장음표시 사용
61쪽
ne & efficacia, eo quod quemadmodu Iapis adamas maigneti suppositus ligat ipsum uiserrum attrahere no pos Blasic etiam herba haec soporando hominem ligat, quo sensibus 8c uitae munias uti non ualeati Adamenon. Adamenon dictum uidetur quod insaniam faciatriam,nec paruain quidem,sed gradem ipsam 8c quasi infernalem,ab αρκ r quod infernum,&-quod iram,
mentis commotionem,amentiam etinsaniam significat. Porro exemplaria nostra no adamenon, sed antimenon
scriptum habent, quasi contra insaniam faciens, ah bisu, quod est contra,& insaniatexit tuc nominis causa quod somnum ti soporem gignedo furere Zc insanireno sinat, sed insanos mites reddat. Potui ita ab utroq;
effectu nomen indepta filisse haec herbamam,ut Diosco rides tradit, insania gignit dc soporem, praesertim prima secunda species,ambae infelicis in usu euetuS, maxime nigra,quae quod omnium pessima, ex omni usu abdicanda erit. Hypnoticon. id est, somnificum S soporiferum,a somno quem inducit, & Graece-dicitur.
cio, quod ad insaniam & furorem agat, sic dieta:quae causa etia fecit ut inaniopceos uocata sit. Auginon. Sic di ii est a floris splendore. Dithyrambion.) id est, hacchicam quasi ebriam,a Baccho qui dithyrambus di ictus id est,abis inducendo ad ianuam, quonia uinum ad corporis ianuam, quod os est,frequenter secreta perducat.Appellata est aute hoc nomine herba, eo quod quemadmodum uinum copioetius sumptum ebrietatem dicit, sic etiam haec herba pota in ciboue sumpta ebrietati similem amentiam iacit,&ceu uini natura mentem caput infestat. Pythagoras. Pythagoras Samius philosophus clarus sapietia,qui medicae artis peritus,primus,ut Plinius scribit,uolumen de
herbarum effectu composuit, Apollini Aesculapio dc in totum diis immortalibus inuentione dc origineas
62쪽
gnata.Is etiam quemadmodum Empedocles,Democri ius S Plato ad magiam discedam nauigauit,&exiliis uerius quam peregrinationibus susceptis,Persidis, Arabis, Aethiopiae Aegypti magos peragrauit,& reuersus ma
iam ipsam praedicauit dc in arcanis habuit Meminit Pythagoricae peregrinationis etiam Valerius Maximus meanorabiliu lib.s.cap.ν. Osthanes. Osthanes hic ma gus fuit, de quo sic scribit Plinius. Primus quod extet, ut equidem inuenio commetatus de magia erat Osthanes, Xersen regem Persarum bello quod is Graeciae intulit, comitatus, ac uelut semina artis portentosae aspersisse obiter interfecto quacunq; commeauerat mundo. Diligen tiores paulo ante hunc ponunt Zoroastrem Proconne sum. od certum est, hic maxime Osthanes ad rabiem non auiditatem modo scientiae eius Graecorum populos eginquanquam animaduertam summam literarum cla
ritatem gloriam* ex ea scientia antiquitus &pene sem per petita.Haec iis elidiso Et paulo post eodem loco:Non
heuem, inquit, & Alexandri magni temporibus autoritatem addidit professione secudus Osthanes comitatu eius exornatus:plane* quod nemo dubitet orbem terrarum peragrauit. Xylechion. Xylechion sive,ut exemplaria nostra habet, xyleon dicta uidetur haec herba a ligno quod Graeci ξυλορ uocant,propterea quia hutex est caule crasso & Iignea duritie quada praedito. Zoroaster. Zoroaster hic magus fuit Persa, Oromazi, ut Plato stri bit, filius, & magicae artis ueluti parens celebratus, ut a quo primum ipsam repertam adfirmet.Iustinus 3c Oro sius Bactrianorum regem faciunt, qui eodem die, ut mi nius,imd, ut Solinus refert, eadem hora qua genitus est, risit, manifesto laturae scietiae praesagio. Typhonion.)Typhonion appellata est a Typhone uento, quod quemadmodum is uiolenter in orbem actus, ut Aristoteles in 'Meteoris scribit, deiicitur, Rhinc circulo uertitur, ac cui
cimi relincidit uim ualidissimam histri: sic etiam herba
63쪽
COMMENT. G. AVVEL BBR sit haec gustata, mentem caput* insestando uim illis insert.& amentiam ebrietati similem δc capitis uertigines facit, quibus homo concidit, δc se-omnia quae circa ipsunt sunt,in gyrum uerti & circumagi putat. Insanam. Quemadmodum apud Graecos a maleficio eminanes, se eadem ratione ab eodem effectu quo insaniam facit, dicta est a Latinis insana. Alterculum.) Alterculum dimi nutivum est ab alterco, sic dictum ab alterando quod hominis metem alteret, δc a rationis usu alienet.Scribonius Largus compositione medicinali isi. Altercum, inquit, quod Graeci - ο ii uocant, qui biberunt, caput graue uenis' distentum habent, mente abalienabutur cum
quadam uerborum altercatione, inde enim hoc nomen herba trahit altercum.Plinius altercu 8c altercangenum
Arabica uocabula esse tradit. Calicularem. Calicularis dicta est a siliquarum-uasculorum quibus semen continetur multitudine seu potius sorma rotuda. Quemadmodum enim calix poculi genus 8cuas potorium est rotuda specie, sic &hyoscyami herbae siliqvs8c caliculi. Dentariam. Dentaria nuncupata est eo quod radix eius dentium dolori medeatur. Phryges. Phryges dicuntur qui Phrygiam incolui, quae minoris Asiae pro uincia est,&Troadi superie&.De qua Plinius lib. s.capite ultimo. Thusci. Thusci populi sunt Italiae Thu
sciam incolentes, quae a sacrifico ritu Graecorum lingua sic appellata est, ut refert Plinius, quum prius Tyrrhenia diceretur. Vel, ut aliqui uolunt, a I husco Herculis filio. Fabuloniam. Fabulonia dicta est, eo quod in cauli bus non aliter quam in fabalibus vascula δὶ caliculi eius deinceps dispositi haerent.Hactenus de nomenclaturis. Τhyrse fruticoso. id est caule frutice imitante.Nam, ut Dioscorides ait,frutex est crassis coliculis. Frutex autedicitur, qui ad iustam magnitudinem arboris non ascendit,& statura similis est multis herbis, sed non demoritur neq; arescit ut herba,sed perennis est. Foliis nigris.
64쪽
id est, obscure uiridibus. Siquide folia in herbis diculuralba aut nigra, no quod uere albedo aut nigredo in ipsis dici possit:omnia enim, licet inaequaliter,uirenused quia alia aliis comparata, albescere aut nigrescere uidentur.
Scissis o id est, quae incisuris sum divisa. Hirtiso id est, hirsutis S asperis. Balanos. id est,caliculos Ruascula ipsa quibus semen includitur,& glandibus, quas
Graeci Εαλάνουρ, id est balanos uocat, quadam tenus assi milantur. Vt.) id est, quemadmodum, sicut.Similitudinem em importat. Mali Punici.) hoc est,mali gra nati:quod Punicum appellatum est a regione, granatum uero a granis, e quibus pressis uinum fit quod rhoiton uocatur.Sed de pomis his 8c eorum differetiis ac uiribus plura Dioscorides lib.t. cap.13'.8c Plinius lib. et .cap. s.ac lib. α . cap. 6 . Ampullaceum. ampulla quae vasculi genus est, in Punico malo ampullaceu uocat, id quod Dioscorides & Graeci cytinum nominat:hoc est, florem δέ pomi principium, in cuius captu&ambitu futurum pomum iam tunc continetur, 3c quasi conceptus acino rum scelus ad maturitatem clauditur. Dictus quidem cytinus Graecis a tumore. κοῦτο enim illis est quod ambitu ει tumore suo aliquid capit 8c complectiturWin se clauo dit. Obstrusos.) id est tectos,uelatos & conclusos. Scutulis.) id est, clypeolishuelaminibus,membra
nulis j quibusdam solidis, quibus vasculi in quo semen
continetur, aperturae superiores &oscula conteguntur: quibus a natura illis prouisum est, ne roris aut imbris humor aliquis ad semen illac transire ualeat, quem alias facile intra se recipere possent. Flore nigro.) Quod hic ait, flore nigro, id Dioscorides ανθου hoc est, ut Hermolaus Barbarus uertit, flore mali effigie: ut Marcellus autem,flore luteo.Qui qualis sit, docet nos Fronto a pud Aul Gellium Atticarum noctium lib..dicens, Co lor rubidus autem δc russus atrore 3c nigrore multo mixtus. Luteus cotinarassus cesor est dilucidior, unde ei do
65쪽
38 eo MENT. G. HVMELBERGII nomen esse factu uidetur. Semine futuod Color sur uus, ut diisto iam loco apud Gellium ab eodem Frontone traditur, uidetur de ruta atq; uiridi mixtus: in aliis plus uiridis, in aliis plus russi habere. Flauus cotra uidetur ex uiridi krusso 8c albo concretus. Inde.) scilicet abessectu quo insania facit. Mantopoeos.) id est, insaniam
laciens:a uerbo ποιέω quod est facio,& μανία inania, in lania 3c furor. Sabulosis.) Locus dicitur sabulosus 1 sabulo, quae harena est grossior. Ruderibus.) scilicet ueteribus, quae sunt materia ueterum pauimentorum, &diruptorum aedificiorum, quae lapidibus 8c testis confractis, calce harena commixta constat. Inter antiquos codices quidam huius loco habet, maceriis Est autem ma ceria siue maceries murus 3c paries ex solis lapidibus sine calce factus. Similis.) scilicet quantum ad eius natu ram dc uirtutem essectum*. Meconi. id est, papaue C. 4. ri, quod mecon Graece dicitur. Inguinum. Inguina dicuntur pudendorum pars circa femora supra sorotu&infra peritoneonsita , alio nomine pubes γ pecten appellata. Μuliebris pectinis dolorem. Intelligit dolores potissimum qui muliebrium locorum uitio Sexuperante sanguinis menstrui profluuio contingunt Sin pectine sentivtur. Est autem pecten pars ea quae sub umbilico pilis horret Schirsuta est, alio nomine pubes aut inguen appellata.Iuuenalis, Inguina traduntur medicis iam pectine nigro. Croco. Crocus notus est,*Arabice atq; Germanice Sastan dicitur. De cuius uirtute plura Dioscorides libro ricap.M,S PliniuS lib ii cap ao i
'HERBAE VI PERINAE, c APUT V, Graeci
66쪽
riorhizon,Latini inulam, ijdem viperinamoc serpentariam,iidem radicem Macedoniis cam nominant. Nascitur secus flumina uel segetes, folijs mollibus,gustu aspexo.Leges eam men
i Ad ut perarum morsus. Herba viperina trita cum uino potui data, mirist morsus uter e fanat, oc uenenum discutit.
I ' η RJβ ε haec est, quae uulgo nunc serpenta
ria dicitur,&ab aliquibus quod tortuosam radicem habet,bistorta nominatur, foliis oxylapathi similibus,sore rubro,&radice rubra Manili galangae. Dicta est autemuiperina 8c serpentaria ab effectu quo uiperarum S serpetium morsibus medeturi quae ratio etia eadem significatione fecit ut a Graecis echidinon diceretur: Graecis idem est quod uipera La-tinis. Elenion.) Elenion 8c inula uocatauidetur haec herba, quod quemadmodu proprie hiis nominibus in signita herba, sic etiam praesens contra serpentes 8c uenena ipsorum uim habeat efficacem. Theriorhizon. hoc est, radix serpentina siue viperina. enim radix est. Θitricia uero Graecoru mediciS sunt uenenatae bestiae, quae morsu aut ictu uenenum relinquunt, δc ueneni sui ui 3cmaleficio nocent,maxime uiperae 8c serpetes, quorum uenenis quia medetur haec herba 8c eius radix, no mine hoc appellata est. Radicem Macedonicam. Sie dicta est a regione in qua laudatior nasceretur. Gustu aspero.) id est,sapore qui gustu percipitur non admo dum iucundo, sed asperitatis quid gustando reliquente.
67쪽
disias.Gallis piper apium, Italis uenerea,radix nautica, ec singentiana 8c unguentiatina. Nascitur locis cultis oc hortis ac pratis. Leges eam mense Augusto. i Ne apes examinent 8c effugiant. Herbam acorum inuase apium suspensam habeisto,apes nunquam effugient.Haec sane herba raro inis uenitur, nec eam scire poteris, nisi cum flosculum emiserit.
a. Ad dissicultatem urinae,si quis facere non poterit, & stranguriam uesicae habuerit.
Herbae acori radicem cum aqua decoctam ad te tias,dabis bibere per triduum,urinam mirifice deduiscit,& stranguriam sanat. COMMENTARII.
C Q R V , si eruditioribus quibusda credimus,
radix est odora, quam nunc falso calamum aromaticum appellamus, quum nihil minus sit qcalamus: non est radix illa uulgaris 3ciniuincundi odoris, quam nos esse putamus, uidelicet gladioli quod luteo flore c5stat,& a Germanis gelb is en oderβbvertet mn, uocatur, quae potius foetida est quam odora. Et
ego pro acoro utendum suaderem calamo uocato aromatico. Habet autem iridis solia acorus,angustiora tantum, x dices eidem non dissimiles,implicitas, nec recta descendentes
68쪽
dentes, veru obliquas &in superficie terrae, geniculis in tersectas, colore subalbidas, gustu acres, odore n5 ingra to:ut illam describit Dioscorides. Choroso Choros dicta uidetur quod in alueis, quos Graeci duerho quod est capio, uocant , suspenia apes capiat Scderineat ne diffugiati Aphrodisias.) Sic dicta est Graecis a Venere quam ἁφροοριτία uocat.Et hos Latini etiam imitati Veneream appellauerunt, forte quia quemadmodum Venus specie & pulchritudine sua amabilis est, sic etiam herba haec aromaticitate 3c odoris suauitate honiinibus & apibus etiam amabilis, grata S iucunda est. Piper apium.) Sic dictam putamus quod aromatico odore suo apibus adeo grata sit, ut in alvearibus suspen sa ipsas contineat ne procul effugiant. Radicem nautiacam. A nautis qui secus aquas habitant dicta uidetui; radix nautica, eo quod plurimu secus amnes 8c in aqu0sis natales suos habeat, licet etiam in aliis locis nascatur:
sed primae habetur, sunt* in prima bonitatis aestimatio
ne acori radices, quae in aquosis nascuntur, autore Pli nio lib. ας. Examinet. Examinare idem est quod con C. gregari Scinde examen, id est cogregatio, ceu apium, ue sparum, Iocustarum dc similium examen, id est constipa tio, congregatio Nunitio, ita ut mutuo contactu haeren tia simul ligata uideantur. Scire.) id est cognoscore.Quod autem nuc tradit, falsum potius putamus si uorum. Ad dissicultate urinae,&c. Comemorat huius a curationis inscriptione, tria difficilis urinae genera, suis nominibus a Graecis etiam distincta 8c nuncupata. Pri inum quide dissicultatem ipsam, ubi scilicet ex uesica per colem multa difficultate δέ magno cum dolore atq; conatu fluit urina, & haec Graece dystiria uocatur. Secundum quum quis urinam facere non poterit,& Graece ischuria dicitur, id est, integra urinae suppressio seu uesicae obstru ctio : ubi scilicet toto obstxucto canali nihil urinae omni
no redditur fluitve, quod malum viis periculum ferreis
69쪽
ta APULEI p LATO Niciles,testante Galeno. Tertium quod Graece stranguria appellatur,id est urinae aut uesicae stillicidium, ubi exiguia er interualla stillis urina fluit.
R AE c I Leontopodion dicunt,ijdem leonio ' petalon, prapedilon, theribethron, lychniisl da agrian,lathyron,leuceoron,Probethron, rapedion,leontospermon, Aetopon, piatyphyllon, .lJardanuscacalian, Punici gudubbal, Latini flamis mulam uocant Veneris,ndem brumariam,papauerisculum re pedem leoninum. Nascitur saepe cum triti eo,thyrsis bipalmis,furcosis, in quibus ueluti cannaehinae uel trinae semen continentes, solus coliculi agrestis similibus,radice nigra,raps simili.Nascitur etiam in campis ec circa fossas oc harundineta.
i Si quis deuotatus defixus. fuerit
in suis nuptηs,sic eum res lu4S.. iHerbs pedisleonis frutices numero septem sine radicibus decoque cum aqua,Luna decrescente, lauatim eum N teipsum qui facis, ante limen extra domum prima nocte, Zc herbam incende aristolochia, Θc suffamigato eum, oc redite ad domum, ec ne post uos respiciatis,resoluisti eum. co MMENTARII.
'φη TQ PQ Di DN, de quo hic agit Apuletas,
herba est, quam Dioscorides libro s.cap. zox.&Plinius lib. 1'. cap.ti.sub leontopetali nomine
describunt: non autem ea de qua sub hoc ipso leonr0
70쪽
DE PEDE LEONIs CAP. VH. leontopodii nomine lib. . cap.rai. Dioscorides,&lib. xi cap. s. is.agit Plinius, dc amoribus accommodata alio rum autoritate fertur,licet haec nostra etiam ad amatoria sit non inutilis,& hoc amplius quod contra incantamenta 3c fascinationes quibus quis ligatur S ad Venerem in idoneus & inefficax redditur, amuletum est&alexiphar nacum. Nam quemadmodum leonum foeminae quibus magna coitus libido est, comissi cum pardo adultexit culpam flumine abIuunt, Rita ad maritale torum 8c legiti viam Venerem regressum sibi recuperant& impetranti
sic etiam hac herba expiati δc abluti qui fascinati sunt, requibus Venereorum facultas incautamentis intercepta
k adempta est, a fascino 8c maleficii noxa soluuntur &li herantur, atq; ad Venereorum usum idonei reddutur Aualidi.Habet autem appellationis suae origine ab anima li omnium generosissimo, caeteris imperitante leone . Leontopodion enim nihil aliud est quam planta leonis, hoc est, pes leonis. siquidem est leo, rri uero pes, e quibus leontopodii nomen compositum est. Et fic dicta uidetur herba quod folliae habeatinstar leonini pedis sor mae lata. Demum quod historiae ipsius deest, sunt flores quos puniceos habet anemone similes, ultradit Diosco rides. Leontopetalono Sub hoc nomine tra statur a
Plinio 8c Dioscoride locis iam dictis. Est nihil aliud loontopetalon, quam leonis folium. τεταλορ enim Graec
solium est Latine. Prapedilon.) Prapedilon dicta esta pedum parte infima, quae plantaec solea dicitur, a Graecis autem etiam forsitan ob latitudinis soli similitudinem quandam ad latitudinena soleae pedum.
Quae latitudo etia fecit ut pIalyphyllon, id est latifolium
diceretur. πλατυς enim latus dicitur,4 folium.
Theribethron. Theribethron dictum est, eo quod radix eius serpentium 8c uenenatorum, que Graeci. dicunt, morsibus medetur. Lychnida agrian.) id est