R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

371쪽

3 si ne Caelo, se Mundo.

uerterunt , quem vocarunt accessus, & recessiis, aut

motum trepidationis, quia stellae visae sunt, quasi in unam partem aliquando inclinare, videlicet versus unum polum,quandoque versus alterum , qui motus non potest conuenire eidem caelo stellato eui assixae sunt stellae ex propria natura,cum habeat alterum ab Occidente in Orientem , quem absoluit triginta, &sex millibus annis;necesse est ergo,supra ipsum ponere aliud caelum nonum, quod naturaliter moueatur motu trepidationis,& secum tapiat per talem motum caelum stellatum, quasi faciens ipsum trepidare,& supra nonum caelum trepidationis decimum, quod sit primum mobile perficiens motum proprium spatio viginti quatuor horarum,&cumque rapiat inferiores orbes, eos facies motu diurno moueri eodem modo. Praeter hos vero decem orbes restat caelum Empyrureum immobile,quo completur numerus undecimus a multis iam in Schola receptus. Sed aduersus duos illos caesos superadditos , no num videlicet ac decimum obiiciunt recentiores quidam hoc modo: etiamsi obseruationes Astronomorum de motu retrogrado caeli syderet, ac de quorum dam astrorum trepidatione in eo verae sint,non compellunt duos caesos addere.Sed potest quispiam excogitare,casum hoc moueri a sua intelligentia uno quidem,atque eodem motu,sed ex illa parte retrogrado, atque etiam ex parte quarundam stellarum,quasi trepidante,& ita non erit necessarium,alios motus multiplicare distinctos,& minus necessarium , multiplicare duo alia corpora caesestia. Nihilominus obiectio haec non habet dissicilem solutionem, hoc modo aposteriori ex effectibus explicandam : nam communis sententia ponens sphaeras septem pro totidem planetis, & octauum cetium, cui assixae sunti stellae

372쪽

stella: quo a vocat primum mobile in alterit, primum

mobile suo motu rapere caelos omnes in seriores planetarum , efficereque , ut motu diurno secum moueantur. Quo suppositio necelsarium erit, omnes conditiones eius participare motus orbium inferiorum , in quibus planetae insident, si igitur cum

retrogradatione illa ,& trepidatione mouetur primum obile, necesse est eadem participare motum diurnum Solis, & Lunae, aliorumque planetarum , qui cum sint terrae proximiores praesertim Luna 2 conspiceremus in motu eius tales defectus, quos nemo Astronomiae peritus adnotauit. Signum igitur est, non dari in eodem motu caeli syderet, sed in motri alterius corporis superioris , & ideo si verae sint obseruationes x ex eis deducetur nonum , ac decimum Caelum , multiplicandum supra octo , quae

Aristoteles , & alij antiquiores Philosophi posue

runt.

Nihilominus nostra sententia est, valde probabile elle, nouem dumtaxat sphaeras caelestes ponendas esse , videlicet septem pro scptem planetis, ita ut singuli in proprio, & cum proprio caelo moueantur: octauam speteram , in qua stelsae fixae sint; & fit m

mentum: ac primum mobile vocetur, secum rapi cras caelos planetarum , ut Dosuerunt Aristoteles, & caeteri antiquiores Philosophi; & tandem supra omnes caelum Empyreum, tanquam beatorum sedem , de quo nonnulla dicemus quaestione sequenti. Rario autem , quae rite mouet , ad non multiplicandum duas illas sphaeras, est; primo, quia iuxta uniuersale illud principium, non sunt multiplicandae clatitates, 'reales, maxime completae sine urgenti necessitate. Sed non affertur urgens argumentum, quo probetur duo illa caelestia corpora addenda esse, praeter nouem

373쪽

3 Iu Caelo , se Mundo.

Enumerata : erg. non sunt multiplicanda. Mino-Tem probo, quia solum multiplicata sunt propter Astronomorum testimonium allerentium, tuos illos motus se obseruat se , nempe retrogradum firmamen, ti ab Occidente in Orientem, adeoque tardissimum, Vt unam circulationem non minus, quam sex millibus annorum spatio abioluar, dcinde motum ire pidationis, quem stellae nunc accedendo , nunc vero tecedendo a polis ostcndunt, quos motus Constat non posse naturaliter conuenire eidem firmamento , neque simul cum motu, diurno ab Oriente in Occidontem , & propterea necessarium esse multiplicandum aliud caelum , cui uous motu. eorum

conueniat naturaliter, & proinde aliud, quod sit primum mobilis , & idemmct firmamentum cum caeteris omnibus sphaetis inferioribus secum ra. piat ab Oriente in Occidentem , compellens circulationem absoluere spatio viginti quatuor ho- . rarum I firmamentum voro , seu stellatum caelum ; solum moueri naturaliter motu illo tardis

Sed obseruatio utraque cum primis lubrica est,& valde incerta ,& parum probabilis, neque tanti momenti, ut compellat, duo caelestia corpora multiplicare: ergo non sunt propter eam multiplicanda. Probatur minor, quod incerta sit ; quia motus est sensibile commune , circa quod passim sensus decipiuntur , praesertim ad maximam , & prope infinitam distantiam , qualis est ea, quae versatur internos, ω octauuin caelum; ergo facile est visum, inobseruationibus illis decipi , ita ut talibus motibus moueri stellas iudicci, aut caelum ipsum , cum Vere non moueantur; & hanc probationem mino- U, Vi geo cx duobus, ex priori quidem , quia longe minus

374쪽

minus a nobis distat Sol , quam itellatum caelium; retamen circa magnitudinem eius decipimur, iudicantes longe minotem elisi, quia magnitudo commune

sensibile est,&longe distatis;ergo facilius ducipi possunt Astrologi, circa motus illos particulares firmamenti, ac stellarum eius, iudicantes dari. , cum non demur .Ex secundo vero .quia motus,qui tribuitur firmamento, tanquam proprius tardissimus c,st, cum unam circulationem non compicat minus, quam lex

millium annorum spatio ; ergo cst imperceptibilis per sensum, praesertim ad tam magnam , & pene infinitam distantiam; quare repugnat, per sensum iudicare , quod moueatur tali motu ,& proinde quod eius ratione multiplicandum sit aliud caeleste corpus, quod sit primum mobile, ad cuius moti,in diurnum

moueatur.

Et argumentum hoc sortius conuincit, de accessu,& recessu stellarum , quae cum sint corpora in infinitum pene minora eodem firmamento, cui affixς sunt,& motus earum non velocior,longe minus perceptibile erit per sensum. Sed audio duplieem solutioncm huius argumenti , quam pro Astrologis excogitare quis poterit: priorem quidem , quod licet tarditanus motus fit. mamenti, ac stellarum eius, non sit perceptibilis sensu , dum fit, aut statim, ac facta est aliqua eius pars, tamen post longum temporis in toruallum percipit, quod aliquem licet minimum j motum absoluerit, quemadmodum constat nobis, at busta crescere, quorum incrementum sensu nota percipimus, dum fit, nihilominus clapso aliquo tempure cieuille cogno- stimus, S: iuxta philosophiae principia, motu continuo , quamuis sensu imperceptabit. Sic ergo n3otum proprium firmamenti taldissimum non percipi-

375쪽

3 s ue De Caelo, se Mundo.

mus fieri, elapso tamen tempore aliquo , sensu percipere possumus,motum fuisse, & nouam praesentiam, vel nouum eius modum comparasse. Ex quo cognoscimus motum eius, & hoc modo potuit continua Α-strologodum obseruatione colligi proprius firmamenti motus,quantumlibet tardiuimus, atque ex eo non moueri motu diurno tanquam sibi proprio , sed raptum ab alia superiori sphaera ,nqcellario mutiplicanda. Posterior Iulio excogitari posset, quod licet visus per se non posset immediate percipere talem motum, potest tamen per instrumenta quaedam arte fabricata:quibus mediis experientia constat,ad longe maiorem distantiam idem corpus, aut motum eius percipi'.tam persecta ergo elaborari potuerunt similia instrumenta, ut eundem morum firmamenti quantumlibet distantem) percipere eis mediis quispiam possit. Nihilominus neutra harum solutionum vim argumenti diminuit ; non prior . quiPsi una circuitio firmamenti eget sex millibus annis, impossibile est

tempori viginti anorum,aut triginra correspondero partem ita notabilem eiusdem circulationis, quae sensu percipi posset ab eodem nomine ad tam marignam distantiam ; constat vero ab eodem non posse longiorem, magisque continuam obseruationem adhiberi, propter vitae eius breuitatem,ab ea aetate mensurandam , a qua potest obseruationem inchoare, in eamque rerminandam, in qua visus debilitari solet,ngo impossibile censendum est , similem motum tardissimum per se, vel aliquam sui partem continua

obseruatione percipi sensu. Quod argumentum v gentius probat de stellarum trepidatione,propter mi norem longe earum magnitudinem,atque etiam propter morum illius stellae squam polum vocamus) re-

si ectu

Corale

376쪽

spectu cuius desumitur accessus, & recesses earum: nam polus non est immobilis stella , cum moueatur ad motum caeli,cui affixa est; sed immobilis vocari solet, quia suo motu breue spatium percurrit, quod lassicit, ut fallax possit reputari obseruatio Astrologi putantis accessum,vel recessum apparetem stellatum ad potu ,ex parre earum Cotingere , cum propter m tum poli eisdem stellis adscribi possit. Posterior vero solutio longe debilior est, quia etsi ad limitatam aliquam distantiam multum iuuent talia instrumenta,&plane essiciant, ut corpus aliquod visu percipiatur, quod sine eorum adminiculo percipi non poliret,caeterum ad tam magnam inter nos,& octauum caelum intercedente,plane est impossibile,aliquid adminiculi praestare,ut consideranti facile patebit, & haec omnia non parum corroborare videtur motus eiusdem firmamenti rapti a superiori corpore,quod isti adde- dum putant; nam per ipsum lubricus valde redditur proprius,magisque confunditur,fitque ex consequenti minus perceptibilis ad tam magnam , & pene infinitam distantiam,cum sit tardissimus. Secundum vero,quod in eadem minori argumenti dicitur, nempe obseruationem astronomicam tardissimi motus firmamenti,& trepidationis stellarum. non esse tanti momenti, ut propter eam probabilisessiciatur multiplicatio duarum sphaerarum, ex eo probanda est , quia motus caelestium corporum e propria natura ordinatur ad influendum ly subluna.ria corpora. Sed ad talem influxum parum , aut nihil prodesse potest tardissimus ille motus firmamenti,&multo minus quarundam stellarum , nonnulla trepidatio ex paruo accessu, ac recessu ad polum causata, quare incredibile videtur, ob tam leues causas auctorem naturae duo caelestia corpora multiplicasse, cum

377쪽

3 1 8 De C. , ct Mundo.

per firmamentum,& caeteros orbes planetarum facile potuerit eosdem influxus praestare. Denique etiam si demus illas tres motus differentias in caelo re vera deprehendi non ideo cogi- .mur , d multiplicanda, alia duo corpora caelestia: primo, quia forte rempore Platonis, & Aristotelis hae disserentiae fuerunt notatae, quod ne-- gari nequit firmo fundamento , sine arrogantia

astronomorum huius temporis , & tamen otionario caelorum numero contenti fuere; non est ergo,

cur nos compellat praedi a observatio si dat uti ad multiplicanda caelestia corpora , contra praedictos Philosophos. Secundo , omnes illae differentiae recte possimi

conuenire eidem corpori ratione unius tantum

motus I ergo propter illas non sunt multiplicanda duci alia corpora caelestia. Antecedens proba, tur , quia solum tribuitur caelo stellato motus ab occasu in ortum ex eo, quod stellae illi assixae spatio viginti quatuor horarum non describuni ci culum perfectum ad idem punctum deueniendo, sed quasi a tergo aliquantulum manent i, ex quo loco rapiuntur alio die motu diurno , idemque quouis die contingit; sed hoc in uno rantum motu respectu unius corporis tantum potest optime salua ri, ex eo solum , quod per illum non perueniat corpus in spatio viginti quatuor horarum , ad idem punctum , absoluendo perfecte circulationem illa duratione, siue quia sic a natura statutum est, siue quia'corporibus inferioribus , quae secum rapie primum mobile ealiquantulum retardatur mintus illius, per impressionem impulsus, quasi contrari , medi*ntesillorum proprio motu contrario. Et similiter dicendum est de motu accessus L dc recessiis,

378쪽

Lib. II. Cp. R. Quare. III. 3 I 'recessus,seu de ista differentia illotus si datur) potcst enim consistere in eodem motu primi mobilis facto per lineam gyrativam,ua ut ponamus in Q ctaua sphqra, vul in caelo Empyreis superiori circulum Zodiacum tot gradus continVni cm, quot sicliae fixae declinare videmur, tum ad Austrum, rum ad Septemtionem, quem circulum Zodiacum peragrate poturunt stellae fixae per lineam gyrativam, spatio septem miblium annorum, sicut Sol ex communi sententia,dum per lineam 'gyratiuam unico motu scitur , sparium unius anni totum Zodiacum suum perlustrat, declinando inrecdum ad Austrua, , interdum ad Septentrionem : n illum autem est fundamentum asscrendi, octauum caelum moueri natura sua per lineam porsecte circularem , quae ab eodem in idem omnino punctum redear; siquidem nunquam id de facto contingit :.neque Aristoteles unquam id contendit, ut te

genti constabit. Mitto quod alii hic indicant, videlicet, principium illud Aristotelis, unum corpus unicosbi proprio motu debere cieri, intelligendum esse de

corpore moto a principio activo intrinseco : a natura enim corporis maxime simplicis nequit, nisi una facultas motiua ad unum naturalem locum dimanare, non vero de motu ab extrinseco illato, praesertim, si hi motus non sint sibi contraiij, &vtiles sint ad influendum in haec inferiora,in quem finem canum natura sua inclinatur. '

ωuidnam si de Mo Empyreo sentiendum.

Vinque sunt de caelo Empyreo breuissime expedienda,videlicet,ad se,quid sit ius rei gra-

379쪽

tia factum sit a Deo, hoc est, in quem finem ordina.

tum,an sua natura sit mobile, vereque moueaIur,&cuius tandem figurae: Circa primum dicimus,non esse certum , tale corpus caeleste dari, quia superiores substantias, quales sunt siphaerae caelestes, non possumus a priori cognoscere, cum sint naturae superioris, nimisque a nobis distantes , & alterius longe condi. tionis a siublunaribus, sed solum a posteriori per motum, vel effectum : motum vero huius corporis nullum vidimus,immo neque ullum effectum sumus ex. pertimulta ergo ratione a priori,nec a posteriori conuincere polliamus, quod in natura rerum sit, sed sola auctoritate asseuerare possumus, non quidem sacrae paginae,aut traditioni&Ecclesiae vel Conciliorum definitionis , quia nihil tale extat. ex quo firmum duci pota argumentummam si ex verbo aliquo sacrarum literarum ab aliquo earum interprete deducitur per solam accommodationem et similitudinermaut metaphoram fit, non ex sensu literati, quod satis est, ut

infirmum censeatur argumentum. Auctoritas vero,

quae fidem huius rei coepit facere, fuit Strabonis , ut refertur in Glossa ordinaria, Genesis primo,ad prima illa verba eius t In principio creauit Dem --, ct te ram. Et eiusdem Glossie subscribentis,atque etiam Ἀ-nerabilis , ac grauissimi Patris Bede capite secundo Commentariorum in Genesim: a quibus id destim-pserunt Magister in secunda, distinctione a. ubi praefata verba interpretatus de caelo Empyreo, & caeteri Scholastici expositores eius; ibidem Diuus Thomas etiam prima parte, quaestione 6 r. articulo quarto ; &quaestione 66, articulo tertio : Alensis secunda parte,

quaestiones I. membr.primo,Magnus Albertus in tractatu de quatuor eoaeuis,quaest. . arr. 3.& a. parse sui tractatus 3.quaest, II. Gulielmus I, parte de uniuersis' - .Egidius

380쪽

AEgidius libro r. Hexameron cap., 6. quos secuti sunt recentiores uniuersi,& Imolaricii l. de opere sex dierum , disputatione tertia, id probat ex Scriptura,&Patribus;quare communis facta est sententia, caesum Empyreum ponens in Schola Theologica nam Philosophica non suit eiusmodi caeli ste corpus assequu- Ia propterea temerarium iam iudicaretur allud negare, & hac censura notari debet CMetanus, qui illud negauit in illa verba r. ad Corinthios ι 2. Rapium hu- issicemodi hominem usique ad tertium calum. Noque omnino laruit caelum Empyreum sanctis Patribus , quia licet adeo expressis verbis, aut proprio nomine de eo no fuerint loquuti, non obscure videntur illud insinuare, Clemens Papa primo & secundo libro recognitionum, basilius homilia ι.& 3. Hexameron, Damascenus et .libro Orthodoxae fidei,cap. 6. Hilarius in illud Psalmi i ix. vite leuaui oculis meos , qui habuas iu elu.Theodoret usqu*stione a i .in Genesim Athanasus , Chrysostomus, Theophil. in illa verba octavi capitis Epistolae ad Hebraeos: Ministersanctorum, is taber culi veri, quod Axit Dominus: videntur de caelo Empyreo acciperς. Rupertus tandem libro I. in Ge

nesin cap. 6. /. .

Circa quid ditatem, vel essentiam caeli Empyrei

Conueniunt omnes, esse compositam ex materia dc

forma,cum sit certum praesupposito quod sit habere

quantitatem, esse accommodatam sedem corporumbeaporum. Materia vero & forma eius longe ditieriar rationis est ii materia & forma aliorum corporum

caelestium,ac maioris longe persectionis. Quod ex tribus essicaciter colligitur, nempe ex fine, in quem inferius dicetur factum esse a Deo, nempe,ut sit quast 'domus Dei, hoc est, beatorum domicilium, in quo Deus per clargin visonom eis se ostendit,cui additur