R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

171쪽

ruisse Aristoteles ijb. de sensu,& sensibili, capite vitimo ad finem hisce verbis S M itaque asiquid visimum

distantia, de non videturi, ct primum unde videtur, hoc itaque necesse in diuisibili riseis ultra quodque non cyntingit sentire existens, circa autem necesse sentire. . Pro solutione adnotare oportet in sensationibus duo reperiri, primum est immutatio potentiae sensitiuae ab obiecto, quae est impresso speciei, & taee

prio eius in eadem potentia. Secundum operario ipsa Vitalis, quam elicit potentia insormata specie, iam-pe, visio , vel auditio, & impressio quidem speciei non est actio , aut operatio potentiae, sed obiecti in ipsam : ex parte vero eiusdem potentiae sola teceptio aut passio: operatio vero est ab ipsa potentia simul,& oblecto media se ecie concurrente cum illa, tanquam ab uno principio, per quam operationem non agit potetia in obiectum neque in aliquid' aliud, quia non esta istio transiens ,sed intra septo ducit per illam speciem expressam,in quacdsistit sensatio, seu perceptio obiecti sensibilis. Et ex his soluitur argumentum

oppositu concesso antecedente, quod det ut determinata distantia, qua,& no a minori possit potetia sentire obiectum : negando tamen ex hoc sequi, quod potentia activa ad tantam distantiam extendat suum effectu,& non ad minorem, quia sensatio noti est e fusio,seu extensio effectus per spatiu, cum costet sensationem,ues specie expressam non produci, vel exte-di circa spati si vel usque ad obiectum,sed intra poteriam ipsam remanere: postulat vero ad hanc operationem intra se eliciendam certam distati*n obiecti a se tanqua conditionem necessarii quod constat non esse

terminari quo ad extensionem sol effectus, sed neque sequitur actione obiecti in potetia quae vete est effuso,sseu extulio sui effectus ad mediu,& potetia termi-

172쪽

nari versus paruitatem mam licet potentia non perci piat obiectum,nisi ad aliquam distantiam,caeterum, quocunque,& quantumcunque minima imprimit eb biectum ,propriam speciem , quia distantia obiecti conditio potentiae est ad percipiendum obiectum,n5eonsilio obiecti, ad agendum,citda potentiam,& ex-rendondumψpioprium effictum per medium circa illam. Vnde constat,potentiam activam obiecti, ad ex-reiadbndum proprium effectum , nullum paruitatistbrminum' postulare: neque id probare testimonium Ari stotelis. etia ut verba eius sonant intellectu. Quia ex eo. quod detur certa distantia,aqua primum videri color , & audiri sonus possit,non tamen datur ex hoc terminus extensionis aliciatus effectus activae potetiς, aut virtutis obiecti,versus minimum, ut ostensum est. Solum igitur potest quaestio procedere determiano intrinseco magnitudinis, an videlicet ad tantam distantiam possit extendere proprium essectum potentia ς seu qualitas activa, ut non ad maiorem. Cui hac distinctibne respondendum censent Patres Co-nim ieenses I .lib de caelo,c. I I.q. .art. .distatia spa-rij, adquam potentia activa proprium emctum potest extenderὲ, dupliciter consideranda est,aut includedovItimum indivisibile , quo elauditur, aut terminatur, vel illud excludendo,& priori modo potentiae activae non habent terminum intrinsecum, quo ad distantiam eu extensionem spatij, sed tantum extrinsecum, e contrario autem posteriori modo. Probant primo hoc argumento, constituto, quod luminosam possit ad tria stadia spatij, nempe, aeris, effundere lumen,& ulterius non potur,& tunc ita a guunt. Lumen effusum per totum illum aerem non potest attingere vltimam superficiem claudentem eandem extensionem aeris,sed solum se extendere ad

173쪽

totam latitudinem diuisibilem eius eadem superficie

clausam ta ut in ea recipiatur:ergo verum erit ad totam latitudinem aeris se extendere lumen,& ulterius non se extendere,sed hoc est intrinsece terminari per illam versus magnitudinem, ut ex definitione intrin. seci termini magnitudinis constat: ergo hunc postulat activa potentia, quo ad extensionem sui effectus. Minorem ita probat:vel lumen in ea superficie receptum est alicuius intensionis diuisibilis, vel indivisibilis:sed indivisibilem intensionem dari repugnat:ergo necesse tale Iumen habet intensionem diuisibilem, Praesertim cum minorem habeat,quam caetera indiuisibilia praecedentia spatij agenti proximiora. Eam igitur incensionem necesse erit ad partem sibi prox, miorem effundere,eam illuminando .Probatur consequentia,quia nullum accidens productivum sibi similis,ad tam remissiam gradum peruenire potest, quin remissiorem possit producere in passo sibi approximato, sese porrigendo usque ad non gradum. Quare falsum erit;quod supponitur,illam superficiem pertinere ad terminum intrinsecum extensionis luminis, aliquid eius in se recipiedo, & tota extensionem eius intrinsece claudendo, ita ut ulterius non se extendat. Et consequenter erit etiam salsum,dari terminum intrinsecum luminis, vel alterius activae qualitatis versus magnitudinem, quo ad extensionem. Postremo vero facile ostendunt, quia si effectus non extenditur ad superficiem claudentem, seu terminantem totum spatium illa erit terminus , ad quem non se extendit effectus agentis, bene tamen extenditur ad totam latitudinem per eam terminatam : ergo est terminus

extrinsecus.

H c tamen sententia videtur mihi plane falsa, quantum ad utrunque, quod probo,primo argamen

174쪽

to ad hominem hoc modo. Ideo assetit lumen, via quamlibet aliam qualitatem activam proprium esse itum extendere per totum spatium trium stadiorum. usque ad superficiem ipsum terminantem, non quis. dem inciusiue, ita ut in ipsemet superficie recipiatur, sed exclusiue tantum,ita ut in tota. ac sola latitudine spatij,ipsa vero superficies non illuminetur. Hoc itaque ila necessario fieri aiut quia si superficies aliquid luminis reciperet, necessarium foret, ut in parte sequenti illud produceret, quia agens approximatum passo.nat uraliter & necessario in ipsum agit,quare nopollet superficies esse terminus intrinsecus extensionis effectus, eum ultra illam se extenderet. Sed hoc quidem sequitur de tota latitudine spatij, superficie clausiuergo non poterit haec ivt aiunt esse terminus intrinsecus, nec superficies extrinsecus. Antecedens se ostendo.Lumen recipitur in tota latitudine et ergo necessario debet produci in superficie eam terminan rein in ea recipi. Probatur consequentia eodem argumento eorum: quia si lumen receptum in superficie,necesse est, quod in parte sequenti producatur, quia agens naturale necessario exten4it suum effectum ad passum sibi approximatum:ergo lumen receptum in tota latitudine spatij, superficie terminata, necessario producit,atque extendit suum effectum ad eamdem superficiem.Probatur euidenter consequentia, quia non est ipsa minus approximata parti spatij illuminati,quam terminat, quim pars sequens sit approximata sibi ergo nec minus recipit luse ab illa,qua produeat in hac,quare nec potest esse terminus intriu- secus tota latitudo spatij excludens superficie:nec potest eadem superficies excludi , receptione effectus,

ut sit terminus extrinsecus extensionis eius. Eodem igitur argumento eorum aduersus propriam semen- .e uisa tiam

175쪽

De Caelo,ct Mundo.

tiam retorto,probatur falsa.

Sed rursus eam impugno duplici argumento. Pri mos quia si ab effectu producto per totam latitudinem spatij excludatur superficies ipsem includens,

έequitur non dari ullum terminum magnitudinis intrinsecum earundem potentiarum, aut qualitatum, quoad extensionem effectus , quem tamen opposita sententia eis eoncedit. Probatur consequentia, quia talis temfinus vel est seperficies, vel latitudo ab ea clausamon primum ut concedunt ipsi) S probat euidenter ratioreum ad eam non perueniat effectus, nec in eadem recipiatur,quod ad r3tionem intrinseci ter mini a primo necessarium est.Sed nec tota ipsa latitu do , in qua lumen recipitur, intrinsecus terminus esse potest.Probatur minor:nam terminus extensionis in erinsecus magnitudinis debet esse quid certum,ac determinatum , ad quod effectus perueniat, dc ulterius non se extendat: sed latitudo tornis spatij, exclusa su perficie eam claudente, non est quid dc terminatum, cum non habeat ultimam parrem, sed qualibet segnata habeat ulteriorem aliam in infinitum e ergo repugnat esse terminum Intrinsecum extensionis ef

Et si dieas,esse determinatam,quia clauditur supe2ficie : picto aperie id noti lassicere, .ut fit intrinsecus te haus,quia terminus mirinsecus talis esse deber,ut ad illum pernuniat effectus ted constat non peruenire ad superficiem;ergo impossibile est, Bperficiem terminard latitudinem , ut feri leti em effectum, sed quaiarum ad receptione effectns,ira se habet latitudo. spatij, ac si per illam nore termitisetur nec ullum prorsus haberet ter nun . ratione non porest ullo modo latitudo spatij reeipietis lumen esse terminus intrinsecus extensionis eius', sed extrinsecus

176쪽

tantum.Itaque latitudo spatij materialiter tantum ac cepta, ut est extensio spatij , intrinsece terminatur tali superficie, caeterum , ut est passum, ad quod, & per quod extenditur lumen ,repugnat eam terminari, nisi ratione prorsus extrinseca: quia quod lumen non recipit,nec potest intrinsece pertinere ad spatium , per quod aliquid extenditur,ut constat euidenter in mota locali iacto per spatium, d quem motum non potest pertinere vltimum indivisibile , claudens idemmee spatium,nisi ad illud perueniat mobile, habens in eo praesentiam indivisibilem terminantem intrinsece motum. Pari ergo ratione ultimum indivisibile sp iij, per quod se extendit lumen , nequit pertinere ad terminum intrinsecum talis extensionis, nisi ad

ipsum perueniat lumen,in eoque recipiatur. t A.

Secundo probatur,quia si latitudo spatij,in qua tu

men producitur, posset esse terminus intrinsecus e tensionis eius, non recepto lumine in superficie eam terminantet, euidenter sequitur, terminum magnitudinis extrio secum, qui vocatur minimum quodno,esse intrinsecum, qui vocatur maximum quod si & ideo res omnes cuiusque generis; & ordinis habere intrinsecum term inu magnitudinis. Probatur consequentia;quia in mi inno quod non,verum est, ac necessarium effectum non pexuenire ad certum aliquod quod constat habere modum , vel rationem indiuisibilis cum sit ultimum quid,quo clauditur tota latitudo,ad quam perueni di dem effectus, bene tamen peruenire totam ipsam latitudinem tali indivisibili clausam:sed hoc sussicit in extensione luminis, vel alterius effectus iuxta hanc sententiam ut latitudo ipsa sit terminus intrinsecus magnitudinis potentiae qua ad extensionem,qui est maximum quod sic:ergo qui libet terminus magnitudinis extrinsecus cuiuslibes

177쪽

ret,qui est minimum quod non . erit infrinsecus , qui est maximum quod sic,quod patet esse salsum. Nostra ergo sententia est, potentias activas s actitiasque qualitates , quoad extensionem postulare intrinlecum terminum magnitudinis proprio indiuisibili clausum, ita ut usque ad illud inclusiue possint extendere proprium effectum eum in toto spatio,atque etiam in eodem indivisibili effundendo, & non ait rius. Quam in primis colligo euidenter ex Diui Thomae doctrina I. 2.quaest.s .artic.6. ad 2.ubi sic loquitur. Nec etiam omnia,qua sunt illuminara,aut calefacta ossunt alia calefacere; aut illuminare, sic enim illuminatio, autealefactis essent usque ad in infinitum. Sentit igitur sphaeram activitatis cuiuilibet agentis extendi usque ad

aliquid determinatum,quod quidem calefieri, aut illuminari possit ab eo,sed non posse aliud iuxta se positum calefacere,vel illuminare:ergo hoc est ultimum ad quod potest agens extendere actionem, & vltra illud non potest , quod est extensionem sui effectus procedere usque ad vitimum inclusiue, hoc est circa quod producatur,& vltra illud non transeat. Probatur deinde ratione: primo, quia impossibile

est,potentiam,seu activam virtutem, posse extendere

propriu effectu per aliqua latitudine spatij,& no posse

ea comunicare ultimo indivisibili, seu superficiei terminati,atque,claudeti e ut asserit opposita sententiar ergo necessarium est,terminum propriae extensionis idem indivisibile claudere , & ex consequenti talem potentiam postulare intrinsecum terminum proprio indivisibili clausum, ad quod idem effectus se extendat. Antecedens probo, quia agens potest producere suum effectum , circa totam latitudinem spatij, tali superficie clausum: ergo potest eum producere circa eandem superficiem claudentem, & ex consequenti

178쪽

actu producet,cum operetur rinturaliter,& secundum ultimum potentiae.Probatur consequentia quia indiuisibile terminans latitudinem spatij, non efficit eam maiorem, & ex alia parte capax est eiusdem effectus,& non impeditum ad illum recipiendum: ergo non postulat maiorem virtutem in agente, ut ad se extemdat effectum , quam ut eum extendat circa totam lain titudinem a se terminata&:ideo necesse est, indiuisibile effectus in tali superficie produci eo ipso, quod circa latitudinem spatij producitur, ut sit terminus extrinsecus talis effectus proprio indivisibili completus , sicut latitudo ipsa spatij,in qua producitur, proprio indivisibili terminara est.

Secundo probatur, quia terminus intrinsecus magnitudinis eiusdem rationis est in qualitate, quo ad intensionem effectus , & quoad extensionem Acum eodem modo definiatur in omnibus, sed in quantitate importat tantam, ad quam potest peruenire corpus,& non ad maiorem , & pariter in intensione, Meiusmodi tani ad quam potest peruenire. claudis necessario indivisibile terminans, pari ergo ratione terminus intrinsecus extensionis effectus importare debet.Probatur minor quia quantitas non est tanta,nisi ratione indivisibilis eam terminantismec qualitas secundum intensionem est tanta, nisi indivisibili eiusdem intensionis compleatur, ut calor non est tantuS, hoc est ut unum, aut dimidium, nisi compleatur indivisibili eiusdem intensionis:ergo nec potest esse,aut dici tantus quoad extensionem, nisi indivisibile extensionis includat. Vnde sequitur, totam latitudinem spatij non esse tantam, nisi includat superficiem eam

terminantem , nec tantum esse calorem, aut lumen.

nisi includat indivisibile luminis,aut caloris producti in eadem superficie indivisibili rei minante extensio-

179쪽

nem eiusdem effectus. . .

Ad argumentum respondetur negando, quod lumen intensium receptum in superficie spatij possit vlterius illuminare, & idem contra Doctores primae sententiae inferri potest de lumine intenso producto in latitudine spatij comparatione superficiei terminantis spatium.Quare miror hanc sententiam negata.

Iem ex una parte lumen in latitudine ipsa spatij receriptum illuminaxe superficiem se terminatem , & colligentem ex altera , quod si recipiatur in superficie debeat illuminare , seu lumen producere in parte sequenti.Deinde vero ostendo non esse bonam consequentiam, quia ut bene adnotauit D. Thomas verbis

illius testimonii superius relatis, neque omne calidum potest calefacere palIum sibi proximum, neque omnς illuminatum illud illuminare, quia cum euidens sit,longe maioris perfectionis esse,se communicare alteri , per aliquam sormam agendo in illud,

quam habere esse,utcunque per talem formam, euid Es quoque erit,maiore virtutem requiri ad primum, quam ad secundum, ut copiose ostendimus I. lib.degeneratione,cap. 9.quςλ .adiensem,probantes,adeo minimam posse esse virtutem, ut non possit agere in aliud. Quod non minus probauit euidenter eisdem verbis D.Thomas.Si omne calidum posset calefacere aliud, in infinitum procederet calefacito, quo ad extensionem effectus , & non haberet limitaram spha ram agendi ,sed infinitam , cum tamen necesse sit habere determinatam , & termino quidem intrinseco magnitudinis,quem artingere possit , dc ulterius non procedere: quemadmodum virtus ipsa agendi intrinsece limitata est. Et haec doctrina non minus vera est

in formis accidentalibus , quam in substantialibus, nam rationes aeque de virisque probant, ut per se pa-

180쪽

ter, & de ρccidentalibus loquitur D. Thomas, ut ver

Lai potentiae activae quoad resissentiam termi- nentur, or quibusnam modis.

Contraria. duplicia sunt aba activa, VI primae

qualitates,& plures ex secundis, alia non activa actione quidem naturali ut albedo, nigredo, & caeteri colores,& plures aliae qualitates :nam actione intention li,effundendo proprias species inientionales; circa medium , & potentiam, omnes serme qualitarres activae vocari possent Sed activae actione naturali adhuc diuiduntur in eas, quae circa idem subiectum sibi contrarias expellunti ; quatis sunt primae qualitares , &i in alias, quae non agunt cxpellendo opposita sed aut mouendo subiectum ad locum,ut grauitas,leuitas in inpulsus omnes , aut modo alio producendo essectum. Quare . illis. duntaxat, conuenit proprii sinat contrarietas communi illa diffinitione expli cata , contraria sunt , quae sub eodem genere posta maxime distant, & ab eodem subiecto mutuo se ςxpellunt Iquamuis minus propria contrarietas vera tamen iὶ multu aliis conueniat, ut albedini,& nigredini, grauitati, Aleuirati, & omnibus aliis similibus,& eodem modo propria resistentiacis dem duntaxat propriissimisi mrariis conceditur, ut primis qualitatibus aeuus vero mi ous propria,aut nulla. Propria randem rosistentia diuiditur in activam, & se malemu S. initia non est aliud , quam actio ipsa, prout impedimςntum pr*stgx ς09trario , ne in es dem subiectui introd*catur xyr .ignis p r eandem