & Ianuginosa habet. Flore rosae figura dc specie. Caulem bicubitalem. Radicem glutinoso lentore mollem, intus candida. NO men illi a multiplici remediorum potestate δc usu factum est. Siquidem althaea idem est ac si dixeris herba medica, a dictione ἄλθορ, quod in medicina pharmacum est Sc re medium,& αλθαν puerbum mederi. A quibusdam uero non simpliciter althaea, sed cum adiuncto althaea rhyza, id est medica radix appellata est. Sylvestrem aute esse maluam Plinius quoq; testatur lib.io.cap.xi.Qui post maluae diuisionem, E sylvestribus, inquit, cui grande solium Scradices albae althaea uocatur, ab excellentia effectus a quihusdam aristalthaea. Et Theophrastus lib.s.de platarum historia idem confirmat dicens,Et quam hilalthaeam,illi
uero sylvestrem maluam appellam.Germani ab ibiscola
149쪽
m derivatione ibschen uocat.Et haec althaea est sylvestris. quae sponte sua in campis S locis incultis nascitur. Nam de satiua 8c hortensi quae in hortis cosita arborescit, seor sum agit cap.si. sub nomine hastulae regiae. Elaeoniolo clien. Elaeonioloche dicta est quasi oleaginosa maluat
λαοὶ enim Graecis oleum est, moloche uero communi ter malua uocatur,licet etiam aliquando malache, sed ut
in secudo dypnosophiste Athenaeus testatur, a solis Athentesibus dicatur Appellata est autem hoc nomine ob succi radicis uiscidu 8c glutinosum lentorem. Molochen agrian. id est maluam agrestem. Creticen. Creti ce dicta est aut a Creta insula, in qua plurima δc procerior nasceretur, aut forsan cretice,id est regia, a uerbo κρεω, 4d est impero biregno. Qus tame appellatio tunc illi potius
competet,quam postea cap. z. sub hastulae regiae nomine nobis proponet. Anadedromalachen. Anadend o malache potissimum uocatur a Galeno, quasi arborea si ue arborescens malua: ρει δρομ enimGraecis arbor est.
sycophylion. sycophyllon ide est quod ficulneum
solium, a cruκκ,quod est ficus arbor,&-folium. Sic sorte dictum a magnitudine dc similitudine quadam for C. 2. mae foliorum. Foenograeci. Foenograecum herba est. cuius semen apud medicos in usu est,molliendi, discuti endi uiribus prsdituivide quo Plinius lib.i .adfitiem. SDioscorides lib.α. cap. si. Lini seminis. Linu om nibus notum,cuius semine in medicina utimur,eiusdem cum foenograeco uirtutis,sed de hoc plura Dioscorides libro a.cap. 93.3c Plinius lib. 1 .cap.1.&lib.xo. cap.ix. Polline.) Pollin pro tenuissima farina 8c puluere accipitur, qualis circa molas plerunq; 8c loca in quibus panis pinsitur parietibus haerens inuenitur. Et proprie in tritico appellant pollinem, quod florem in siligine, autore Plini S lib.αῖ. cap.ro. Encathesmata. Encathesmata pande ctarum autor esse dicit sessiones in aqua uel balneo particulari usq; ad umbilicum uel suffumigiunt, a uerbo καθησ
150쪽
D E si a V I I E T A. CAP. . NYYIm i I Ain, quod est sedeo. Nos tamen hic per encathesmata in telligimus corporis abscessus, tumores et reliqua qus corpori excrescentia insident, ac balneis eiuscemodi fonte
GRAEcis dicitur hippuris, Itali uero equis
Hexbs equisetae succus ex uino dulci cyathis duobus potui datus, dysenteriam sanare creditur. a. Ad eos qui sanguinei per Omre 'ciunt. Herbae equisetae succum ex uino austerissimone fumo ieiuni bibant,mox sanguinemrestringet.
IPPVRIi Graece idem est quod cauda equina
Latine,ex Greci nominis interpretatione facta appellatione:hippos enim equus est, ura uero cauda. Dictain autem hippuris, quod arbores standens ex illis dependeat comis nigris ut est equorum cauda. Aliqui equisetam uocant, similiter ab equins setae similitudine. Na ut Plinius lib.1σ.cap.i . at Pullulus est terrae,eq'ins setae similis.Nascitur in pratis,aquosis locis d fossis, Coliculos habet inanes, nodice rubetes, duroS, leniter asperos, geniculis 1nuicem insertis dissectos,& caeca colit ulos illos folia iuncorum figura densa graciliam augetur in altitudinem propinquas stirpes ascendes, pendet ex illis circumamplexa multis nigris comis ceu i