장음표시 사용
81쪽
soliis & crassioribus ramulis,& de hac praesertim mono Elono praesenti agitur capite, uocatur. a Germanis Rotbughen. Altera est tenera tenuioribus foliis, exiguo floxe, tenui, candido et grave olentufloret haec aestate.Nascitur in maritimis plerunm. Et huius curationes sequenti tra duntur capite, nostro tempore matricaria dicitur: Teutonice Matrenen. Sunt etiam qui in mediterraneis herbulam exilem, simplici caule, minimis foths, flore copioso, tenui 8c colore rutilo, monoctonon etiam a singulari ra mulo artemisiam dicunt, odore non iniucundo, 3c quae odoris suauitate uincat antedictas. Et hanc Apulei lepici phyllon,id est tenuisoliam credimus, nostro tempore athanasia dctanacetu, Teutonice relin=r appellatur.Nuncupata est aut artemisia herba, ut aliqui uolunt,ab Axtemisia Mausoli regis coniuge, quae ipsam adoptando cognominem sibi secit, quo in herba & nominis S gloriae
suae memoriam-monumentum naturae aequaeuum ad
posteros transmitteren8iue, ut alii uolunt,& e quorum numem est Apuleius, non ab hac,sed a Diana, quae Grae τι gdiuebatur, nomen hoc adepta est, eo quod ipsa primo eam reperisse-uirtutes eius demostrasse dicitur. Et quemadmodumprmnantibus parturientibus, ut istum sine aliqua interiorum locorum noxa facile in lucem aed. eliceret, auxilio S adiumento esse credebatur dea illa uotis 8c precibus inuocata:sic etiam eiusdem deae beneficio idem praestat haec herba,&sceminarum malis, menses,secundas,laetus P trahendo, dc matricis praeclu sones inflammationes F sanando, priuatim medetur.
Toxotis. To tis dici potuit, quod queadmodum
1agitta, quae Graecis του , dicitur,ab arcu emissa, celerius euolat et sic etiam partus huius herbae auxilio celeriter eX utero egreditur. rro nos non toxotis, sed una mutatalitera locotis potius legendu putamus a partu qui Grae ce τοκω dc τοκετο. dicitur, eo quod utilis dc salutaris sit
parturientibua , Lebcbar. bcuta dicta est a regio
82쪽
m 8 Diana Ephesia, quae tempIum dicatum habuit in Epheso urbe Lydiae. Charistelochiao Appellata est charistelochia, eo quod puerperis ad Iochia pelleda fauorabilis Sc egregia fit opitulatrix.Sunt autem Grae cis quae sceminis a puerperio in muliebribus locis super sunt secundae & menses,& qui tunc fiunt partus dolores partus ipse. χαρος uero & γsis Apiola Graecis gratiam Dgnificat A beneficium, fauorem δc beneficentiam. Lν sas.) Lysas siue lyas,utrunq; enimlegitur, dicta est a soluendo scilicet partu-excludendo laetu& muliebribus malis liberando. λυω enim Graecis idem est quod soluo, dc λυ biit solutio.Et eadem estetiam ratio nominis, quod paulo post sequitur, scilicet hirpolysos. Parthenion.)Parthenion appellata est, quasi uirginea, eo quod uirgo dea scilicet Diana nomen illi fecerit. enim uirgo est. Anactorion.) id est, herba regia. ανα enim Gra
cis rex dicitur, & proprie diis conuenit.Sic dicta est herba quod regina, dea scilicet Diana, nome illi dederit, quae ratio etiam fecit utlachanon basilicon, id est olus regium uocata fit. λαπα ορ enim olus, & gασιλMut regiu dicitur. Sozusa.) hoc est,salutaris S saluatrix, a praesenti scilicet remedio 8c auxilio sicdicta. O g sp em Graecis saluare est. Leucopis.) id est λι horrie, dicta est a floris cadore
Eous 8c oculusta quo eius forma onicanthe quasi asininus flos dieta est, ut qui asininos oculos quodammodo
repraesentet. ονος enim asinus est, & ανθω flos.Et haec alteri speciei conueniunt nomina, quae florem habet cha maemelo similem, in ambitu candidis soliolis, intus uero in medio aurosum, a quo auri colore 3c aliam habet appellationem, & chrysanthemon dicitur, siue quia chamgmelo, quae etiam chrysanthemis dicitur, sit quada tenus similis .Et haec est quam nunc matricaria uocant, dc Apuleius artemifiam traganthen, graue olet. Haema an
thropu. id est,sanguinem hominis: sic sorsitan appeso
83쪽
co MMENT. α Η lata a colore rubro quo tanqua sanguine conspersa con inspicitur, praesertim circa caulem : quae ratio etiam lacit ut haema cronu, id est sanguis Saturni diceret. ἁiμα em sanguis est, homo, κρονθ' Saturnus. Zathesien. Zathesie dicta est quasi diuina 8c admiranda ualde pro pter uirtutum efficaciam, dc quonia a dea inuenta sit herba. enim diuinus dicitur,mparticula augmen
tum dictionibus adserente,quu per se nihil significet. Et sic etiam theonisis dicta est, id est diuina: Oae anthro pu.) id est, os hominis:οτεομ em siue os i os significat. Sic dicta sorsan a duritie quadam ossea, qua particeps est caulis. Gonos hephaestu. id est, semen dc proles Vulcani, γόνω enim idem estῶuod genitor, filius, proles 3c
semen, κ*ας- Vulcanus. Sic dicta propter uim suam igneam 8c calfaci oriam. Vulcanus enim ignis procrea tor,parens.deus habetur. Phylacterion. Nunc pata est haec herba phyla sterion quasi custos & tutrix,eoqd domos in quibus suspenditur tutas custodit a dsmo nijs-malis medicamentis incantamentis. Pexasis. Sic appellata uides a caulis firmitate 8c robore duritie*.πκbe enim firmitas est. Toxobolon.) QRemadmodusuperius locotis pro toxotis,fic etia nunc iocobolon protoxobolon legendu putamus, fic* uocata est quod laeture partum pellere dc encere fit potens δc efficax. τόκω e nim partus est,& iacio, Lὁλοet iactus. Serpillum maius.) Dici sic potuitforsan a fimilitudine quada cum serpillo. Valentina.) Valentina dicta est ab efficacia, C. i. quod contra morbos sit efficax dc ualens. Ad iter faciendum.) hoc est,ut iter aliquod quantumuis longum,3c diuturnum 8c asperum sine molestia,labore& dolore peragere dccoficere possis. Monoctonon.) id est, sin gularis ramuli ac simplicis unius* caulis. μονος enim istus 3c singularis unicus' dicitur. κλω ,ωνος uero ramusignificat. Porro discernitur ab aliquibus in duo genera
artemisia,utpote,in polyclonon, id est fruticosam,& mo
84쪽
DE ARTE M ISI A c AP. 77. notionon, id est unicaulem, quam ta quam efficaciorem praeienti capite commedat autor, licet utram eiusdem sit effectus. Daemoniad id est daemones, quos prisci gramatici ab scientiae magnitudine quasi cρακμονας da orines, id est peritos ac rerum scios dictos alui, teste Laetan tio diuinarum Institutionum lib.i. Quorum stulta gentilitas alios bonos ceu lares & eudaemonas, alios prauo ceu laruas, lemures 8c cacodaemonas arbitrabatur. Verulacra Christianae religionis scriptura daemonum &dae moniorum odioso, infesto dc detestando Christianis nomine semper spiritus immundos et malignos,hominu inimicos, uexatores et seductores,& quicquid occursacu lorum terriculamentorum siue noctu fiue interdiu nobis aduersatur, obsistit, dc perturbationi est, intestigit. In qua significatione daemonia nuc etiam accipit Apuleiust licet contrain bonam partem S adiectiva forma daemo nium multi accipiant. Sic autor allegoriaruΗefiodi Aristotelem, sic Plutarchus Platone δαμ-υ daemonium. propter scribendi eminentiam cognominauit,licet diuersa ratione, quam refert in Antiquarum lectionum lib. . cap. MLudovicus Coelius.Et sic etiam in artibus Dionysius Homerum δαμον οτατορ daemoniolaton uocausta Et Homerus reges Λαμονιυς quasi hi ψαλοναet,id est seli
ces 8c diuinos:contra δc in malam partem plebeios Sc priuatos quasi luessisnotate 3c infelices. Malamedicamenta.) Μedicamenta dicuntur quae Graeci usi rato etiam Latinis uocabulo pharmaca uocant. Vsus est aute mali adiectione Apuleius, ut excluderet medicinas S remedia quae bona sunt. Nec de malis omnibus loquitur,quu enim in duplici differentia finimala medicamenta, utpote alia quae in natura uenena aut quae ueneni ma lescio noxia eduntur bibunturvetalia uero quae data in iectaue alicui, aliare, furere aut tabescere cogunt homi nem, S qualia sunt incantamenta, dirae &execrationes
haec posteriora tantum per mala medicamenta intelligit
85쪽
a utori oculos malorum hominum. hoc est, uisus effascinantium hominum, quales pluribus in locis esse non pauci memoriae prodiderunt autores, ceu naturalis historiae lib. r.cap. .refert Plinius,quum ait,In Africa fa milias quasdam effascinantium Isigonus &Μemphodorus tradunt, quarum laudatione intereant prata, arescat arbores,emoriatur insantes .Esse eiusdem generis in Tri hallis et Illyris adiicit Isigonus, qui uisu quoq; effascinet, interimanti quos diutius intueantur, iratis praecipue oculis,quod eorum malum facilius sentire puberes.No tabiles esse, quod pupillas binas in oculis singulis habe ant.Cuius generis &foeminas in Scythia, quae uocantur Vitiae, prodit Apollonides .Philarchus 8c in Ponto Thi hiorum genus,multos* alios eiusdem naturae, quorum notas tradit in oculo altero geminam pupillam, in altero equi effigiemreosdem praeterea non posse mergi, ne ueste quidem degravatos.Haud dissimile hiis genus pharma cum in Aethiopia prodidit Damon,quoru sudor tabem contactis corporibus adserat. Foeminas quidem omnes ubiq; uisu nocere, quae duplices pupilIas habeant, Cice ro quom apud nos autor est. Adeo naturae qua ferarum more uescendi humanis uisceribus uim ingenuisset, gnere etiam in toto corpore & quorundam oculis quom uenena placui ne quid usquam mali esset, quod in homine non effetiHactenus Plinius.
. Ad uesicae dolore &stranguriam.
artemisiae traganthis succum ex uino unariis duabus dato, febricitanti ex aqua calida cyathis duobus potui dabis.
86쪽
DE ARTEMISIA TRAG. c Ap. VI. γ', Ad coxarum dolorem. Herbam artemisiam traganthen ludes cum axungia,ec aceto bene subiges,oc impones di estigabis,tertia die sanabitis Ad neruoru dolorem et tumorem. Herba artemisiam traganthem tusam di oleo heone subactam impone, mirifice sanabit.
4 Hiis qui in pedibus grauiter dolet.
Artemis1ae tragathis radicem ex melle dabis manducare,& ita cito puxgabitur, ut uix credi possit tam
, Si quis in febribus laborat.
Artemisiae traganthis succus cum oleo rosaceo in unctus, febres tollit. Hanc herbamsi confiicaueris, laseris optimi odorem habet.
COMMENTARII. RAGANTHEs appellata est artemisiae spe cies hsc altera, quam alio nomine matricariam uulgo appellitat,Teutonice Matrenen,et aliquando communi etiam aths herbis nomine Muter hi ut, ob floris odorem grave olentem. πάγω enim ultra alia significata sua, insuavem etiam dc uirosum graue olentem qualis sentitur sub aris hirci quoq; olent odo rem significat. Et haec alterius ueterum exemplariorum nostrorum et Dioscoridis est scriptura. C steri omnes in petes habent, quae lectio si cui magis placebit, sciendu est sic dictam esse artemisiam, eo quod ipsa inter alias herbas tanquam dux dc princeps, quem Graeci ταγορ dicunt,priano&praecipuo loco sit habenda , unde etiam ae Latinis mater herbarum aliquando appellatur, praecipue prior
species illa de qua praecedenti capite actum est, quod ua
87쪽
sb co MMENT. G. HVMELBERGri id coiirmare potest, quod in fine post curationes subiungitur,videlicet,Hanc herbam si comcaueris, Iaseris optiis mi odorem habet. Laser enim non iniucundi odoris est, alias enim no in ciborum usu fuisset. Verum utcunq; sit, nos totum caput hoc ad exemplaris nostri uetustissimi fidem reddidimus, nemini tamen praeiudicantes, sed uni cuiq; iudicii sui δc meliora sentietis arbitrium relinquenta C. i. tes. stranguria0'Stranguria dicitur quando per in terualla temporis guttatim Sc stillatim urina redditur 3c fluit,ad quod uitium aliquando uesicae dolor sequitur,et Cato libri de re Rustica cap. , a dotium substillum uocat. Febricitanti ex aqua &c.) Haec altera curationis hu ius pars,non contra febris iniuriam exhiberi prscipitur,
sed contra uesicae uitia quae febris concomitatur, quibus quia uinu ratione febris non competit, ut quod labrilem calorem amplius accendat , ideo ex aqua febris qualitati contraria succum illum exhibere iubet.Quare perperan in prius impresso codice ex hac curatione pars haec ablata, S ad solam febrem in alium locum translata est, cuius erroris causa etiam factum est, ut ultima contra febres cu φα ratio non bine in hunc locum transposita fuerit. Co
karum o id est conxendicum, quas Graeci i et uocant, 8c Galenus esse dicit ossa duo in posteriore hominis par te sacro ossi,in anteriore autem sibiinuice infititionis modo adiacentia, in quoru ossium iunctura & articulo ma tum dc dolor fit longus nec facile solubilis, per interualla temporis repetens, a coxendice usq; ad genua,& aliquando usq; ad imos pedes pertingens, quem morbu Latini coxendicem, Graeci ischiada uocant, &aetatis nostri me dici corrupta Graeca uoce sciaticam pro ischiada nomi
nant Subiges se Subigere est attrectare 3 inuice agi 4 tare commiscere in unum. Purgabituro hoc est, a
malis humoribus qui doIorem faciunt evacuabitur 3c ea mundabitur, sic ablata causa a morbo 8c dolore Iibera
I bitur sanabiturini Laseris. Lasex, quod &Iaserpitiad silphion
88쪽
DE ARTEM. LEP T. c A P. XII. 8i8c silphion et opos Cyrenaicus dicitur, quid sit, docet Plinius naturalis historiae lib. is.cap. . Dioscorides medici natis sylvae lib. .cap.ss.&Theophrastus in historia plantarum lib. s. Hoc olim in multo ciborii 8c medicinae uis S magno honore dignitate' habitum, nunc quaeres sit ignoratur, licet nomen omnibus notum, Sc quo in laeti da asa utantur, quae tamen teterrimi odoris ab antiquo Iaserpitio tum odoris sensu tum usu ipso quam Iongissi me distat.
A S CIT V R circa fossas et sepes uel aggeres, oc in agris frumentariis .Flosculum eius uel folia si contriueris sampsychiodore habent. Ad stomachi dolorem. Herbam artemisiam leptaphyllon tusam 8c eum oleo amygdalino bene subadia more malagmatis in duces panno mudo oc impones stomacho,quinta die sanabitur. Et si fuerit eiusdem artemisiae radix super limen aedificii suspensa, domui illi nemo nocebitia Ad neruorum dolorem all
Herbae artemisiae leptaphylli contritae succo exispreta, dic mixto cum oleo rosaceo si perunges eos, desinet tremor, 8c omne uitium tolletur. Has tres artemisias Diana dicitur inuenisse,& uirtutes earum di medicinam Chironi Centauro tradiis
disse,qui primus de hqs herbis medicinam instituit.
89쪽
co MMENT. G. ΗVMELBERGII Has aut herbas eX nomine Dianae, quae αξτεμις Gratace dicitur,artemisias nuneupauit. COMMENTARII.
'Τ' 'ηyyyψ , id est tenuisolia dicta est
artemisia , a quod est tenuis, gracilis diminutus, 3c φυδ Moy folium,S id propter soliorum exilitatem. Hanc nostro tempore athanasiam 8c ranacein uocant, Germanice reit r. Aggeres.
Agger dicitur cuiuslibet rei coaceruatio: dicitur 3c medis uiae eminentia ex terra & lapidibus effossis aggerata 8c coaceruata. Sampsychi.) Sampsychus herba est odora, quae 8c amaracus 8c maiorana uocatur: de qua Dioscor C. . des lib. . cap. 43.&Plinius lib. xi.cap. a. Stomachi. Istomachum uocat Apuleius uentriculum qui cibi rece piaculum est,in quo prima concoctio peragitur, in qua significatione 3c nunc uuIgo accipitur, S aliquando a Pliunio Sc Celso,licet hic lib. .cap. .& ς .pro gula, ille uero libro H.cap. γ.pro postrema gulae parte cui mox uenter annectitur accipiat, quemadmodum Galenus pro gula dcore uentriculi. Oleo amygdalino. Quod quo pacto
conficiatur, docetprimi libri cap.31.Dioscorides. Nomo.) nullum medicamentum, nullae dirae, nulla execratio, nullum incantamentum, nec daemonium, terricula a mentumue ullum. Diana.) Diana Iouis 3c Latonae filia fuit,eodem cum Apolline partu aedita, perpetua uirginitate insignis, sylvas colens, Suenationibus uacas, ob
quod 3c sylvarum nemorum* dea credita est S habita, Graece Artemis dicta est. Chironi Centauro. Chiron Centaurus Saturni &Phyllirae filius fuit, quicuar -ROnautiS nauigauit, quorum medicus fultimedicinam et herbarum virea inuenit, a quo medicinam didicit Ae sculapiuS. Nomina
90쪽
βρ HTH Q N,Romam dicunt rumicem. Na
scitur locis sabulosis θc aggeribus, uel aquosis uel hortis oc circa fossas.
i Ad paniculam quae in inguine
nascitur. Herbam lapathon contundes cum axungia uetere sine sale,sic ut axungia dupla sit ad herbam, & hus hene commixtis facies exinde uelut rotundulam, reinuolues in folio coliculi, & mittes eam sub cinerem calidum, θί cum caluerit,tunc impones super paniculam,& panno ligabis lineo.Hoc enim eximium est et ualde optimum.
Herbam lapathon tulam cum axungia,et factam quasi malagma, induqes in linteolo mundo N impoωnes super apostema,mirifice aut spargit aut facit col. lectionem, oc aperit ulcus. COMMENTARII. A P A T HI siue lapatij,utrum enim dicitur, plura sunt genera.Vnum quod Oxylapathon qua si acutum lapatium uocatur, palustribus locis nascens,laths duris δc in cacumine acutis. Se eundum genus est hortense priori omnino dissimile, M lia habens lata similia betae.Tertiu est agreste,breue,plantagini simile, molle δc in terra iaces. Quartum postremo