장음표시 사용
161쪽
bani a Graecis uocati. Venus aute amoris dea est. Gesomphalon. id est terrae umbilicum, eo quod quemadmodum hominis umbilicus in orbem circumagitur 3c in concauitatem descendit, sic etiam in ter rae plantis herba haec folio est in orbem circumacto Sc letani in concauitate descensu Et ut rei maiestas aliqua etiam denotaretur, hinc a Latinis Veneris umbilicus est appellata. Stergethrono Stergethron dicta est quasi amo rifica, a uerbo s εργο , quod est amo.Nam, ut foscorides testatur,ad conciliandos amores herba hac utuntur.
l A S ci amat herba gallicrus locis solidis et ci
n il cautas. Eius cacume instar pedis galli Vix
tutes habere dicitur. .i Ad canis morsum. Herba gallicrus tritam cum axungia oc pane do, mestico imponas,mox sanabit., Ad duritiaS.. Eadem sic ut diximus parata,duritias discutit.
COMMENTARII. ALLIcRVS ab Apuleio uocata herba est qua Dioscorides lib.i.coronopoda, id est cornicis pedem appellat, herba parua,&, ut ait, obloninga quae per terram sternitur, 3c solia cum fissu ris N incisuris diuisa habet, & olerum modo cocta esturi radicem habens gracilem in cibo astringentem, ideo coeliacis utilem.Nascitur locis incultis, aggeribus Sc semitis.Germani hanc hanensust uocat, di apud aliquos adhuc
in osculento uia est,multum estur apud Issiam Algoi e
162쪽
Porro sunt inter Latinos qui hanc non cornicis sed cor vinum pedem nominat, aliam tamen ab ea quael a nostrae aetatis herbolariis corvinus pes dicitur, &batrachia spe 'cies est, intelligentes.Sunt etiam qui hanc eandem esse uelint quam Columella rei rusticae lib. is in aliarum herba Tum conditura miluinum pedem uocat, nec forte male. Vtcunq; sit, omnes iam dictae appellationes originis suae rationem habet, quod dictorum animalium pedum effigiem repraesentant solia,*in summo cacumine diuisio nem habent eadem forma qua in auibus illis digiti Sc utigues sunt. Praeterea Leonicenus uir nunquam satis lau datus hanc a Plinio lib.14. gramen aculeatu appellari di cit, forte quia idem Plinius lib. 8c Theophrastus lib.s. eam inter aculeatas Sc sponte nascentes enumerat. Et Plinius etiam lib., .aculeati graminis aculeos, quoS in cacumine plurimos habet, conuolutos naribus inserere&extrahere sanguinis ciendi gratia dicit : quemadmodu hie Apuleius quoque de galli crure, quod naribus imposita sanguinem fluere faciat, & ab eo effectu sanguinariam dictam testatur,reserente Leoniceno,qui etia multos nunc capriolam uulgo appellare dicit. Ex quo facile colligitur Apuleio in hoc capite &herbae noniectaturas δc alia quaedam deesse.
INEMRεῆς ORVM quidam prasion, alii eupatois rion, alij phyllophares, alii mellttaenam, alq
camelo odion ain cynosprasion, Aegyptii asterion asteropenue, Prophetae harma lauis
m,at 3 aphedron, alii gonon horu, Itali marrubiu, alii ulcerariam dicunt.
163쪽
, Ad tussim gravem. 'Herbam marrubium decoques cum aqua da, bis bibere eis qui grauiter tussiui, sanabunt mirifice., Ad stomachi dolorem. Herbae marrubii succus potus,stomachi dolorem tollit:si febricitat ex aqua potus,statim eleuat se. x Ad lumbricos. Herbae marrubii,absinthii lupinoru paria pondera in aqua mulsa cocta, cum uino dabis, aut super umbilicum pones,necat lumbricos.
Herbam marrubium combure,eiust cinerem instica,sanabit. I
s Contra uenenum si quis sumpsit.
Herbae marrubii succum dabis ex uino uetere, discutit uenenum.
Herbae marrubii decocti aqua corpus lauato, scabiem & impetiginem statim curatim Ad pulmonis extensionem.
Herbam marrubium cum melle cocta sumat,murifice curat.
Herba marrubium tusa cum axungia & imposiata,mire sanat.
' Si quis ab opere lassius inciderit in
languorem,& neruorum haσbuerit dolorem S spasinum. Herbae marrubii succo cum oleo rosaceo permis xto Perunges eum,sine mora sanabitur. Marrubii
164쪽
DE MARRUBIO. c AP. XLV.COMMENTARII. ARRUBII duo genera faciunt autores,unum candidum 8c proprie marrubium di stum, altei rum nigrum, quod ballote 8c ab aliquibus alis
terum, id est secundum Μarrubium uocatur. Germani undom&marobes nominant. De utroq; seorsum agunt autores,dc cuim suas seiunctim tribuunt uires. Plinius siquidem lib.io. cap. m. licet duo genera ex Castoris autoritate indicet,agit tamen eὀ loci prscipue non nisi de candido 3c proprie dicto marrubio:de ballote uero seor sum lib.αγ.cap. s.Dioscorides etiam licet eodem libro scialicet tertio utrunm genus tractet, agit tamen id diuersis separatis quibus aliud interpositum sit capitibus. Porrὀ Apuleius utrunq; genus sub uno marrubii nomine hoc praesenti capite comprehendit, quod uel hinc inani sesto patet, quoniam quas alii seorsum curia generi suas adscribunt nomenclaturas di uires medicas, eas hic Apuleius uni tantum marrubio tribuit.Vnde haud abs re iuexit utriusq; historiam, quo facilius dignoscantur, subscrihere, prs sertim marrubii propxie uocati,eo quod plerim, teste Plinio,inter primas herbas illud commendauere, licet idem etiam notius esse dicat quam ut indicandum sit. Iram marrubium, Dioscoridis iuxta descriptionem, seu rex est ab unaradice ramosus,hirsutus,albesces, quadrangulis caulibus, soliis humano pollici similibus, pauid minus quam rotundis, hirsutis, rugosis, sapore amaror se men per interualla in caulibus illi est:ss as asperi uerticii lorum figura.Nascitur circa areas domorum 8c inter ruis dera. Ballote uero siue marrubium nigrum ob foliorum
similitudinem.coloris cauliu diuersitatem, qui in prioris caule candidus,in ballote niger est, sic vocatum, her ba est priori similis, fruticosa, angulosis caulibus, nigri , hirsutis, foliis uestientibus, maioribus quam marrubii,3c nigrioribus, grave olentibus, ut illam breuiter descri
psit Plinius lib.,ν. cap. a. Erasion. Sic dictu est quasi
165쪽
uiride a colore herbaceo & uiridininde & prasiae dicutue hortorsi ad consitionem olerum dispqsitae areolae. Euapatorion. Eupatorium dictum est a similitudine qua dam soliorum ueri eupatori , quod nuc uulgo perperam agrimoniam uocant. Phyllophares. Phyllophares dictum putamus, quod caules soliorum copia uestiatur, a quod Graecis uestimentum significat. Nam uti Plinius, sed de nigro quide scribit, caules habet foliis uetamentibus. Melittena.) Melitena est app ellata quod apiastro, quod proprie sic nuncupatur, etiam similia haheat folia. Na ut Dioscorides tradit, folia habet apiastro similia, ex quo apiastrum plerim id dixerunt. Et haec de marrubio nigro intelligutur. Camelopodion. id est cameli pedem. Cynosprasion. id est marrubium caninum,conueniti nigro marrubio potissimum appellatio ista. Sic dictum est quod solia ipsius cum sale emplastri modo imposita, rabidi canis morsibus mendentur, teste Dioscoride Plinio. Haema tauru.) id est san guinem tauri. Gonon horu. id est genituram hori. Ulcerariam. Vlceraria uocata est ex usu&uiribus, C. i. quod ulceribus adhibita purget illa Spersanet. Ad grauem tussim. id est tussim molestam, qualis est ut plurimum uetus 3carida in qua nihil pituitae elicitur, quae uix curaturi&si curationem admittit, difficulter admodum id facit.Est autem tussis motus naturae expellere conantis nocivum a pulmone& membris illi continuis atq; pro 4 pinquis. Condylomata. Condylomata Galenus tubercula &excrescentias esse dicit, quae in sede 3c extrema ani corona qua parte se comprimit, cum inflammatione protuberant&insurgunt:nec solum in ano, sed S in se minarum naturalibus eadem figura post diutinas Sc in ueteratas rimas in callu transeuntes fiunt, teste Paulo Aegineta. Dicta sunt autem condylomata Graecis a condy iis, hoc est, digitorum articulis 3c in digitorum commis
rura prominentiis, eo quod quemadmodum contracta
166쪽
DE MARRUBIO. CAP. YLm Is in pugilum manu digitoru articuli condyliue insurgunt
8c eminet, sic etiam duratae in callum dictorum locotum rimae a reliqua superficie insurgunt. Scabiem. Sca 6 hies est cutis insectio, de qua Celsus medicinae lib. L post pustularum genera sic scribit, Scabies uero est durior cuistis rubicundior ex qua pustulae oriuntur, quaedam humidiores, quaedam sicciores:exit ex quibusdam sanies,fit ex hiis continuate exulceratio pruriens, serpit in qui huina cito,atq; in aliis quidem ex toto desinit, in al/as u ro certo tempore anni reuertit. Quo asperior est, quo prurit magis,eo difficilius tollituriitam eam qus talis est, EMἰαὶ i,id est seram Graeci appellant. Hactenus Celsus. Impetiginem.) Impetigo cutis etiam insectio est cum aspredine,pruritu, in qua decidunt squamulae, Sc plures corporis partes depascuntur.Cuius medicinae lib. ς. Celsus quatuor species lacit. Graeci id est lepram di cunt : aliud tamen malum ab eo quod Arabes k illos se
quentes medici recetiores nostra aetate lepra nominant.
Ad pulmonis extensionem. Sive ut alia litera haber, diuexationem. Vicum scribatur, intelligit autor pulmonis affectiones &mala ipsius affligentia &molestantia, qua
lia sunt tabes , tussis, suspiria difficultates' anhelitus, Scmalum in quo aliquado id accidit ut infirmus pulmonis ad superiora& in collu ascensione sentire se putet, quoatamen non ob pulmonis ascesum, sed pituitosi excrementi pulmonem extendetis,&animae spiritus canales opinplentis abundantia contingit, quae talem anhelitus dissi cultatem & angustiam inducit. Languorem. Lane guor dicitur corporis defectio 3c dissolutio. Spasinu. 4d est conuulsionem neruorum. Quod malum Galenus in Diffinitionibus esse dicit neruorum 8c musculoru aisCreonem,trahi* in ea sine eleetione,id est inuitis aliquam do totum corpus,aliquando corporis aliquas partem
167쪽
Raecorum quida xiphion, alii phasganon uocant,Itali gladiolum dicunt.
nascuntur. alias a. Herbae xiphη radicis uncias sex, amyIi uncias nil. sex, aceti cyathos duos, adipis uulpini uncias treis ex uino pilabis,in panno lines ta impones,miraberia effectum.
Herbae xiphii radicis superior pars sicca trita 8c aequis ponderibus mixto uino, capitis ossa fracta existrahit:aut si quid in corpore suppuratum fuerit, uel si
pedibus calcata sint ossa serpentis, contra ea uenena efficax est. co MMENTARII. VAE Graecorum nomina ensem, cultellum&gladium significantia, & φασγανω,id est xlphion&pha an5 hic enumerat Apuleius, ea Latinorum refert gladiolus. Sic dicta herba a soliorum figura cultellata. Nam ut Dioscorides tradit lib. .cap.M.iridi simile solium habet,uerutamen breuius angustius 8ccultelli modo in mucronem definens,uo nolum . autem ex se mittit cubitalem, in quo purpuerei flores sunt deinceps dispositi& a se inuicem distates. Semen habet rotundum. Radices duas, alteram alteri infidelem exiguorum bulborum figura i earum inferior gracilis est,superior uero crassio Nascitur maxime in arui. r licetPlinius lib. 1ς. cap. ς. in humidis nasci tradat, re
168쪽
nE NIPHIO. c A P. YLVI. t εν eum primum exit gladii praebere speciem,caule duum cuhitorum:radice ad nucis auellanae figura fimbriata et qua effodi ante messes oportet, siccati in umbra.Et haec princepsin hoc foliorum genere habetur herba a qua caeterae huiuscemodi similitudinis nota acceperunt.Et Apuleius infra cap.στ.de Hadiolo inscripto,praesentis herbs nomina 8c historiam nobis proponit licet alterius, quam Graeci xyrin 3c sylus em irim, & Latini gladiolum etiam ob
similitudinem uocant, uirtutes δc curationes subiungat, uti ex Dioscoride manifesto deprehendituri quareno immerito sed iusto ise ex capite illo huc ad praesens reuocada δc transcribenda nomina illa & historiam ipsam censemus. Verum nos nihil mutare sed rem ipsam tantum in dicare uoluimus,ne aliis calumniandi ansam daremus. Amyli. Amylum,ut Plinius lib.is. cap. r. tradit, ex C. omni tritico dc siligine fit,sed optimu ex trimestri.Sic appellatum quod sine mola fiat. Quomodo autem conficeretur, docet ibidem,et Dioscorides lib.x. cap. t.Germanihrastinet uocant. Caeterum exemplar nostrum hic non myli sed amomi scriptum habet. Est amomum frutex odoratus transmarinus, cuius semen nunc in usu est : de quo Dioscorides lib.1.cap.14.3c Plinius lib.xx.cap.rs.
R AE cI callitrichon, ijdem adianton, 'dem polytrichon, ijdem trichomanes, iidem tria
chophyes, alij selinophyllon, alij dyphyes,
alij heracleos pogon, alij hippomanes,item scolopen, drion, as enon, scolibrochon, alij amianion, Latini capillum Veneris,ndem herba capillarem, crinitam,
169쪽
COMMENT. G. HVMELBERGII sis, uvirgultis mgris,lenibus, cum spledore, bipalmis: seliis ut coriandrum,scissis in summitate.
i Adstrumas uirginum. Herba callitrichon pisata per se di imposita, uirginibus strumas sanat. , Ad capillos tingendos. Herba callitricho in oleo trita capilli uncti infiis
ra feruntur genera.Nam uti Theophrastus deplantarum historia libro f. tradit, Genera eius duo, alterum quidem cadidum, alterum uero nigrum: ambo ad defluuia capilloru utilia ex oleo inun G.Nascuntur aquosis locis, ,ut opinantur aliqui,facit
ad stranguriam,quod trichomanes uocatur, habet* caunigro adiato similem,folia parua ualde 8c densa,contrariis inter se pediculis pendetia.Radix illi nulla, amat umbrosa loca.Plinius item nat.hist lib.11.cap. ai.adiaton quosdam calli trichon, alios polytrichon uocare dicit, δοmox in species diuidens ait, Duo genera eius, candidiuS, dc nigrubreuius*. Id quod breuius est polytrichon,ali mii trichomanes uocant. Virim ramuli nigro colore ni tent,solii s filicis, ex quibus inferiora aspera & fusca sunt, omnia autem contrariis pediculis densa inter se exaduerso.Radix nulla, umbrotas petras, parietumst, aspergines ac fontium maxime specus sequitur, S saxa manantia,qdmiremur cum aquas non sentiat Et lib. 1ς. cap. V.idem Plinius polytrichon a callitricho distingues ait, Polytrichadistata callitricha, quod iuncos albos habet solia plura maiora*,frutice quom maior est. Ethsc Plinii de adi anto dc speciebus eius sententia, cui tamen in herbarumcoparatione caeteri autores 8c res ipsa quoq; aduersatur
Dioscorides enim non filici sed coriadro similia folia h-
170쪽
here scribit,et licet apud eundem etia legatur solia habere filici similia,id nos tan quam superfluens expungendum.
censemus. Quis em tantu in re herbaria autorem unam
eandem herba aliis diuersis&dissimilibus simul compacisse crederet iapud Serapione tale quid legitur, neq; apud Apuleium nostrum qui Dioscoridi subscribit
8c folia ut coriandrum habere dicit.Habet praeterea 3c ueritatis rei testimoniu Dioscorides, cuius uel nosipsi oculati testes sumus.Vidimus em tale,sed ex peregrinis regio nibus allatum, sub capilli Veneris nomine quo tantum nunc uocatur, aditanton,quale a Dioscoride lib. .destri tatur, quem nunc audiamus dicerem, Adianton folia habet coriandro similia, exigua, &in extremitatibus incisuris diuisa:coliculos ex quibus ea exeunt nigros, graciles,dodrantales,nitentes Radix illi superuacua δc inutilis. Neq; caulem, neq; florem, neq; semen fert.Nascitur um
hrosis palustribus cp Iocis, humentibus muris prope
fontes. Ex qua descriptione facile constat herbam eam, quam nos ex muris parietinis erutam Teutonice ruten seu 'inruten vocamus,no esse capillu Veneris hunc,
quum florem ferat & semen ea herba. Caeterv de Dio scoridis adianto δc capillo Venereo praesenti capite agit Apuleius sub nomine callitrichi, id est pulchricomi retri enim Graece, Latine capilli dicuntur,καλος uero pulchritudo,appellatiois ratio dccausa fuit ipsius effectus, quo capillos tingit, pulchriores reddit &spledidiores.
Adianton.) Sic dictum est a Grscis quod ου διανετο id est non madescit. Nam ut in Theriacis Nicader tradit, Purum adianton in quo nec descendente imbre mini anum e coelo cadens stillicidium foliis insidet. Et Theo phrastus ait,Et quod in adiato accidit. Neq; enim madet folium eius aqua c5spersum, neq; humoris aliquid in eo Mestigium remanet. Vnde nomen illi factu est. Plinius item, Aliud,inquit, adianto miraculum,aestate uiret, bruma non marcescit,aquas respuit,perfusum,mersum sic