장음표시 사용
111쪽
do, nam vel plus tribuit, quam secundum rectam rationem tribuendum est,ue I sine modo, quia ei tribuit. cui non est tribuendum, vel tali loco , aut tempore, quibus dandum non est. Auaritiam vero per defectum quia auarus non tribuit ullo modo. Secundo contra
secundum dictu quod scilicet, si diuers morus facti
per diuersos temicirculos constitutos super extrema eiusdem rectar lineae,modo oppositin, hoc est, ab hoc puncto extremo ad aliud,& rursus ab hoc extremo ad primu,sorent contrarii:sequeretur,eundem motu habere posse infinitos motus cotrarios,quia ab uno punetcto extremo rectae lineae ad aliud,infiniti possunt duci semicirculi.Cotta hoc igitur sic argui potest.Sicut inter duo extrema rectae lineae possunt duci infiniti semicirculi,sic etiam possunt duci infinitae lineae rectae: ergo possunt fieri super eas infiniti motus recti. Sed ex his motibus quidam possent fieri sursum,& alij deorsum,ut si fierent quidam a puncto centraeterlς adpunctum designatum in concavo Lunae : alij vero deorsum ab hoc puncto ad centrum:essem igitur contrarij, &ideo quilibet motus sursum eoruns haboret infinitos motus deorsum sibi contrarios, & quilibet motus deorsum infinitos alios motus sursum. Vel ergo hoc
repotatur inconueniens, & ita probaretur eadem ratione, um rectum non habere contrarium, scutprobatur de cireuiarnquod tamen constat esse falsum: vel non 'reputatur intanueniens, de Maliam probabitur hoe argumento,uod circularis contrario carint,
D Aduersus tertium, quod Aristotcles praesepponit, motus scilicet contrarios fieri. debere inrer terminos, Ψquo , de ad quem maxime distantes, quia contrari sene, quae maxime distant .i obiicitur tertiti,quia m - , riua P dc motus atl medium, hoc est.'OIus in centro
112쪽
Lib. I. Cap. IV. Euaest. unica. '
centro terrae ad concalium Lunae, dc motus a con- cauo Lunae ad centrum terrae, sunt contrarii ex omnium sententia : de tamen non versantur inter
terminos maxime distantes : nam maior distantia est inter polos mundi , cum distent per integrum diametrum eiusdem mundi , quam inter centrum Cerrae S concauum Lunae , quae solum distant per
semidiametrum : ergo motus intei haec extrema non sunt contrarii , cum non versentur inter maxime
distantia, quod cum sit falsum , falsum quoque erit principium ab Aristotele praesuppositum,& ideo corruit argumentum super illud fundatum. Ultimo intulit Aristoteles,quod si motus circularis facti per oppositam partem integri circuli , forent contrarii mutuo se impedirent mobilia,& ideo unum
vel alterum , aut etiam utrumque esset frustra, quia motum non posset conficere.
Contra hoc tamen potest opponi, quod idem sequatur incommodum in motibus rectis contrariis sursum 3c deorsum per eandem lineam factis, & ideo mutuo se impedientibus : & tamen hoc non tollit. quin motus contrarij sint: ergo non probabitur tali argumento , quod morus circulares non sint contrarii, praesertim,cum ipsemet Aristoteles 8.Iib. Physico rum,cap. 8. textu o .id docuerit, probaueritque tales motus circulares elle contrarios,quia mutuo se impediuntin cap. 9. textu ra. motum factum per semicirculum ab uno puncto extremo redis lineae ad aliud, non poste continnari cum motu facto ab extremo ad primum,quia sunt contrarij,& contraria non possunt continuari. Constat vero, duo haec opposita esse his quae docet capite pr senti, nempe motum circularem nullum habere contrarium.
Hia tamen non obstantibus, ipsemet Diuu Tho-
113쪽
mas,& eae teri omnes interpretes huius capitis se quuntur sententiam Arist. quod motus circularis non habet contrarium & rationes,quibus id probauit, recipiunt, quare non oportet multinlicare aliquas , sed sufficit, argumenta aduersus eas Ioluere, ex quorum solutionibus constabit, non parum efficacitatis habere. Pro solutione igitur primi omissis aliis solutionibus,quas ex alioru, ac propria sententia afferut Patres Conimbriceses laqua insufficietibus in adnotare Oportet,contrarietate duplice t sse, adaequatam,& inadaequatam ; illa censetur adaequata, quae est oppositio,. quasi completa,& integra, ita ut unum oppositorum contrarietur completae,atque integrς rationi alterius,& non partiali,& quasi incompletae. Inadaequata vero vocatur ea, quae est quas dimidiata oppositio, quia non ex toro, sed ex parte inter duo aliqua intercedit. Adaequata censetur contrarietas inter ignem, & aqua ratione qualitatum , quia per utramque opponuntur, videlicet,per calorem,& siceitatem ex parte ignis,per frigiditatem, & humiditatem ex parte aquae; inadaequata vero inter ignem, & aerem , qui per unam tantum qualitatem contrariantur, videlicet per siccit rem ex parte ignis,& humiditatem ex parte aeris,non per calorem. Principium igitur ab Aristotele praesuppositum quod uni unum tantum contrarium esse possit , de contrarietate tantum adaequata accipiendum est, quae cum sit completa, una tantum esse potest in quolibet eoimario,& ideo respectu unius tantum extremi;inadaequata vero, cum .sit incompleta, & quasi partialis multiplex, quia completa ratio eiusdem extremi , pluribus partibus, aut rationibus partialibus constare potest,&iuxta singulas singulis opponi,pluraque habere contraria inadaequata,& ita se res habet
in liberalitate,cuius integra, & quasi completa ratio
114쪽
obiectiva,est dare,cui,quomodo,quando, & ubi dare, oportet:prior igitur ratio ei opposita est,non dare vllo modo, & haec est ratio auaritiae. Posterior vero consistit in tribuendo sine ordine, hoc est, non cui
tribuendum est,neque eo tempore, vel loco,aut mOdo.quibus tribui debet:in quo consistit ratio prodigalitatis, longe diuersa a ratione auaritiae. Et ecce tibi duo vitia eidem virtuti liberalitatis contraria, sed in-adςquata ratione,quia quodlibet non opponitur ei s cundum totam eius rationem,sed secundum rationem partialem, & incompleta,ita quidem ut sicut ex vir que completur integra ratio talis virtutis,sic ex vir que vitio opposito constet quasi unum integrum, atque completum, quo pacto sumi debent, quaecunque alia contraria uni,& eidem rei:nam multa. opponi eidem secundum adetquatam eius rationem repugnacide
ex hae doctrina soluitur primum argumentumδε de claratur principium,quod prςsupponit Aristoteles. Ad secundum,concedendum est antecedens, quod inter duo puncta extrema rectae lineae possunt ducialiae in infinitum,sicut possunt infiniti semicirculi; sed diuerso modo se habent isti,& illae: nam lineae rectae habent eandem distantiam, & ideo sunt eiusdem raserionis,& pariter motus super eas facti,quare licet sine
contrarii, solum sequitur, quod uni possint infinita opponi, solo numero, & non specie distincta, quod nullum incommodum habet,supposito quod talia infinita sint possibilia , lineae vero curuae, quae in m dum semicirculorum ducerentur ab extremis eiust dem lineet rectet non haberent eandem distantiam,sed maiorem,nec proinde serent eiusdem rationis,sed diuersae,& ideo si admittatur,esse contrarias, statim infertur .vni infinita contraria diueris speciei d ii posiis,quod est maximum inconueniςnS.
115쪽
Ad tertium respondetur, motus contrarios versari quidem inter terminos maxime distantes non qualicunque distantia sed ea,in qua potest fieri naturaliter motus , Sc talis est distantia inter centrum terrae , &concauum Lunae; qua quidem maior est distantia inter polos mundi, sed per hanc non potest naturalis motus fieri,quia nullum est naturale corpus, nec natuoraliter possibile , quod motu naturali ab uno polo in alterum moueri possit: quare in ordine ad motum naturalem illa est maxima,& cui non pst comparabilis distantia inter polos, maxime quia maxima distantia requisita ad constituendos motus contrarios, debet sumi formaliter, hoc est, ex opposito modo formali attingendi terminum. Ad ultimum respondeo.diuersam esse racionem de motibus rectis, & circularibus: nam motus recti,su sum, & deorsum etiamsi non fiant per eandem lineam,sed per diuersas, contrarij sunt dummodo unus a centro terrae ad concauum Lunae fiat,& ex opposito
alter, cum versentur inter contrarios terminos: ergo
necessarium non est,ut mobilia se impediant, nec ut alterum eorum sit sustra. Motus vero circularis est ab eodem in idem punctum:quare ut duo motus circulares contrarij sint ab eodem in idem punctum eiusdem circuli imierso ordine fieri debent,quod non est possibile,nisi fiat super eadem lineam,& utrunque
Corpus per eam motum idem prorsus percurrat spatium rex quo euideter colligitur,se impedire, & unum eorum,vel utrunque frustra esse, ut intulit Aristoteles,cuius argumentum efficax est. q. Ad testimonia Arist.adducta in eodem argumento dicendum est, diuerso modo sumere contrarietatem motuum in eis locis, ac sumpsit capite praesenti, ibi
enim improprie pro quacunque repugnacia, Me vero
116쪽
Lib. I. Cap. V. Tenus Oepositio.
pro contrarietate propria , iuxta leges contrarietatis motus a se latas 1 .lib. phy ficorum. , quo pacto verum est, & a se efficaciter probatum, quod motus circulseris nullum contrarium habeae 4 sed iuxta primam acceptionem impropriam contrarium habere potest. Bene tandem adnotauit D. Thom. circa eandem vitimam rationem,ex ea colligi.quod senserit plane Arist. corpora caelestia facta esse a Deo, quod ex tota eius doctrina vix forte colligi posset.Quod vero colligatur,ostendit, quia si motus circulares duorum corporum caelestium forent contrarij, mutuo se impedirent, & ideo unum eorum,vel utrunque frustra foret; quod ait Aristot.esse falsum , quia Deus,& natura nihil frustra faciunt , eiusmodi ' aurem consequutio in corporibus cadestibus frustra effeti nisi supponeret, corpora caelestia facta esse , Deo, ut consideranti facile patebit.
Sed quoniam manssum est de his, ct de reliquis
considerandum es, o primum, utrum sis i
quoddam corpus infinixum. Breuis expositi textus. INcipitiam Aristoteles agere de perfectione uniuersi,& ad eam cognoscendam inquirit,an aliquod ex quinque corporibus infinitum sit, ut ex hac parte eonstet, an infinitus sit mundus ; & in hoc capite aliquibus pr. ibatis,docet,non dari corpus infinitu magnitudine , quod circulariter moueatur, quia .si coς-pus tale esset ii finitum, lineae ducta a centro eius ad
117쪽
circuserentias, infinitu distarent,quia quo magis protrahuntur,magis clistat, ergo non posset una ad situm alterius prouenire,hoc autem est necessarium; ut corpus circulariter moueatur, nequit igitur dari infinitu corpus,& idem conuincitur,sa ponamus lineam deductam a centro in infinitum, aliam secante corpus infinitum per centrum usq; ad circumseretias:illa enim necessario per morum attinget partes alteriuS,qu*secant totu corpus,& tamen ponimus claudere infinituspatium. Prςterea si cςlum esset infinitet magnitudinis, non posset moueri spatio viginti quatuox horarum, contra experientiam,quia si linea ducatur a centro cς-li,& alia infinita ponatur iuxta caelum quiescens,linea illa recta spatio finito transiret successive alia, & spatium infinitum, quod est absurdu,& eandem vim habent argumenta,a quocumq; puncto corporis infinitidueatur line; si ibi no est assignabile centru. vlterius, caelu infinitu non posset tepore finito circulariter tra-gire corpora finita sub se conteutamec potest non corpus claudi extremis, quia figura importat extrema, &inseparabilis est a quaticite: ergo nequit esse infiniiu. Deniq; caelum infinitum infinito moueretur tempore,cum infinitum deberra spatium transre, quod experimedio pugnat:nequit ergo caelum,aut aliud corpus circulariter motum esse infinitum.
Sed adhue neque quod ad medium, neque quoὸ a medio fertur infinitum erit, O
si tendit Aristoteles, non posse dari elementum actu infinitum, & probat duplici ratione, quia
118쪽
. Lib. I. Cap. I. Tenus expositio.
corpora, quorum loca finita sunt,finita etiam erunt, ut patet; sed loca elementorum sunt finita, quod dererra, & igne probatur, quia Ut pote contraria maxime distant sub eodem genere, sed maxima distantia est determinata, nempe, ultra quam non est maior quando unum contrarium est finitum,similitet& aliud At locus terrae finitus est, cum illum possit corpus per motum attingere, nec potest ultra procedere , nisi eum deserendo, ut paret: de aere veto , &aqua facilius,nam quidquid extremis clauditur, finitum est,sed media elementa, & eorum loca clauduntur extremis, ergo sunt finita: nam si infinita forent, nullum corpus moueri posset ab uno extremo elemento ad aliud,quia oporteret eadem media pertransire,& hoc patet este impossibile, quia infinitum non est petransibile. Secundo,si aliquod elementum foret infinitum secundum magnitudinem, sequeretur , fore etiam infinitu secudum virtutem motivam, & ideo habere grauitatem, aut levitatem actu infinitam, cum eadem sit
proportio magnitudinis, & grauitatis, vel leuitatis, si quidem addita parte magnitudinis , additur pars grauitatis, aut leuitatis, & ex opposito aliqua inferuntur absurda. Sed impossibilis est grauitas, aut leuitas actu finita: ergo impossibile quoque erit, da-
. ri elementum magnitudine infinitum. Minor probatur , quia quo maior est grauitas , vel leuitas , velocior est motus, hac ergo crescente in infinitum,s militer crescet velocitas, ac proinde fiet morus in non tempore, seu instanti, quod implicat.
119쪽
Textus Aristotelis. Necesse itaque, corpus omne aut infinitum
Breuis expositio t tus. TRibus diuisionibus praesuppositis corporis,in infinitum, & infinitum partium, in homogeneo, & heterogeneas, & harum infinitas & infinitas quasi continuato sermone prosequitur Aristoteles idem-met intentum praecedentis capitis, nempe probare, quod non detur in mundo corpus aliquod magnitudine infinitum. Dividitur vero caput in duas partes, in prima probat non dari corpus actu infinitum dissisimilarium,nec similarium partium ex motu locali:in secunda probat ex actione, & passione, & aliis argumentis dialecticis,& in fine refutat opinionem quandam antiquorum. Primo probat. quia si partes illius corporis heterogeneae essene infinitae, cum debeatur cuilibet proprius motus distinctus, essent infiniti specie motus : si vero essent finitae aliquae earum,uel om nes deberent esse infinitae magnitudinis, ac proinde infinitae grauitatis , quod supra probatum est absurdum:praeterea occuparet infinitum locu , immo nul- . um reliquis spatium relinquerelasi vero partes essent elusee rationis, corpus infinitu esset infinitae grauita- is,vel leuitatis,ut supra intulit, & non poset moueri. Secudo probat,quia corpus infinitu no potest movere aliud corpus finitu,vel infinitu finito,aut infinito
tempore, neque ab eorum aliquo moueri: utrinque enim mani se sta inseruntur absurda ex dictis,sue moueatur motu recto , siue circulari, & cum quidquid moue
120쪽
LU L CU.VIII. Tiatus expositis. Io I
inouetur ab alio moueatur,deberet poni aliud corpus infinitae virtutis ad mouendum illud, quod fusus refellit Aristoteles.& ex eisdem,& aliis absurdis refutat opinionem Democriti, & Leucippi, ponentium corpus infinitum conflatum ex infinitis atomis indiudi
Textus Aristotelis. , . . . . . Cum autem, neque plures esse caelost Uiue dicamu4,erc. - Breuis expositio textus.
INtendit . Atistoteles hoc capite probaret non esse plures mundos,quia si plures darentur,quilibet haberet suum caelum, suam terram, caeteraque elementa distincta a cailo, terra, & elementis alterius ; ergo terra alterius mundi moueretur atrient rima terrae huius, vel ergo moueretur naturaliter, adi violenter,
non naturaliter, alioqui iis proprio loco quiesceret violenter, quod patet esse falsum: sed neque moueretur violenter, alioqui niolus a cenIro huius terrae ad proprium foret ei naturalis, qu palmetiam falsum,quia impossibile estaeot poti grani naturalem esse morum a centro I sed terra illa soret grauis, ergo non poster,naturaliter moueri a centro.Confirmatur quia motus huius,& alterius mudi eiusdem essent speeaei, ergo motus sursum ab eodem centro & deorsus a ad idem centrum fierent; quod in eo euentu stare non posset. Praeterea corpora utriusque mundi eaydem haberent inclinationem , & virtutem motiu*m.. Ergo ad eundem locum naturaliter mouerentur, &