장음표시 사용
201쪽
id est diariuna, hoc est, unius diei. Eldia. Exemplaria nostra non eidia, sed ael dea scriptum habet, unde suspicio nobis obrepsit, aliquibus immutatis literis legendum potius esse Idaea, quoniam in Ida monte Cretae plurimum nascitur : licet apud Dioscoridem etia eldia legatur, quo
tame id intellei tu, nescimus, nobis huc inclinat animus: Beloacoso id est telorum remedium. enim telum est, ακω uero medela. Sic dicta herba, quoniam, ut Dioscorides 8c Theophrastus aiunt, uulneratis telo carupris medetur, a pastu eius statim decidetibus telis. Et haec eade est causa cur dicta sit betoto cos, dc eo amplius etiam quod partus adiuuet.ταω enim partus est. Dorcadibon. Sic appellata est quasi ceruatis. Dorcades enim Grscis inuti sunt 8c in cervoru genere minores, ut aliqui uolui, a quibus 8c nomen habet haec herba, eo quod, ut Pli nius lib.f. cap.ατ.ait, hoc animal dc cervi hanc extrahen
dis sagittis monstrauere percussi eo telo pastu , eius her hae eiecto. Eubolion.) Sic dictum est quod extrahen
dis telis sit conueniens &bonum medicameniunt. Dipsacos.) Appellatio haec importune huc translata est eX ea de qua superius habitu est sub nomine chamaeleonis Similiter & ea quae inter Latinas refertur, labrum Vene
ris.Nisi corona et herba Veneris legere malueris, ut sic dicta sit, prssertim tertia species, ob similitudinem folii cum sisymbrio, quod hoc nomine appellatur. Vstilago rustica.) . Vstilago dicta est, eo quod feruens S acris gustuminima portione accendit os , uti Plinius tradit. Verum exemplaria nostra non ustilago, sed tussilago scriptu hahenti Floccosis uel lanugineis adnationibus.) hoc est ut Dioscorides ait, foliis comentosis lanosacp pube obductis .Et Vergilius, puberibus caulem foliis comantem di C. 4. cit. Pseudodictamnus.) id est falsa dictamnus. Ambrosia o Ambrosia qualis herba sit docet Dioscorides li
inde corporis malaiunt serpentia dc depascitia, aut re
202쪽
DE soLAGINA MINOR E. CAP. LYIl L ios Rinio, qui lib. io .cap. s. de brassica erratica aliorum autoritate refert illam compescere mala corporis quae serput,
SOL AGINIS MINOR ILERB A M solaginem minorem, a heliotroispion appellitant. Nascitux locis concauis occaetera, ut supra cap. 4'.
Ad lumbricos necandos 8c excluis
dendoS. Herba solago minor siccata 5c in puluerem reda cta 5c in aqua calida potui data,lumbricos occidet. 'co MMENTARII. A p v T de solagine maiore quod in exempIarii bus quibusdam hic repetitur, quia superius cal pite ιβ. de heliotropio habitum est, omisimus:
Oalterum uero de solagine minore adposuimus: ubi etiam alteram curatione omisimus tum quia in exemplaribus nostris non habetur, tum quia ex Dioscoride quem autorem agnosci verbatim huc transcripta est.
AEONI A a Graecis appellatur pentorobon, alqs glycysis, alijs aglaophotis, alijs paeonio, i aliis selenion, alijs menion, aliis panacos ceci
203쪽
APULEI PLATONI cIras, aliis selenogon5,aliis dichomenion, alijs gludim, aliis menogemon, aliis theodonion, Itali paeoniam, a in rosam fatilinam uocat. Paeonia nomen intIentoris
retinet.Nascitur Cretae 8c Siciliae montibus, qua Homerus sacer autor libris suis inseruit. Hsc herba in esitremis bacculas habet amygdalinis similes, in quibus
sunt grana cocco similia ad acinorum ali granatima gnitudinem, quae noctu lucent tanqua lucerna. Plu
rimum noctu a pastoribus inuenitur oc colligitur. i Ad lunaticΟS. Herba paeonia si lunatico iacenti ligetur in collo,s atim se leuat sanus. Et si eam secum portauerit, nunquam ei hoc malum accidet.
α Adischiaticos. Herbae paeonis radicis parte alligabis lino, eum
qui patitur circucinges ,res est salubertima. Et si eam in naui habueris tempestatem compescit, si mundus ea utaris, est enim mirabilis.co MENTARII. AE O NI A dicta est, autore Plinio et Apuleio nostro, a Paeone medicae artis autore peritissimo, qui illam inuenit.Teutonice beningen rosin uocatur. Pentorobon. Sic appellata est quasi quinqueruum,ab eruo, quod Graeci orobon uocant, notissima fruge, eo quod comuniter quinq; grana fert exui magnitudine. Glycysis.) Sic dicta est a dulcedine, qua solo nomine indicat, siue quod in sapore parua quaedam dulcedo illi inest, testate Galeno. Aglaophotis.) Aglaophotis appellatur quasi lucide splendes. e enim lux est, spledidus ad* nominis sortita est a granis ipsius quae in folliculis continentur, Sc quasi lucis splendor tu cςnt, Selenion. Selenion&menion uocatur, quasi
204쪽
DE PAEONIA. cΑR LYRII. i' lunaris, di dichomenion quasi semiplene lunaris herba. Selenogonon aut Sc menogonon, id est lunae semen.8e lene enim Sc mene Graecis Iuna est, & gonos semen. Di chomenis uero semiplena luna appellatur. Quorum omnium ratio dc causa est, quod intra plantae solliculos me diae lunae formam repraesentantes, contineatur semen. Siue quia comicialibus 8c lunaticis, qui lunae cursum pati untur, medeatur. Panacosteras.) Sic dictionem hanc exemplaria nostra scriptam habenuita dicta quasi omni fariam morbis medes cornu, a παρ, quod omne, dc medelam,& κη ciet cornu significat.Cuius nominis causa est figura baccularum siue folliculorum in quibus contiinetur semen, qui solliculi incurui cornus speciem reprae sentat. Theodonion. Theodonion appellatur, quasi diuinum donum 3c auxilium propter effectum dc uirtu tem suam admirandam 8c quasi diuinam, deorum munere illi concessam. Rosam fatuinam. Sic dicta est quia florem habet roseum, sed inodorum iniucudum . Inuentoris.) scilicet Paeonis,qui medicus fuit periti simus. Sacer.) id est diuinus, imὀut Dionysius in artibus ipsum uocat, φαμονωτατω,id est diuinissimus. In extremis.) id est in summitate 8c cacumine cauliu. Cocco.) Coccus est granum,no omne, sed quod rotundum est. Lunaticos.) Lunatici dicuntur coniicia C. les, qui certis Lunae temporibus affliguntur. Iacenti.
est cum iam paroxismo correptus in terra iacet. Solent enim tales afflictionis tempore in terra cadere dc iacere, undehcaducus morbus etiam uocatur.
205쪽
lii bunion, alq hieran botanen, alii philtrodoten, Aegyptii thiophenges, Prophetae heras dacryon, alii haema gales, asil haema hermit, Punici etimicum,alii azirgozol, Itali existam gallinaceam, alij
columbinam, alii ferrariam, alij exuperam matrica.lem, alii herculania uocarunt. Vticy peristereon heris ha siue supina siue recta nascitur ubit in planis 5c ais quosis locis radice simplici ait thyrso. Sut autem eae columbis esca admodum iucunda di familiaris, unde ec hoc nomen habent, columbinae dicuntur. i Ad omnia uenena. Herbae peristeret tritum puluerem si quis potum
in uino acceperit, Omnia uenena discutit. Quidam dicunt,quod Sc magi ea in arte sua utuntur, primu Homerus, deinde Mithridates, 'c cum centauria potui data, omnia mala medicamenta expellit, per aluum'
deducenS.COMMENTARII. ERIS TEREONIS Latina interpretatio est co
is A lumbina, a columbis facto nomine tam apud
Grscos quam apud Latinos. Cuius duplex ge nus est, unum quod supinum cognominatur, de quo dictum est supra cap. 1 sub nomine uerbenacae: alterum eo quod recto caule riget, appellatum est rectum, de quo praesenti agitur capite, & a Graecis inter alia eius nomina peristereon orthion,id est colubina recta, 8c triagonion, quasi turturina nucupatur, quorum nominum taliorum aliquot ratio reddita est supra in uerbenaca. Bunion.) Vide num potius legendum sit bomion, a dictione Aωμορ, quae aram significat, cuius nominis ratio fuisse potuit, qu0d herba haesouis mensa dc ara ad sacrificium uerrebatur. Pliiltrodoten. Philtrodotes appellata
206쪽
DE PERIS TEREO. c A p. LXV. appellata est, quonia lustrationibus adhibebatur feliciter dc philtris amoliendis erataccommoda. Haema galeS. id est sanguinem mustelae. Ηarma herinu.) id est saninguinem Mercurii. Exuperam matricalem.) Exuperadicitur, quod omes alias dignitate antecelsat.Nulla enim cIude Romanae nobilitatis plus habeat quam ista.Matricalis autem quod muliebriu locorum 8c matricis indolen tiam faciat apposita : siue ad discrimen heracleae sideriti diSue, quae exupera etiam dicitur,sed cum adiuncto patricalis, ut Apuleius tradit infra cap.σι.cui h etiam nonnihil folio assimilatur:quae ratio δc causa etiam fuit, ut her
culanea sit dicta. Magi.) Magos uocat sapietes 3c phi C.
losophos quos in no menclaturis prophetas appellat, de quibus dictum est in Antonio Musa. Mithridates.)Mithridates rex Ponti fuit, a quo et nobilis illa antidotus mithridatica& herba mithridanion nomen habet. Plu in deQithridate Plin. nai.hist.lib.ir. cap. z. Mala medicamenta.) id est medicinas uenenosas Sphiltra, dc quicquid mali est in corpore.
ecarchezostin siue apiastellum, Itali uuam
taminiam, uitem albam, agrifolium,dentatariam, Aegypti j thodona,dardiadana, Syxi litigadesst, dinhiprila, Daci dochlea appellauere. Herba hryonia uirgultis at 3 solqs 8c corimbis ut uinisera uitis,sed otimnibus hirtis, quae se colligat uicinis fruticibus, frutictu siue semine botruoso,togo, raro,futuo, quo etiam tergora depilantur, thyrsos emittens prima informam
207쪽
Loo cori Me NT. G. HVMEL BER oritione e radice qui sunt asparagis similes. .
Herba brionia in cibo data lienosis, per urinam lienem digerit 6c emendat. Haec herba tam laudabili,
est,ut in theriacas etiam potiones mittatur. Item si in capite uel in cinctu eam tecum portaueris, nulla ma. late contingent. CO MMEN T ARIL
RIONIA haec est quae alio nomine ampeloleuce, id est uitis alba uocal,Teutonice schiner rεν
Cuius sarmeta,ut Plinaib. i . scribit, longis N exilibus internodiis gesticulata scandunt, folia
pampinosa ad magnitudinHaederae diuidutur ut uitiui Radix alba, grandis,rhaphano similis initio, ex ea caules asparagi similitudine exeut.Semen in uua raris acinis de pendet succo rubete,postea croci.Est aut Graeca appella tio brionia, sic dicta a uerbo Ariaci, qd est extollo &exat to,eo 4d in propinqs frutices scandens se exaltet. Chelidonion.) Sic dictum uidetur a similitudine quada foliorum, quae similiter quadamtenus incisuris diuiduturi Melothron.) Melothron appellatum uidetur a coriorum concinnatione.Nam Graeci . 1κλοθρα uocant L 1 αατα & καλωπιγματα, id est colorum infectiones 3c cocin nationes: quod coriis forte ex brioni ibae fructu accedebat. Archezostin. Archezostis dicitur quasi princeps cingulum. cossu enim Graece, Latine cingulum est, Epprinceps.Sic appellatu quod inter alia principaliter pro pinquos frutices cingat,& implicando comprehendat. Apiastellum.) Apiastellum inter Graecas appellationes ab Apuleio enumeratum, nominis sui modo non sit corrupta dictio,quod ambigimus, nam Latinam potiusquam Graecam formam habere uidetur rationem dc causam habere uidetur ab herba, quae Graecis apios Sc moneaana aut agrestis rhaphanus dicitur, de qua Dioscoride
208쪽
D E B R I O NI c A P. LXVI. 1bi agit lib. .cap. σις. idin quoniam radix rhaphano similis est initio,alba dc grandis, ut ait Plinius. Sed nos longeliud censemus, utpote, dictionem esse corrupta ex ea quae
est ophiostaphyle, quod Latine interpretatur uua anguina, cuius nominis ratio 8c causa est, quod in sepibus, ubi 3c angues plerunq; latent, uitigineo solio 8c acinoso seu ctu nascitur. Vuam taminia. Vuae taminiae appella tio brioniae accessit ex pediculari pituitaria uocata her ha, quam Graeci staphida agrian uocant, dc proprie a Romanis uua taminia appellatur,licet Plinius cotra Celsum uuam taminia aliam dicat esse a staphide agria.Caeterum suspicamur nos hoc loco non uuam taminia, sed anguianam potius esse legendum, ut respondeat Graecae appellationi, quae est ophiostaphyle, dc uua anguina Latine in terpretatur,de qua dictum iam est in dictione priore apiasteIlum. Vitem alba.) a radicis colore candido,& quia uiticulas,solia, clauiculas in ulniferae uiti similia habet, &fructum fert racemosuem, dicta est uitis alba. Dentaria. Dentaria dicta uidetur, quod quemadmodu reliqua ossa fracta, sic etiam dentes imposita extrahat. Asparagis. id est coliculis, qui prima informatione 3c germinatione prodeunt. Siquidem antiquiores Graeci omnem earum plantarum quae nullis discretis foliis sed solido Sc tereti
adhuc germine e terra prodeunt,prima germinationem asparagum uocabant: cuius rei uel Paulus Aegineta me dicinae Iib.i.cap.de asparagis inscripto testis est, ubi brio niae asparagos etiam uocat. Quos coliculos, quia praeci
puos habet spinosa planta, quae nunc asparagu* dicitur, ideo nomen id priuatim sibi adsciuit Sc obtinuit. Dige C. xit. id est deducit. Lienem enim minuit, 3c cum urina educit. Est enim diuretica 3c urinam ciens herba. Alias digerere nostri temporis medicis est cibum in uentriculo dc stomacho concoquere.
209쪽
trem herculaniam, algam pallistrem, papa, uer palustre, clauum Veneris, digilum Veneris, auquae ductam dixere. Nascitur in aquis stagnatibus, ital inde nomen sumpsit, thyrso nigro, leni, foliis stis milibus herbae ciboriae, aquam ex parte superatibus; flore pallido fruditi siue semine lato, denso, atq; gustu argilloso, radice si ipidosa,nigra,acerrima. Est praeteis rea alia nasces in Peneo Thessaliae flumine,cuius flos niger est:radix alba 8c aspera. r Ad dysentericos.
Herbae nympheae semen cum uino tritum in po, tu detur dysenterico, sanabitur mirifice. Item radices eius rades 8c dabis manducare dysenterico diebus decem, curabitur. Item si succus cu uino austero datus fuerit, uentris fluxum restringet.
x M P R εξ A herba est, quam nunc communiγter Arabico uocabulo nenular uocant, Teutonice rosen siue feeblumen.Dicta est aute nymphaea, ut Apuleius &Dioscorides tradunt, eo quod aquosa amet loca,&in aquis nascitur. Nympha γnim aqua est. Seu, ut aliqui uolunt, a Nympha quae claua ab Hercule interfecta, uel ipsa zelotypia erga eum mor tua in plantam hanc mutata sit, ut refert Plinius, cuius in naturalis historiae lib is cap. hec sunt uerba, Nymphe nata
210쪽
DE NYMPAE A. c A P. LXVII. 16snata traditur a Nympha zelotypia erga Herculem mor tua.Quare heracleon uocant aliqui,alii rhopalon, a radice clauae simili, ideo eos qui bibat eam α. diebus coitu genitura priuari. Proteamo Protea uocata est a Proteo Oceani filio &maris deo, cuius nominis ratio & caula etiam est natalis locus, quia in aquis, quibus Proteus Praeesse dicitur, nascitur. Caccabo n.) Habet id no minis a secunda specie solani, quae proprie sic appellatur: id eo quod florem postqua defloruit aut antequa ape ritur, similem habet forma & roluditate folliculo solani. Lotometrao Lotometra uocatur a similitudine her hae lotus aegyptia dictae 8c fabs aegyptiae, quam ciboriam herbam uocat Apuleius: de quarum priore agit Diosco
rides lib. .cap.ios.de posteriore lib.α.capite sσ. de uti ismPlinius lib. is .cap.εν.&is,Alias lotometra proprie dicitur quae fit ex toto sata, ut idem Plinius lib.αι. cap.ii. testatur.
Androgynon. Androgynos appellatur quasi semiuir,&ex uiro non uirum sed effoeminatum reddens.So lat siquidem haec herba effoeminatos& ad Venerem im Potentes reddere utentes ea uiros. Nam, ut Dioscorides testatur, paucis diebus genitalis languoremWinfirmita rem facit, si continuo eius potu quis utaturi Et ut Plinius tradit lib. ις.cap.ν. Qui bibunt eam duodecim diebus coitu genitura priuantur. Et, ut idem lib. 25 .cap.io .ait, Venerem in totu adimit nymphaea heraclia, 8c eadem semel pota, in οo.dies insomnia quoq; Veneris a ieiuno pota Scin cibo sumpta. Illita quom radix genitalibus inhibet n5 solum Venerem, sed affluentiam geniturae, ob id corpus alere uocem* dicitur. Haec ille. Hydragogon.) Ηydragogos nominatur quasi aquatrix uel aquatica herba, quoniam in aquis nascitur. Andreas.) AndreaS me dicus suit insignis, qui de herbaru natura etiam scripsit, autore Dioscoride. Meminit eius etia non semel Plinius, Celsus, hic Apuleius,&alii. Nerion.) Nerios appel